Dioniso

Na mitoloxía clásica, Dioniso (en grego antigo Διώνυσος Diônysos ou Διόνυσος Dionysos) é "fillo de deus" ("Δίος" en grego antigo, significa "divino") e ("νυσος" en lingua tracia-frixia, significa "fillo"). É o deus do viño e da vendima, inspirador da tolemia ritual e a éxtase, e un personaxe importante da mitoloxía grega. Aínda que as orixes xeográficas do seu culto son descoñecidas, case todas as traxedias preséntano como «estranxeiro».

Dioniso

Nome orixinal	(grc) Διόνυσος
Biografía
Celebración	Relixión da Grecia antiga e Mitoloxía grega
Símbolo iconográfico	Uva, Tirso (símbolo), touro (pt) , Leopardo e aulos (pt)
Familia
Cónxuxe	Ariadna
Parella	Afrodita Pallene Physcoa Carya Alexirrhoe Alphesiboea Niceia Ariadna Althaea Aura Araethyrea Chthonophyle Coronis
Fillos	Thoas  () Ariadna Deianira  () EneuAlthaea Priapo  () Afrodita Phlias  () Chthonophyle Ceramus  () Ariadna Carmanor  () Alexirrhoe Cárites  () ZeusEurínome (filla de Océano) Pasítea (mitoloxía)  () ZeusEurínome (filla de Océano) Narcaeus  () Physcoa Evmédon  () Ariadna Evanthes  () Ariadna Maron  () Evanthes Acis  () PanSymaithis Himeneo  () Afrodita Latramys  () Ariadna Telete  () Niceia Peparethus  () Ariadna Estáfilo (filho de Dionísio)  () Ariadna Enopião  () Ariadna Ftono  () Afrodita
Pais	Zeus   e Sémele Deméter
Descrito pola fonte	Dictionnaire infernal (6ª edición) Paulys Realenzyklopädie der klassischen Altertumswissenschaft Enciclopedia Bíblica de Archimandrita Nicéforo

Antiga estatua romana de Dioniso e Ampelos atopada en Mourazos (Verín).

Foi tamén coñecido como Baco (en grego antigo Βάκχος Bakk^hos) e o frenesí que inducía, βακχεία bakk^héia. É o deus patrón da agricultura e o teatro. Tamén é coñecido como o 'Liberador' (Eleuterio), liberando a un do seu ser normal, mediante a tolemia, a éxtase ou o viño. A misión divina de Dioniso era mesturar a música dos aulós e dar final ao coidado e á preocupación. Os investigadores discutiron a relación de Dioniso co «culto das almas» e a súa capacidade para presidir a comunicación entre os vivos e os mortos.

No panteón grego Dioniso foi incorporado como un fillo de Zeus e Sémele, neto de Harmonía e bisneto de Afrodita aínda que outras versións afirmaban que era fillo de Zeus e Perséfone. Descríbeselle como feminino ou «masculino-feminino».

O nome Dionysos é de significado incerto. O seu elemento -nysos ben pode ser de orixe non grega, pero deu- foi relacionado desde antigo con Zeus (xenitivo Deus). Para os autores gregos, Nisa era unha ninfa que o criou ou a montaña onde era atendido por varias ninfas (as Nisíades), que o alimentaron e o fixeron inmortal por orde de Hermes.

O séquito de Dioniso era chamado o tíaso e estaba formado principalmente por ménades ou bacantes (as súas compañeiras de orxía).

Outro mito dionisíaco aparece no credo do orfismo, onde os antigos Titáns matan o pequeno deus Dioniso, fillo de Zeus e Perséfone, logo de atraelo con brillantes xoguetes cara a unha trampa, despois é descortizado, cocido e devorado. Entón, Zeus castiga e fulmina co seu raio os Titáns (pero como o corazón de Dioniso non foi devorado, do corazón resucita o fillo de Zeus). Das cinzas dos Titáns e a terra xorden os seres humanos, que posúen un compoñente titánico e outro dionisíaco, ao nacer con algo da antiga culpa da morte do deus Dioniso, polo que deben purificarse ao evitar o derramamento de sangue de homes e animais, deste xeito, ao final da existencia, a súa alma é liberada do corpo (case tumba e cárcere), para reintegrarse ao mundo divino de onde procede.

