Imperio Británico

O Imperio Británico estaba composto polos dominios, colonias, protectorados, mandatos e outros territorios gobernados ou administrados polo Reino Unido e os seus estados predecesores. Comezou coas posesións e postos comerciais de ultramar establecidos por Inglaterra entre finais do século XVI e principios do XVIII. No seu apoxeo foi o maior imperio da historia e, durante máis dun século, foi a principal potencia mundial. En 1913, o Imperio Británico dominaba a 412 millóns de persoas, o 23% da poboación mundial da época, e en 1920 abarcaba 35,5 millóns de km2 (13,7 millóns de millas cadradas), o 24% da superficie total do planeta. Por iso, o seu legado constitucional, xurídico, lingüístico e cultural está moi estendido. Na cúspide do seu poder, foi descrito como "o imperio no que nunca se pon o sol" ("The empire on which the sun never sets"), xa que o Sol sempre brillaba en polo menos un dos seus territorios.

O Imperio colonial británico en cor rosa, cor tradicional para as delineacións en mapas das posesións imperialistas británicas.

Mapa anacrónico dos territorios Británicos e, anterior ao Tratado de Unión de 1707, das posesións Inglesas.

Durante a era dos descubrimentos nos séculos XV e XVI, os imperios portugués e español foron pioneiros na exploración europea do globo, e no proceso estableceron grandes imperios de ultramar. Envexa da gran riqueza que xeraban estes imperios, Inglaterra, Francia e os Países Baixos comezaron a establecer colonias e redes comerciais propias nas Américas e Asia. Unha serie de guerras nos séculos XVII e XVIII cos Países Baixos e Francia deixaron a Inglaterra (Gran Bretaña, tras o Acto de Unión de 1707 con Escocia) como a dominante do poder colonial na América do Norte. Gran Bretaña converteuse na potencia dominante no subcontinente indio tras a conquista dá Bengala mogol por parte da Compañía das Indias Orientais na batalla de Plassey en 1757.

A Guerra de Independencia dos Estados Unidos fixo que Gran Bretaña perdese algunhas das súas colonias máis antigas e poboadas de América do Norte en 1783. A atención británica dirixiuse entón cara a Asia, África e o Pacífico. Tras a derrota de Francia nas guerras napoleónicas (1803–1815), Gran Bretaña emerxeu como a principal potencia naval e imperial do século XIX e ampliou as súas posesións imperiais. O período de relativa paz (1815–1914) durante o cal o Imperio Británico se converteu no hexemónico global foi descrito máis tarde como Pax Britannica ("Paz Británica"). Ademais do control total que exercía Gran Bretaña sobre as súas colonias, o seu dominio de gran parte do comercio mundial significaba que controlaba efectivamente as economías de moitas rexións, como Asia e América Latina. Concedéronse graos crecentes de autonomía ás súas colonias de colonos brancos, algunhas das cales foron reclasificadas como dominios.

