Francisco Fernández del Riego

Francisco Fernández del Riego, nado no lugar de Vilanova de Lourenzá (Lourenzá) o 7 de xaneiro de 1913, e finado en Vigo o 26 de novembro de 2010 ós 97 anos de idade, foi un intelectual e activista político galego. Escribiu cos pseudónimos de Adrián Solovio, Adrián Soutelo, Salvador Lorenzana, Cosme Barreiros e Alevín. Desenvolveu dende os anos 30 un traballo constante e recoñecido a prol da cultura galega que continuou até os seus últimos meses e que fixo del unha das personalidades máis destacadas de Galicia.

Francisco Fernández del Riego
Busto de Fernández del Riego, obra de Álvaro de la Vega, na praza homónima, en Vigo.
Nacemento	7 de xaneiro de 1913
	Vilanova
Falecemento	26 de novembro de 2010
	Vigo
Nacionalidade	España
Alma máter	Universidade de Santiago de Compostela
Ocupación	escritor e político
Cónxuxe	Evelina Hervella Nieto
Fillos	non tivo
Xéneros	Ensaio, narrativa
Premios	Medalla Castelao, doutor honoris causa pola Universidade de Vigo, Premio Laxeiro e Medalla de Ouro de Galicia
[ editar datos en Wikidata ]

“

A cultura non se pode politizar seitariamente, perténcelle ao país, que se interpreta a través dela.

”

Foi un dos principais artífices da editorial Galaxia e director xunto a Ramón Piñeiro da revista Grial nos seus primeiros cen números. Ensaísta e narrador, é autor dunha extensa obra centrada sobre todo na cultura e na literatura galega. Fernández del Riego pertence á xeración de intelectuais xurdidos arredor do Grupo Nós.

Traxectoria

Tras rematar o bacharelato matriculouse en dereito na Universidade Complutense de Madrid. A proclamación da República colleuno nesa cidade, pouco despois trasladouse a Santiago de Compostela e seguiu os seus estudos na súa universidade ao tempo que realizaba filosofía.

Cunqueiro, Fernández del Riego e Carballo Calero en Compostela nos anos trinta.

Iniciou a súa actividade literaria con colaboracións na revista Vallibria e xa en Compostela publicou artigos en El Pueblo Gallego, A Nosa Terra e Heraldo de Galicia. A súa participación política iniciouse en 1931 coa publicación dun manifesto galeguista en Vilanova de Lourenzá que asinaba xunto con outro mozo; en Compostela entrou no Seminario de Estudos Galegos, e incorporouse ao Partido Galeguista logo da súa fundación. En 1932 foi elixido secretario xeral da agrupación Ultreya. Cando se constituíu a Federación de Mocedades Galeguistas foi o seu primeiro secretario xeral, e formou parte do Consello galego de Galeusca (1934).

Coa Guerra civil española chegou a súa inhabilitación na docencia e unha sanción por parte do Tribunal de Orde Pública polo que tivo que estar agochado un tempo e, finalmente, a incorporarse ao exército cando foi chamado, para salvar a súa vida. Ao rematar a guerra volveu a Vigo desde onde traballou sempre polo galeguismo e a cultura galega en múltiples iniciativas. En 1947 foi detido, encarcerado e xulgado en consello de guerra, sendo finalmente exculpado.

Foi xunto con Ramón Piñeiro e Xaime Isla Couto un dos principais impulsores da Editorial Galaxia (1950), empresa que liderou o proceso de restauración cultural na posguerra. En 1963 xurdiu desta editorial a revista Grial, que Del Riego codirixiu e para a que escribiu de forma asidua recesións literarias e artigos. Ingresou en 1960 na Real Academia Galega cun discurso titulado Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores. En 1997 presidiu esta institución. Nestes anos integrouse no Partido Socialista Galego (PSG), do que chegou a ser Secretario Xeral, con Manuel Beiras como dirixente, e ao que pertenceu ata 1978.

O seu traballo no ámbito cultural e a súa extensa obra convérteno nun dos principais intelectuais galeguistas do século XX e comezos do XXI. Entre os seus libros destacan ensaios sobre a cultura e a literatura galegas como Historia da literatura (1984), Galicia no espello, Diccionario de escritores en lingua galega, A xeración Galaxia e estranxeiras, como Letras do noso tempo.

Fernández del Riego e Carballo Calero na Alameda de Santiago de Compostela.

