Premio Nobel de Física

Premio Nobel de Física
Tipo	premio de física e premio científico
Data de fundación	1901
Nomeado en referencia a	Alfred Nobel
País	Suecia
Na rede
	http://nobelprize.org/
	[ editar datos en Wikidata ]

O Nobel de Física (un dos Premios Nobel) é unha condecoración creada pola Fundación Nobel, de gran relevancia dende a súa creación, obedecendo a vontade do químico Alfred Nobel, expresa no seu testamento. É un premio atribuído anualmente, en outubro, polos membros da Real Academia das Ciencias de Suecia, a eminentes investigadores que salienten na produción de coñecementos innovadores no eido da física. A medalla e o diploma da fundación son oficialmente entregadas polo rei de Suecia, o 10 de decembro, día do aniversario do creador do premio. Dende 2001, a cantidade que se lle dá ó gañador é de 10 millóns de coroas suecas (pouco máis de 1 millón de euros).^[1]

Premiados

Data	Laureados	Nacionalidade	Traballos recompensados
1901	Wilhelm Conrad Röntgen	Imperio Alemán	Descuberta dos raios X
1902	Hendrik Antoon Lorentz Pieter Zeeman	Países Baixos	Polos seus estudos sobre a influencia do magnetismo na radiación, en especial pola descuberta da polarización das liñas espectrais dunha fonte luminosa debida a un campo magnético (Efecto Zeeman).
1903	Antoine Henri Becquerel Pierre Curie Marie Curie	Francia	Descuberta da radioactividade e isolamento de dous elementos radioactivos: o radio e o polonio.
1904	Lord John William Strutt	Inglaterra	Descuberta do argon.
1905	Philipp Lenard	Imperio Alemán	Polo seu traballo sobre os raios catódicos.
1906	Sir Joseph John Thomson	Inglaterra	Pescudas sobre a condución do gas. Primeiro modelo atómico.
1907	Albert Abraham Michelson	Estados Unidos	Desenvolvemento de diversos instrumentos ópticos de precisión e investigacóns desenvolvidas con estes instrumentos nos campos da espectroscopía e meteoroloxía.
1908	Gabriel Lippmann	Francia	Polo seu método de reproducir fotografías en cor baseado nos fenómenos de interferencia luminosa.
1909	Guglielmo Marconi Karl Ferdinand Braun	Italia Imperio Alemán	Invención da telegrafía sen fíos por ondas hertzianas e do osciloscopio catódico (tubo de Braun)
1910	Johannes Diderik van der Waals	Países Baixos	Ecuación de estado para gases e líquidos (lei de Van der Waals)
1911	Wilhelm Wien	Imperio Alemán	Descubrimento sobre as leis da radiación da calor
1912	Gustaf Dalén	Suecia	Invención do regulamento automático para a chama das farolas e dos faros.
1913	Heike Kamerlingh Onnes	Países Baixos	Pola súa investigación das propiedades da materia a baixas temperaturas.
1914	Max von Laue	Imperio Alemán	Polo seu descubrimento da difracción dos raios X polo cristais.
1915	William Henry Bragg William Lawrence Bragg	Inglaterra	Fundamentos da radiocristalografía moderna.
1916	Destinado ao Fondo Especial desta sección do premio.
1917	Charles Glover Barkla	Inglaterra	Propagación das ondas de radio e os raios X.
1918	Max Planck	Alemaña	Polo seu descubrimento dos cuantos de enerxía.
1919	Johannes Stark	Alemaña	O efecto Stark: descomposición dos raios espectrais por un campo eléctrico.
1920	Charles Edouard Guillaume	Suíza	Pola mellora da precisión das medidas en Física debido ó descubrimento de anomalías nas aliaxes níquel-aceiro.
1921	Albert Einstein	Alemaña	Polo impulso ó avance da física teórica, en particular pola lei do efecto fotoeléctrico.
1922	Niels Bohr	Dinamarca	Pola investigación da estrutura do átomo e a radiación emanada deles (mellora teórica do modelo de Rutherford).
1923	Robert Andrews Millikan	Estados Unidos	Pola medida da carga eléctrica elemental do electrón.
1924	Karl Manne Georg Siegbahn	Suecia	Polo seu traballo no campo da espectroscopía dos raios X.
1925	James Franck Gustav Ludwig Hertz	Alemaña	Polo descubrimento das leis que regulan o impacto do electrón sobre o átomo.
