Silleda

Silleda é un concello da provincia de Pontevedra pertencente á comarca do Deza. Ocupa 169 km², e segundo o IGE en 2019 tiña 8.687 habitantes, distribuídos en 33 parroquias e 250 lugares. O concello de Silleda é coñecido tamén como Trasdeza. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «silledense».

Silleda
Casa do concello.
Situación
Xentilicio	silledense
Xeografía
Provincia	Provincia de Pontevedra
Comarca	Comarca do Deza
Poboación	8.860 hab. (2022)
Área	168,0 km²
Densidade	52,74 hab./km²
Entidades de poboación	33 parroquias
Capital do concello	Silleda
Política (2023 )
Alcalde	Manuel Cuíña Fernández (PSdeG)
Concelleiros	BNG: 2 PPdeG: 5 PSdeG-PSOE: 6
Eleccións municipais en Silleda
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	76,65%
Na rede
https://silleda.gal
[ editar datos en Wikidata ]

En Silleda ten a súa sede a Feira Internacional de Galicia, onde se celebra anualmente a Semana Verde de Galicia.

Xeografía

Situación

Silleda localízase preto do centro xeográfico de Galicia, no norte da provincia de Pontevedra. Os seus 169 km² están delimitados pola Serra do Candán e o San Sebastián de Meda, que o separan polo oeste e sur dos concellos de Forcarei e A Estrada; o río Ulla polo noroeste, que separa Silleda de Boqueixón; e o río Deza, que fai de linde con Vila de Cruces polo norte e Lalín ao leste. Foi este último río o que lle dá ás terras de Silleda o nome de Trasdeza.

Administración

O seu territorio repártese en 33 parroquias, con advocacións moi diversas, aínda que merece a pena destacar San Martiño, patrón de seis parroquias, Santa María, con cinco, San Miguel con catro e San Salvador con tres. Como dato curioso, é necesario sinalar que, aínda que a práctica totalidade das parroquias pertencen á diocese de Lugo, as de Cira e Dornelas pertencen á arquidiocese de Santiago.

Accesos

Este concello está atravesado pola estrada N-525, que une Ourense con Santiago de Compostela, situándose a capital municipal a 40 km de Compostela; e pola autoestrada central galega, que tamén une as devanditas cidades. Conta con dous enlaces a esta última.

No tocante ao transporte por tren, por Silleda discorren dúas vías do ferrocarril: a primeira, inaugurada en 1958, unía Ourense e Santiago dentro da liña Zamora - A Coruña; e a segunda, inaugurada no 2011, trátase da liña de alta velocidade entre as mencionadas cidades galegas.

Demografía

Censo total	8.687 (2019)
Menores de 15 anos	1.068 (12.3 %)
Entre 15 e 64 anos	5.237 (60.29 %)
Maiores de 65 anos	2.382 (27.42 %)

Evolución da poboación de Silleda   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
11.483	12.532	13.490	9.980	9.089	9.248	9.199						{{{13}}}	{{{14}}}	{{{15}}}	{{{16}}}	{{{17}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Principais núcleos por habitantes do concello: # Núcleos principais Poboación % 1º Silleda (Silleda) 2.864 31,56% 2º A Bandeira (Manduas) 737 8,12% 3º Freixeiro (Laro) 102 1,12% 4º San Fiz (Margaride) 76 0,83% 5º Dornelas (Dornelas) 66 0,73% 6º Barravaite (Lamela) 61 0,67% 7º Gorís (Lamela) 61 0,67% 8º Senra (Escuadro) 60 0,66% 9º Camporrapado (Cortegada) 58 0,64% 10º Curro (Cira) 58 0,64% 11º Pedrouzo (Graba) 55 0,61% 12º Sestelo (Escuadro) 55 0,61% 13º Forcas (Laro) 55 0,61% 14º O Foxo (Silleda) 55 0,61% 15º Bazar (Abades) 54 0,60% Total 15 núcleos 4.417 48,68%

Parroquias do concello máis poboadas: # Núcleo Poboación % 1º Silleda 3.206 35.76% 2º Manduas 1.006 11.22% 3º Escuadro 461 5,14% 4º Laro 301 3,36% 5º Cortegada 259 2,88% 6º Lamela 259 2,88% 7º Graba 242 2,7% 8º Cira 228 2,54% 9º Taboada 214 2,39% 10º Negreiros 183 2,04%

Variación da poboación entre a ano 2000 e o 2011 das 33 parroquias que compoñen o concello:

