As Neves

concello da comarca do Condado, na provincia de Pontevedra

As Neves é un concello do sur de Galicia, na provincia de Pontevedra, pertencente á comarca do Condado, limítrofe con Portugal e bañado polo río Miño que exerce de fronteira natural. Segundo o IGE, contaba no 2014 con 4.121 habitantes, o que supón unha diminución de habitantes con respecto aos censos anteriores. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é nevense.

As Neves
Logo das Neves
Escudo das Neves
Casa do concello.
Situación
Xentilicio[1]nevense ou nevés/a
Xeografía
ProvinciaProvincia de Pontevedra
ComarcaComarca do Condado
Poboación3.739 hab. (2023)[2][3]
Área65,5 km²[3]
Densidade57,08 hab./km²
Entidades de poboación13 parroquias[4]
Capital do concelloSanta María das Neves
Política (2023 [5])
AlcaldeJosé Manuel Alfonso González (PP[6])
ConcelleirosBNG: 3
PPdeG: 6
PSdeG-PSOE: 1
Outros: AENE: 1
Eleccións municipais nas Neves
Uso do galego[7] (2011)
Galegofalantes65,45%
Na rede
asneves.gal
Facebook: concelloasneves Twitter: asnevesconcello Instagram: concelloasneves Youtube: UCP2-2Ihp6p-3BJzFYw08pRQ Editar o valor em Wikidata
editar datos en Wikidata ]
Censo total (habitantes) 4.121 (2014)
Menores de 15 anos 465 (11,28 %)
Entre 15 e 64 anos 2.504 (60,76 %)
Maiores de 65 anos 1.152 (27,95 %)
Evolución da poboación de As Neves   Fontes: INE e IGE.
1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
6.008 6.435 6.852 6.026 4.440 4.121 {{{13}}} {{{14}}} {{{15}}} {{{16}}} {{{17}}} {{{18}}} {{{19}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Xeografía editar

O concello posúe catro elementos xeográficos que actúan de referentes principais: o val do río Xuliana polo oeste, o do Miño polo sur, o do Termes polo leste e os Montes da Paradanta polo norte, onde se sitúa o monte de San Nomedio, de 690 metros de altitude.

Val do Xuliana editar

O río Xuliana percorre as parroquias de Taboexa, Rubiós, Tortoreos e Liñares, onde desemboca no Miño. O val esténdese desde a aba do monte San Nomedio ata a foz do río en Liñares, a máis chan de todas as parroquias nevenses.

Val do Miño editar

O río máis longo de Galiza baña o concello nun treito de 10 quilómetros, servindo de fronteira co veciño Portugal. As súas augas transcorren polas parroquias, en sentido leste-oeste, de Vide, Setados, As Neves, Tortoreos e Liñares. A orografía máis montañosa de Setados e As Neves convértenas en miradoiros nos que enxergar unha boa panorámica de Portugal.

Val do Termes editar

O curso fluvial do Termes segue as parroquias de Cerdeira, San Xosé de Ribarteme, San Cibrán de Ribarteme e Santiago de Ribarteme, desembocando no Miño a xeito de fronteira entre Vide e Setados. O val abrangue desde a ladeira sur do Monte de Paradanta, onde se asenta Cerdeira, encaixándose logo entre este e o Monte de San Fins cara ao nor-nordeste e o monte de San Nomedio en dirección nor-noroeste.

Montes da Paradanta editar

A zona máis montañosa do concello é a correspondente ás parroquias de Cerdeira, San Pedro de Batalláns e Santa Eulalia de Batalláns, así coma o norte de Taboexa e o norte e leste de San Xosé de Ribarteme. No caso de Cerdeira e Santa Eulalia o seu relevo montañoso débese a estaren situadas nas abas sur e oeste do monte Paradanta, respectivamente, pertencendo o cumio do monte ao concello da Cañiza. Nelas acádanse as maiores alturas do concello, arredor dos 800 metros. As outras tres parroquias están dominadas pola presenza de San Nomedio, con cumio en Taboexa.

