Linguas do mundo

Un idioma (do latín idiōma, e do grego ἰδίωμα, 'peculiaridade, idiosincrasia, propiedade') é un sistema de comunicación verbal ou xestual propio dunha comunidade humana. Na práctica, os idiomas son un conxunto de sistemas moi similares entre si, chamados dialectos ou máis propiamente variedades lingüísticas, mutuamente intelixibles. A determinación de se dúas desas variedades son parte ou non do mesmo idioma é máis unha cuestión socio-política que lingüística.

Orixes das linguas do mundo

Con respecto á orixe das linguas do mundo, algúns estudos defenderon a monoxénese e outros a polixénese, é dicir, uns sosteñen que todas as linguas proveñen dunha única lingua orixinal, mentres que outros argumentan que a linguaxe orixinouse en varios lugares de maneira independente. En lingüística, a diversidade trata de explicarse mediante os procesos de cambio lingüístico.

Familia indo-europea

Artigo principal: Linguas indoeuropeas.

Linguas xermánicas

• occidentais: inglés, frisón, alemán, yiddish, neerlandés, afrikaans, luxemburgués.
• nórdicas: escandinavo dinamarqués, sueco, noruegués, feroés, islandés.
• orientais: gótico.

Linguas célticas

• antigas: galo, lepóntico, gálata, celtibérico.
• modernas: bretón, galés, irlandés, gaélico escocés, manxés, córnico.

Linguas itálicas

• latín, osco, umbro,...
  • do latín proceden as linguas románicas: galego, portugués, español/castelán, catalán, occitano, francés, rético, friulano, italiano, sardo, dálmata, romanés.

Linguas baltoeslavas

Linguas eslavas:

• orientais: ruso, bielorruso, ucraíno
• occidentais: polaco, checo, eslovaco, caxubo, sorabo
• meridionais: croata, búlgaro, macedonio, esloveno, serbio, bosníaco, montenegrino

Linguas bálticas:

• lituano, letón, prusiano.

Linguas indoiranias

Linguas iranias

• antigas: persa antigo, avéstico, pélevi.
• modernas: kurdo, persa, baluchi, taxico;

Linguas indias

• antigas: sánscrito, védico
• hindi, urdu, bengalí, assamés, oriá, marathi, guxarati, sindi, punjabi, caxemir/dardo, nepalés, singalés;

Lingua grega

• Lingua micénica, grego clásico, grego moderno,

Lingua albanesa

• albanés

Linguas paleo-balcánicas

• macedonio antigo, dacio, tracio, ilírico, mesapio, peonio, frixio.

Lingua armenia

• armenio

Lingua tocaria

• tocario e tocario B

Linguas anatolias

Artigo principal: linguas anatolias.

• Do II milenio antes da nosa era: hitita, luvita, palaíta.
• Do I milenio antes da nosa era: luvita, milio, pisidio, cario, lidio, sidético, licio

Familias fino-úgrica, altaica e linguas caucásicas

Fino-úgrica

• finlandés, estoniano, húngaro, lapón

Altaica

• linguas turcas: turco, azarí, uzbeko, turcomán, kazá.
• mongol, manchú, tungusco.

Caucásica

• norte-caucásicas: abaza, abkhazo, ávaro, checheno, kabardino
• sul-caucásicas: xeorxiano, mingreliano

Familia camito-semítica ou afro-asiática

Linguas semíticas

• hebreo, árabe, amhárico, tigriña, etíopes; acadio/asirio/babilonio, arameo, siríaco, fenicio, cartaxinés

Linguas exipcias

• Exipcio, copto

Linguas bérberes

• kabile, chleuh, zenaga, linguas tuaregs

Linguas cuchíticas

• somalí, afar, gala, bedja

Linguas chadianas

• hausa

Familia nilótica

Nilótico central

• dinka, nuer, chiluque, acholi, masai, nandi.

Linguas norte-sudanesas

Sudanés central

• baguirmi, moru.

Sahariano central

• kamuri.