1926	Jean Baptiste Perrin	Francia	Polo traballo sobre a estrutura descontinua da materia.
1927	Arthur Holly Compton Charles Thomson Rees Wilson	Alemaña Escocia	Polo descubrimento do efecto Compton. Polo seu método de visualización de camiños seguidos polas partículas eléctricas (cámara de Wilson).
1928	Sir Owen Willans Richardson	Inglaterra	Polo seu traballo sobre o efecto termoiónico (lei de Wilson).
1929	Louis de Broglie	Francia	Polo seu descubrimento da natureza ondulatoria do electrón,
1930	Sir Chandrasekhara Venkata Raman	India	Polo seu traballo sobre a dispersión da luz (efecto Raman).
1931	Destinado ao Fondo Especial desta sección do premio.
1932	Werner Heisenberg	Alemaña	Pola creación da mecánica cuántica.
1933	Paul Adrien Maurice Dirac Erwin Schrödinger^[2]	Inglaterra Austria	Polo descubrimento de novas formas na teoría atómica.
1934	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1935	James Chadwick	Inglaterra	Descuberta do neutrón.
1936	Carl David Anderson Victor Franz Hess	Estados Unidos Austria	Polo descubrimento do positrón. Polo seu descubrimento da radiación cósmica.
1937	Clinton Joseph Davisson Sir George Paget Thomson	Estados Unidos Inglaterra	Pola descuberta experimental da difracción dos electróns polos cristais.
1938	Enrico Fermi	Italia	Pola súa demostración da existencia de novos elementos radioactivos producidos por irradación de neutróns e o descubrimento relacionado das reaccións nucleares por neutróns lentos.
1939	Ernest Lawrence	Estados Unidos	Pola invención, desenvolvemento e resultados do ciclotrón.
1940	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1941	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1942	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1943	Otto Stern	Estados Unidos	Polo descubrimento do momento magnético do protón e o método do raio molecular.
1944	Isidor Isaac Rabi	Estados Unidos	Polo método de resonancia en relación coas propiedades magnéticas do núcleo atómico.
1945	Wolfgang Ernst Pauli	Austria	Polo descubrimento do principio de exclusión (Principio de exclusión de Pauli).
1946	Percy Williams Bridgman	Estados Unidos	Pola invención dun aparello para producir moi altas presións.
1947	Edward Victor Appleton	Inglaterra	Polas súas investigacións sobre a alta atmosfera, en particular, polo descubrimento da capa Appleton.
1948	Patrick Maynard Stuart Blackett	Inglaterra	Polo desenvolvemento do método da cámara de néboa de Wilson, e os descubrimentos subsecuentes na física nuclear e a radiación cósmica.
1949	Hideki Yukawa (湯川秀樹)	Xapón	Polo descubrimento dos mesóns en base ó traballo teórico sobre as forzas nucleares.
1950	Cecil Frank Powell	Inglaterra	Polo desenvolvemento do método fotográfico para o estudo dos procesos nucleares e a súa aplicación ó estudo dos mesóns.
1951	Sir John Cockcroft Ernest Walton	Inglaterra Irlanda	Polo seu traballo sobre a transmutación de núcleos atómicos producido por partículas atómicas aceleradas artificialmente.
1952	Felix Bloch Edward Mills Purcell	Estados Unidos	Polo desenvolvemento de novos métodos de medidas magnéticas de precisión.
1953	Frits Zernike	Países Baixos	Polo método de contraste de fase a a súa aplicacion ó microscopio de contraste de fase.
1954	Max Born Walther Wilhelm Georg Bothe	Alemaña Occidental	Pola súa investigación fundamental en mecánica cuántica, e en particular, pola súa interpretación estatística da función de onda. Polo método de coincidencia.
1955	Willis Eugene Lamb Polykarp Kusch	Estados Unidos	Polos descubrimentos relacionados coa estrutura fina do espectro do hidróxeno. Pola determinación precisa do momento magnético do electrón.
1956	William Bradford Shockley Walter Houser Brattain John Bardeen	Estados Unidos	Polas súas investigacións sobre semicondutores e o efecto transistor.
1957	Chen Ning Yang (楊振寧) Tsung-Dao Lee (李政道)	China	Pola súa profunda investigación das leis de paridade.
1958	Pavel Tcherenkov (Павел Черенков) Ilia Frank (Илья Франк) Igor Tamm (Игорь Тамм)	URSS	Polo descubrimento e interpretación do efecto Tcherenkov.
