Francisco Fernández del Riego

Francisco Fernández del Riego, nado no lugar de Vilanova de Lourenzá (Lourenzá) o 7 de xaneiro de 1913, e finado en Vigo o 26 de novembro de 2010 ós 97 anos de idade, foi un intelectual e activista político galego. Escribiu cos pseudónimos de Salvador Lorenzana e Cosme Barreiros. Desenvolveu dende os anos 30 un traballo constante e recoñecido a prol da cultura galega que continuou até os seus últimos meses e que fixo del unha das personalidades máis destacadas de Galicia.

Francisco Fernández del Riego
Busto de Fernández del Riego, obra de Álvaro de la Vega, na praza homónima, en Vigo.
Nacemento	7 de xaneiro de 1913
	Vilanova de Lourenzá (Lugo)
Falecemento	26 de novembro de 2010 (97 anos)
	Vigo
Nacionalidade	España
Alma máter	Universidade de Santiago de Compostela
Ocupación	escritor e político
Cónxuxe	Evelina Hervella Nieto
Fillos	non tivo
Xéneros	Ensaio, narrativa
Premios	Medalla Castelao, doutor honoris causa pola Universidade de Vigo, Premio Laxeiro e Medalla de Ouro de Galicia
[ editar datos en Wikidata ]

“

A cultura non se pode politizar seitariamente, perténcelle ao país, que se interpreta a través dela.

”

Foi un dos principais artífices da editorial Galaxia e director xunto a Ramón Piñeiro da revista Grial nos seus primeiros cen números. Ensaísta e narrador, é autor dunha extensa obra centrada sobre todo na cultura e na literatura galega. Fernández del Riego pertence á xeración de intelectuais xurdidos arredor do grupo Nós.

Traxectoria

Cunqueiro, Fernández del Riego e Carballo Calero en Compostela nos anos trinta.

Tras rematar o bacharelato matriculouse en dereito na Universidade Complutense de Madrid. A proclamación da República colleuno nesa cidade, pouco despois trasladouse a Santiago de Compostela e seguiu os seus estudos na súa universidade ao tempo que realizaba filosofía.

Iniciou a súa actividade literaria con colaboracións na revista Vallibria e xa en Compostela publicou artigos en El Pueblo Gallego, A Nosa Terra e Heraldo de Galicia. A súa participación política iniciouse en 1931 coa publicación dun manifesto galeguista en Vilanova de Lourenzá que asinaba xunto con outro mozo; en Compostela entrou no Seminario de Estudos Galegos, e incorporouse ao Partido Galeguista logo da súa fundación. En 1932 foi elixido secretario xeral da agrupación Ultreya. Cando se constituíu a Federación de Mocedades Galeguistas foi o seu primeiro secretario xeral, e formou parte do Consello galego de Galeusca (1934).

Foi xunto con Ramón Piñeiro e Xaime Illa Couto un dos principais impulsores da Editorial Galaxia (1950), empresa que liderou o proceso de restauración cultural na posguerra. En 1963 xurdiu desta editorial a revista Grial, que Del Riego codirixiu e para a que escribiu de forma asidua recesións literarias e artigos. Ingresou en 1960 na Real Academia Galega cun discurso titulado Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores. En 1997 presidiu esta institución.

O seu traballo no ámbito cultural e a súa extensa obra convérteno nun dos principais intelectuais galeguistas do século XX e comezos do XXI. Entre os seus libros destacan ensaios sobre a cultura e a literatura galegas como Historia da literatura (1984), Galicia no espello, Diccionario de escritores en lingua galega, A xeración Galaxia e estranxeiras, como Letras do noso tempo.

Fernández del Riego e Carballo Calero na Alameda de Santiago de Compostela.

Cultivou tamén a narrativa (O cego de Pumardedón) e a literatura de viaxes (As peregrinacións xacobeas, O camiño de Santiago e Galicia). Editou antoloxías poéticas e libros de vocabulario, escribiu gran número de artigos poéticos e biografías. Tamén é autor dun libro de memorias, O río do tempo (1991). No 2003 recompila a súa correspondencia con Cunqueiro e a edita en Galaxia co título Cartas ao meu amigo. Epistolario Mindoniense, e publica tamén en Galaxia as súas memorias baixo o título de Camiño andado.

En 1995 doou á cidade de Vigo a súa colección de libros, que constitúe a Biblioteca-Museo Francisco Fernández del Riego. Foi director da Biblioteca da Fundación Penzol, en Vigo.

Obra en galego

Homenaxe a Castelao, Lugo, 1932.

Ensaio

19 de xuño de 1932. Nesta foto de grupo aparecen, entre outros: Ramón Villar Ponte, Fernández del Riego, Antón Villar Ponte, Plácido Castro, Otero Pedrayo, Ramón Rodríguez Somoza, Manuel Beiras, Manuel Lugrís, Castelao, Suárez Picallo, Carlos Maside e Alexandre Bóveda.