Entidade Poboación ano 2000 Poboación ano 2011 Variación absoluta Variación relativa Abades 163 140 - 23 - 14,11% Ansemil 74 66 - 8 - 10,81% Breixa 172 120 - 52 -30,23% Carboeiro 69 58 - 11 - 15,94% Castro (O) 117 105 - 12 - 10,25% Cervaña 138 117 - 21 -15,21% Cira 307 241 - 66 - 21,49% Cortegada 365 273 - 92 - 25,2% Chapa 167 159 - 8 - 4,79% Dornelas 180 144 - 36 - 20% Escuadro 592 487 - 105 - 17,73% Fiestras 167 120 - 47 - 28,14% Graba 332 262 - 70 - 21,08% Lamela 330 270 - 60 - 18,18% Laro 380 336 - 44 - 11,57% Manduas 935 1.012 77 8,23% Margaride 203 174 - 29 - 14,28%

Entidade Poboación ano 2000 Poboación ano 2011 Variación absoluta Variación relativa Martixe 141 109 - 32 - 22,69% Moalde 255 192 - 63 - 24,70% Negreiros 218 203 - 15 - 6,88% Oleiros 144 107 - 37 - 25,69% Parada 236 200 - 36 -15,25% Pazos 59 45 - 14 - 23,72% Piñeiro Ponte 187 175 - 12 - 6,41% Refoxos 149 128 - 21 - 14,09% Rellas 103 82 - 21 - 20,31% Saídres 132 121 - 11 - 8,33% Siador 188 138 - 50 - 26,59% Silleda 2.032 3.033 1.001 49,26% Taboada 237 212 - 25 - 10,54% Vilar 124 113 - 11 - 8,87% Xestoso 79 61 - 18 - 22,78%

Historia

Bandeira do concello, con 33 estrelas, unha por cada parroquia.

A denominación de Trasdeza aparece xa mencionada na Alta Idade Media e a parroquia de Santa María de Cortegada en Trasdeza, figura en documentos.

No século XVII menciónase o arciprestado de Trasdeza como dependente do arcediagado de Deza, da diocese de Lugo. Trasdeza aparece, polo tanto, como denominación eclesiástica que en 1645 designa o arciprestado dese nome.

A maior parte destas parroquias aparecen formando parte da xurisdición de Trasdeza, no século XVII, que pertencía á provincia de Santiago. Desta xurisdición eran vinte e cinco das actuais parroquias; as demais pertencían ás xurisdicións de Cira, Carboeiro e Camanzo; a de Parada, antes parroquia, á xurisdición de Deza e a de Refoxos ao Couto de Acibeiro.

No actual territorio do concello houbo, a principios do século XIX, oito municipios constitucionais. Coa división municipal de 1835 o actual concello denominouse Chapa, establecéndose, desde aquel momento, unha pugna con Silleda pola capital e pola denominación do concello. Esta loita rematou en 1853 ao adoptarse como nome definitivo o de Silleda.

Cultura

Patrimonio

Patrimonio histórico, artístico e natural

Na parroquia de Abades atópanse:

• O Santuario da Nosa Señora dos Remedios, templo neoclásico do século XVIII, de grandes proporcións construído seguindo os planos de Melchor de Ricoi.
• A igrexa parroquial de Santa María, templo románico do século XII.
• A Chousa Nova, dolmen escavado durante as obras da liña do AVE Ourense-Santiago e reconstruído e considerado o dolmen máis antigo de Galiza.
• A Estación da Bandeira, con parada de trens da liña Zamora-A Coruña.

Na parroquia de Ansemil:

• A igrexa de San Pedro de Ansemil, templo románico que formaba parte dun mosteiro medieval.

Na parroquia de Breixa:

• A Igrexa de Santiago de Breixa, templo románico.

Na parroquia de Carboeiro:

• Ao pé do río Deza, atópase o Mosteiro de San Lourenzo de Carboeiro. Trátase dun mosteiro beneditino fundado no século X do que se conserva en moi bo estado a súa igrexa e algúns dos departamentos monacais.
• Cruzando o Deza a carón do mosteiro, a Ponte do Demo.

Na parroquia do Castro:

• A igrexa de San Mamede, templo románico medieval.
• A Copa do Castro, asentamento castrexo.
• A Estación de Silleda, na liña do ferrocarril Zamora-A Coruña.

Na parroquia de Cira:

• A Fortaleza de Cira, construción medieval.
• O Pazo de Paizás, casa señorial do século XVIII.

Na parroquia de Dornelas:

• A igrexa de San Martiño, construída no século XII.

Na parroquia de Escuadro:

• A Igrexa de San Salvador de Escuadro, templo románico do século XII
• O Pazo de Cascaxide, casa señorial do século XVIII. É de propiedade privada.