A principios do século XX, Alemaña e os Estados Unidos comezaran a desafiar o liderado económico de Gran Bretaña. As tensións militares e económicas entre Gran Bretaña e Alemaña foron as principais causas da primeira guerra mundial (1914-1918), durante a cal Gran Bretaña dependía moito do seu imperio. O conflito puxo unha enorme presión nos seus recursos militares, financeiros e de man de obra. En 1921, coa sinatura do Tratado de Versalles, que rematou oficialmente a primeira guerra mundial, o Reino Unido obtivo o mandato de administrar algunhas das antigas colonias alemás, chegando dese modo a estender o seu dominio a unha área de cerca de 31 millóns de km² e unha poboación de cerca de 458 millóns de persoas, na América do Norte (o Canadá), en África (practicamente toda a África oriental e parte da occidental), en Asia (parte do Oriente Medio e do subcontinente indio) e tamén Australia e partes de Oceanía. Aínda que o imperio alcanzou a súa maior extensión territorial inmediatamente despois da primeira guerra mundial, Gran Bretaña xa non era a potencia industrial ou militar preeminente do mundo. Na segunda guerra mundial, as colonias británicas da Asia oriental e do Sueste asiático foron ocupadas polo Imperio do Xapón. A pesar da vitoria final de Gran Bretaña e os seus aliados, o dano ao prestixio británico axudou a acelerar o declive do imperio. A India, a posesión máis valiosa e poboada de Gran Bretaña, logrou a independencia en 1947 como parte dun movemento máis amplo de descolonización, no que Gran Bretaña concedeu a independencia á maioría dos territorios do imperio. A Crise de Suez de 1956 confirmou o declive de Gran Bretaña como potencia global, e a transferencia de Hong Kong a China o 1 de xullo de 1997 marcou para moitos o fin do Imperio Británico. Catorce territorios de ultramar permanecen baixo soberanía británica. Despois da independencia, moitas antigas colonias británicas, xunto coa maioría dos dominios, uníronse á Commonwealth de Nacións, unha asociación libre de estados independentes. Quince deles, incluído o Reino Unido, reservan un monarca común, actualmente o rei Carlos III.

Historia da colonización británica

Orixes(1497–1583)

Unha réplica do Matthew, o barco de Xoán Caboto usado na súa segunda viaxe ao Novo Mundo.

As bases do Imperio Británico sentáronse cando aínda Inglaterra e Escocia eran reinos separados. En 1496, o rei Henrique VII, tras os éxitos de España e de Portugal na exploración de ultramar, encargou a Xoán Caboto que dirixise unha expedición para descubrir un paso ao noroeste de Asia a través do Atlántico Norte Caboto navegou en 1497, cinco anos despois das primeira viaxe de Cristovo Colón, e tocou terra na costa de Terra Nova. Creu chegar a Asia, e non fixo intento de fundar unha colonia. Caboto dirixiu outra viaxe ás Américas ao ano seguinte pero non volveu desta viaxe e descoñécese que pasou cos seus barcos.

Os ingleses lanzáronse á conquista do mundo durante o reinado de Henrique VIII (1509-1547), que promoveu a industria naval, como forma de expandir o comercio para alén das Illas británicas. Mentres tanto, o estatuto de restricción de apelacións de Henrique VIII de 1533 declarara "que este reino de Inglaterra é un Imperio". A reforma protestante converteu a Inglaterra e á España católica en inimigos implacables. Non se realizaron máis intentos de establecer colonias inglesas nas Américas ata ben entrado o reinado da raíña Isabel I, durante as últimas décadas do século XVI. En 1562, Isabel I animou aos corsarios John Hawkins e Francis Drake a participar en ataques de rapina contra os barcos de escravos españois e portugueses fronte á costa da África Occidental, co obxectivo de establecer un comercio de escravos no atlántico. Este esforzo foi rexeitado e máis tarde, ao intensificarse as guerras anglo-españolas, Isabel I deu a súa bendición a novas incursións corsarias contra os portos españois das Américas e a navegación que regresaba a través do Atlántico, cargada de tesouros desde o Novo Mundo. Ao mesmo tempo, escritores influentes como Richard Hakluyt e John Dee (que foi o primeiro en utilizar o termo "Imperio Británico") comezaban a meter presión para o establecemento do propio imperio de Inglaterra. Nese momento, España converteuse na potencia dominante en América e estaba explorando o océano Pacífico, Portugal establecera postos comerciais e fortes desde as costas de África e Brasil ata China, e Francia comezara a asentarse na área do río San Lourenzo, que máis tarde se convertería na Nova Francia.