Historia editar

Paleolítico, Neolítico e Calcolítico editar

O concello xa estaba habitado nestes períodos prehistóricos. Proba disto son as pezas líticas, mámoas e petróglifos achados no Castro de Altamira e na Pedra da Moura, na parroquia de Taboexa, no monte das Carboeiras en Liñares e no Coto do Facho en Santa María das Neves.

De especial relevancia son os sitios paleolíticos achados en Tortoreos, xa que se encadran dentro dunha serie de achados en Galiza que permiten establecer a existencia dun poboamento antigo que remontaría ao Paleolítico Inferior[8].

Cultura castrexa e Romanización editar

 
Escultura en bronce da Época romana, século III-IV, atopada no Couto de Altamira, Taboexa, As Neves. Conservada actualmente no Museo de Pontevedra.

O Castro de Altamira é o máis representativo do concello. Nel mestúranse os restos castrexos propiamente ditos con outros derivados da posterior romanización do poboado. Entre os restos atopados figuran diversos anacos de estatuas, unha ara dedicada ao deus Mercurio e unha cabeza de can. Pero o que fai singular a este castro son os numerosos vestixios de bronces romanos aparecidos. Todos eles están expostos no Museo de Pontevedra.

Outros poboados castrexos son os de Bocas, na parroquia de San Xosé de Ribarteme e o de Couto do Conde en San Pedro de Batalláns.

Tamén romana é a ponte que cruza o río Termes no lugar da Senra da parroquia de Santiago de Ribarteme.

Idade Media editar

Dous acontecementos configuran a historia do concello nos séculos medievais. O primeiro destes acontecementos foi a peregrinación da raíña Isabel de Portugal camiño de Santiago de Compostela, que no século XII atravesou o Miño pola parroquia de Vide facendo escala na Franqueira, no veciño concello da Cañiza. Hoxe en día, pódese seguir o camiño seguido pola monarca lusa grazas á creación dunha ruta de sendeirismo bautizado co nome de Sendeiro dos Frades.

Na primavera do 1469, Pedro Madruga atravesa o Miño pola zona do Condado[9], co obxectivo de sufocar a Revolta Irmandiña iniciada no 1466. Os dous exércitos libran un primeiro combate no castro de Framela. Xabier Iglesias, na súa obra O soño do falcón, sitúa a batalla de Framela nas proximidades das Neves, describindo así as hostilidades:[10]

O primeiro encontro coa Irmandade tivo lugar no chamado castro da Framela, preto das Neves, onde cinco mil irmandiños confiaban en coutarlles o paso (...) os feudais cargaron cos arcabuceiros por diante para desconcerto de labregos e viláns que nunca tal viran, acometendo logo os peóns xurdidos no medio do fume e das explosións, para crebar as defensas e esganar a coitelo ós feridos e a todos aqueles que non puideran fuxir.

Desta época data a igrexa parroquial de Santiago de Ribarteme, de estilo románico.

Idade Moderna editar

Os primeiros datos demográficos do concello, daquela encadrado na provincia de Tui, datan de fins do século XVI, cando posuía unha densidade de poboación próxima aos 50 habitantes por quilómetro cadrado, superando os 125 no censo de poboación do 1752. É posíbel que a introdución do millo na zona estea detrás deste aumento de poboación.[11]

No século XVII foi edificada a igrexa das Neves. Conta a lenda que nun día de intensa nevarada no lugar a Virxe aparecéuselle a un cativo, motivo polo cal foille dedicada a igrexa á Virxe das Neves, medrando arredor dela o pobo. É obra do arquitecto Melchor de Velasco e do canteiro Amaro do Campo. Salienta pola súa torre piramidal en chanzos das que só hai cinco exemplos en toda Galiza e posúe un retablo de tres rúas do Barroco galego. Tamén barroca é a igrexa parroquial de Tortoreos.

Idade Contemporánea editar

A incorporación de novas terra ao cultivo, a definitiva implantación do millo e a pataca e a escasa incidencia da peste, importante nos séculos anteriores, fixo posíbel que Galiza mantivese un crecemento demográfico constante ata mediados do século XIX[12]. Este feito non foi alleo ao concello nevense, onde a introdución do millo era xa total neste século, malia que a da pataca aínda era menor.[13]. A partir desas datas, a emigración fixo que a demografía do concello se resentise.