Cultivou tamén a narrativa (O cego de Pumardedón) e a literatura de viaxes (As peregrinacións xacobeas, O camiño de Santiago e Galicia). Editou antoloxías poéticas e libros de vocabulario, escribiu gran número de artigos poéticos e biografías. Tamén é autor dun libro de memorias, O río do tempo (1991). No 2003 recompila a súa correspondencia con Álvaro Cunqueiro e a edita en Galaxia co título Cartas ao meu amigo. Epistolario Mindoniense, e publica tamén en Galaxia as súas memorias baixo o título de Camiño andado.

Foi membro do Seminario de Estudos Galegos, do Consello da Cultura Galega, do Consello de Bibliotecas da Xunta de Galicia, da Asociación Internacional de Críticos Literarios, da Fundación Laxeiro, dos Padroados Carlos Maside, Rosalía de Castro, da Fundación Luís Seoane, do Museo do Pobo Galego, do Auditorio de Galicia e do Padroado da Fundación Penzol, tamén director da Biblioteca. Ademais, presidente e socio de ANABAD-Galicia, presidente do Instituto Galego de Información e da Fundación Otero Pedrayo, presidente de honorífico da Agrupación Cultural Galicia Rutas Mágicas, da Fundación Lois Peña Novo e do Padroado Vicente Risco, e Socio de Honra da Fundación Álvaro Cunqueiro.

Autor de numerosos limiares, colaborou en publicacións e xornais como Universitarios, Alento, Ser e A Nosa Terra, das cales chegou a ser director; La Noche, Galicia, Galicia Emigrante, Vieiros, Vida Gallega, Heraldo de Galicia, Nós, Grial, El Pueblo Gallego, La Voz de Galicia, Faro de Vigo, Vallibria e Industrias Pesqueras. No Faro de Vigo dirixiu o “Suplemento de Cultura”.

En 1995 doou á cidade de Vigo a súa colección de libros, que constitúe a Biblioteca-Museo Francisco Fernández del Riego Casa Galega da Cultura, en Vigo. Foi director da Biblioteca da Fundación Penzol, no mesmo edificio.

Día das Letras Galegas e Fernández del Riego

Considérase o promotor da idea porque o 20 de marzo de 1963, coincidindo co centenario da publicación de Cantares gallegos, de Rosalía de Castro, Francisco Fernández del Riego, Manuel Gómez Román e Xesús Ferro Couselo propuxeron a celebración do Día das Letras Galegas. O 28 de abril do mesmo ano, en xunta ordinaria, a Academia resolveu, por unanimidade, aprobar esta proposta e declarar Día das Letras Galegas o 17 de maio de cada ano.

En maio de 2021 a corporación municipal de Lourenzá pediu que o Día das Letras Galegas 2022 se dedicase a Francisco Fernández del Riego.

Obra en galego

Homenaxe a Castelao, Lugo, 1932.

Ensaio

19 de xuño de 1932. Nesta foto de grupo aparecen, entre outros: Ramón Villar Ponte, Fernández del Riego, Antón Villar Ponte, Plácido Castro, Otero Pedrayo, Ramón Rodríguez Somoza, Manuel Beiras, Manuel Lugrís, Castelao, Suárez Picallo, Carlos Maside e Alexandre Bóveda.