Aínda que Inglaterra adoitaba ir á zaga de Portugal, España e Francia no establecemento de colonias de ultramar, levou a cabo a súa primeira colonización moderna, denominada colonización do Ulster, na Irlanda do século XVI, asentando a protestantes ingleses no Ulster. Inglaterra xa colonizara parte do país tras a invasión normanda de Irlanda en 1169. Varias persoas que axudaron a establecer as plantacións do Ulster participaron posteriormente na primeira colonización de América do Norte, en particular un grupo coñecido como West Country Men. Mais as primeiras colonias británicas só foron fundadas durante o reinado de Isabel I, cando Sir Francis Drake circumnavegou o globo os anos 1577 a 1580 (Fernando de Magalhães xa a realizara en 1522). En 1579, Drake chegou á California e proclamou aquela rexión "colonia da Coroa", chamándolle "Nova Albion" ("Nova Inglaterra"), mais non promoveu a súa ocupación.

Posesións inglesas de ultramar (1583–1707)

En 1578, Isabel I concedeu unha patente a Humphrey Gilbert para o descubrimento e a exploración no exterior. Ese ano, Gilbert navegou cara ao Caribe coa intención de participar na piratería e establecer unha colonia en América do Norte, pero a expedición foi abortada antes de que cruzara o Atlántico. En 1583, embarcouse nun segundo intento. Nesta ocasión, reclamou formalmente o porto da illa de Terranova, aínda que non deixou ningún colono. Gilbert non sobreviviu á viaxe de volta a Inglaterra e sucedeuno o seu medio irmán, Walter Raleigh, a quen Isabel concedeu a súa propia patente en 1584. Ese mesmo ano, Raleigh fundou a Colonia de Roanoke na costa da actual Carolina do Norte, pero a falta de subministracións e encontros hostís coas tribos indíxenas do continente Americano fixo fracasar a colonia.

En 1603, Xacobe VI de Escocia ascendeu (como Xacobe I) ao trono inglés e en 1604 negociou o Tratado de Londres, poñendo fin ás hostilidades con España. Agora, en paz co seu principal rival, a atención inglesa pasou de aproveitar as infraestruturas coloniais doutras nacións ao negocio de establecer as súas propias colonias de ultramar. O Imperio Británico comezou a tomar forma a principios do século XVII, coa colonización inglesa de América do Norte e as illas menores do Caribe, e a creación de compañías de investidores, para administrar as colonias e o comercio de ultramar (destacou sobre todas a Compañía das Indias Orientais, creada en 1600, que gozou dos privilexios do comercio da India). Este período, ata a perda das Trece Colonias tras a guerra da independencia dos Estados Unidos cara a finais do século XVIII, foi denominado por algúns historiadores como o "Primeiro Imperio Británico".

América, África e a trata de escravos

Véxase tamén: Colonización británica de América, Trece Colonias e Comercio atlántico de escravos.

Escravos africanos que traballaban na Virxinia do século XVII, por un artista descoñecido, 1670.

Os primeiros esforzos de Inglaterra para colonizar as Américas tiveron un éxito desigual. Un intento de establecer unha colonia na Güiana en 1604 durou só dous anos e fracasou no seu principal obxectivo de atopar depósitos de ouro. As colonias das illas caribeñas de Santa Lucía (1605) e Granada (1609) replegaron rapidamente. O primeiro asentamento inglés permanente nas Américas foi fundado en 1607 en Jamestown polo capitán John Smith, e xestionado pola Virginia Company of London ; a Coroa tomou o control directo da empresa en 1624, fundando así a Colonia de Virxinia. As Bermudas foron colonizadas e reclamadas por Inglaterra como resultado do naufraxio en 1609 do buque insignia da Virginia Company, mentres que os intentos de asentarse en Terranova non tiveron éxito en gran medida. En 1620, a colonia de Plymouth foi fundada como un refuxio polos separatistas relixiosos puritanos, máis tarde coñecidos como os peregrinos. Fuxir da persecución relixiosa converteríase no motivo polo que moitos aspirantes a colonos ingleses arriscaríanse a realizar a ardua viaxe polo Atlántico: A colonia de Maryland foi establecida polos católicos romanos ingleses (1634), a colonia de Rhode Island (1636) estableceuse como unha colonia tolerante con todas as relixións e Connecticut (1639) para os congregacionalistas. As posesións norteamericanas de Inglaterra ampliáronse aínda máis coa anexión da colonia holandesa de Nova Holanda en 1664, tras a toma de Nova Ámsterdan, que pasou a chamarse Nova York. Aínda que tiñan menos éxito financeiro que as colonias do Caribe, estes territorios tiñan grandes superficies de boas terras agrícolas e atraían a un número moito maior de emigrantes ingleses, que preferían os seus climas máis temperados.