Adoración

O Dioniso Ludovisi cunha pantera, un sátiro e uvas sobre unha viña (século II d.C., Palazzo Altemps, Roma).

Escena de iniciación dionisíaca de Cesarión. Casa da Farnesina.

Dioniso é un deus de ritos relixiosos mistéricos, ao igual que Deméter e Perséfone son nos misterios eleusinos, en Atenas. Dioniso leva o basjaris ou pel de raposo, simbolizando a viña e a fauna. Os seus propios ritos, os misterios dionisíacos, eran os máis coñecidos por todos. Moitos investigadores cren que Dioniso é un sincretismo dunha deidade grega local da natureza e un deus máis poderoso de Tracia ou Frixia, como Sabacio.

Heródoto sabía que o culto a Dioniso chegou máis tarde aos gregos que o resto, pois comenta:

así é, a historia grega conta que axiña que naceu Dioniso, Zeus levouno a Nisa en Etiopía allende Exipto, e como con Pan, os gregos non saben que foi del tras o seu nacemento. Resulta xa que logo claro para min que os gregos aprenderon os nomes destes dous deuses máis tarde que os nomes de todos os outros, e sitúan o nacemento de ambos no momento en que os coñeceron.

Moitos gregos estaban seguros de que o culto a Dioniso chegou a Grecia desde Anatolia, pero as súas nocións sobre se Nisa estaba situada en Anatolia, en Libia («lonxe ao leste xunto ao grande océano»), Etiopía (Heródoto) ou Arabia (Diodoro Sículo) son o suficientemente variables como para suxerir que se pretendía un afastado país máxico, quizais chamado Nysa, para explicar o ilegible nome do deus: ‘deus de Nisa‘. Apolodoro de Atenas parece seguir a Ferécides de Leros, quen conta como o infante Dioniso, deus da vide, foi criado polas ninfas da choiva, as Híades, en Nisa. Con todo, o nome que os hititas anatolios se daban a si mesmos na súa propia lingua (nesili) era Nesi. A influencia hitita na cultura grega antiga case nunca é apreciada.

Antiga estatua romana do tipo Madrid-Varese de Dioniso descansando sobre unha herma (c. 150 d.C., Museo do Prado, Madrid).

As anteriores contradicións suxiren a algúns que non se está tratando coa memoria histórica dun culto estranxeiro senón cun deus inseparablemente estranxeiro. E de feito, o nome de Dioniso aparece nas taboíñas en lineal B micénico como DI-WO-NI-SO-JO, e Károly Kerényi localízao na Creta minoica, onde o seu nome minoico é descoñecido pero a súa característica presenza resulta recoñocible. Claramente, Dioniso estivera cos gregos e os seus predecesores moito tempo, e aínda así retivo sempre certo carácter de estranxeiro.

O touro, a serpe, a hedra e o viño son os signos da característica atmosfera dionisíaca, e Dioniso está estreitamente asociado cos sátiros, centauros e silenos. A miúdo aparece montando un leopardo, levando unha pel de leopardo ou nun carro tirado por panteras, e tamén pode ser recoñecido polo tirso que leva. Ademais da vide e a súa alter ego salvaxe estéril, a hedra velenosa, ambas a el consagradas, a figueira tamén era un símbolo seu. A piña que coroaba o seu tirso relacionábao con Cibeles, e a granada con Deméter. En Atenas celebrábanse na súa honra as Dionisias e as Leneas. Os iniciados adorábano nos misterios dionisíacos, que eran parecidos e estaban relacionados cos misterios órficos, e poden influír sobre o gnosticismo.^{[Cómpre referencia]} Dicíase que Orfeo inventara os misterios de Dioniso.

Bacanais

Artigo principal: Bacanal.

Introducidas en Roma (c. 200 a.C.) desde a cultura grega do sur de Italia ou a través da Etruria influída por Grecia, as bacanais celebrábanse en segredo e coa soa participación de mulleres no arboredo de Simila, cerca do monte Aventino o 16 e 17 de marzo. Posteriormente, estendeuse a participación nos ritos aos homes e as celebracións tiñan lugar cinco veces ao mes. A notoriedade destas festas, onde se supuña que se planeaban moitas clases de crimes e conspiracións políticas, provocou en 186 a.C. un decreto do Senado -o chamado Senatus consultum de Bacchanalibus, inscrito nunha taboíña de bronce descuberta en Calabria (1640) e actualmente en Viena- polo que as bacanais foron prohibidas en toda Italia, excepto en certas ocasións especiais que debían ser aprobadas especificamente polo Senado. Pese ao severo castigo inflixido a quen se sorprendía violando este decreto, as bacanais non foron sufocadas, especialmente no sur de Italia, durante moito tempo.

