Vilanova de Arousa

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Vilanova.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Arousa.

Vilanova de Arousa é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca do Salnés. Segundo o IGE, en 2016 tiña 10.406 habitantes, dos que 5.304 eran mulleres e 5.102 eran homes. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «vilanovés» ou «arousán».

Vilanova de Arousa
Casa do concello.
Situación
Xentilicio	vilanovés - arousán
Xeografía
Provincia	Provincia de Pontevedra
Comarca	Comarca do Salnés
Poboación	10.240 hab. (2022)
Área	33,7 km²
Densidade	303,86 hab./km²
Entidades de poboación	6 parroquias
Política (2023)
Alcalde	Gonzalo Durán (PPdeG)
Concelleiros	BNG: 1 PPdeG: 12 PSdeG-PSOE: 3 Outros: Renova Vilanova 1
Eleccións municipais en Vilanova de Arousa
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	57,05%
Na rede
http://www.vilanovadearousa.com/
[ editar datos en Wikidata ]

Poboación

Fonte: Instituto Nacional de Estadística 1857-2011

Evolución da poboación de Vilanova de Arousa   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
6.817	8.614	11.277	15.282	10.421	10.719	10.614	10.590	10.502	10.459	10.422	10.406		10.352	{{{15}}}	{{{16}}}	{{{17}}}	{{{2022}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Historia

Estatua de Julio Camba.

Atópanse restos paleolíticos na praia das Sinas e achados da Idade de Bronce en Tremoedo e Baión. Ademais hai restos castrexos en Baión, existen referencias escritas ao chamado Castro Lupus, que se cre que estaba no monte Lobeira, e hai unha ponte romana coñecida como a "ponte dos padriños", en Ponte Arnelas. Consérvase tamén un pequeno tesouro de 717 moedas atopado en Tremoedo.

A fundación de Vilanova de Arousa data do século VII, cando foi construído o mosteiro de Calogo, do que aínda se conserva a torre do campanario. A vila foi queimada polas incursións normandas da Idade Media, que cobizaban os tesouros da Catedral de Santiago de Compostela.

No século VI, durante a expansión do cristianismo nestas terras, estableceuse unha organización baseada na división en parroquias. Estas son, dentro de Vilanova de Arousa, as de András, Baión, Caleiro, Deiro, Tremoedo e Vilanova. A fundación do mosteiro de Calogo en Vilanova de Arousa, atribuída a San Froitoso no século VII, e a presenza do Castelo de Lobeira, son unha proba da expansión do cristianismo e da necesidade de defender Compostela das incursións estranxeiras, especialmente dos normandos, e de resgardar unhas terras de importancia económica pola explotación mariña e a produción de sal.

Xa entrado o século XII, as posesións da mitra compostelá aumentan, achándose entre elas as igrexas de Baión, Santa María de Caleiro co seu casarío e parte de Deiro.

Entre as torres e pazos de Vilanova de Arousa cómpre citar os sitos en Baión (pazos de Fontán e do Cabido) e na vila (torre de Calago, pazo do marqués de Bolaños -convertido en fábrica de salgadura- e pazo do Cuadrante -casa natal de Ramón María del Valle-Inclán e hoxe en día casa museo). Da fortaleza da rúa Nova, en András, do século XIV, apenas fica unha torre e o pazo construído máis tarde nas súas terras. A orixe deste pazo remóntase ó 1738 e foi levantado por Miguel Inclán Santos, de familia vilanovesa de tradición mariñeira, tras regresar enriquecido de América, e cuxa continuidade asegurou no 1751 coa fundación dun vínculo e morgado que lle transferiu á súa irmá, Antonia de Inclán, casada con Pablo del Valle.

No ano 1996 o concello da Illa de Arousa escindiuse do de Vilanova de Arousa, pasando a ter a Illa 15.198 habitantes e Vilanova 10.431.

Recursos

Vilanova ten un litoral costeiro de 20 km e atópase fronte á Illa de Arousa. En canto á importancia de Vilanova como porto pesqueiro, no século XVI abastecía de peixe a Castela e as súas ostras escabechadas eran moi estimadas ^{[Cómpre referencia]}. A chegada de cataláns con novas técnicas de aproveitamento dos recursos marítimos orixinou a creación de fábricas de salgado que foron as precursoras das industrias conserveiras actuais, numerosas en toda a comarca e importante fonte de riqueza.

Vilanova de Arousa pertence ó val do Salnés, de cuxa riqueza agrícola dan fe numerosas crónicas dende a Idade Media. Vilanova forma parte do territorio da Denominación de Orixe Rías Baixas, viño que é producido por numerosas adegas no concello. Destaca pola súa extensión o Pazo Baión.

Cultura

Arquitectura

• Casa natal de Valle-Inclán, do século XVI, declarada Monumento Histórico-Artístico.
• Casa natal dos irmáns Camba, Julio e Francisco, en Vilamaior.
• Pazo da rúa Nova en András.
• Torre de Miranda, en Caleiro.
• Igrexa de Santa María de Caleiro, de orixe románica e que conserva elementos da fábrica medieval (ábsida, canzorros...).

Vilanova na literatura popular

• Aí vén o maio/ polo pico de Lobeira,/ vén a patadas/ ca filla da Oleira .
• As mozas de Vilanova/ dicen que non beben viño/ e debaixo do mantelo/ levan o xarro escondido .

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Vilanova de Arousa.

• 

  Igrexa.

• 

  Desembocadura do río Currás.

• 

  Ramón María del Valle-Inclán.

• 

  Pazo Baión.

• 

  Monte de Lobeira.

• 

  Vista xeral.

• 

  Solpor na praia do Terrón

Lugares de Vilanova de Arousa

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Vilanova de Arousa vexa: Lugares de Vilanova de Arousa.

Véxase tamén

Bibliografía

• Vila Fariña, Xosé Lois. Historia municipal de Vilanova de Arousa, 1835-1945, 2007. Deputación de Pontevedra. ISBN 978-84-8457-294-7.

Outros artigos

• Danza do abellón

Ligazóns externas

• Asociación Cultural Amigos de Valle-Inclán, dedicada a investigación da vida e obra de Valle-Inclán.
• Concello de Vilanova de Arousa. (en castelán)