As Indias Occidentais Británicas proporcionaron inicialmente as colonias máis importantes e lucrativas de Inglaterra. Establecéronse con éxito os asentamentos en St. Kitts (1624), Barbados (1627) e Nevis (1628) que loitaron ata que a "Revolución do Azucre" transformou a economía do Caribe a mediados do século XVII. As grandes plantacións de cana de azucre foron establecidas por primeira vez na década de 1640 en Barbados, coa axuda de comerciantes holandeses e xudeus sefardís que fuxían do Brasil portugués. Ao principio, o azucre cultivábase principalmente usando man de obra branca por contrato, pero o aumento dos custos pronto levou aos comerciantes ingleses a aceptar o uso de escravos africanos importados. A enorme riqueza xerada polo azucre producido por escravos converteu a Barbados na colonia máis exitosa das Américas, e nun dos lugares máis densamente poboados do mundo. Este auxe conduciu á difusión do cultivo do azucre no Caribe, financiou o desenvolvemento das colonias sen plantacións en América do Norte e acelerou o crecemento do comercio de escravos no Atlántico, en particular o comercio triangular de escravos, azucre e provisións entre África, as Indias Occidentais e Europa.

Para garantir que os beneficios do comercio colonial, cada vez maiores, permanecesen en mans inglesas, o Parlamento decretou en 1651 que só os barcos ingleses poderían exercer o seu comercio nas colonias inglesas. Isto conduciu a hostilidades coas Provincias Holandesas Unidas -unha serie de guerras anglo-holandesas- que acabarían reforzando a posición de Inglaterra en América a expensas dos holandeses.

Así, en 1670 xa existían colonias inglesas estables na América do Norte (Nova Inglaterra, Virxinia, Carolina) e en Antiga, Barbados, Belize e Xamaica, ben como unha penetración comercial na India desde 1600, grazas á Compañía Británica das Indias Orientais. Funda desde 1660, en África, postos de captación de escravos para as plantacións americanas, apoderándose, o século seguinte en 1787, de moitos territorios entre o Río Gambia (encravado no Senegal francés) e a Nixeria, abarcando a famosa Costa do Ouro, o actual Ghana. O século XVIII é, deste modo, o período de afirmación e maduración do proxecto colonial británico.

O seu único revés neste período, forte de feito, será a independencia dos Estados Unidos, en 1776. Esta perda será compensada co inicio da colonización de Australia en 1783 e máis tarde da Nova Zelandia a partir de 1840, para onde envía inicialmente deportados.

A súa armada mantense superior á demais coa Batalla de Trafalgar en 1805, impondo unha vez máis unha pesada derrota a un adversario. O dominio de novas colonias é constante nesta altura - Malaca, desde 1795, Ceilán, Trinidad e Tobago, en 1802, Malta, Santa Lucía e Mauricia, en 1815, despois da derrota napoleónica e do seu bloqueo continental.

Singapur é fundada por Thomas Raffles en 1819. No Canadá rexístrase o adianto para oeste, abrindo novas frontes de colonización, o mesmo sucedendo na India, coa explotación do interior do Decán e de Assam, Bengala etc.

O século XIX marca o auxe do Imperio Colonial Británico, cuxa expansión económica e humana é favorecida polo desenvolvemento do capitalismo financeiro e industrial, ben como pola presión demográfica elevada.