Trala división territorial de España en 1833 instaurouse o concello de Setados, onde estaba a capital do municipio. A vila das Neves comezou a medrar a partir de 1879 tras a creación da estación das Neves, na vía de ferrocarril entre Monforte de Lemos e Redondela. En 1904 a casa consistorial mudou á parroquia das Neves, co conseguinte cambio na denominación do concello[14]. Dez anos máis tarde recibiu o título de Muy Leal, mediante Real Decreto outorgado polo monarca Afonso XIII. Ata 1981 chamouse oficialmente Nieves.

Ata mediados do século XX a poboación do concello mantivo un lento pero constante crecemento (véxase táboa do inicio), que daría lugar a unha drástica caída demográfica posteriormente, como consecuencia do éxodo dos ámbitos rurais interiores aos urbanos costeiros común a todo o país. Porén, no último censo advírtese unha tímida recuperación.

Irmandada editar

As Neves está irmandada coas seguintes vilas dende a 30 de agosto de 2003:[15]

As Neves na literatura popular editar

  • Batalláns xa chega/ coa súa santiña,/ e cara a Franqueira/ connosco camiña [16].

Galería de imaxes editar

Artigo principal: Galería de imaxes das Neves.

Parroquias editar

Galicia | Provincia de Pontevedra | Parroquias das Neves

Batalláns (Santa Eulalia) | Cerdeira (San Xoán) | Liñares (Santa María) | As Neves (Santa María) | Rubiós (San Xoán) | San Cibrán de Ribarteme (San Cibrán) | San Pedro de Batalláns (San Pedro) | San Xosé de Ribarteme (San Xosé) | Santiago de Ribarteme (Santiago) | Setados (Santa Euxenia) | Taboexa (Santa María) | Tortoreos (Santiago) | Vide (Santa María)

Lugares das Neves editar

Para unha lista completa de todos os lugares do concello das Neves vexa: Lugares das Neves.

Notas editar

  1. Véxase no Galizionario.
  2. Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020. (en castelán).
  3. 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2023) "As Neves".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
  4. Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
  5. Goberno de España, Ministerio del Interior (ed.). "Elecciones 2023" (en castelán). Consultado o 20 de xuño de 2023. 
  6. "El PSdeG gobernará sobre 1,2 millones de gallegos, el PP a 667.000, y el BNG a 360.000". La Voz de Galicia (en castelán). Consultado o 20 de xuño de 2023. 
  7. Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014. Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google 
  8. Alinei, M. e Benozzo, F.: (2006) "Alcuni aspetti della Teoria della Continuità Paleolítica applicata all’area gallega", acta do II Congreso Internacional de Onomásitca Galega (Pontevedra, 19 - 21 de outubro 2006). Tradución de Xiao Roel en A Trabe de Ouro. Publicación galega de pensamento crítico, Edicións Sotelo Blanco, nº71
  9. López Carreira, A. (1997) Idade Media. En Historia Xeral de Galicia, Edicións A Nosa Terra, páx. 196
  10. Iglesias, X. (2003), O soño do falcón, Editorial Toxosoutos, páx. 67
  11. Carballo, F. (1997) Idade Moderna. En Historia Xeral de Galicia, Edicións A Nosa Terra, páxs. 211-212
  12. Obelleiro, L., (1997), Idade Contemporánea. Século XIX. En Historia Xeral de Galicia, Edicións A Nosa Terra, páx. 273
  13. Obelleiro, L., (1997), Idade Contemporánea. Século XIX. En Historia Xeral de Galicia, Edicións A Nosa Terra, páx. 281
  14. Páxina oficial do Concello.[Ligazón morta]
  15. "Irmandade Loira Atlantique Meridionale - As Neves". Concello das Neves. Consultado o 2020-01-12. 
  16. Santa Eulalia de Batalláns é parroquia das Neves lindeira coa da Franqueira, na Cañiza. Vicente Risco: "Cultura espritual", en Historia de Galiza I, 1962 (reed. Akal 1979, 255-777, px. 393.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

Ligazóns externas editar