Na parroquia de Fiestras:

• A Igrexa de San Martiño de Fiestras, do século XII.

Na parroquia de Graba:

• O Coto do Castelo, restos dunha antiga construción.
• Outeiro Verde, monte compartido coa parroquia de Aciveiro (Forcarei)

Na parroquia de Pazos:

• A Fervenza do Toxa, salto deste afluente do Deza, considerado o máis alto de Galiza.

Na parroquia de Ponte:

• A Igrexa de San Miguel de Ponte, templo dos séculos XIX e XX.
• A Ponte do Pozo Negro, que cruza o Deza cara San Pedro de Losón (Vila de Cruces).

Na parroquia de Siador:

• O Pazo de Sestelo, casa señorial do século XVI.

Na parroquia de Silleda:

• O Pazo de Trasfontao, casa señorial do século XVIII.
• O Castro de Toiriz, sitio arqueolóxico da Idade de Ferro.

Na parroquia de Taboada:

• A Igrexa de Santiago de Taboada, templo románico.
• A Ponte Taboada, construción do século X.
• A Estación da Ponte Taboada, na liña férrea Zamora-A Coruña.

Na parroquia de Xestoso:

• As Brañas de Xestoso, espazo natural LIC, dentro da que se atopa a Lagoa Sacra.

Patrimonio cultural

Actualmente, existen dúas agrupacións bandísticas, a Banda Municipal de Silleda e a Banda Recreativa e Cultural de Bandeira, aínda que tamén existiron outro par, a Banda de música de Cira, que esmoreceu na segunda metade do século XX, e a Banda de música de Lamela, que desapareceu na década de 1910.

Etnografía

Festas e celebracións

Nos meses de marzo ou abril:

• En Abades celébrase a festa da rosquilla.
• En Piñeiro ten lugar a festa da carne ó Caldeiro.

No mes de xullo:

• En Silleda celébrase a festa do lacón.
• En Cortegada celébrase a festa da paella.

No mes de agosto:

• En Laro celébrase a romaría da tortilla.
• Na Bandeira celébrase a festa da empanada.

No mes de setembro:

• En Ponte celébrase a festa do chourizo ao viño.

E no mes de outubro:

• En Breixa celébrase a festa da castaña.

Ademais, o derradeiro domingo do mes de xuño, o contorno do Santuario da Virxe da Saleta, en Siador acolle a Romaría do Rapaz. Tamén se celebra nesta mesma parroquia a romaría da Saleta, no mes de setembro, sendo o día máis importante o 19 de dito mes. Na parroquia de Escuadro, celébrase a romaría de santa Isabel o día 2 de xullo e o domingo seguinte.

Silleda na literatura popular

• Nosa Señora de Abades/ ¿qué lle dás ós teus romeiros?/ Agoiña da miña fonte,/ sombra dos meus castiñeiros .

Economía local

O motor principal da economía trasdezá son as industrias do sector primario, secundario e terciario vinculadas ao sector agropecuario. Sector que, se ben segue a manter no Concello unha intensa actividade, debido as súas numerosas crises afectou a moitos pequenos gandeiros. Isto pode explicar o decrecemento demográfico do Concello nas últimas décadas, pois, aínda que a vila de Silleda medrou en poboación, no total do Concello, maioritariamente rural, a poboación total descendeu ata os albores do século XXI, cando se rachou con esta tendencia negativa, coincidindo coa construción da autoestrada Santiago-Ourense e posteriormente do mesmo tramo Santiago-Ourense do ferrocarril de alta velocidade (AVE) que supuxeron unha activación da economía do Concello. En parte por isto e pola auxe do sector inmobiliario, o Concello acolleu a nova poboación emigrante, principalmente dos países do Leste e Suramérica, o que permitiu esa ruptura da tendencia de decrecemento demográfico recuperando poboación moderadamente durante a primeira década do século XX.^{[Cómpre referencia]}

As industrias metalúrxica, da construción ou da imprenta, entre outras, tamén forman parte da actividade económica do Concello xunto cos servizos, con pequenos comercios especialmente na vila de Silleda e da Bandeira. O polígono industrial situado preto da vila de Silleda recentemente empezou a estar ocupado por industrias e negocios.

Servizos públicos

Educación

Neste concello existen varios centros de ensino: o CEIP de Silleda, o CEIP da Bandeira e o IES Pintor Colmeiro, todos eles de carácter público; e o Colexio María Inmaculada, centro concertado. Ademais, a carón do CEIP da capital atópase a Escola Infantil "Galiña Azul".

Sanidade

O concello conta con dous centros médicos, un en cada núcleo urbano: Silleda e A Bandeira.