Por outro lado, marca unha nova administración e xestión da realidade colonial. Exemplo diso é o goberno directo da Coroa na India. Aí, porén, producirase a primeira gran revolta contra o dominio colonial británico: a revolta dos sipais, en 1858, que ditará o fin da Compañía Británica das Indias Orientais. En 1877, a raíña Vitoria -nun xesto de cohesión fronte ás autonomías ou aspiracións máis radicais- proclámase imperatriz da India, que comprendía un extenso territorio entre a fronteira irano-paquistaní e a Birmania e entre o Océano Índico e o Tíbet. Na China, estabeleceuse en Xangai. Na África, aliméntase cada vez máis o soño de construír un imperio inglés entre o Cairo, no Exipto, e a Cidade do Cabo, en Suráfrica, o que é conseguido despois da Conferencia de Berlín (1884-1885), que lexitima a anexión de todos os territorios ao longo dese corredor africano (Exipto, o Sudán, Kenya, Rodesia, Transvaal etc.). Neste último, entre 1899 e 1902, trabará a primeira guerra do imperio, contra os bóers (descendentes de colonos holandeses estabelecidos desde o século XVII en Suráfrica), que se tornarán autónomos en 1910 (Unión Surafricana).

Este conflito demostra a desaparición gradual dos últimos obstáculos para a plena soberanía das colonias desde o comezo da segunda metade do século XIX. Nese período, é dada autonomía á colonias de maioría de poboación europea, como o Canadá, a Australia, a Nova Zelandia e as rexións de Suráfrica (Cabo, Orange, Natal e Transvaal), que gañan un estatuto de dominios (soberanía case total, mais leais á Coroa británica), respectivamente, en 1867, 1901, 1907 e 1910. De feito, xa só dependían da metrópole, até esa data, para asuntos externos e de defensa.

Estes dominios participarán ao lado da Inglaterra na primeira guerra mundial, o que orixina unha nova organización do imperio, cada vez máis diminuto debido á independencia daqueles dominios de poboación maioritariamente europea, aínda que asociados á Inglaterra a través da Commonwealth (Estatuto de Westminster, 1931). Irlanda, Canadá e Suráfrica aceptan o Estatuto nesa data, facer máis tarde a Australia en 1942 e a Nova Zelandia en 1947: perden así o vínculo ao Reino Unido, a pesar de recoñeceren a soberanía simbólica da Coroa británica.

No resto do imperio -que o Exipto é a primeira colonia non-branca en o abandonar-, de poboación basicamente autóctona, novas fórmulas de asociación política e económica son adoptadas: na India, por exemplo, téntase aproximar a poboación da administración, aínda que con custos elevados. De feito, tras a segunda guerra mundial e co despertar dos nacionalismos, a India e Paquistán tórnanse independentes e Irlanda pasa a república.

As décadas seguintes serán o escenario histórico da disgregación do imperio, especialmente en África. Actualmente, despois da devolución de Hong Kong, en 1997, á China, o Imperio Colonial Británico resúmese a Xibraltar, á Illa de Man e á illas da Canle da Mancha, na Europa, o Territorio Británico do Océano Índico, Pitcairn e dependencias no Pacífico, Illas Malvinas, Anguila, Bermudas, Xeorxia do Sur, as Illas Caimán, Turks e Caicos, Montserrat, Illas Virxes Británicas e Santa Helena e dependencias (Tristão da Cunha e Ascensión) no Atlántico.

Colonias Británicas

Ex-colonias

• , Trece colonias
• , Canadá
• , Suráfrica
• , Antiga e Barbuda
• , Australia
• , Bahamas
• ,Barbados
• , Honduras Británica
• , Botswana
• , Brunei
• , Chipre
• , Dominica
• , Fidxi

