Vilanova de Arousa

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Vilanova.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Arousa.

Vilanova de Arousa é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca do Salnés. Segundo o IGE, en 2016 tiña 10.406 habitantes, dos que 5.304 eran mulleres e 5.102 eran homes. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «vilanovés» ou «arousán».

Vilanova de Arousa
Casa do concello.
Situación
Xentilicio	vilanovés - arousán
Xeografía
Provincia	Provincia de Pontevedra
Comarca	Comarca do Salnés
Poboación	10.240 hab. (2022)
Área	33,7 km²
Densidade	303,86 hab./km²
Entidades de poboación	6 parroquias
Política (2019)
Alcalde	Gonzalo Durán (PPdeG)
Concelleiros	BNG: 1 PPdeG: 10 PSdeG-PSOE: 5 Outros: Gañemos Vilanova de Arousa 1
Eleccións municipais en Vilanova de Arousa
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	57,05%
Na rede
http://www.vilanovadearousa.com (en castelán)
[ editar datos en Wikidata ]

Poboación

Fonte: Instituto Nacional de Estadística 1857-2011

Evolución da poboación de Vilanova de Arousa   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
6.817	8.614	11.277	15.282	10.421	10.719	10.614	10.590	10.502	10.459	10.422	10.406		10.352	{{{15}}}	{{{16}}}	{{{17}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Historia

Estatua de Julio Camba.

Atópanse restos paleolíticos na praia das Sinas e achados da Idade de Bronce en Tremoedo e Baión. Ademais hai restos castrexos en Baión, existen referencias escritas ao chamado Castro Lupus, que se cre que estaba no monte Lobeira, e hai unha ponte romana coñecida como a "ponte dos padriños", en Ponte Arnelas. Consérvase tamén un pequeno tesouro de 717 moedas atopado en Tremoedo.

A fundación de Vilanova de Arousa data do século VII, cando foi construído o mosteiro de Calogo, do que aínda se conserva a torre do campanario. A vila foi queimada polas incursións normandas da Idade Media, que cobizaban os tesouros da Catedral de Santiago de Compostela.

No século VI, durante a expansión do cristianismo nestas terras, estableceuse unha organización baseada na división en parroquias. Estas son, dentro de Vilanova de Arousa, as de András, Baión, Caleiro, Deiro, Tremoedo e Vilanova. A fundación do mosteiro de Calogo en Vilanova de Arousa, atribuída a San Froitoso no século VII, e a presenza do Castelo de Lobeira, son unha proba da expansión do cristianismo e da necesidade de defender Compostela das incursións estranxeiras, especialmente dos normandos, e de resgardar unhas terras de importancia económica pola explotación mariña e a produción de sal.

Xa entrado o século XII, as posesións da mitra compostelá aumentan, achándose entre elas as igrexas de Baión, Santa María de Caleiro co seu casarío e parte de Deiro.

Entre as torres e pazos de Vilanova de Arousa cómpre citar os sitos en Baión (pazos de Fontán e do Cabido) e na vila (torre de Calago, pazo do marqués de Bolaños -convertido en fábrica de salgadura- e pazo do Cuadrante -casa natal de Ramón María del Valle-Inclán e hoxe en día casa museo). Da fortaleza da rúa Nova, en András, do século XIV, apenas fica unha torre e o pazo construído máis tarde nas súas terras. A orixe deste pazo remóntase ó 1738 e foi levantado por Miguel Inclán Santos, de familia vilanovesa de tradición mariñeira, tras regresar enriquecido de América, e cuxa continuidade asegurou no 1751 coa fundación dun vínculo e morgado que lle transferiu á súa irmá, Antonia de Inclán, casada con Pablo del Valle.

No ano 1996 o concello da Illa de Arousa escindiuse do de Vilanova de Arousa, pasando a ter a Illa 15.198 habitantes e Vilanova 10.431.

Recursos

Vilanova ten un litoral costeiro de 20 km e atópase fronte á Illa de Arousa. En canto á importancia de Vilanova como porto pesqueiro, no século XVI abastecía de peixe a Castela e as súas ostras escabechadas eran moi estimadas ^{[Cómpre referencia]}. A chegada de cataláns con novas técnicas de aproveitamento dos recursos marítimos orixinou a creación de fábricas de salgado que foron as precursoras das industrias conserveiras actuais, numerosas en toda a comarca e importante fonte de riqueza.

Vilanova de Arousa pertence ó val do Salnés, de cuxa riqueza agrícola dan fe numerosas crónicas dende a Idade Media. Vilanova forma parte do territorio da Denominación de Orixe Rías Baixas, viño que é producido por numerosas adegas no concello. Destaca pola súa extensión o Pazo Baión.

Cultura

Arquitectura

• Casa natal de Valle-Inclán, do século XVI, declarada Monumento Histórico-Artístico.
• Casa natal dos irmáns Camba, Julio e Francisco, en Vilamaior.
• Pazo da rúa Nova en András.
• Torre de Miranda, en Caleiro.
• Igrexa de Santa María de Caleiro, de orixe románica e que conserva elementos da fábrica medieval (ábsida, canzorros...).

Vilanova na literatura popular

• Aí vén o maio/ polo pico de Lobeira,/ vén a patadas/ ca filla da Oleira .
• As mozas de Vilanova/ dicen que non beben viño/ e debaixo do mantelo/ levan o xarro escondido .

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Vilanova de Arousa.

• 

  Igrexa.

• 

  Desembocadura do río Currás.

• 

  Ramón María del Valle-Inclán.

• 

  Pazo Baión.

• 

  Monte de Lobeira.

• 

  Vista xeral.

• 

  Solpor na praia do Terrón

Lugares de Vilanova de Arousa

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Vilanova de Arousa vexa: Lugares de Vilanova de Arousa.

Véxase tamén

Bibliografía

• Vila Fariña, Xosé Lois. Historia municipal de Vilanova de Arousa, 1835-1945, 2007. Deputación de Pontevedra. ISBN 978-84-8457-294-7.

Outros artigos

• Danza do abellón

Ligazóns externas

• Asociación Cultural Amigos de Valle-Inclán, dedicada a investigación da vida e obra de Valle-Inclán.
• Concello de Vilanova de Arousa. (en castelán)