Belize
Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde setembro de 2016.) |
Belize[1] é un pequeno país en América Central, ribeirego do mar Caribe, que linda con México ao norte e Guatemala ao oeste e ao sur. Está separada de Honduras polo golfo do mesmo nome ao leste, cunha distancia de 75 quilómetros no punto máis próximo entre as dúas nacións. Belize era anteriormente coñecida como Honduras Británica e o nome coloquial procede da Cidade de Belize (Belize City) e do río Belize. Cidade de Belize é a cidade máis grande do país, o porto principal e a súa antiga capital.
Himno | Land of the Free (1981) | ||||
---|---|---|---|---|---|
Lema | «Under the shade I flourish» | ||||
Epónimo | Rio Belize (pt) | ||||
Localización | |||||
| |||||
Capital | Belmopán | ||||
Contén a división administrativa | |||||
Poboación | |||||
Poboación | 411.106 (2023) (17,9 hab./km²) | ||||
Lingua oficial | lingua inglesa | ||||
Xeografía | |||||
Parte de | |||||
Superficie | 22.966 km² | ||||
Punto máis alto | Doyle's Delight (1.124 m) | ||||
Punto máis baixo | Mar Caribe (0 m) | ||||
Comparte fronteira con | |||||
Datos históricos | |||||
Precedido por | |||||
Creación | 21 de setembro de 1981 | ||||
Organización política | |||||
Forma de goberno | monarquía constitucional Monarquía parlamentaria | ||||
• Monarca | Carlos III do Reino Unido (2022–) | ||||
Órgano executivo | Government of Belize (en) | ||||
• Primeiro ministro | Johnny Briceño (2020–) | ||||
Órgano lexislativo | National Assembly (en) , | ||||
Membro de | |||||
PIB nominal | 2.491.500.000 $ (2021) | ||||
Moeda | Dólar de Belize | ||||
Identificador descritivo | |||||
Fuso horario | |||||
Dominio de primeiro nivel | .bz | ||||
Prefixo telefónico | +501 | ||||
Teléfono de emerxencia | 911 e 90 (en) | ||||
Código de país | BZ | ||||
Sitio web | belize.gov.bz | ||||
Etimoloxía
editarAlgúns supoñen que a palabra "Belize" ten unha remota etimoloxía maia, outros atribúen o topónimo á importancia que cobrou no territorio un filibustero británico de apelido Wallis, o máis corroborable é que os mapas españois chamaban á zona A Baliza ou Baliza, moi probablemente por existir varias nas costas onde abundan os arrecifes e escollos.
Xeografía
editarO norte de Belize consiste principalmente de chairas costeiras planas e pantanosas, densamente forestadas nalgúns lugares. Cara ao sur atópase a cadea montañosa baixa das Montañas Maya, das cales o punto máis alto en Belize é o Pico Vitoria a 1120 metros de altura. Belize atópase situada entre os ríos Hondo e Sarstoon, co río de Belize fluíndo no centro do país. Ao longo de toda a costa caribeña atópanse arrecifes de coral. Belize é o fogar da barreira de coral máis longa do hemisferio occidental e o segundo máis longo no mundo logo da gran barreira de coral.
O clima local é tropical e normalmente moi cálido e húmido. A tempada chuviosa dura desde maio ata novembro durante a cal perigos naturais como furacáns e inundacións son comúns.
Historia
editarBelize foi parte do Imperio Maia que se estendía do sur de México ata Guatemala.
Os primeiros europeos que ingresaron no que hoxe é Belize foron españois, seguidos de leñadores ingleses. Estes chegaron no ano 1638. Xa no ano 1524 este territorio formaba parte do reino de Guatemala como parte da provincia da Verapaz, os piratas lograron penetrar nas selvas, enfrontándose aos indíxenas guatemaltecos que habitaban esas terras.
Á parte destes leñadores, piratas adoitaban parar nas illas e a costa do país. Foron eles quen introduciron africanos nesa rexión, como escravos. Os piratas ingleses e os escravos que traían, usaban as costas de Belize como base para posteriormente asaltar barcos españois. En 1821, ano da independencia da América central, o territorio pasou xuridicamente á soberanía das Provincias Unidas de Centro América pero na práctica Inglaterra ostentaba a soberanía. No ano 1670 o Tratado de Madrid puxo un alto á piratería, e os piratas, xa coñecidos como Baymen, dedicáronse a novos oficios. Guatemala asinou un tratado con Inglaterra para a cesión destes territorios, tratado irrespetado por Inglaterra que quedou sen efecto coa independencia de Belize. Guatemala recoñeceu a independencia en 1923 pero aínda considera partes de Belize como territorio propio.
En 1840 a rexión chegou a ser colonia inglesa e denominouse Honduras Británica ("British Honduras").
O 21 de setembro de 1981 consumouse a independencia de Belize por parte do Reino Unido.
Política
editarBelize forma parte da Commonwealth de Nacións e o seu Xefe de Estado é o rei Carlos III, que está representado en Belize por un gobernador xeral.
Os primeiros grupos políticos en Belize comezaron en 1950 cando foi creado o PUP (People United Party). Este tiña como líderes a George Cadle Price, Leigh Richardson, e Phillip S.W. Goldson, homes que serían recoñecidos como líderes da independencia e heroes nacionais.
Hoxe os dous partidos políticos maioritarios son o PUP e o UDP (United Democratic Party). O UDP está no goberno dende as eleccións de 2008. O Primeiro Ministro do país é Dean Barrow.