Véxase tamén

Bibliografía

• Abernethy, David (2000). The Dynamics of Global Dominance, European Overseas Empires 1415–1980. Yale University Press. ISBN 0-300-09314-4. 
• Andrews, Kenneth (1984). Trade, Plunder and Settlement: Maritime Enterprise and the Genesis of the British Empire, 1480–1630. Cambridge University Press. ISBN 0-521-27698-5. 
• Bandyopādhyāẏa, Śekhara (2004). From Plassey to partition: a history of modern India. Orient Longman. ISBN 81-250-2596-0. 
• Brendon, Piers (2007). The Decline and Fall of the British Empire, 1781–1997. Random House. ISBN 0-224-06222-0. 
• Brock, W. R. (n.d.). Britain and the Dominions. Cambridge University Press. 
• Brown, D. E. (1 de febreiro de 1984). "Brunei on the Morrow of Independence". Far Eastern Survey 24 (2). pp. 201–208. JSTOR 2644439. doi:10.2307/2644439. Arquivado dende o orixinal o 15 de novembro de 2020. Consultado o 30 de novembro do 2022. 
• Canny, Nicholas (1998). The Origins of Empire, The Oxford History of the British Empire Volume I. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-924676-2. Arquivado dende o orixinal o 18 de xaneiro de 2016. Consultado o 29 de novembro do 2022. 
• Brown, Judith (1998). The Twentieth Century, The Oxford History of the British Empire Volume IV. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-924679-3. Arquivado dende o orixinal o 3 de xaneiro de 2014. Consultado o 30 de novembro do 2022. 
• Ferguson, Niall (2004a). Colossus: The Price of America's Empire. Penguin. ISBN 978-1-59420-013-7. 
• Ferguson, Niall (2004b). Empire: The Rise and Demise of the British World Order and the Lessons for Global Power. Basic Books. ISBN 978-0-465-02329-5. 
• Koebner, Richard (maio de 1953). "The Imperial Crown of This Realm: Henry VIII, Constantine the Great, and Polydore Vergil". Historical Research 26 (73). pp. 29–52. ISSN 1468-2281. doi:10.1111/j.1468-2281.1953.tb02124.x. 
• Lloyd, Trevor Owen (1996). The British Empire 1558–1995. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-873134-4. Arquivado dende o orixinal o 17 de agosto de 2021. Consultado o 29 de novembro do 2022. 
• Kenny, Kevin (2006). Ireland and the British Empire. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-925184-1. Arquivado dende o orixinal o 3 de xaneiro de2014. Consultado o 29 de novembro do 2022. 
• Maddison, Angus (2001). The World Economy: A Millennial Perspective (PDF). Organisation for Economic Co-operation and Development. ISBN 978-92-64-18608-8. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 11 de novembro de 2020. Consultado o 28 de novembro do 2022. 
• Marshall, P.J. (1998). The Eighteenth Century, The Oxford History of the British Empire Volume II. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-924677-9. Arquivado dende o orixinal o 3 de xaneiro de 2014. Consultado o 30 de novembro do 2022. 
• Marshall, P.J. (1996). The Cambridge Illustrated History of the British Empire. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-00254-7. Arquivado dende o orixinal o 11 de maio de 2021. Consultado o 30 de novembro do 2022. 
• Porter, Andrew (1998). The Nineteenth Century, The Oxford History of the British Empire Volume III. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-924678-6. Arquivado dende o orixinal o 11 de maio de 2021. Consultado o 22 July 2009. 
• Taagepera, Rein (setembro de 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly 41 (3). pp. 475–504. JSTOR 2600793. doi:10.1111/0020-8833.00053. Arquivado dende o orixinal o 19 de novembro de 2018. Consultado o 28 de novembro do 2022. 
• Taylor, Alan (2001). American Colonies, The Settling of North America. Penguin. ISBN 978-0-14-200210-0. Consultado o 29 de novembro do 2022. 
• Thomas, Hugh (1997). Picador, Phoenix/Orion, ed. The Slave Trade: The History of The Atlantic Slave Trade. ISBN 978-0-7538-2056-8. Arquivado dende o orixinal o 16 de agosto de 2021. Consultado o 29 de novembro do 2022. 

Ligazóns externas

• O Imperio Británico (en inglés)