Provincia de Pontevedra

Pontevedra é unha das catro provincias de Galicia creadas por Javier de Burgos en 1833. Limita ao norte coa provincia da Coruña, ao leste coa provincia de Ourense e a provincia de Lugo, ao sur con Portugal e ao oeste co océano Atlántico. A súa capital é a cidade de Pontevedra, con 82.828 habitantes en 2022, sendo Vigo a súa maior cidade cunha poboación de 292.374 habitantes (2022). É a provincia máis pequena e a segunda máis poboada de Galicia trala da Coruña.

Provincia de Pontevedra

Capital	Pontevedra
Área	4.494,64 km²
Poboación	942.665 (2021)
Densidade	210,32 hab./km²
Concellos	61
Xentilicio	Pontevedrés, Pontevedresa

Pontevedra, por Francisco Coello, 1856.

Demografía

A súa poboación é de 945.408 habitantes en 2020 (456.452 homes e 488.956 mulleres). Representa o 34,99 % da poboación galega aínda que, en superficie, Pontevedra só supón o 15,2 %. A cidade máis grande e poboada da provincia é Vigo.

Evolución da poboación de Provincia de Pontevedra   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
457.262	568.011	671.609	859.897	930.931	959.764	963.511	958.428	955.050	950.919	947.374	944.346	942.731	941.772	942.665	945.408	{{{17}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Obsérvase un crecemento demográfico constante desde os censos que tiña xa no XIX (457.262 habitantes en 1900, 641.763 en 1940), atenuándose o incremento notablemente entre os anos 1940 e 1960 a consecuencia da emigración a Europa e a outras zonas de España. Esta tendencia estabilizadora rómpese co desenvolvemento industrial de Vigo que, nos últimos decenios do século XX, permite incrementos no censo de ata o 13 % entre os anos 70 e 80. A partir deste momento prodúcese unha nova desaceleración (a poboación crece só un 2 % entre os anos 1990 e 2000) mantendo unha liña ascendente até o ano 2011.

Pontevedra é a segunda provincia máis poboada da Comunidade e tamén a máis pequena, cunha densidade de poboación en 2020 de 210,34 habitantes por km², fronte á media de 91,36 no conxunto de Galicia. A poboación distribúese de forma moi irregular e aparece concentrada nos municipios costeiros: só Pontevedra e Vigo concentran o 40,19 % dos habitantes da provincia.

Evolución demográfica de Vigo desde 1900.

A concentración de habitantes en Vigo trouxo consigo a demanda desta cidade de situar alí certos servizos administrativos. Tanto a Administración autonómica como a periférica estatal localizaron en Vigo diversas unidades administrativas, como a Delegación Provincial de Pesca. Este fenómeno tamén deu pé a movementos sociais que reivindican a capitalidade ou a creación dunha quinta provincia galega que acolla a Vigo e a súa área de influencia. Coa reforma da estrutura orgánica periférica da Xunta aprobada polo goberno de Feijóo a principios de 2009, Vigo equipárase ás catro capitais de provincia coa creación de cinco Delegados do Goberno.

Xeografía

A extensión xeográfica da provincia é de 4.494,64 km², o que a converte nunha das provincias menos extensas de España, só por riba das provincias vascas e canarias.

Xeoloxicamente, considérase dividida en tres seccións verticais: unha zona costeira cara a occidente, unha zona de montaña cara a oriente e unha depresión central.

Rías baixas galegas, con indicación dos ríos e illas.

A fachada marítima está formada por 398 km de costas peninsulares e 109 km de costas insulares, entre a ría de Arousa (que separa Pontevedra da Coruña) e a desembocadura do Miño (que a separa de Portugal). Outras rías definitorias da costa pontevedresa son a de Pontevedra e a de Vigo. Constitúen o conxunto denominado Rías Baixas e son as rías galegas máis grandes: de entre 20 e 30 km de lonxitude e de profundidades que chegan a supera-los 50 metros. Fronte a estas rías distribúese un importante número de illas e illotes, entre as que cómpre destaca-los arquipélagos de Ons e as Cíes, así como as illas de Cortegada, Malveiras, Arousa, A Toxa, Tambo, San Simón e Toralla.

A partir deste bordo costeiro ábrese unha chaira cunha altitude media que varía entre os 100 metros na foxa de Caldas ós 500-800 metros no centro e sur. Nesta chaira elévanse alturas residuais como os montes Xiabre, Castrove, o Galiñeiro ou A Groba.

Cara ó leste érguese unha zona montañosa conformada polas cadeas de Farelo, Faro, Candán ou do Suído, entre outras.

Hidrografía

A provincia está percorrida por diversos ríos, todos eles de dirección leste-oeste, de caudal abundante e regular. Son o Ulla (que marca o límite coa provincia da Coruña), o Umia, o Lérez, o Verdugo, o Oitavén e o Miño (que marca o límite con Portugal). A esta rede fluvial hai que sumar numerosos cursos menores que van desemboscar na costa atlántica.

Cómpre destaca-los encoros de Portodemouros (no río Ulla), Eiras (no río Oitavén), Pontillón, Caldas e Zamáns.

Climatoloxía

O clima dominante é o atlántico temperado húmido, normalmente benigno polo efecto moderador oceánico. Tendo en conta os datos procedentes da estación de Lourizán (representativos das Rías Baixas) e de Mouriscade (Lalín) (representativos da zona alta do interior), a temperatura media oscila en torno ós 15 °C. As máximas superan os 30 °C en xullo e agosto e as mínimas chegan ós 0 °C en xaneiro, aínda que no interior poden chegar a -14 °C.