Organización político-administrativa
editarBelize está dividido en seis distritos:
Economía
editar- Artigo principal: Economía de Belize.
Exportacións: domésticas, azucre, produtos de xardinería, mollos concentrados de laranxa e toronja, produtos do mar, bananos e reexportacións.
Importacións: A principios da década dos oitenta, as exportacións anuais ascendían a 28,6 millóns de dólares e o custo das importacións a 545,3 millóns.
Industria: As grandes manufacturas elaboran alimentos, produtos da madeira e confección. O desenvolvemento turístico do país é moi recente e está fundamentalmente baseado na beleza incomparable das súas costas, practicamente virxes e no feito de formar parte do circuíto maya menos coñecido, pero non por isto de menor interese arqueolóxico e turístico. Podemos citar O Caracol, Lamanai, Altún Ha, Cahal Pech, Xunantunich etc.
Agricultura: O principal recurso económico é a agricultura, aínda que só unha pequena parte do territorio é cultivable.
Transporte: Unha rede de estradas de 3000 km enlaza os grandes centros urbanos, pero algunhas áreas quedan inaccesibles. A Cidade de Belize conta cun aeroporto internacional.
Demografía
editarO inglés é a lingua oficial de Belize (o país foi unha colonia británica). Pero a maioría dos belicenses utiliza o español, a lingua materna dos mestizos e inmigrantes centroamericanos. Estímase o número de falantes entre un 40% e o 45% do total.
Mirando cara ao autóctono, a maioría dos belizenses utilizan un idioma crioulo máis familiar, influído polo español e inglés, que é un piyin belicense. Outras minorías lingüísticas do país confórmanas o garífuna e o holandés-alemán.
Idioma | Falantes maternos |
Porcentaxe | Usuarios actuais |
Porcentaxe |
---|---|---|---|---|
Alemán | 6783 | (3,3%) | 6624 | (3,2%) |
Chinés | 1607 | (0,8%) | 1529 | (0,7%) |
Crioulo | 67 527 | (32,9%) | 75 822 | (37,0%) |
Español | 94 422 | (46,0%) | 88 121 | (43,0%) |
Inglés | 7946 | (3,9%) | 11 551 | (5,6%) |
Garífuna | 6929 | (3,4%) | 4071 | (2,0%) |
Hindi | 280 | (0,1%) | 193 | (0,1%) |
Maia Kekchi | 10 142 | (4,9%) | 9314 | (4,5%) |
Maia Mopán | 6909 | (3,4%) | 6093 | (3,0%) |
Maia Iucateco | 1176 | (0,6%) | 613 | (0,3%) |
Outros / sen resposta | 1402 | (0,7%) | 1192 | (0,6%) |
Segundo o censo realizado en 2003, Belize presenta un 46,4% de habitantes mestizos (descendentes de fillos de Maias e Europeos), un 27,7% de descendentes de africanos negros e mulatos (descendentes de fillos de africanos negros e europeos), un 10% de indíxenas maias e un 6,4% formado polos chamados garífunas (descendentes de fillos de africanos negros e maias), o 7,8% da poboación constitúeno a xente branca de ascendencia británica e española.
O que resta da poboación confórmano pequenas comunidades europeas, hindús, estadounidenses, chinesas e doutras nacionalidades do Extremo Oriente.
Cultura
editarOs maias construíron impresionantes templos seguindo o movemento dos corpos celestes. Aínda que tecnicamente se tratase dunha cultura da Idade de Pedra, tamén desenvolveron sofisticados sistemas matemáticos e astronómicos ademais de calendarios para medir o tempo. Os españois edificaron sobrias igrexas de pedra, pero a arquitectura moderna baséase no estilo británico caribeño.
O idioma oficial de Belize é o inglés, pero os crioulos (o grupo étnico máis nutrido) falan xunto a este o seu propio dialecto. O español é a lingua máis utilizada no Norte e nalgúns pobos occidentais. Así mesmo existen minorías que se expresan en maia, chinés, alemán mennonita, libanés, árabe, hindi e garífuna (o idioma dos garinagu do distrito de Stann Creek).
A maioría da poboación profesa o catolicismo, e a influencia británica achegou unha considerable e variada congregación protestante, incluíndo mennonitas alemáns e suízos. A práctica maia do catolicismo caracterízase por unha fusión de xamanismo-animismo e rituais cristiáns.
Belize non desenvolveu nunca unha verdadeira cociña nacional. A súa gastronomía inspirouse na británica, estadounidense, mexicana e caribeña. Os seus ingredientes básicos son o arroz e as fabas, consumidos a miúdo con polo, porco, tenreira, peixe ou verdura; o leite de coco e os plátanos fritos engaden aos pratos un sabor xenuinamente tropical. As receitas exóticas tradicionais inclúen a carne de armadillo, veado e paca frita, un roedor de cor parda similar a un coelliño de indias.
Deporte
editarBelize participou por vez primeira nos Xogos Olímpicos en 1968, e dende entón enviou deportistas para competir en cada edición dos Xogos Olímpicos de Verán, agás nos Xogos de 1980, onde colaborou no boicot liderado polos Estados Unidos. O país non logrou conseguir ningunha medalla.
A Selección de fútbol de Belize é controlada polo Federación de Fútbol, pertencente á CONCACAF.
Notas
editar- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para belizense.