• Cos ollos do noso esprito (Ensaios breves) (1949). Buenos Aires: Alborada. 178 páxs.
• Galicia no espello (1954). Buenos Aires: Ediciones Galicia (Centro Gallego de Buenos Aires). 250 páxs.
• Os camiños galegos na andadura de don Ramón María del Valle-Inclán (1971).
• Manual de historia da literatura galega (1971). Vigo: Galaxia.
• Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores (1973). Vigo: Real Academia Gallega.
• Letras do noso tempo (1974). Vigo: Galaxia. 246 páxs. ISBN 9788471542199.
• Ánxel Casal e o libro galego (1983). Sada: Ediciós do Castro. Documentos para a historia contemporánea da Galicia. 236 páxs. ISBN 978-84-7492-179-3.
• As peregrinacións xacobeas (1984). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. ISBN 9788471544582. Traducida ao castelán.
• Escritores de Portugal e do Brasil (1984). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-7492-213-4.
• Historia da literatura (1984) Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Ir Indo. 260 páxs. ISBN 978-84-7154-462-9.
• O señor da casa grande de Cima de Vila (1988). Fundación Otero Pedrayo. 128 páxs. ISBN 978-84-404-2254-5.
• Diccionario de escritores en lingua galega (1990). Sada: Ediciós do Castro. 676 páxs. ISBN 978-84-7492-465-7.
• O río do tempo (1990). Sada: Ediciós do Castro. 332 páxs. ISBN 978-84-7492-488-6. Memorias.
• Álvaro Cunqueiro e o seu mundo: vivencias e fabulacións (1991). Vigo: Ir Indo. 215 páxs. ISBN 84-7680-042-8.
• Presencia de Vigo na industria do libro e nas publicacións periódicas (1991). Sada: Ediciós do Castro. 40 páxs. Con fotografías e ilustracións.
• Blanco Amor. Emigrante e autodidacta: a súa vida literaria (1992). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-098-0.
• Galicia (1994). Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 978-84-7507-787-1.
• Luis Seoane desde a memoria (1994). Ediciós do Castro, Documentos. ISBN 9788474927030.
• A xeración Galaxia (1996). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-8288-037-2.
• Antolín Faraldo, o gran soñador (1998). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-211-5.
• A pesca galega de mar a mar (1998). Sada: Ediciós do Castro. 132 páxs. ISBN 978-84-7492-871-6.
• A pegada das viaxes (2000). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-84-7680-329-5. Un caderno de bitácora das viaxes por España, Europa, Arxentina e Brasil.
• Con Pondal en Bergantiños (2001). Sada: Ediciós do Castro. ISBN 978-84-8485-006-9.
• Ourense sentimental (2001). A Coruña: Caixanova. 171 páxs.
• Vigo sentimental (2001). Caixanova. 171 páxs.
• Cartas de Luís Seoane desde o exilio (2002). Sada: Ediciós do Castro. 188 páxs. ISBN 978-84-8485-059-5.
• Camiño andado (2003). Vigo: Galaxia. 280 páxs. ISBN 978-84-8288-632-9. Autobiografía.
• Desde a miña fiestra: 13 figuras da cultura galega contemporánea (2003). Palacios Publicidad. 240 páxs. ISBN 9788460759027.
• Sinais dunha cultura (2003). Deputación de Pontevedra. ISBN 978-84-8457-138-4.
• Lourenzá (2004). Sada: Ediciós do Castro. 128 páxs. ISBN 978-84-8485-137-0.
• Palabras a eito (2005). Universidade de Santiago de Compostela. 111 páxs. ISBN 978-8497505208.

Narrativa

Carta enviada a Risco avisándoo de que a censura aprobara Leria.

• O cego de Pumardedón (1992). Vigo: Ir Indo. 163 páxs. ISBN 978-8476800775.
• San Andrés de Teixido (1993). Contos do Castromil.
• Na espera do amigo (1994). Vigo: Aguatinta. Con ilustracións de Laxeiro.

Edicións e antoloxías

• Escolma de poesía galega. III. Os contemporáneos (1955). Vigo: Galaxia.
• Escolma de poesía galega. IV. O século XIX (1957). Vigo: Galaxia.
• Poesías galegas de Francisco Añón (1966). Vigo: Galaxia.
• Poesía galega. Do dezanove ós continuadores (1976). Vigo: Galaxia.
• Poesía Galega. Do posmodernismo ós novos (1980). Vigo: Galaxia.
• Escolma de textos de Vicente Risco (1981). Real Academia Galega. ISBN 978-92-0-338280-9.
• Pensamento galeguista do século XIX (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. 200 páxs. ISBN 9788471544322.
• Pensamento Galeguista do século XX (1983). Biblioteca Básica da Cultura Galega. Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-7154-438-4.
• Poesía, de Antonio Noriega Varela (1991). Vigo: Xerais. ISBN 9788475075464.
• Eduardo Blanco Amor: escolma de textos (1993). Real Academia Galega. ISBN 84-606-1237-6.

Obras colectivas

Lousa no camposanto de S. Pedro da Ramallosa.

• Os escritores lucenses arredor de Ánxel Fole (1986). Concello de Lugo.
• Álvaro Cunqueiro (1911-1981). Unha fotobiografía (1991). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-7507-528-0.
• Abrir Vigo ó mar (1996) Consorcio da Zona Franca de Vigo. Canda Álvarez Cáccamo, Casares, Garrido, Víctor Freixanes et al.
• Roberto Blanco Torres (1891-1936). Unha fotobiografía (1999). Vigo: Xerais. ISBN 9788483023709.
• Manuel Murguía (1833-1923) Unha fotobiografía (2000). Vigo: Xerais. ISBN 978-84-8302-491-1.
• Portugal norteño. Historia, patrimonio, gastronomia (2000). Vigo: Caixavigo. 287 páxs. ISBN 978-84-922080-5-0.
• Manuel María (2001). Ophiusa.
• Poetas e Narradores nas súas voces (Vol. II). (2006). Consello da Cultura Galega.
• Fermín Penzol: unha obra para un país (2010). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-9865-312-0.