Familia níxero-congolesa

atlántico-occidental

• abua, timmeo, bulon, ulof, fulbé

mandinga

• kpelle, loma, mendé, malinké, bambara

kwa

• abé, abidji, aburé, akan, kposo, baulé, ewe, fon, yoruba, ibo, nupe, basa, kru

gur

• mosi

zandé e sango

linguas centrais

• efik, tiv

linguas bantús

• abo/bankon, abón/abong, abanyom, suahili, congo, luba, ngala, chona, ngamya, ganda, kykuyu, kamba, bemba, zulú, xosa, suazi, tswana

khoin

• sandawe, hatsa, bosquimán, hotentote

Linguas da Asia oriental e da Polinesia

Familia sino-tibetana

• tibetano-birmanés: tibetano, birmana, garo, bodo, naga, kachi, achang.
• chinés: chinés mandarín, min, hakka, cantonés.

Familias do xaponés e coreana

• xaponés, ryu-kyu; coreano

Familia kadai

• tai, lao, chan

Familia malaio-polinesia

• occidentais ou indonesias: abung, achinés, adabe, malasio, indonesio, xavanés, sundanés, madurai, batak, balinés, dayak, macasar, tagal, vigaya, iloko, chamorro, malgaxe
• orientais: micronesio, polinesio (havaiano, tahitiano, samoano, maorí), melanesio (fidxi)

Familia dravídica

• abujmaria, telugu, támil, kanarés, malayalam, brahoui, gondi, khurukh, kuí; linguas munda (santali, khasi, nicobarés, palaungue, wa

Familia Mon-Khmer

• mon, khmer, vietnamita

Linguas de Papúa de Nova Guinea

Familia Sepik Ramu

• ramu: abu

Familia Trans-Nova Guinea

• abui, abun, adang

Linguas americanas

Familia algonquina

• atlánticas: abnaki, massachusetts/algonquino, powhatan, delaware, mohagan, penobscot, pasamaquoddy, micmac
• algonquino-central: fox, cree, monomini, ojibwa
• occidentais: potawatomi, ilinois, chawni, pés negros, arapaho, cheyenne

Familia natchez-muskogee

• creek, alabama, chikasaw, lingua choctaw, natchez

Familia iroquesa

• cherokee, tuscarora, huron, erie, oneida, séneca, onondaga, cayaga, conestoga, susquehana

Familia síux

• biloxsi, ofo, tutelo, katawba, datoka, mandan, winnebago, chiwere (iowa, missouri), dheguiba (omaha, ponca, osage, kansa, quapaw, arkansa), hidatsa, crow

Familias caddo

• caddo, wichita, pawnee, tunica, ychi, hoka

Familia esquimó-aleutiana

• aleutiano, inuit, iupik

Familia mosan

• salish: bella coola, chehalis, kalispel
• wakash: nukta, kwakiutl, bella bella
• chimakuan: chimakum, quileuta

Familia maia

• mam, q'eqchi', k'iche', kaqchikel, pokamam, pokonchi, ixil, tzeltal, tzotzil, tojolabal, chol, chontal, chorti, yacateca, huaxteca

Familia uto-azteca

• náhuatl, shoshone, painté, tubatulabal, hopi, papago, pima, tarahumara, cora, huichol, comanche.

Familia na-dené

• sarsi, chipewyan, haída, tlingit, apache (navajo), hupa, chasta, costa, matole

Familia arauaca

• achagua, guahibo, culina, calipur, kampa

Familia aimará

• aimará, jaqaru

Familia caribe

• pemón, akawaio, hixkaryána, caribe

Familia tupi-guaraní

• aché

Familias chapacura-wanham, chibcha, choco, quichua

Outras familias norte- e centro-americanas

• wintun, maidu, miwok, costanoan, chinook, karok, chimariko, yana, tonkaya, tlapanec
• mixe, zoque, popoloca, totonaque, tepehua, huava, poteca, chatino, mixteca, cuicateca, trique, amusgo, mazateca, chocho, ixcateca, popoloca, otomi, mazahua, pama, tarasca

Véxase tamén

Outros artigos

• Linguas en perigo de extinción.