Dioniso equipárase con Baco e con Liber (tamén Liber Pater). Liber (‘o libre‘) era un deus da fertilidade e o crecemento, casado con Libera. A súa festa era a Liberalia, celebrada o 17 de marzo, pero nalgúns mitos tamén se celebraba o 5 de marzo.

Epítetos

Os borrachos ou o triunfo de Baco de Velázquez.

• Acratoforo, epíteto co que era designado como dador do viño sen mesturar, e baixo o que se lle adoraba en Phigalia (Arcadia).
• Acroreites, epíteto baixo o que era adorado en Sición.
• Adoneo (Adoneus, ‘gobernante‘), epíteto latino que recibía como Baco.
• Bromio (‘atronador‘ ou ‘o que brama‘).
• Dendrites (Δενδρίτης Dendrítês, ‘o das árbores‘), como poderoso deus da fertilidade.
• Dimorfo (Δίμορφoς), polo feito que podía mostrarse como belo ou como terrible de acordo ás circunstancias.
• Ditirambo (‘o da dobre porta‘) úsase ás veces para referirse a el nas solemnes cancións cantadas nos festivais, e fai referencia ao seu prematuro nacemento.
• Egóbolo (‘matador de cabras‘), nome baixo o que foi adorado en Potnias (Beocia).
• Eleuterio (Ελευθερευς, ‘o libertador‘), tamén aplicado a Eros.
• Eneo, como deus da prensa de viño.
• Enorches (‘con bólas‘ ou quizais ‘nos testículos‘, en alusión a Zeus cosendo ao infante Dioniso na súa coxa), para as suxestións de Devereux sobre Enorkhes. outra forma relacionada coa fertilidade en Samos e Lesbos.
• Esimnetes (‘gobernante‘ ou ‘señor‘), nome baixo o que foi adorado en Aroe e Patras (Acaia).
• Evio, un epíteto que se usa prominentemente na obra de Eurípides, As Bacantes.
• Faleno (Φαλλην, ‘do falo‘), garante da fecundidade.
• Floios (Φλοῖος, ‘cortiza‘), como espírito desta.
• Licnite (‘o do bieldo‘) facíalle un deus da fertilidade relacionado coas relixións mistéricas. O bieldo era un instrumento similar a unha pa que se usaba para aventar, é dicir separar a palla do gran.
• Lieo (‘o que desata‘), como un deus da relaxación e a liberación das preocupacións.
• Omadio (Ὠμάδιος, ‘que come a carne crúa‘), sobrenome de Baco en Quíos.
• Sukites (Συκίτης), protector das figueiras.
• Iaco (Ιακχος) relaciónao cos misterios eleusinos, onde era coñecido como fillo de Zeus e Deméter. O nome pode proceder de ιακχος (iakchos), un himno cantado en honra de Dioniso.

No panteón grego, Dioniso absorbe xunto con Zeus o papel de Sabacio, unha deidade tracia/frixia á que se sacrificaba cerámica rota (probablemente para evitar que outra rompese no lume). No panteón romano, Sabacio pasou a ser un nome alternativo de Baco.

Mitoloxía

Nacemento

Procesión dionisíaca nun sarcófago de mármore, posiblemente indicativa de que o defunto estivo iniciado nos misterios.

