Comunidade de Madrid

A Comunidade de Madrid (en castelán: Comunidad de Madrid) é unha comunidade autónoma de España uniprovincial situada no centro da Península Ibérica, no centro da Meseta Central. Limita coas provincias de Guadalaxara, Cuenca, Toledo, Ávila e Segovia. A súa capital, Madrid, é tamén a capital de España. Non existe a Deputación ao ser uniprovincial.

Comunidade de Madrid

Comunidad de Madrid (es)
Bandeira Brasón
Himno	Hymn of the Community of Madrid (en)
Localización
40°25′31″N 3°41′26″O
Estado	España
Capital	Madrid
Contén a división administrativa	provincia de Madrid
Poboación
Poboación	7.000.621 (2023) (872,03 hab./km²)
Xeografía
Superficie	8.028 km²
Bañado por	Río Texo, Río Jarama, Río Guadarrama, Río Manzanares, Río Lozoya, Río Henares e Río Tajuña
Altitude	678 m
Punto máis alto	Peñalara (2.430 m)
Punto máis baixo	Río Texo (470 m)
Comparte fronteira con	Castela-A Mancha, sur, leste Castela e León, oeste
Creación	1983
Organización política
Órgano executivo	Goberno da Comunidade de Madrid
• Presidente da Comunidade	Isabel Díaz Ayuso (2019–)
Órgano lexislativo	Asemblea de Madrid , (Escano: 136)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+01:00, horario estándar UTC+02:00, horario de verán
ISO 3166-2	ES-MD
Código NUTS	ES30
Código INE	28
Outro
Irmandado con	Pequín (2005–)
Páxina web	madrid.org

A súa poboación estimada é de 7 000 621 habitantes (INE 2023) e a maioría concéntrase na área metropolitana da cidade.

O seu Estatuto de Autonomía aprobouse por Lei Orgánica de 25 de febreiro de 1983 e entrou en vigor o 1 de marzo dese mesmo ano.

Xeografía

Relevo

Situada na Meseta Central, a Serra de Guadarrama marca as súas lindes polo noroeste, e drena unha serie de ríos que conducen as súas augas cara ao sur, onde as verten no río Texo, que atravesa a zona meridional da comunidade.

Ao sur da serra do Guadarrama o relevo é plano de abondo, xa que está situada na parte sur da Meseta Central, que atinxe aquí unha altura media de arredor de 650 metros sobre o nivel do mar. Nesta chaira só algúns outeiros e encostas de escasa altura e pequenos vales na zona sueste rompen a monotonía. A Serra de Guadarrama e Somosierra, cordais pertencentes ao Sistema Central, conforman a zona montañosa da comunidade, con cimas que superan os 2.000 m. Ambas as dúas serras érguense no noroeste e norte do territorio, respectivamnte. O pico máis elevado da comunidade é Peñalara, con 2.430 m.

Hidrografía

Xunto co Texo, o Jarama é o río máis importante da rexión. Na imaxe, o Jarama ao seu paso por Titulcia.

A Comunidade de Madrid forma parte da conca hidrográfica do Texo, río que asuca a zona meridional da rexión, na Comarca de Las Vegas, á altura de Belmonte de Tajo, Brea de Tajo, Fuentidueña de Tajo e Aranjuez. Existen outras catro concas hidrográficas menores, todas elas subsidiarias do Texo: a do Jarama, a do Guadarrama, a do Alberche e a do Tiétar. Todos estes ríos percorren unha distancia media de aproximadamente 167 km desde o seu nacemento no Sistema Central ata a súa desembocadura no Texo. Sen saír da rexión, é posible contemplar o curso alto dalgúns deles, con paisaxes típicas de ríos de montaña, así como o seu curso medio e baixo, como ríos de chaira.

A auga da Comunidade de Madrid é unha das mellores de Europa grazas ás condicións xeolóxicas da Serra de Guadarrama, unhas montañas con abundancia de granito. Esta roca tan dura deixa moi poucos residuos nos ríos da serra e fai que a pureza da auga sexa moi elevada.

Clima

Peñalara no inverno. A neve é moi común no inverno nas zonas de montaña da rexión.

Neve nunha praza de Madrid. As nevadas por baixo dos 800 metros de altitude son ocasionais.

