Manuel Torres

mestre e pintor galego

Manuel Torres Martínez, nado en Marín o 17 de xuño de 1901 e finado na mesma vila o 10 de maio de 1995, foi un mestre e pintor galego. Recibiu a Medalla Castelao en 1990.[1]

Manuel Torres
NomeManuel Torres Martínez
Nacemento17 de xuño de 1901
 Marín
Falecemento10 de maio de 1995
 Marín
NacionalidadeEspaña
editar datos en Wikidata ]

Traxectoria editar

Recibe as primeiras ensinanzas de debuxo aos sete anos e, dende aquela, mostra unha grande inquietude pola pintura. Alterna os seus estudos de Maxisterio coa súa afección artística e literaria.[2] No seu primeiro destino como mestre, en Campo Lameiro, ten a oportunidade de sentir de preto os problemas do mundo rural e isto, unido ó ambiente mariñeiro do que procede e ó feito de ser un gran coñecedor da obra de Castelao e da xeración Nós, esperta nel a conciencia da problemática social galega, que se converte nunha constante temática da súa obra.

En 1925 foi trasladado a Canido, na parroquia viguesa de Oia, e asiste aos faladoiros do Café Derby, onde coñece diferentes persoeiros que inflúen na súa formación, como Rafael Dieste, Carlos Maside, Valentín Paz Andrade, Blanco Torres. Neses anos, ademais, comeza a realizar labores gráficos en Faro de Vigo e a colaborar na revista bonaerense Céltiga.

En 1927 a Deputación de Pontevedra concédelle unha bolsa para completar a súa formación en Madrid; na capital asiste a clases de debuxo e pintura, visita museos, coñece a ilustradores da prensa local, entre eles Lluís Bagaria e Federico Ribas, que deixan nel, igual que antes fixeran Castelao e Maside, unha pegada importante, e participa na Exposición Colectiva de Arte Galega. Tras unha curta estancia en Galicia, volve a Madrid en 1929 e realiza unha serie de viñetas para El Sol e La Libertad. De regreso en Vigo, en 1930, colabora en El Pueblo Gallego.[3] Nestes traballos gráficos, que desenvolve ata a Guerra Civil, o tema principal é o pobo, os personaxes son tipos populares e os diálogos van da crítica social e política ó filosófico e coloquial. O carácter lineal destas creacións procede da influencia do modernismo europeo e é unha característica xeral na caricatura da época. Os trazos grosos e profundos reforzan a expresividade das figuras e danlle un carácter persoal ó debuxo, que é de formas pesadas, redondeadas e volumétricas. Nesta época Torres tamén se interesa polo gravado, realizando coa técnica do linóleo diversos traballos para as revistas Cristal e Spes, como El puerto pesquero ou Mujer con cesta en la cabeza.

En 1930 presenta dous cadros na mostra da sala Goya do Círculo de Belas Artes de Madrid e a súa obra pictórica comeza a ser apreciada. O coñecemento das vangardas non o arrastra e vese máis atraído pola pintura europea de entreguerras; esta corrente inflúe poderosamente na obra de Torres, para quen pintar a realidade convértese nun medio de chegar ao significado esencial das cousas.

Entre 1931 e 1933 goza doutras pensións da Deputación pontevedresa, que lle permiten viaxar a París. En 1932 realiza, ademais, a súa primeira mostra individual en Marín e o seu cadro El buzo foi admitido na Exposición Nacional de Belas Artes de Madrid. En 1933 expón xunto ao escultor Xosé Eiroa no Casino de Vigo e envía algúns cadros ás exhibicións colectivas que teñen lugar en Compostela durante as festas do Apóstolo. Torres séntese atraído pola escultura, aínda que a súa produción neste xénero non é abundante. Nos seus traballos (o primeiro é de 1934) aparecen tipos populares, as formas ríxidas e macizas do romántico, a inxenuidade do pobo e, como no debuxo, unha tendencia á expresividade. Fai tallas en madeira, algúns fundidos en bronce, bosquexos para a fábrica de cerámica celta de Pontecesures ou un busto de José Trasande.

A súa afinidade ideolóxica co grupo dos Renovadores márcao politicamente e, entre 1941 e 1942, foi castigado co traslado á escola de Petán (A Cañiza), aínda que non ocupa este posto e permanece inactivo ata recuperar a súa praza en Marín, onde continúa ata a súa xubilación. Neses anos, polas súas inquietudes culturais e artísticas, relaciónase cos intelectuais pontevedreses e participa no faladoiro do Café Saboy, realizando un importante labor gráfico e literario nas revistas do momento: Logos, Spes, Mar, Finisterre e Sonata Gallega, entre outras.[4]

Obra editar

Tralas primeiras experiencias co óleo e a acuarela, Torres inicia unha nova andaina pictórica, na que os coñecementos e influencias adquiridos durante a súa formación en Vigo e Madrid comezan agora a ordenarse sistematicamente. Esta etapa ábrese cunha técnica que el denomina óleos monotipos, unha especie de gravados dunha soa tirada, feitos sobre cristal, nos que une neles os valores do óleo e os da imaxe impresa. Ofrece nestas obras un expresionismo esperpéntico que se aproxima, en ocasións, á elementalidade neofigurativa de Dubuffet ou á que Antonio Saura fai nos anos 60. Nun segundo momento, na década dos 50, relaciónase co expresionismo abstracto de Willen de Kooning, desgarrando ás poutadas a figura humana, aínda que sen afastarse dela. Non hai que esquecer, por outra parte, o contacto de Torres co mundo infantil e o carácter de divertimento que para el teñen estas pezas ou as obras de carácter abstracto, realizadas con esta técnica.