Dioniso tivo un nacemento infrecuente que evoca a dificultade de encaixalo no panteón olímpico. A súa nai foi unha muller mortal, chamada Sémele, filla do rei Cadmo de Tebas, e o seu pai Zeus, o rei dos deuses. A esposa de Zeus, Hera, unha deusa celosa e vanidosa, descubriu a aventura do seu marido cando Sémele estaba encinta. Co aspecto dunha anciá (noutras versións dunha ama de cría), Hera gañouse a amizade de Sémele, quen lle confiou que Zeus era o auténtico pai do fillo que levaba no ventre. Hera finxiu non crelo, e sementou as sementes da dúbida na mente de Sémele, quen, curiosa, pediu a Zeus que se revelase en toda a súa gloria como proba da súa divindade. Aínda que Zeus rogoulle que non lle pedise iso, ela insistiu e el terminou accedendo. Entón Zeus presentouse ante ela cos seus tronos, lóstregos e raios, e Sémele pereceu carbonizada. Zeus logrou rescatar o fetal Dioniso plantándoo na súa coxa. Uns meses despois, Dioniso naceu no monte Pramnos da illa Icaria, onde Zeus foi para liberalo xa crecido da súa coxa. Nesta versión, Dioniso tivo dúas «nais» (Sémele e Zeus) antes de nacer, de onde procede o epíteto dimētōr (‘de dúas nais‘), relacionado co seu dobre nacemento.

Noutra versión da mesma historia, Dioniso era o fillo de Zeus e Perséfone, a raíña do Inframundo. Unha celosa Hera intentou de novo matar o neno, enviando esta vez os Titáns a descortizalo tras enganalo con xoguetes. Zeus fixo fuxir os Titáns cos seus raios, pero estes xa comeran todo salvo o corazón, que foi salvado, segundo as fontes, por Atenea, Rea ou Deméter. Zeus usou o corazón para recrealo no ventre de Sémele, de onde de novo foi ‘o nado dúas veces‘. Outras versións afirman que Zeus deu a comer o corazón a Sémele para preñala.

En ambas as versións da historia, o renacemento é o principal motivo de adoración nas relixións mistéricas, pois a súa morte e resurrección eran sucesos de reverencia mística. Aparentemente este relato usouse en certos cultos gregos e romanos. Variantes do mesmo atópanse na obra de Calímaco e Nono, quen se refire a este Dioniso baixo o título de Zagreo, e tamén en varios poemas fragmentarios atribuídos a Orfeo.^{[Cómpre referencia]}

Infancia e mocidade

Hermes co neno Dioniso, por Praxíteles.

A lenda conta que Zeus tomou o infante Dioniso e púxoo a cargo de Hermes. Unha versión da historia é que este deu o neno ao rei Atamante e a súa esposa Ino, tía de Dioniso. Hermes pediu á parella que criase o bebé como unha nena, para escondelo da ira de Hera. Outra versión é que Dioniso foi posto baixo a tutela das ninfas da choiva de Nisa, que o criaron na súa infancia e nenez, e que polos seus coidados foron recompensadas por Zeus co ascenso entre as estrelas como as Híades. Outra versión é que Zeus o deu a Rea, ou a Perséfone para que o criase no Inframundo, lonxe de Hera. Alternativamente, foi criado por Maro.

Cando Dioniso creceu, descubriu a cultura do viño e a forma de extraer o seu precioso mollo, pero Hera fixo que se volvese tolo e empuxoulle a vagar por diversas partes da terra. En Frixia a deusa Cibeles, máis coñecida polos gregos como Rea, curouno e ensinoulle os seus ritos relixiosos, e así emprendeu o seu percorrido por Asia ensinándolle á xente o cultivo do viño. A parte máis famosa das súas viaxes é a súa expedición á India, que se di durou varios anos. Volveu triunfante e emprendeu a introdución do seu culto en Grecia, pero se lle opuxeron algúns príncipes que temían as desordes e a tolemia que este carrexaba (véxase Penteo e Licurgo).

Como home novo, Dioniso era excepcionalmente atractivo. Unha vez, disfrazado como un mortal sentado xunto á beira do mar, foi visto por uns poucos mariñeiros, que creron que era un príncipe. Intentaron secuestrarlo e levarlo lonxe para vendelo como escravo ou pedir un rescate. Probaron a atalo con cordas, pero ningunha podía suxeitalo. Dioniso converteuse nun fero león e soltou un oso a bordo, matando a todos os que entraron en contacto con el. Os que saltaron pola borda foron transformados compasivamente en golfiños. O único sobrevivente foi Acetes, o temoneiro, que recoñeceu o deus e intentou deter os seus mariñeiros desde o principio. Nunha historia parecida, Dioniso desexaba navegar desde Icaria ata Naxos, así que alugou un barco pirata tirrenio. Pero cando o deus estivo a bordo, non navegaron cara a Naxos senón ata Asia, coa intención de vendelo como escravo. Por isto Dioniso transformou o mastro e os remos en serpes, e encheu a nave de hedra e do son de frautas, de forma que os mariñeiros tolearon e saltaron ao mar, onde foron transformados en golfiños.

