Lalín

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Lalín (homónimos).

Lalín é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á Comarca de Deza. O municipio tiña unha poboación de 22.453 habitantes (2024), repartida entre o núcleo urbano, onde viven algo máis de 10.000 persoas, e as 47 parroquias do rural. Lalín é a capital e a vila principal da súa comarca e o noveno concello máis poboado da provincia, despois da Estrada. O concello posúe unha densidade de poboación de 61,83 hab./km² e unha superficie de 326,8 km², o que o converte no concello máis grande de Pontevedra e o cuarto de Galicia.

Lalín

Localización
42°39′41″N 8°06′40″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia de Pontevedra
Capital de	Comarca de Deza
Capital	Lalín
Poboación
Poboación	22.453 (2024) (68,7 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade de Terras de Deza Comarca de Deza
Superficie	326,83 km²
Altitude	541 m
Comparte fronteira con	Forcarei Rodeiro Dozón O Irixo Agolada Silleda Vila de Cruces Beariz
Organización política
• Alcalde	Xosé Crespo Iglesias (2019–)
Eleccións municipais en Lalín
Identificador descritivo
Código postal	36500
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	36024
Sitio web	lalin.gal

O concello atópase no nordeste da provincia de Pontevedra. Limita cos concellos de Silleda e Vila de Cruces polo noroeste, con Forcarei polo oeste, con Agolada e Rodeiro polo nordeste, con Dozón polo suroeste e co Irixo polo sur. Todos eles pertencen á comarca do Deza agás O Irixo, concello da provincia de Ourense.

Xeografía

Demografía

Censo Total	20.103 (2018)
Menores de 15 anos	2.467 (12.27 %)
Entre 15 e 64 anos	12.564 (62.5 %)
Maiores de 65 anos	5.072 (25.23 %)

Evolución da poboación de Lalín   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
16.238	17.529	19.001	17.666	20.698	21.216	21.127	20.409	20.048	20.158	20.005	20.044	20.075	20.103	20.218	20.207
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Historia

Antiga Casa do concello

En tempos prehistóricos, xa estiveran poboadas estas terras. Así o testemuñan os castros de Donramiro e Goiás, a pouca distancia de Lalín, e mesmo o castro que algúns historiadores sitúan no lugar que hoxe ocupa o parque do aviador Loriga, sobre o que na época sueva se construíu unha torre-fortaleza. Precisamente ao abeiro desta fortaleza medieval xurdiu o casal da Torre, que con outros casais illados formou o primitivo núcleo urbano de Lalín no século XIX. Torre-fortaleza que logo pasaría aos Suárez de Deza-Churruchao, e nos últimos tempos, antes da súa destrución, ao Conde de Lemos. Derrubado en 1846, só quedou en pé ata os primeiros anos deste século a torre da homenaxe, á beira da que se erguía un vello carballo chamado "da manteiga". A finais do XVIII, o lugar da Torre estaba formado por sete casas, nas que se daba comida e aloxamento a moitos feirantes, que concorrían ás dúas feiras mensuais, e aos viaxeiros que transitaban de Ourense a Santiago, e de Lugo a Pontevedra.

En Lalín editáronse os periódicos La Defensa (1905-1909), La Lucha (1916-1918), Verdad y Justicia (1922-1924) e Razón (1933-1934).

A vila de Lalín, formada xa polos casais da Torre, Barrio de Abaixo, Tirabeque, Cacharela, Pontillón e outros, contaba en 1930 con pouco máis de trescentos veciños. Virían logo os anos do desenvolvemento e do progreso, ata converterse nos nosos días nunha vila de referencia da Galicia Central.

Cultura

Toponimia

O nome de Lalín vén de "Lalino", un colono do Conde de Deza que tivo ao seu cargo as terras nas que, anos máis tarde (980), se erixiu o mosteiro de San Martiño de Lalín de Arriba.