1959	Emilio Gino Segrè Owen Chamberlain	Estados Unidos	Descuberta do antiprotón
1960	Donald Arthur Glaser	Estados Unidos	Pola invención da cámara de burbullas.
1961	Robert Hofstadter Rudolf Ludwig Mössbauer	Estados Unidos Alemaña Occidental	Polos seus estudos pioneiros na dispersión do electrón no núcleo atómico e os seus descubrimentos na estrutura dos nucleóns. Polos seus estudos sobre a absorción resonante da radiación gamma e o efecto Mössbauer.
1962	Lev Davidovich Landau (Лев Давидович Ландау)	URSS	Polas súas teorías para a materia condensada, especialmente, helio líquido.
1963	Eugene Paul Wigner Maria Goeppert-Mayer^[3] Hans Daniel Jensen	Estados Unidos	Pola súa contribución á teoría do núcleo atómico e partículas elementais, particularmente polo descubrimento e aplicación de principios de simetría. Polos seus descubrimentos sobre a superficie nuclear.
1964	Charles Townes Nikolai Basov (Николай Геннадиевич Басов) Alexandre Prokhorov (Александр Михайлович Прохоров)	Estados Unidos URSS URSS	Polo seu traballo no campo da electrónica cuántica, que levou á construción de osciladores e amplificadores baseados no principio dos máser e láser.
1965	Julian Schwinger Richard P. Feynman Sin-Itiro Tomonaga (朝永振一郎)	Estados Unidos Estados Unidos Xapón	Polo seu traballo en electrodinámica cuántica.
1966	Alfred Kastler	Francia	Polo desenvolvemento de métodos ópticos para o estudo das resonancias hertzianas nos átomos.
1967	Hans Bethe	Estados Unidos	Polas súas contribuciónas á teoría das reaccións nucleares, en particular no relacionado coa enerxía das estrelas.
1968	Luis Walter Álvarez	Estados Unidos	Pola súa decisiva contribución á física das partículas elementais, en particula o descubrimento dun gran número de estados de resonancia.
1969	Murray Gell-Mann	Estados Unidos	Pola contribución á clasificación das partículas elementais e as súas interaccións.
1970	Hannes Alfvén Louis Eugène Félix Néel	Suecia Francia	Polos seus descubrimentos en magnetohidrodinámica e a aplicación de física do plasma.
1971	Dennis Gabor	Hungría	Pola invención e desenvolvemento do método holográfico.
1972	John Bardeen Leon Cooper John Robert Schrieffer	Estados Unidos	Pola teoría da supercondutividade (Teoría BCS)
1973	Leo Esaki (江崎玲於奈) Ivar Giaever Brian David Josephson	Xapón Estados Unidos Gales	Polo estudo do efecto túnel en semicondutores. Polo estudo do efecto túnel en supercondutores. Pola predición teórica de propiedade dunha supercorrente a traverso dunha barreira túnel, en particular, o efecto Josephson.
1974	Sir Martin Ryle Antony Hewish	Inglaterra	Pola súa investigación en radio astrofísica (técnica de apertura de síntese e descubrimento dos púlsares, respectivamente).
1975	James Rainwater Aage N. Bohr Ben Roy Mottelson	Estados Unidos Dinamarca Dinamarca	Polo estudo e descubrimento da relación entre movemento colectivo e movemento particular nos núcleos atómicos, e o desenvolvemento subsecuente da teoría do núcleo atómico.
1976	Burton Richter Samuel Chao Chung Ting (丁肇中)	Estados Unidos	Polos traballos sobre o descubrimento de partículas elementais pesadas dun novo tipo.
1977	Philip Warren Anderson Sir Nevill Francis Mott John Hasbrouck van Vleck	Estados Unidos Inglaterra Estados Unidos	Polo estudo da estrutura electrónica dos sistemas magnéticos desordeados.
1978	Petr Kapitsa (Петр Леонидович Капица) Arno Allan Penzias Robert Woodrow Wilson	URSS Estados Unidos Estados Unidos	Polas súas invencións e descubrimentos na área da física de baixas temperaturas. Polo seu descubrimento da radiación de fondo de microondas.
1979	Sheldon Lee Glashow Abdus Salam Steven Weinberg	Estados Unidos Paquistán Estados Unidos	Pola teoría da campo unificado electrodébil.
1980	James Watson Cronin Val Logsdon Fitch	Estados Unidos	Polo estudo da violación de principios fundamentais de simetría no decaemento dos mesóns K neutros.