A pesar da súa reducida superficie (8.021,80 km²), a Comunidade de Madrid presenta dous climas diferenciados, consecuencia da súa localización entre o Sistema Central e o val do Texo:

• Clima de montaña. As zonas máis altas das serras de Guadarrama e Ayllón -aproximadamente por encima dos 1.200 m- teñen clima de montaña, con temperaturas frías ou moi frías no inverno e suaves no verán. Aquí as precipitacións son abundantes: poden superar os 1.500 mm ao ano e son en forma de neve durante o inverno e parte da primavera.
• Clima mediterráneo continentalizado. O resto do territorio madrileño posúe un clima mediterráneo continentalizado, de carácter atenuado no piedemonte e extremado na chaira mesetaria, na que se sitúa a capital. Nestas zonas os invernos son frescos, con temperaturas inferiores aos 8 °C, xeadas nocturnas moi frecuentes e nevadas ocasionais (tres ou catro ao ano). Pola contra, os veráns son calorosos, con temperaturas medias superiores aos 24 °C en xullo e agosto e con máximas que moitas veces superan os 35 °C. A oscilación diaria é de aproximadamente de 10 °C. As precipitacións non adoitan superar os 700 mm ao ano e concéntranse especialmente na primavera, seguida do outono.

En canto a marcas meteorolóxicos (datos do INM), a temperatura máxima absoluta alcanzada na Comunidade de Madrid deuse o 31 de xullo de 1878 no Observatorio Astronómico de Madrid, cando se chegou aos 44,3 °C. A temperatura mínima absoluta da rexión (rexistrada nunha estación meteorolóxica homologada) deuse o 25 de decembro de 1962 no Porto de Navacerrada (1.858 m) cando se alcanzaron os -20,3 °C. A precipitación máxima en 24 horas produciuse neste mesmo porto de montaña o 21 de xaneiro de 1996, cando caeron 150,0 mm.

Símbolos

A Lei 2/1983, de 23 de decembro, da bandeira, escudo e himno da Comunidade de Madrid define e regula os símbolos da Comunidade de Madrid:

Bandeira

As sete estrelas da bandeira madrileña están presentes nos escudos de distintos municipios que pertenceron ao antigo concello da Tierra de Madrid (caso do propio Madrid e de Las Rozas de Madrid) e noutros da súa zona de influencia (Fresno de Torote e Valdemorillo). Tres Cantos, cuxo concello foi constituído en 1991, tamén toma esta simboloxía.

A bandeira madrileña toma o fondo vermello carmesí do pendón de Castela. As sete estrelas, que simbolizan a constelación da Osa Maior, proceden do escudo da Terra de Madrid, concello formado en tempos da Reconquista. As cinco puntas das estrelas representan ás cinco provincias limítrofes a Madrid (Ávila, Cuenca, Guadalaxara, Segovia e Toledo). As sete estrelas alíñanse en dúas filas: na superior sitúanse catro e na inferior as tres restantes. Diferentes municipios que formaron parte do antigo concello da Terra de Madrid incorpóranas nos seus escudos heráldicos. É o caso da Vila de Madrid e de Las Rozas de Madrid, que as integraba ata 1995, cando o consistorio roceño deseñou un novo escudo. Poboacións situadas baixo a influencia deste concello tamén inclúen nos seus escudos as sete estrelas (Guadarrama, Valdemorillo ou Fresno de Torote). O escudo de Tres Cantos igualmente incorpóraas, aínda que, neste caso, non como reflexo da súa pertenza ao concello da Tierra de Madrid, senón en clara referencia á simboloxía da comunidade autónoma. Trátase do municipio máis novo da provincia, constituído en 1991 -cando se segregou de Colmenar Viejo-, oito anos logo de ser aprobada a bandeira e o escudo da Comunidade de Madrid. Popularmente, as sete estrelas coñécense como as sete portas de entrada a Madrid.

Escudo

O escudo da Comunidade de Madrid é descrito heráldicamente no Anexo 2 do Decreto 2/1984, nos seguintes termos: "(...) de un solo cuartel de gules y en él, de oro, dos castillos pareados, almenados, donjonados, aclarados de azur y mampostados de sable, surmontados en el jefe por siete estrellas de plata, colocadas cuatro y tres. Al timbre, corona real, cerrada, que es un círculo de oro engastado de piedras preciosas, compuesto de ocho florones de hojas de acanto, visibles cinco, interpoladas de perlas y de cuyas hojas salen sendas diademas sumadas de perlas, que convergen en un mundo de azur, con el semimeridiano y el ecuador de oro, sumado de cruz de oro. La corona, forrada de gules."