As choivas son abondosas, polas de masas de aire húmidas introducidas polas correntes de suroeste que penetran facilmente ó longo das rías. As cifras medias oscilan entre os 1.500 e os 2.000 milímetros de auga anuais na costa e superan os 2.000 mm no interior montañoso, onde non son raras as precipitacións en forma de neve. As néboas son un fenómeno habitual, sobre todo ó longo dos ríos.

Espazos naturais

Illas Cíes.

As condicións orográficas e climatolóxicas permitiron un alto nivel de biodiversidade en distintas zonas da provincia, algunhas delas recoñecidas como espazos naturais con diferente grao de protección:

• Parque Nacional:
  • Illas Atlánticas (agás o arquipélago de Sálvora que pertence ó concello coruñés de Ribeira)
• Parques Naturais:
  • Monte Aloia.
• Zonas especiais de Conservación (ZEC):
  • Baixo Miño.
  • Costa da Vela.
  • Enseada de San Simón.
  • Brañas de Xestoso.
  • Cabo Udra.
  • Complexo Ons-O Grove.
  • A Ramallosa.
  • Gándaras de Budiño.
  • Illas Cíes.
  • Illas Estelas.
  • Monte Faro.
  • Serra do Candán.
  • Serra do Cando.
  • Río Lérez.
  • Sobreiral do Arnego.
  • Sistema fluvial Ulla-Deza.
  • Río Tea.
• Monumento Natural:
  • Fraga de Catasós.
• Zonas de Especial Protección para as Aves (ZEPA):
  • Complexo Intermareal Umia-O Grove.
  • Illas Cíes.
  • A Ramallosa
• Zona Húmida de Importancia Internacional (RAMSAR):
  • Complexo Intermareal Umia-O Grove.
• Outros espazos:
  • Serra do Suído e do Faro de Avión.
  • Río Umia.
  • Costa de Baiona-A Guarda.

Divisións administrativa e relixiosa

Mapa dos concellos de Pontevedra distribuídos por comarcas.

Pontevedra divídese en 61 concellos (véxase a lista de concellos de Pontevedra), distribuídos en 10 comarcas :

• O Baixo Miño: comprende os seguintes concellos: A Guarda, Oia, O Rosal, Tomiño e Tui.
• Caldas: comprende os concellos de Caldas de Reis, Catoira, Cuntis, Moraña, Pontecesures, Portas e Valga.
• O Condado: comprende os concellos de Mondariz, Mondariz-Balneario, As Neves, Ponteareas e Salvaterra de Miño.
• Deza: comprende os concellos de Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda e Vila de Cruces.
• O Morrazo: comprende os concellos de Bueu, Cangas, Marín e Moaña.
• A Paradanta: comprende os concellos de Arbo, A Cañiza, Covelo e Crecente.
• Pontevedra: comprende os concellos de Barro, Campo Lameiro, Cotobade (fusionado co de Cerdedo, da comarca de Tabeirós-Terra de Montes), A Lama, Poio, Ponte Caldelas, Pontevedra e Vilaboa.
• O Salnés: comprende os concellos de Cambados, O Grove, A Illa de Arousa, Meaño, Meis, Ribadumia, Sanxenxo, Vilagarcía de Arousa e Vilanova de Arousa.
• Tabeirós-Terra de Montes: comprende os concellos de Cerdedo (fusionado con Cotobade, da comarca de Pontevedra), A Estrada e Forcarei.
• Vigo: comprende os concellos de Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Mos, Nigrán, Pazos de Borbén, O Porriño, Redondela, Salceda de Caselas, Soutomaior e Vigo.

Así mesmo, a provincia está dividida en 7 partidos xudiciais (Cambados, A Estrada, Lalín, Ponteareas, Pontevedra, Tui e Vigo).

Os concellos pontevedreses distribúense en tres dioceses: de Tui-Vigo: ao sur da ría de Vigo e o río Verdugo, de Lugo: a comarca do Deza, e de Santiago de Compostela: resto da provincia.

• Lista dos concellos da provincia con máis de 10 000 habitantes en 2022:

     PSdeG      PPdeG      BNG      En Marea      CxG      Converxencia 21      Sanxenxo Agrupación Liberal      Independientes Ribadumia      Alternativa Canguesa de Esquerdas      Movemento Salceda

Posición	Concello	2022
1º	Vigo	292 374
2º	Pontevedra	82 828
3º	Vilagarcía de Arousa	37 677
4º	Redondela	29 055
5º	Cangas	26 832
6º	Marín	24 034
7º	Ponteareas	23 049
8º	O Porriño	20 408
9º	Lalín	20 201
10º	A Estrada	20 106
11º	Moaña	19 474
12º	Nigrán	18 054
13º	Sanxenxo	17 760
14º	Tui	17 375
15º	Poio	17 276
16º	Mos	15 199
17º	Gondomar	14 970
18º	Tomiño	13 779
19º	Cambados	13 671
20º	Baiona	12 349
21º	Bueu	11 978
22º	O Grove	10 809
23º	Vilanova de Arousa	10 240
24º	Salvaterra de Miño	10 079
25º	A Guarda	10 013

• Lista de concellos de Pontevedra

Símbolos de Pontevedra

Escudo da cidade de Pontevedra.

No escudo de Pontevedra represéntase, sobre fondo azul, unha ponte de tres ollos, con elementos da muralla nos extremos da ponte e un cruceiro no centro. Estes mesmos elementos forman o escudo da capital.

Véxase tamén

Bibliografía

• Gran Enciclopedia Galega, s. v. Pontevedra
• LEIRO, Adela; DAPORTA, Mon e CAAMAÑO RIVAS, Víctor: Espazos naturais. Provincia de Pontevedra. A Nosa Terra, Vigo, 2003.

Outros artigos

• Deputación de Pontevedra
• Provincia de Vigo

Ligazóns externas

• Deputación de Pontevedra
• Universidade de Vigo