1981	Nicolaas Bloembergen Arthur Leonard Schawlow Kai Siegbahn	Estados Unidos Estados Unidos Suecia	Polo desenvolvemento da espectroscopía láser Polo desenvolvemento da espectroscopía electrónica de alta resolución.
1982	Kenneth Geddes Wilson	Estados Unidos	Pola teoría dos fenómenos críticos en relación coas transicións de fase.
1983	Subrahmanyan Chandrasekhar William A. Fowler	Estados Unidos Estados Unidos	Polos estudos teóricos na estrutura e evolución das estrelas. Pola contribución ó estudo da xénese dos elementos químicos.
1984	Carlo Rubbia Simon van der Meer	Italia Países Baixos	Pola contribución á obtención das partículas W e Z, portadoras da forza electrodébil.
1985	Klaus von Klitzing ^[4]	Alemaña Occidental	Pola descuberta do Efecto Hall cuántico.
1986	Gerd Binnig Heinrich Rohrer Ernst August Friedrich Ruska	Alemaña Occidental Suíza Alemaña Occidental	Polo deseño do primeiro microscopio electrónico.
1987	Johannes Georg Bednorz Karl Alexander Müller	Alemaña Occidental Suíza	Polos avances na supercondutividade en materiais metálicos.
1988	Leon Lederman Melvin Schwartz Jack Steinberger	Estados Unidos	Pola demostración da estrutura dobre dos leptóns.
1989	Hans Georg Dehmelt Wolfgang Paul Norman Foster Ramsey	Alemaña Occidental Alemaña Occidental Estados Unidos	Polo desenvolvemento das bases dos reloxos atómicos. Polo desenvolvemento da trampa de ións.
1990	Jerome Isaac Friedman Henry Way Kendall Richard E. Taylor	Estados Unidos Estados Unidos Canadá	Por establecer as bases para o modelo de quarks.
1991	Pierre-Gilles de Gennes	Francia	Pola xeneralización de métodos de estudo a formas complexas de materia
1992	Georges Charpak	Francia	Pola invención e desenvolvemento de detectores de partículas.
1993	Russell Alan Hulse Joseph Hooton Taylor	Estados Unidos	Descuberta dun púlsar nun sistema de estrelas binarias.
1994	Bertram N. Brockhouse Clifford G. Shull	Canadá Estados Unidos	Estudo da estrutura e das propiedades dos cristais.
1995	Martin Lewis Perl Frederick Reines	Estados Unidos	Descuberta do leptón τ. Pola detección do neutrino.
1996	Douglas Dean Osheroff David Morris Lee Robert Coleman Richardson	Estados Unidos	Polo descubrimento da superfluideza no Helio-3.
1997	Claude Cohen-Tannoudji Steven Chu William Daniel Phillips	Francia Estados Unidos Estados Unidos	Desenvolvemento de métodos para arrefecer e atrapar átomos con luz láser.
1998	Robert B. Laughlin Horst L. Störmer Daniel C. Tsui	Estados Unidos Alemaña Estados Unidos	Polo descubrimento dunha nova forma de fluído cuántico con excitacións cargadas fraccionais (efecto Hall cuántico).
1999	Gerardus 't Hooft Martinus J. G. Veltman	Países Baixos	Por dilucidar a estrutura cuántica da interacción electrofeble na física de partículas.
2000	Zhores Ivanovich Alferov Herbert Kroemer Jack S. Kilby	Belarús Alemaña Estados Unidos	Desenvolvemento de heteroestruturas semi-condutoras para a electrónica rápida e a optoelectrónica.
2001	Eric A. Cornell Wolfgang Ketterle Carl E. Wieman	Estados Unidos Alemaña Estados Unidos	Pola realización doa condensado de Bose-Einstein en gases enrarecidos de átomos alcalinos.
2002	Masatoshi Koshiba (小柴昌俊) Raymond Davis Riccardo Giacconi	Xapón Estados Unidos Estados Unidos	Polas súas contribucións pioneiras á astrofísica, en particular na detección de neutrinos cósmicos (Koshiba e Davis), e a descuberta das fontes astrofísicas de raios X (Giacconi).
2003	Alekséi Alekséyevich Abrikósov (Алексей Алексеевич Абрикосов) Vitaly L. Ginzburg (Виталий Лазаревич Гинзбур) Anthony J. Leggett	Rusia Rusia Estados Unidos	Polas súas contribucións pioneiras á teoría dos supercondutores e superfluídos.