• Cos ollos do noso esprito, 1949, Alborada (Buenos Aires).
• Galicia no espello, 1954, Ediciones Galicia (Centro Gallego de Buenos Aires).
• Os camiños galegos na andadura de don Ramón María del Valle-Inclán, 1971.
• Manual de historia da literatura galega, 1971, Galaxia.
• Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores, 1973.
• Letras do noso tempo, 1974, Galaxia.
• Ánxel Casal e o libro galego, 1983, Ediciós do Castro.
• As peregrinacións xacobeas, 1984, Biblioteca Básica da Cultura Galega. Traducida ao castelán.
• Escritores de Portugal e do Brasil, 1984, Ediciós do Castro.
• Historia da literatura, 1984, Biblioteca Básica da Cultura Galega.
• O señor da casa grande de Cima de Vila, 1988, Fundación Otero Pedrayo.
• Diccionario de escritores en lingua galega, 1990, Ediciós do Castro.
• O río do tempo, 1990, Ediciós do Castro.
• Álvaro Cunqueiro e o seu mundo: vivencias e fabulacións, 1991, Ir Indo.
• Presencia de Vigo na industria do libro e nas publicacións periódicas, 1991, Ediciós do Castro.
• Blanco Amor, emigrante e autodidacta: a súa vida literaria, 1992, Ir Indo.
• O camiño de Santiago, 1992.
• Galicia, 1994, Edicións Xerais de Galicia.
• Luis Seoane desde a memoria, 1994, Ediciós do Castro.
• A xeración Galaxia, 1996, Galaxia.
• Antolín Faraldo, o gran soñador, 1998, Xerais.
• A pesca galega de mar a mar, 1998, Ediciós do Castro.
• A pegada das viaxes, 2000, Ir Indo.
• Portugal norteño, 2000.
• Con Pondal en Bergantiños, 2001, Ediciós do Castro.
• Ourense sentimental, 2001.
• Vigo sentimental, 2001. Caixanova.
• Camiño andado, 2003, Galaxia.
• Desde a miña fiestra: 13 figuras da cultura galega contemporánea, 2003.
• As peregrinacións xacobeas, 2003, 3C3.
• Sinais dunha cultura, 2003, Deputación de Pontevedra.
• Lourenzá, 2004, Ediciós do Castro.
• Palabras a eito, 2005, Universidade de Santiago de Compostela.

Narrativa

Carta enviada a Risco avisándoo de que a censura aprobara Leria.

• O cego de Pumardedón, 1992, Ir Indo.
• Mondoñedo, 1992.
• San Andrés de Teixido, 1993, Contos do Castromil.
• Na espera do amigo, 1994.

Edicións e antoloxías

• Escolma de poesía galega. IV. Os contemporáneos, 1955, Galaxia.
• Do dezanove ós continuadores, 1976, Galaxia.
• Do posmodernismo ós novos, 1980, Galaxia.
• Escolma de textos de Vicente Risco, 1981, Real Academia Galega.
• Pensamento galeguista do século XIX, 1983, Biblioteca Básica da Cultura Galega.
• Pensamento galeguista do século XX, 1983, Biblioteca Básica da Cultura Galega.
• Poesía, de Antonio Noriega Varela, 1991, Xerais.
• Eduardo Blanco Amor: escolma de textos, 1993, Real Academia Galega.

Obras colectivas

Lousa no camposanto de S. Pedro da Ramallosa.

• A máis recente poesía galega, 1951, Galaxia. Con Ánxel Johán.
• La Saudade, 1953, Galaxia.
• Os escritores lucenses arredor de Ánxel Fole, 1986, Concello de Lugo.
• Abrir Vigo ó mar, 1996, Consorcio da Zona Franca de Vigo. Canda Álvarez Cáccamo, Casares, Garrido, Víctor Freixanes et al.
• Roberto Blanco Torres (1891-1936), 1999, Xerais.
• Un epistolario de Ramón Piñeiro, 2000, Galaxia.
• Manuel Murguía (1833-1923), 2000, Xerais.
• Manuel María, 2001, Ophiusa.
• Epistolario a Fernández del Riego, de Ricardo Carballo Calero, 2006, Galaxia.
• Poetas e Narradores nas súas voces (Vol. II), 2006, Consello da Cultura Galega.
• Fermín Penzol: unha obra para un país, 2010, Galaxia.
• Cartas e lembranzas. Epistolario con Francisco Fernández del Riego 1959-2007, de Xosé Neira Vilas, 2013, Galaxia.

Tradución

• Uvas e granito (Unha viaxe por Galicia) do inglés, de Nina Epton, xunto con Antonio Fernández del Riego. Ir Indo. 1993.

Obra en castelán

Unha praza de Vigo leva o seu nome.

Ensaio

• Danzas populares gallegas, 1950, Ediciones Galicia (Centro Gallego de Buenos Aires).
• Historia de la literatura gallega, 1951, Galaxia.
• Peregrinaciones a Santiago, 2004, Galaxia.
• Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en Vida Gallega, 1956-1962, 2005, Alvarellos Editora.

Dicionarios

• Vocabulario castellano-gallego, 1973, Galaxia.