Organización territorial

Moralzarzal, municipio situado na comarca da Cuenca del Guadarrama.

Encoro de El Atazar, no municipio do mesmo nome, na comarca da Sierra Norte.

Comarcas

Artigo principal: Comarcas da Comunidade de Madrid.

A diferenza doutras comunidades autónomas, a Comunidade de Madrid carece dunha comarcalización que teña relevancia administrativa. No entanto, algunhas institucións autonómicas delimitaron diferentes áreas a partir de criterios de homoxeneidade xeográfica e sociodemográfica, que toman o seu nome dos puntos cardinais e dos principais ríos da rexión. A súa validez limítase a promocións turísticas ou a divisións agrícolas.

Nin sequera se atopa definida legalmente a área metropolitana de Madrid, a pesar da súa importancia social, demográfica e económica e as necesidades que, en termos de infraestruturas, urbanismo ou transportes, comparten os municipios situados baixo a zona de influencia da capital.

A clasificación que conseguiu un maior nivel de implantación, elaborada pola Dirección Xeral de Turismo, establece oito grandes comarcas e deixa á marxe á área metropolitana de Madrid:

• Sierra Norte
• Sierra Oeste
• Comarca de Las Vegas
• Cuenca del Guadarrama
• Cuenca Alta del Manzanares
• Cuenca del Medio Jarama
• Cuenca del Henares
• Comarca Sur

Popularmente, os madrileños clasifican a súa rexión a partir das áreas de influencia das seis autovías radiais que asucan a provincia. A que se articula ao redor da A-2 recibe o nome oficioso do Corredor del Henares.

A ausencia dunha comarcalización administrativa é consecuencia da conformación do área metropolitana de Madrid ao longo do século XX e, especialmente, na súa segunda metade. A progresiva implantación desta nova realidade desdebuxou o perfil das comarcas históricas madrileñas, que se relacionan a continuación:

Torrejón de Ardoz, municipio pertencente ao Corredor del Henares.

• Val do Lozoya
• Guadarrama
• Somosierra
• Val do Alberche, compartido con Toledo
• Lomo de Casarrubios
• Comarca de Alcalá, con dúas subcomarcas:
  • Alcarria de Alcalá
  • La Campiña, compartida con Guadalaxara
• Alcarria de Chinchón
• Cuesta de las Encomiendas

Municipios

A Comunidade de Madrid organízase territorialmente en 179 municipios e en 801 localidades e entidades menores de poboación. Posúe o 2,2% dos municipios totais que integran o territorio español (8.110). É a vixésimo terceira provincia española en número de concellos e sitúase lixeiramente por riba da media, cifrada en 165 municipios por provincia (Burgos conta co maior número de termos municipais con 371 concellos, e As Palmas é a provincia que ten menos con 34).

Mapa municipal da Comunidade de Madrid.

Existen vinte partidos xudiciais, cuxas cabezas corresponden aos seguintes municipios (o histórico partido xudicial de San Martín de Valdeiglesias perdeu esta consideración no ano 1985):

Vista de Valdemoro, cabeza do partido xudicial do mesmo nome.

Concello de Aranjuez, o segundo termo municipal máis extenso da rexión, despois do de Madrid.

Alcalá de Henares Alcobendas Alcorcón Aranjuez Arganda del Rey Collado Villalba Colmenar Viejo Coslada Fuenlabrada Xetafe

Leganés Madrid Majadahonda Móstoles Navalcarnero Parla San Lorenzo de El Escorial Torrejón de Ardoz Torrelaguna Valdemoro

A superficie media dos municipios madrileños é de 44,8 km², unha media baixo o que se esconden grandes oscilacións. O máis extenso de todos eles é Madrid, concello que anexionou, entre 1948 e 1954, os municipios limítrofes de Chamartín de la Rosa, Fuencarral, Hortaleza, Canillas, Canillejas, Moratalaz, Vallecas, Villaverde, Carabanchel e Aravaca, convertidos hoxe en distritos ou barrios.