Epistolarios a Fernández del Riego

• Un epistolario de Ramón Piñeiro (2000). Vigo: Galaxia. 276 páxs. ISBN 978-84-8288-380-9. Selección de cartas que lle dirixiu Ramón Piñeiro.
• Epistolario a Fernández del Riego, de Ricardo Carballo Calero (2006). Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-8288-893-4.
• Cartas e lembranzas. Epistolario con Francisco Fernández del Riego 1959-2007, de Xosé Neira Vilas (2013). Vigo: Galaxia.

Tradución

• Grandeza e decadencia do reino de Galicia / González López, Emilio (1978). Vigo: Galaxia.
• As tres laranxas da vida / Boada i Moret, Francesc (1979). Vigo: Galaxia.
• Uvas e granito (Unha viaxe por Galicia) do inglés, de Nina Epton, xunto con Antonio Fernández del Riego (1993). Vigo: Ir Indo.

La Saudade, 1953.

Obra en castelán

Ensaio

• Danzas populares gallegas (1950). Ediciones Galicia (Centro Gallego de Buenos Aires).
• Historia de la literatura gallega (1951). Vigo: Galaxia.
• La saudade (1953). Vigo: Galaxia.
• Peregrinaciones a Santiago (2004). Vigo: Galaxia, Monterrei. 176 páxs. ISBN 978-84-8288-703-6.
• Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en Vida Gallega, 1956-1962, 2005, Alvarellos Editora.

Obras colectivas

• Sesenta gallegos ilustres. Obra periodística olvidada en Vida Gallega, 1956-1962 (2005). Lugo: Alvarellos. ISBN 978-84-85311-21-7. En castelán.
• Cinco títulos esenciales para comprender las tradiciones gallegas (2010). Vigo: Galaxia. 904 páxs. ISBN 978-84-9865-278-9.

Placa na Casa Galega da Cultura.

Dicionarios

• Vocabulario castellano-gallego (1973). Vigo: Galaxia.

Unha praza de Vigo leva o seu nome.

Premios e recoñecementos

Pinacoteca Francisco Fernández del Riego.

• 1948: Premio de ensaio do Centro Gallego de Buenos Aires.
• 1960: Premio Manuel Casás no 1º Certame Literario Baixo Miño.
• 1979: Premio Pedrón de Ouro.
• 1982: Premio Vitalicio da Fundación Barrié de la Maza.
• 1985: Medalla Castelao, da Xunta de Galicia.
• 1988: Medalla de Ouro da Cidade, concedida polo Concello de Vigo.
• 1988: Premio Trasalba, pola Fundación Otero Pedrayo.
• 1989: Lugués do ano.
• 1992: Premio de Creación Cultural, outorgado pola Xunta de Galicia.
• 1992: 1º Doutor Honoris Causa da Universidade de Vigo.
• 1992: Premio Irmandade do Libro: Premio de autor, concedido pola Federación de Libreiros de Galicia.
• 1993: Galego Egrexio pola Fundación Premios da Crítica.
• 1994: Premio Fernández Latorre de Periodismo, polo xornal La Voz de Galicia.
• 1995: Premio Otero Pedrayo, concedido polas Deputacións Provinciais de Galicia.
• 1996: Insignia de Ouro da Universidade de Santiago de Compostela.
• 1997: Premio das Artes e das Letras de Galicia, pola Xunta de Galicia.
• 1998: Premio Celanova, Casa dos poetas.
• 2001: Medalla de Ouro de Galicia.
• 2002: Fillo adoptivo de Nigrán.
• 2004: Premio Laxeiro, Fundación Laxeiro.
• 2004: Premio Roberto Blanco Torres de Xornalismo Literario e de Opinión VI Premio por Palabras a eito.
• 2010: Premio Galiza Mártir da Fundación Alexandre Bóveda, compartido.
• 2011: Bo e xeneroso pola AELG, da que xa era Membro de Honra.

Ademais, recibiu homenaxes, conta cunha placa e mais co nome dunha rúa en Vilanova de Lourenzá e unha praza en Vigo.