2004	David Gross, H. David Politzer e Frank Wilczek	Estados Unidos	Polos seus descubrimentos sobre as interaccións dos quarks formulando o concepto de liberdade asintótica en cromodinámica cuántica.
2005	Roy J. Glauber John L. Hall Theodor W. Hänsch	Estados Unidos Estados Unidos Alemaña	Roy J. Glauber pola súa contribución á teoría cuántica de coherdanza óptica. John L. Hall e Theodor W. Hänsch, polas súas contribucións ó desenvolvemento da espectroscopía de precisión baseada en láser, incluíndo a técnica de frecuencia óptica combinada.
2006	George Fitzgerald Smoot John Cromwell Mather	Estados Unidos	Pola descuberta da natureza dos corpos negros, da radiación cósmica de fondo e das súas anisotropías.
2007	Albert Fert Peter Grünberg	Francia Alemaña	Polas simultáneas da magnetorresistencia xigante.
2008	Makoto Kobayashi,e Toshihide Maskawa, e mais Yoichiro Nambu	Xapón Estados Unidos	Polo descubrimento da orixe da disimetría que predí cando menos a existencia de tres familias de quarks. Polo descubrimento dos mecanismos de disimetría espontánea en física subatómica.
2009	Charles K. Kao, Willard S. Boyle George E. Smith.	Hong Kong Estados Unidos	Polos seus traballos na comunicación óptica e de circuítos semicondutores.
2010	Andre Geim, Konstantín Novosiólov	Rusia	Polos seus traballos no desenvolvemento do grafeno.
2011	Saul Perlmutter, Adam Riess e Brian Schmidt.	Estados Unidos Australia	Polo descubrimento da expansión acelerada do universo a través do estudo e observación das supernovas.
2012	Serge Haroche David Wineland	Francia Estados Unidos	Pola súa metodoloxía revolucionaria que permitiu medir e manipular os sistemas individuais de quanto.
2013	Peter Higgs François Englert	Reino Unido Bélxica	Polos seus traballos e concepción do bosón de Higgs.
2014	Isamu Akasaki Hiroshi Amano Shuji Nakamura	Xapón	Pola invención do LED azul, que permite iluminación branca, brillante e de baixo consumo.
2015	Takaaki Kajita Arthur B. McDonald	Xapón Canadá	Pola descuberta das oscilacións dos neutrinos, que permiten demostra que os neutrinos teñen masa.
2016	David J. Thouless Duncan Haldane Michael Kosterlitz	Reino Unido Reino Unido Reino Unido	Polos descubrimentos teóricos nas transicións de fase topolóxicas e as fases topolóxicas da materia.
2017^[5]	Rainer Weiss Kip Thorne Barry Barish	Estados Unidos Estados Unidos Estados Unidos	Pola descuberta das ondas gravitacionais.
2018	Arthur Ashkin Gérard Mourou Donna Strickland^[6]	Estados Unidos Francia Canadá	Polos seus traballos no deseño e creación de ferramentas baseadas en luz.
2019	James Peebles (1/2) Michel Mayor (1/4) Didier Queloz (1/4)	Canadá Suíza Suíza	Pola contribución á nosa comprensión da evolución do Universo e do lugar da Terra no cosmos.
2020	Roger Penrose (1/2) Reinhard Genzel (1/4) Andrea Ghez (1/4)	Reino Unido Alemaña Estados Unidos	Polo descubrimento de que a formación de buratos negros é unha predición robusta da teoría xeral da relatividade. Polo descubrimento dun obxecto compacto supermasivo no centro da nosa galaxia.
2021^[7]	Syukuro Manabe (1/4) Klaus Hasselmann (1/4) Giorgio Parisi (1/2)^[8]	Xapón Alemaña Italia	Pola modelaxe do clima terrestre, a cuantificación da variabilidade e a predición do cambio climático. Pola descuberta da interacción desordenada e das flutuacións en sistemas físicos.
2022^[9]	Alain Aspect John Clauser Anton Zeilinger	Francia Estados Unidos Austria	Polos seus avances sobre o control do entrelazamento cuántico.
2023^[10]^[11]^[12]	Pierre Agostini Ferenc Krausz Anne L'Huillier ^[13]	Francia Hungría Francia	Polos seus estudos das dinámicas dos electróns na materia e as súas contribucións á física do attosegundo.
2024^[14]^[15]	John Hopfield Geoffrey Hinton	Estados Unidos Reino Unido/ Canadá	Polos súas invencións e descubertas fundamentais para o desenvolvemento da aprendizaxe automática con redes neuronais artificiais.