Os cinco termos municipais máis grandes son Madrid, con 605,8 km²; Aranjuez, con 189,1 km²; Colmenar Viejo, con 182,6 km²; Rascafría, con 150,3 km²; e Manzanares el Real, con 128,4 km².

Os de menor superficie superficie son Casarrubuelos, con 5,3 km²; La Serna del Monte, con 5,4 km²; Pelayos de la Presa, con 7,6 km²; Madarcos, con 8,5 km²; e Torrejón de la Calzada, con 9,0 km².

Demografía

Mapa dos municipios da Comunidade de Madrid segundo a súa densidade de poboación (2002).

Madrid é a provincia máis poboada de España, con 6 661 949 habitantes, a 1 de xaneiro de 2019 (INE). Por autonomías, esta comunidade uniprovincial é a terceira de maior poboación do país, por detrás de Andalucía (nas súas oito provincias residen máis 8,4 millóns de persoas) e de Cataluña (con 7,5 millóns en catro provincias).

A densidade de poboación da rexión é de 829,84 hab/km² (INE 2019), moi superior á do conxunto español (92,77 hab/km²). Con todo, este indicador esconde enormes oscilacións, conforme se considere a zona central da provincia ou os límites da mesma. Mentres que o municipio de Madrid ten unha densidade de 5265,91 hab/km², na comarca da Sierra Norte redúcese a menos de 10 hab/km².

A gran maioría da poboación da comunidade autónoma concéntrase na capital e nos seus arredores, que conforman a área metropolitana máis importante de España, onde reside aproximadamente o 90% dos habitantes da Comunidade de Madrid. A medida que aumenta a distancia da capital, máis se reducen as cifras demográficas, principalmente no que respecta ao norte e ao suroeste da rexión.

Cidades máis poboadas

Listaxe	Cidade	Pob.	Listaxe	Cidade	Pob.	Madrid Móstoles Alcalá de Henares
1	Madrid	3.223.334	11	Las Rozas	95.550
2	Móstoles	207.095	12	San Sebastián de los Reyes	87.724
3	Alcalá de Henares	193.751	13	Pozuelo de Alarcón	86.172
4	Fuenlabrada	193.586	14	Rivas-Vaciamadrid	85.893
5	Leganés	188.425	15	Coslada	81.860
6	Xetafe	180.747	16	Valdemoro	74.745
7	Alcorcón	169.502	17	Majadahonda	71.785
8	Torrejón de Ardoz	129.729	18	Collado Villalba	63.074
9	Parla	128.256	19	Aranjuez	59.037
10	Alcobendas	116.037	20	Arganda del Rey	54.554
Censo 2018

Economía

Zona financeira AZCA no centro de Madrid.

A Comunidade de Madrid gozaba en 2009 da segunda maior renda por habitante de España (30.029€) por detrás do País Vasco (30.703€) e seguida pola comunidade de Navarra (29.598€).

A pesar destes datos, a rexión só ocupa o posto 34º na clasificación das rexións europeas máis prósperas (ano 2002) e a posición 50º na lista de cidades-rexión máis competitivas do planeta (ano 2007), elaborada a partir do indicador do Produto Interior Bruto (PIB) por habitante. Nesta clasificación, encabezada por San Francisco (Estados Unidos), figuran por diante de Madrid dezasete metrópole europeas, entre elas Dublín (Irlanda), Milán (Italia), Lión (Francia) e Roma (Italia), ademais de Londres (Reino Unido) e París (Francia). A rexión madrileña colócase por diante de Barcelona, no lugar 58º, e de Valencia, no 64º, as outras dúas grandes áreas metropolitanas españolas que aparecen no estudo.

No Informe Plataforma de seguimiento de la Estrategia de Lisboa, promovido pola Unión Europea en 2007, sinálase que os puntos fortes da economía madrileña son o seu escaso desemprego, o seu gasto en investigación, o seu desenvolvemento relativamente elevado e os seus servizos de alto valor engadido. Entre os seus puntos débiles aparecen a falta de conexións de banda larga (novas tecnoloxías da información e a comunicación) e a súa taxa de actividade relativamente baixa entre as mulleres. Neste estudo, destácase á Comunidade de Madrid como unha rexión-municipio preferentemente asentada no sector dos servizos.

Política

Asemblea de Madrid.