Patrimonio

Patrimonio arqueolóxico

• Castros de Lalín

Arquitectura civil

• Pazo de Quiroga. Miguel Pérez de Deza foi administrador das terras do Conde de Lemos e señor da xurisdición de Deza. A súa filla Asunción, casou con Pedro Antonio Quiroga. O segundo dos seus fillos, José Quiroga, casou con dona Emilia Pardo Bazán no ano 1868.
• Ponte dos Cabalos. Construída no ano 970, sobre o río Arnego. Ponte feita en pedra, conta con dous arcos de medio punto sobre os que se apoia o taboleiro feito de grandes laxes. Na actualidade carece de peitoril. É a única que queda en pé das seis que se construíron na Idade Media e que enlazaban a bisbarra do Deza con Antas de Ulla. Esta ponte, un dos monumentos máis antigos da bisbarra, tamén era coñecida como “ponte do portádego” xa que cumpría pagar un imposto para cruzala, para esta fin había unha pedra que estaba no lugar de Parada, este nome designa todos aqueles lugares ao longo dos camiños onde se cobraba a “parata”, a aduana. Hoxe aínda funciona como conexión entre Gurgueiro e Parada. Ambos concellos, Agolada e Lalín, impulsaron de maneira conxunta a súa rehabilitación finalizada no ano 2021.
• Pontenoufe. Ponte de fábrica granítica reforzada con formigón. Pode ter orixe medieval e sería reedificada no século XVIII.
• Pazo de Liñares

Patrimonio natural

O concello salienta pola súa paisaxe de pastos e fragas. Cómpre destacar a fraga de Catasós, carballeira declarada monumento natural en 2000 na parroquia de Catasós.

Actividade cultural

• En Lalín funciona a Asociación Cultural O Naranxo.
• O concello contou cunha escola de teatro infantil e xuvenil, Esmutelín.

Economía

Nas cifras de 1996, predominaba o sector primario cun 38% da poboación ocupada. A construción daba emprego a un 13% da poboación ocupada. O sector secundario posuía o seu peso supoñendo un 18%. O sector servizos tiña importancia co 31% dos activos.

Os datos do ano 2001 amosan unha redución importante do sector primario, pasando dun 38% a un 27%. Porén, a construción aumenta un punto ata chegar ao 14%, igual que o sector industrial cun 19%. O crecemento máis salientábel encabézao o sector servizos cun 40%, presentando unha serie de servizos tanto públicos como privados (comercio, sanidade, educación, xustiza etc.).

Concentración industrial

Pode dicirse que, igual que A Estrada é a "capital do moble", Lalín é unha das "capitais da moda" de Galicia. Nos límites do seu territorio pódense atopar factorías das seguintes marcas do sector téxtil:

• Florentino
• Montoto
• Toypes
• Guerra

A comezos de década, en 2021, a Confederación Española de la Pequeña y Mediana Empresa (Cepyme) galardoou á industria do frío industrial de Lalín, MEGODEZA fundada por Ramiro Mejuto Pumar, e a impresión industrial Tecglass ao incluílas nas 500 empresas con maior liderado económico no Estado. Segundo datos do Rexistro Mercantil do Consorcio Zona Franca de Vigo ambos sectores tecnolóxicos industriais lalinenses, frío e maquinaria industrial, superan os 80 millóns de euros de facturación anual

Festas e celebracións

• Gastronomía
  • A Feira do Cocido celébrase en Lalín o domingo antes do Entroido.
• Romarías
  • Na parroquia de Losón celébrase a romaría do Corpiño cara ao 23-24 de xuño.
• Cinema
  • ANIRMAU, festival de cine de animación.

Irmandada

• Escaldes-Engordany, Andorra

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Lalín.

• 
  Lalín postúlase como o km 0 de Galicia
• 
  Igrexa de San Martiño de Lalín
• 
  Xulgado
• 
  Igrexa parroquial de Lalín
• 
  Monumento ao aviador Loriga.
• 
  Monumento a Ramón Mª Aller.
• 
  Estatua Deusa do Deza de Acisclo Manzano
• 
  Santuario da Nosa Señora do Corpiño
• 
  O Corpiño
• 
  Lalín Arena.
• 
  Festa da malla de Doade.

Conxunto escultórico creado por Sergio Portela Campos, en 2002, na carballeira do Rodo, próxima ó casco urbano:

• 
• 
• 
• 

Lugares de Lalín

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Lalín vexa: Lugares de Lalín.

Véxase tamén

Outros artigos

• Eleccións municipais en Lalín

Ligazóns externas

• Páxina oficial do concello de Lalín
• Páxina oficial de turismo
• Lalín - Deputación de Pontevedra Arquivado 11 de setembro de 2019 en Wayback Machine.