Outras historias

Midas

Midas ante Baco, cadro do clasicista francés Poussin, representanto o momento final no que Midas agradece a Dioniso que o libere do don.

Unha vez Dioniso achou que o seu antigo profesor e pai adoptivo, Sileno, desaparecera. O ancián estivera bebendo, marchou ebrio e atopouse con algúns campesiños, que o levaron ante o rei, Midas (alternativamente, Sileno meteuse na rosaleda do rei). Midas recoñeceuno e tratouno hospitalariamente, entreténdoo durante dez días e noites educadamente, mentres Sileno divertía o rei e os seus amigos con historias e cancións. Ao undécimo día Midas levou a Sileno de volta con Dioniso. Este ofreceulle a Midas que elixise a recompensa que desexase. Midas pediu que todo o que tocase se transformase en ouro. Dioniso accedeu, aínda que lamentou que non fixese unha elección mellor. Midas alegrouse co seu novo poder, que se apresurou en pór a proba, tocando e convertendo en ouro unha rama de carballo e unha pedra. Deleitado, axiña que chegou a casa ordenoulles aos serventes que dispuxesen un festín na mesa. Entón achou que o seu pan, a súa carne, a súa filla e o seu viño convertíanse en ouro.

Enfadado, Midas esforzouse en desprenderse do seu poder, pois odiaba o don que cobizara. Rezou a Dioniso, rogando ser librado da súa fame. Dioniso oíuno e consentiu, dicíndolle a Midas que se bañase no río Pactolo. Midas así o fixo, e cando tocou as augas o poder pasou a estas, e as areas do río convertéronse en ouro. Isto era un mito etiolóxico que explicaba por que as areas do río Pactolo eran ricas en ouro.

Penteo

Baco, escultura hispanorromana do século II (M.A.N.)

Eurípides escribiu un conto sobre a natureza destrutiva de Dioniso na súa obra As Bacantes. Dado que Eurípides escribiu esta obra na corte do rei Arquelao de Macedonia, algúns investigadores cren que o culto a Dioniso era maligno neste país pero benigno en Atenas. Na obra, Dioniso volve ao seu lugar de nacemento, Tebas, gobernado polo seu curmán, Penteo. Dioniso quería vingarse das mulleres de Tebas, as súas tías Ágave, Ino e Autónoe e o seu curmán Penteo, por negar a súa divindade e xa que logo non adoralo. O convincente Dionisio entoleceu lentamente a Penteo, e atraído aos bosques do monte Citerón para ver as Ménades, as adoradoras de Dioniso que a miúdo experimentaban a éxtase divina. Cando as mulleres viron a Penteo, descortizárono como fixeran antes na obra cunha manda de gando. Brutalmente, a súa cabeza foi cortada pola súa nai Ágave cando suplicaba pola súa vida.

Licurgo

Cando o rei Licurgo de Tracia oíu que Dioniso estaba no seu reino, enviou a prisión a todas as súas seguidoras. O deus fuxiu, refuxiándose con Tetis e enviou unha seca que fixo que a xente se sublevase. Entón volveu tolo a Licurgo, e este descortizou o seu propio fillo cunha machada, crendo que era un brote de hedra, planta consagrada a Dioniso. Un oráculo afirmou entón que a terra permanecería seca e baldía mentres Licurgo seguise vivo, así que o seu pobo o matou e despezou. Con Licurgo morto, Dioniso levantou a maldición.

Prosimno

Unha das historias máis coñecidas é a do seu descenso ao Hades para rescatar a súa nai Sémele, á que situou entre as estrelas. Dioniso fixo o descenso desde un pozo do que se dicía que non tiña fondo, situado na costa da Argólida, cerca do sitio prehistórico de Lerna. Foi guiado por Prosimno ou Polimno, quen pediu como recompensa ser o seu amante. Prosimno morreu antes de que Dioniso puidese acceder a esta petición, así que para satisfacer a súa pantasma, Dioniso fabricou un falo cunha rama de oliveira e cravouno na tumba de Prosimno. Esta historia nárrase completa só en fontes cristiás (cuxa intención era desacreditar a mitoloxía pagá e, por iso, poden non ser de confianza). Parece servir como explicación dos obxectos secretos que eran revelados nos misterios dionisíacos.