Política

Artigo principal: Eleccións municipais en Silleda.

Tradicionalmente, o PPdeG obtiña folgadas maiorías absolutas neste Concello. No 2003 a maioría absoluta do PP xa non é tan folgada coma en lexislaturas anteriores ao ser conseguida por poucos votos e grazas tamén ao voto emigrante, que resultou decisivo. No 2007 o PP perde a Alcaldía, cando o PSdeG-PSOE empatou en escanos co PP. Foi entón cando o BNG co seu único escano apoiou a Paula Fernández, da lista do PSdeG-PSOE, como Alcaldesa. Porén, o BNG e PSdeG-PSOE non chegan a pactar en ningún intre un goberno de coalición e Paula Fernández Pena formará un goberno sen maioría absoluta dende o comezo da lexislatura. Pese a isto, e aos conflitos que se manifestan entre membros da propia lista do PSdeG-PSOE dende os seus inicios, nos dous primeiros anos Paula Fernández Pena e o seu reducido equipo de goberno conseguen gobernar sen grandes atrancos, contando, xeralmente, co apoio da concelleira do BNG nas votacións dos plenos e cos apoios dos membros do PSdeG-PSOE que van ficando fóra do goberno por se autoexcluír (caso de Javier Cuíña e Ofelia Rey Recimil) ou por seren excluídos pola propia Alcaldesa (caso de Lázara). Esta estabilidade comeza a crebar cando o bipartito perde as eleccións no 2009 e Núñez Feijóo é proclamado Presidente da Xunta. É aí cando os membros da lista electa do PSdeG-PSOE -que agás Gerardo Lázara (o único que non se presenta en dita lista como "independente"), está composta por xente que se incorpora nova á política ou que vén do CIS (partido local que nace dunha escisión do PP e que no 2003 obtivera 3 concelleiros)- Javier Cuíña (líder do antigo CIS) e Ofelia Rey empezan a facer oposición e pactar co PP local, baixo a intervención de Rafael Louzán, unha moción de censura para tombar o goberno de Paula Fernández Pena.

Así, foi en outubro do ano 2009 cando o Partido Popular, xunto con 2 tránsfugas do PSOE presentou unha moción de censura para derrocar ao goberno da Alcaldesa Paula Fernández Pena. Este acto contou coa oposición de gran parte da veciñanza. Isto levou á recollida de sinaturas e unha manifestación multitudinaria e unha concentración de apoio a Paula Fernández. O 19 de outubro,Ofelia Rey Recimil, concelleira electa nas listas do PSdeG, converteuse na alcaldesa de Silleda co apoio do outro edil trásfuga do PSOE e de 5 edís elixidos nas listas do PP.

Nas eleccións municipais de maio de 2011, o PSOE recupera a alcaldía, repetíndose a repartición de escanos das anteriores eleccións e Paula Fernández convértese de novo en alcaldesa, co apoio do edil do BNG, Matías Rodríguez da Torre. En xullo de 2013 Paula Fernández abandona a alcaldía tras resultar designada senadora pola Comunidade Autónoma, e o pleno elixe alcalde a Manuel Cuíña Fernández, que repite no cargo tralos comicios do 2015, obtendo maioría absoluta.

Eleccións municipais, 25 de maio de 2003 Partido Votos % Concelleiros PP 2.769 45.46 % 6 CIS 1.607 26.38 % 4 BNG 877 14.40 % 2 PSOE 733 12.04 % 1 PPS 105 1.72 % 0 Alcalde electo: José Fernández Viéitez (PP).

Eleccións municipais, 27 de maio de 2007 Partido Votos % Concelleiros PSOE 2.883 45.38 % 6 PP 2.508 39.48 % 6 BNG 777 12.23 % 1 PPS 152 2.32 % 0 Alcalde electo: Paula Fernández Pena (PSOE).

Eleccións municipais, 22 de maio de 2011 Partido Votos % Concelleiros PSOE 2.853 47,11 % 6 PP 2.568 42,4 % 6 BNG 513 8,47 % 1 PPS 88 1,45 % 0 Alcalde electo: Paula Fernández Pena (PSOE).

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Silleda.

• 

  Mosteiro de San Lourenzo de Carboeiro

• 

  Mosteiro de San Lourenzo de Carboeiro

• 

  Igrexa de San Pedro de Ansemil, Silleda

• 

  Canzorro, San Pedro de Ansemil

• 

  Semana Verde de Galicia

• 

  Semana Verde de Galicia 2010.

Lugares de Silleda

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Silleda vexa: Lugares de Silleda.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial de Turismo Arquivado 21 de marzo de 2018 en Wayback Machine.
• Páxina oficial do Concello