Galardóns e recoñecementos

Placa na Casa Galega da Cultura.

Como unha das principais figuras de Galicia, foi recoñecido con numerosos galardóns, como o Premio Trasalba, o Pedrón de Ouro, a Medalla de Ouro da Cidade de Vigo, o Premio de creación Cultural da Xunta de Galicia, o Premio Celanova Casa dos Poetas, unha Medalla Castelao, o Premio das Artes e das Letras de Galicia, o Premio Galiza Mártir da Fundación Alexandre Bóveda, o Premio Laxeiro e outros.

Foi nomeado doutor honoris causa pola Universidade de Vigo e Galego Egrexio pola Fundación dos Premios da Crítica, así como Membro de Honra da Asociación de Escritores en Lingua Galega e, postumamente, Bo e Xeneroso por esta mesma entidade. Unha praza de Vigo leva o seu nome.

Vida persoal

Estivo casado con Evelina Hervella Nieto (1908-2007), filla de Antonio Hervella Ferreira, mais non tivo fillos. Á súa morte, foi incinerado, e as súas cinzas depositadas no cemiterio de San Pedro da Ramallosa, Nigrán.

Galería de imaxes

• 

  Historia de la literatura gallega. Manuales Galaxia.

• 

  Nº 1 de Grial, 1963.

• 

  Historia da literatura galega. Galaxia.

• 

  BBdCG. n.º 5. Historia da literatura.

• 

  BBdCG. n.º 26, Pensamento Galeguista do Século XIX.

• 

  BBdCG. n.º 27, Pensamento Galeguista do Século XX.

Véxase tamén

Bibliografía

• Barrera, Feliciano, ed. (2002). "Fernández del Riego, Francisco". Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI (en castelán). Santiago de Compostela: El Correo Gallego. p. 199. ISBN 84-8064-113-4. 
• ———, ed. (2004). Hijos predilectos y adoptivos de Galicia (en castelán). Santiago de Compostela: El Correo Gallego. ISBN 84-8064-137-1. 
• Blas, Ceferino de (2013): Fernández del Riego. El guerrero del galleguismo. Vigo: Faro de Vigo, 200 pp., ISBN 978-84-616-2545-1.
• Conde Muruais, Perfecto (2018). Conversas con Paco del Riego. Edicións Xerais de Galicia. ISBN 978-84-9121-395-6. 
• Couceiro Freijomil, Antonio (1951-53). Diccionario bio-bibliográfico de escritores (en castelán) II. Bibliófilos Gallegos. p. 63. 
• Fernández del Riego, Francisco (1990). Diccionario de escritores en lingua galega. Sada: Ediciós do Castro. p. 149. 
• Giráldez Lomba, Antonio (2010). 200 memorias de Vigo (en castelán). Caixanova, Faro de Vigo e Alcaldía de Vigo. p. 51. VG 955-2010. 
• Mascato, Antón: Paco del Riego. Unha historia da restauración política e cultural,^[1] 2002, ISBN 978-84-8289-207-8.
• Maure, Franco, Ríos, Álvarez, Díaz, Monteagudo, Santamarina, Lugrís, Graña, Mascato, Barreiro et al.: Homenaxe a don Paco del Riego, fillo adoptivo de Nigrán (libro+CD), 2003, Edicións do Cumio, ISBN 84-8289-220-7.
• Piñeiro, R.; et al. (2005). "Fernández del Riego, Francisco". Gran Enciclopedia Galega (DVD). ISBN 84-87804-88-8. 
• Rodríguez-Polo, Xosé Ramón (2009): O triunfo do galeguismo. Opinión pública, partidos políticos e comportamento electoral na transición autonómica. Madrid: Editorial Dykinson.
• Rodríguez-Polo, Xosé Ramón (2009): Ramón Piñeiro e a estratexia do galeguismo. Vigo: Xerais.
• Vilavedra, D., ed. (1995). Diccionario da Literatura Galega I. Galaxia. pp. 210–212. ISBN 84-8288-019-5. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Diccionario enciclopédico galego universal 27. La Voz de Galicia. 2003-2004. p. 68. ISBN 84-7680-429-6. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Dicionario biográfico de Galicia 2. Ir Indo Edicións. 2010-2011. pp. 59–60. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Diciopedia do século 21 2. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 892-893. ISBN 978-84-8288-942-9. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Enciclopedia Galega Universal 9. Ir Indo. 1999-2002. p. 84. ISBN 84-7680-288-9. 

Gravacións de son externas

Amigos CRTVG, 15/11/2013.

Outros artigos

• Pinacoteca Francisco Fernández del Riego

Ligazóns externas

• Fernandez del Riego na Biblioteca Virtual Galega.
• Vídeo-entrevista en culturagalega.org. e Perfil biográfico en Culturagalega.org Consello da Cultura Galega.
• Villanueva Gesteira, M. D.: «Una mente lúcida al servicio de Galicia» en FronteraD, revista digital 13/1/2011 (en castelán).

Predecesor: Domingo García-Sabell

Presidente da RAG  1997-2001

Sucesor: Xosé Ramón Barreiro