Ámpelo

Segundo Nono, outro mito incluía a Ámpelo, un sátiro que morreu nun accidente ao montar un touro toleado pola picadura do tabán de Ate. As Moiras concedéronlle a Ámpelo unha segunda vida como parra, da que Dioniso prensou o primeiro viño.

Mitos menores

Dioniso e Ariadna, de Sebastiano Ricci.

Cando Hefesto apresou a Hera nun trono de ouro máxico, Dioniso emborrachouno e levouno de volta ao Olimpo, onde finalmente accedeu a liberar a Hera.

Cando Hestia, deusa do fogar, decidiu deixar o Consello dos Doce e atender o lume das casas das familias, Zeus elixiu a Dioniso para ocupar o seu lugar no Olimpo como deus inmortal do viño, da xolda e as festas.

Aristófanes inventa na súa comedia As ras un terceiro descenso de Dioniso ao Hades. Este, patrón do festival dramático ateniense, a Dionysia, quería devolverlle á vida a un dos grandes dramaturgos. Tras un concurso elixe a Esquilo sobre Eurípides.

Cando Teseo abandonou a Ariadna durmindo en Naxos, Dioniso atopouna e casou con ela. Tiveron un fillo chamado Enopión, que se suicidou ou morreu a mans de Perseo. Nalgunhas versións, a súa coroa era posta no ceo como a constelación Coroa, noutras Dioniso descendía ao Hades para devolvela aos deuses do Olimpo.

Calírroe era unha muller calidonia que desdeñou a un sacerdote de Dioniso que ameazou con provocar a tolemia a todas as mulleres do país (véxase Ménades). O sacerdote recibiu a orde de sacrificar a Calírroe pero no canto disto suicidouse. Calírroe arroxouse a un pozo que máis tarde recibiu o seu nome.

Consortes e descendencia

Afrodita Cárites Himeneo Príapo Altea Deianira Ariadna Enopión Toante Estáfilo Pepareto

Circe Como Nicte Ftono Nai descoñecida Acis

Na arte

Estatua de Dioniso Sardanápalo no Museo Palazzo Massimo Alle Terme de Roma.

Naturalmente, o deus aparecía en moitas cráteras e outras vasillas para viño da Antiga Grecia. A súa iconografía fíxose máis complexa no período helenístico, cos tipos severamente arcaizantes ou neoáticos como o Dioniso Sardanápalo e os tipos mostrándoo como un mozo indolente e andróxino.

Kessler teorizou que un mosaico presente no chan do triclinio da Casa de Aión en Nea Pafos (Chipre) detalla un culto monoteísta de Dioniso. No mosaico aparecen outros deuses pero poden ser só representacións menores do Dioniso central.

Paralelos co Cristianismo

Martin Hengel argumentou que a relixión dionisíaca e o cristianismo son significativamente paralelos.

O investigador moderno Barry Powell cre que as nocións cristiás para comer e beber a «carne» e o «sangue» de Xesús foron influídas polo culto a Dioniso. Noutro paralelismo, aduce Powell, Dioniso foi tamén peculiar entre os deuses gregos, como deidade comunmente percibida dentro de os seus seguidores.

O viño era importante para Dioniso, a quen se imaxinaba como o seu creador; a creación de viño a partir de auga aparece tamén nas Vodas de Caná. No século XIX, Bultmann e outros compararon ambos os temas e concluíron que a teofanía dionisíaca estaba transferida a Xesús. En Élide, durante as Tías, o festival de Dioniso, os sacerdotes colocaban tres tarros nunha habitación selada e ao día seguinte aparecían milagrosamente cheos de viño.

Heinz Noetzel discrepa, argumentando que Dioniso nunca transformou realmente a auga en viño. Martin Hengel replicou que as tradicións opostas serían anacrónicas, e que dado que todos os palestinos estaban familiarizados coa transformación da auga en viño como un milagre, esperábase que o Mesías o realizase.

Peter Wick argüe que o uso do simbolismo do viño no Evanxeo de Xoán, incluíndo a historia das Vodas de Caná na que Xesús transforma a auga en viño, está destinado a mostrar a Xesús como superior a Dioniso.