Vida persoal

Estivo casado con Evelina Hervella Nieto (1908-2007), filla de Antonio Hervella Ferreira, mais non tivo fillos. Á súa morte, foi incinerado, e as súas cinzas depositadas no cemiterio de San Pedro da Ramallosa, Nigrán.

Galería de imaxes

• 

  Historia de la literatura gallega. Manuales Galaxia.

• 

  Galicia no espello. 1954. Ediciones Galicia.

• 

  Nº 1 de Grial, 1963.

• 

  Historia da literatura galega. Galaxia.

• 

  BBdCG. n.º 5. Historia da literatura.

• 

  BBdCG. n.º 26, Pensamento Galeguista do Século XIX.

• 

  BBdCG. n.º 27, Pensamento Galeguista do Século XX.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

• Barrera, F., ed. (2002). Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI (en castelán). El Correo Gallego. p. 199. ISBN 84-8064-113-4. 
• ———, ed. (2004). Hijos predilectos y adoptivos de Galicia (en castelán). Santiago de Compostela: El Correo Gallego. ISBN 84-8064-137-1. 
• Blas, Ceferino de (2013): Fernández del Riego. El guerrero del galleguismo. Vigo: Faro de Vigo, 200 pp., ISBN 978-84-616-2545-1.
• Conde Muruais, Perfecto (2018). Conversas con Paco del Riego. Edicións Xerais de Galicia. ISBN 978-84-9121-395-6. 
• Couceiro Freijomil, Antonio (1951-53). Diccionario bio-bibliográfico de escritores (en castelán) II. Bibliófilos Gallegos. p. 63. 
• Fernández del Riego, Francisco (1990). Diccionario de escritores en lingua galega. Sada: Ediciós do Castro. p. 149. 
• Giráldez Lomba, Antonio (2010). 200 memorias de Vigo (en castelán). Caixanova, Faro de Vigo e Alcaldía de Vigo. p. 51. VG 955-2010. 
• Mascato, Antón: Paco del Riego. Unha historia da restauración política e cultural,^[1] 2002, ISBN 978-84-8289-207-8.
• Maure, Franco, Ríos, Álvarez, Díaz, Monteagudo, Santamarina, Lugrís, Graña, Mascato, Barreiro et al.: Homenaxe a don Paco del Riego, fillo adoptivo de Nigrán (libro+CD), 2003, Edicións do Cumio, ISBN 84-8289-220-7.
• Piñeiro, R.; et al. (2005). "Fernández del Riego, Francisco". Gran Enciclopedia Galega (DVD). ISBN 84-87804-88-8. 
• Rodríguez-Polo, Xosé Ramón (2009): O triunfo do galeguismo. Opinión pública, partidos políticos e comportamento electoral na transición autonómica. Madrid: Editorial Dykinson.
• Rodríguez-Polo, Xosé Ramón (2009): Ramón Piñeiro e a estratexia do galeguismo. Vigo: Xerais.
• Vilavedra, D., ed. (1995). Diccionario da Literatura Galega I. Editorial Galaxia. pp. 210–212. ISBN 84-8288-019-5. 
• ———, ed. (2000). Diccionario da literatura galega. Obras III. Vigo: Editorial Galaxia. p. 414. ISBN 84-8288-365-8. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Diccionario enciclopédico galego universal 27. La Voz de Galicia. 2003-2004. p. 68. ISBN 84-7680-429-6. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Dicionario biográfico de Galicia 2. Ir Indo Edicións. 2010-2011. pp. 59–60. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Diciopedia do século 21 2. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 892-893. ISBN 978-84-8288-942-9. 
• "Fernández del Riego, Francisco". Enciclopedia Galega Universal 9. Ir Indo. 1999-2002. p. 84. ISBN 84-7680-288-9. 

Gravacións de son externas

Amigos CRTVG, 15/11/2013.

Outros artigos

• Pinacoteca Francisco Fernández del Riego

Ligazóns externas

• Fernández del Riego na Biblioteca Virtual Galega.
• Vídeo-entrevista en culturagalega.org. e Perfil biográfico en Culturagalega.org Consello da Cultura Galega.
• Villanueva Gesteira, M. D.: «Una mente lúcida al servicio de Galicia» en FronteraD, revista digital 13/1/2011 (en castelán).

Predecesor: Domingo García-Sabell

Presidente da RAG  1997-2001

Sucesor: Xosé Ramón Barreiro