A partir de 1951 crea unha serie de debuxos ao pastel, nos que prescinde da policromía e só emprega brancos, negros, ocres e sanguinas. Neles aparecen personaxes e apuntamentos da vida diaria que xa mostrara nas súas viñetas e que agora son máis complexos e elaborados, como Leiteiras, Pescantinas ou Parexa parolando. En 1957 expón as súas obras na Arxentina e colabora na revista bonaerense Galicia Emigrante, onde publica o conto "A égoa de don Leandro". Así mesmo, entre 1956 e 1977 pinta un conxunto de viñetas para o almanaque agrícola da empresa galega Zeltia e en 1962 retoma o seu traballo como humorista en La Voz de Galicia.

Na década dos 60 logra os seus mellores óleos, Siesta, Peixeiras, Mujer sentada ou Descanso, nos que exalta a muller campesiña galega e nos que tende ás formas poscubistas, que en ocasións se volven xeométricas. As súas figuras son monumentais, pesadas, de formas rexas e con volumes ben delimitados, recordando a obra picassiana dos anos 20; ademais, matízaas coa espátula, de aí esa especie de rugosidades tan características, suxerindo o volume, a densidade da materia e a estrutura compositiva. Emprega as cores máis vivas e o debuxo máis conciso e expresivo nos primeiros planos e, ás veces, dálles un certo carácter de bosquexo ás figuras, cuxa rudeza se acentúa polas características caricaturescas dos seus debuxos satíricos, como en Romería.

A paisaxe é outro tema constante na súa obra. Pinta cadros de factura impresionista, cheos de frescura e onde as formas se disolven na cor. Son, xeralmente, o resultado dun modo subxectivo de ve-las cousas, tendo nalgúns casos unha gran carga anímica, e neles emprega pinceladas liviás e palpitantes superpostas sobre longas manchas de tinta.

Coa acuarela, técnica moi empregada polo pintor, consegue unha extraordinaria finura e penetración psicolóxica da terra galega. Fronte á pastosidade como elemento expresivo dos seus óleos, neste caso obtén a súa principal arma estilística diluíndo as tintas, co que logra unhas imaxes moito máis tenues, envolventes e poéticas.

A partir de 1967, cando se xubila, intensifica a súa dedicación á arte, e as súas inquietudes pictóricas lévano a explorar novas metodoloxías como a do óleo rascado, pintando sobre formica, raspando o material e conseguindo os brancos, como se se tratara do papel na acuarela. Tamén utiliza a augada, debuxando cunha soa cor e proxectando as calidades do sombreado ou modelado con spray.

A súa vitalidade e o renovado espírito creador lévano por estes anos a duplica-lo volume da súa obra, de aí que realice un gran número de exposicións, como a da sala Quijote de Madrid, en 1967, xunto a Colmeiro, Laxeiro, Prego ou Seoane, e que participe en varias bienais de Pontevedra (na de 1970 obtén a Medalla de Prata por Peixeiras). En 1981, co gallo do seu octoxésimo aniversario, realiza en Marín a súa primeira exposición antolóxica e en 1986 publica o seu único libro, Do meu cartafol, que contén textos narrativos e poemas. En 1992 o seu concello natal noméao fillo predilecto e inaugura o museo municipal, que leva o seu nome e que acolle unha exposición permanente do pintor.[5][6]

Notas editar

  1. "MANUEL TORRES - Afundación". www.afundacion.org. Consultado o 2021-08-09. 
  2. "Biografía de Manuel Torres". Concello de Marín. 2015-09-17. Consultado o 2021-08-09. 
  3. "Manuel Torres Martínez Real Academia de la Historia". dbe.rah.es. Consultado o 2021-08-09. 
  4. García Carragal, Ángel (2020-06-15). "Los inicios del pintor Manuel Torres". Diario de Pontevedra (en castelán). Consultado o 2021-08-09. 
  5. "Museo Municipal Manuel Torres Museos de Galicia". museos.xunta.gal. Consultado o 2021-08-09. 
  6. "Museo Manuel Torres". Terras de Pontevedra. Consultado o 2021-08-09. 

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • Hidalgo, J. M.; et al. (1997). Artistas galegos nas coleccións de Prensa Española 1893-1936 (en bilingüe). Museo Quiñones de León. VG 930-97. 
  • Solár Martínez, Guillermina (1987). El pintor Manuel Torres (en castelán). Atlántico.