Interpretacións modernas

Escultura de Dioniso que celebra o 100º aniversario de Qingdao Beer (provincia de Shandong, China).

Dioniso permaneceu como unha inspiración para artistas, filósofos e escritores da época moderna. No seu libro Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik (O nacemento da traxedia no espírito da música (en galego)), o filósofo alemán Friedrich Nietzsche contrastou a Dioniso con Apolo como símbolo do principio estético fundamental e incontrolado da forza, a música e a intoxicación fronte ao principio da vista, a forma e a beleza representado polo segundo.

O poeta e filósofo ruso Vyacheslav Ivanov elaborou a teoría do Dionisismo, que rastrexa as raíces da arte literaria en xeral e da arte da traxedia en particular aos antigos misterios dionisíacos. As súas opinións foron expostas nos tratados A relixión helenística e o deus sufridor (1904) e Dionisio e o antigo Dionisismo (1921).

Inspirados por James Frazer, algúns investigadores etiquetaron a Dioniso como unha deidade de vida, morte e resurrección. O mitógrafo Károly Kerényi dedicou moita enerxía a Dioniso na súa longa carreira, e resumiu os seus pensamentos en Dionysos: Archetypal Image of Indestructible Life (Dionisos: raíz da vida indestrutible (en galego)).

Véxase tamén

Bibliografía

• Dalby, Andrew (2005). The story of Bacchus. Londres: British Museum Press. ISBN 978-0-7141-2255-7. 
• Detienne, Marcel (2003). Dioniso a cielo abierto. Barcelona: Gedisa. ISBN 84-7432-257-X. 
• Farnell, Lewis Richard (1896–1909). The cults of the Greek states V. Oxford: Clarendon Press. OCLC 1516188.  Capítulos IV (Cults of Dionysos), V (Dionysiac Ritual), VI (Cult-Monuments of Dionysos) e VII (Ideal Dionysiac Types).
• Fox, William Sherwood (1916). Marshall Jones, ed. The mythology of all races 1. Greek and Roman. Boston. OCLC 174177154. 
• Henrichs, Albert (1 de abril de 1990). Department of Classics, UCB. Cabinet of the Muses: Rosenmeyer Festschrift, ed. Between City and Country: Cultic Dimensions of Dionysus in Athens and Attica. OCLC 212803061. 
• Jameson, Michael; Carpenter, Thomas H. (ed.); Faraone, Christopher A. (ed.) (1993). "The Asexuality of Dionysus". Masks of Dionysus. Ithaca: Cornell University Press. pp. 44–64. ISBN 0-8014-2779-7. 
• Kerényi, Károly (1976). Dionysos: archetypal image of the indestructible life. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-09863-0. 
• Pickard-Cambridge, Arthur William (1946). The theatre of Dionysus in Athens. Oxford: Clarendon Press. OCLC 1662976. 
• Powell, Barry B. (2007). Pearson/Prentice Hall, ed. Classical myth (5.ª ed. ed.). Upper Saddle River. ISBN 978-0-13-196294-1. 
• Ridgeway, William (1910). The origin of tragedy with special reference to the Greek tragedians. Cambridge: Cambridge University Press. OCLC 1878891. 
• The dramas and dramatic dances of non-European races in special reference to the origin of Greek tragedy. Cambridge: Cambridge University Press. 1915. OCLC 2777972. 
• Riu, Xavier (1999). Dionysism and comedy. Lanham: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8476-9441-9. 
• Seaford, Richard (2006). Dionysos. Londres, Nueva York: Routledge. ISBN 978-0-415-32487-8. 
• Sutton, Dana F. (1993). Ancient comedy: the war of the generations. Nueva York: Twayne. ISBN 9780805709575. 
• Taylor-Perry, Rosemarie (2003). The God who comes: Dionysian mysteries revisited. Nueva York: Algora. ISBN 978-0-87586-230-9. 

Outros artigos

• Teatro de Dioniso.
• Témenos de Dioniso.
• Deuses olímpicos.

Ligazóns externas

• Dionysus en Greek Mythology Link (en inglés)
• Dionysos en Theoi Project (en inglés)
• Dionysus, un poema narrativo de Michael J. Farrand (inglés).
• Voltaire: Baco, en Diccionario Filosófico. e-torredebabel.com (en castelán)