O Estatuto de Autonomía da Comunidade de Madrid, norma fundamental da comunidade, establece que a Asemblea de Madrid, o Goberno e o Presidente da Comunidade son os órganos que exercen os poderes da Comunidade de Madrid:

• A Asemblea de Madrid «representa ao pobo de Madrid, exerce a potestade lexislativa da Comunidade, aproba e controla o Orzamento da Comunidade, impulsa, orienta e controla a acción do Goberno e exerce as demais competencias que lle atribúen a Constitución, o Estatuto e o resto do ordenamento xurídico», segundo sinálase no Estatuto de Autonomía da Comunidade de Madrid (LO 3/1983, de 25 de febreiro, BOE do 01/03/1983). A súa sede, que se atopa no barrio madrileño de Vallecas, ocupa unha superficie de 7.148,87 m². Inicialmente estivo situada no vello caserón da antiga Universidade da rúa de San Bernardo.
• O Goberno é «o órgano colexiado que dirixe a política da Comunidade de Madrid, correspondéndolle as funcións executivas e administrativas, así como o exercicio da potestade regulamentaria en materias non reservadas á Asemblea». Está composto polo Presidente, os Vicepresidentes e os Conselleiros.
• O Presidente da Comunidade «ostenta a suprema representación da Comunidade Autónoma e a ordinaria do Estado na mesma, preside e dirixe a actividade do Goberno, designa e separa aos Vicepresidentes e Conselleiros e coordina a Administración». A Presidencia da Comunidade de Madrid atópase actualmente situada na Real Casa de Correos, na praza da Porta do Sol, de Madrid. O edificio, que foi sede da Dirección Xeral de Seguridade do Estado, foi restaurado e acondicionado entre 1996 e 1998, logo da súa adquisición pola Comunidade de Madrid.

Transporte

Vista da autovía A-1.

Aeroporto de Madrid-Barajas. Terminal 4.

A Comunidade de Madrid é o centro da rede de comunicacións españolas, dada a estrutura radial das estradas do Estado, que ten a súa orixe no século XVIII. Aínda que, nos últimos tempos, a articulación radial das estradas españolas foise desdibujando mediante a apertura de eixos transversais, Madrid segue sendo paso obrigado nas comunicacións interprovinciales por estrada.

Extremo que se subliña aínda máis no transporte por tren, que aínda mantén a configuración radial deseñada no século XIX, e nos desprazamentos por avión, co Aeroporto de Madrid-Barajas como punto de referencia de todos os aeroportos españois para as conexións internacionais.

A isto engádense os desprazamentos internos dos propios madrileños, que tamén teñen o seu epicentro na cidade de Madrid, como punto de destino e saída preferente. Estes resultan especialmente intensos no área metropolitana, na que residen aproximadamente 5,3 millóns de habitantes, nunha superficie de apenas 1.900 km².

Todo iso dá lugar a unha estrutura de comunicacións de gran complexidade, en cuxa articulación resultan igualmente decisivas as actuacións do Ministerio de Fomento (que xestiona as estradas radiais e de circunvalación -excepto a Rúa 30, antes M-30, e a M-45-, o transporte por tren e o Aeroporto de Madrid-Barajas), da Comunidade de Madrid (responsable das estradas rexionais, do Metro e dos autobuses interurbanos) e dos distintos municipios metropolitanos, con especial mención ao Concello de Madrid (do que dependen a Rúa 30 e o servizo de autobuses urbanos da capital).

A partir da creación do Consorcio Rexional de Transportes de Madrid en 1985, as citadas administracións coordínanse no establecemento de servizos e tarifas nos medios de transporte público de toda a rexión. Entre as súas iniciativas máis destacadas, figura a creación do Abono Transportes e dos billetes combinados.

Patrimonio cultural

Palacio Real de Madrid.

O sector do turismo converteuse nunha das actividades máis puxantes da economía madrileña. A comunidade recibiu a visita de 8 651 891 turistas en 2006, un 9,41% máis que o ano anterior. Con esta cifra, a máis alta na historia do turismo madrileño, a rexión superou en número de visitantes a países como Brasil, Croacia, Suíza ou Exipto.

A Comunidade de Madrid engade ao seu relevante patrimonio histórico-artístico unha variada oferta cultural, museística e de lecer. Esta base turística complétase con diferentes infraestruturas dirixidas a captar o chamado turismo de negocios, un dos subsectores que experimentaron un maior crecemento en número de visitantes.

Vista do Mosteiro de El Escorial, un dos tres Patrimonios da Humanidade cos que conta a Comunidade de Madrid.

A rexión conta con tres Patrimonios da Humanidade: o Mosteiro e Real Sitio de San Lorenzo de El Escorial, a Paisaxe Cultural de Aranjuez e a Universidade e recinto histórico de Alcalá de Henares. Xunto coa Barcelona, Madrid é a provincia española que posúe un maior número de Patrimonios da Humanidade.

O valor turístico da Comunidade de Madrid increméntase pola súa proximidade cos Patrimonios da Humanidade de Cuenca, Toledo, Ávila e Segovia, que se atopan nun raio de aproximadamente 150 quilómetros; de Salamanca, a uns 200 quilómetros; e de Cáceres, a uns 300 quilómetros da Porta do Sol.

Contando os Patrimonios da Humanidade da Comunidade de Madrid e os da súa contorna máis próxima, contabilízanse nove conxuntos históricos, artísticos e paisaxísticos declarados así pola Unesco, no que constitúe unha das maiores concentracións de Patrimonios da Humanidade do mundo.

Deporte

Madrid Arena, sede do Masters de Madrid e de diferentes torneos de baloncesto.

Estadio Santiago Bernabéu, do Real Madrid.

Estadio Vicente Calderón, do Atlético de Madrid.

O fútbol acapara o interese deportivo dos madrileños, do mesmo xeito que ocorre no resto de España. A rexión conta con tres equipos de gran tradición, o Real Madrid, equipo máis laureado de España, o Atlético de Madrid, con varios títulos a nivel nacional e internacional, e o Rayo Vallecano. Cabe destacar tamén o Getafe Club de Fútbol, que chegou a disputar competicións europeas, o Club Deportivo Leganés, que tamén xoga en Primeira e fundado en 1928, a Agrupación Deportiva Alcorcón, o Club de Fútbol Rayo Majadahonda e a Real Sociedad Deportiva Alcalá, fundada en 1929.

Outro deporte moi popular na comunidade autónoma é o baloncesto. Clubs como o Real Madrid, o Estudiantes ou o Fuenlabrada atópanse na primeira liña do baloncesto español.

O ciclismo reúne tamén a un gran número de afeccionados. Na rexión dispútanse tradicionalmente as etapas finais da Volta ciclista a España, que discorre polos pobos e portos de montaña da comunidade ata a súa conclusión no Paseo da Castellana, na capital.

A Serra de Guadarrama é un punto de referencia para os numerosos clubs ciclistas cos que conta a rexión, á que se suman os diferentes carrís e circuítos urbanos de uso ciclista e peonil. En maio de 2007 púxose en marcha o Anel verde ciclista, que circunvala o termo municipal de Madrid cun trazado de máis de 64 km; e nas Eleccións Autonómicas, celebradas no mesmo mes, a presidenta rexional, Esperanza Aguirre, anunciou a creación de 1.400 km de carril-bici.

O boxeo, a hípica, o golf, o tenis, as artes marciais, a natación e o balonmán atópanse tamén entre as preferencias deportivas dos madrileños, como avala a existencia de numerosas escolas, clubs, asociacións e federacións, así como a celebración de distintos campionatos internacionais (caso do Masters de Madrid, torneo de tenis que se disputa nas canchas do Madrid Area).

Mención á parte merecen os chamados deportes de natureza, cun elevado número de afeccionados, dadas as idóneas condicións orográficas da rexión. Hai varias escolas e federacións de escalada, alpinismo, montañismo e sendeirismo, entre elas a Real Sociedad de Alpinismo Peñalara, creada en 1912, unha das máis antigas de España nesta especialidade. La Pedriza del Manzanares, La Maliciosa, as formacións graníticas de Torrelodones e os rocódromos da capital atópanse entre os lugares máis frecuentados polos amantes da escalada.

Pola súa parte, os encoros, estanques e ríos da rexión permiten a práctica de diferentes deportes náuticos. Aquí destacan o Encoro de San Juan, en San Martín de Valdeiglesias e Pelayos de la Presa, o Lago da Casa de Campo e a ría do Parque Juan Carlos I, ambos en Madrid, así como o río Texo, á altura de Aranjuez.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina web oficial da Comunidade de Madrid (en castelán)