Música

forma de arte consistente en combinar lóxica e sensibelmente os sons e silencios

A música (do grego: μουσική [τέχνη] - mousikē [téchnē], "a arte das musas") é, segundo a definición tradicional do termo, a forma de arte consistente en combinar lóxica e sensibelmente os sons e silencios coa finalidade de crear unha determinada sensación ou emoción no oínte. De todos xeitos, desde hai varias décadas a definición do concepto de "música" volveuse máis complexa, debido a que destacados compositores realizaron experiencias que, se ben son musicais, traspasan os límites da definición desta arte.

Musa sincronizando dúas cítaras. Detalle do interior dunha cunca antiga de fondo branco.

A creación, a execución, a importancia e incluso a definición da música varían de acordo coa cultura e o contexto social. A música abarca desde composicións estritamente organizadas, ata a música baseada na improvisación. A música pode dividirse en xéneros e subxéneros, a pesar de que as liñas divisorias e as relacións entre os xéneros son a miúdo moi sutís, ás veces abertas á interpretación individual, e en ocasións polémicas.

A música, como toda manifestación artística, é un produto cultural. Porén, pode utilizarse con intención artística ou mesmo estética, para fins comunicativas, para entretemento, ou con propósitos cerimoniais ou relixiosos, ademais de ser utilizada por moitos compositores exclusivamente como instrumento para o estudo académico.

Definición de música editar

Artigo principal: Definición de música.

Atendendo ás profundas raíces da súa historia, a música enténdese coma unha práctica cultural que pode posuír ou non unha dimensión artística, pero que consiste nunha combinación deliberada de sons e silencios.

De todos xeitos, as definicións parten do seo dunha cultura, polo que o sentido das expresións musicais vese afectado por cuestións múltiples (psicolóxicas, sociais, culturais e históricas). Deste xeito, xorden moitas e moi diversas definicións que poden ser válidas no momento e contexto de expresar o que se entende por música.

A definición máis amplamente aceptada refírese a concibir a música como sonoridade organizada (segundo unha formulación perceptíbel, coherente e significativa). Esta definición parte de que, naquilo ao que en consenso se pode denominar "música", pódense percibir certos patróns do fluxo sonoro en función de como as propiedades do son son aprendidas e procesadas polos seres humanos e demais animais (aves e insectos tamén producen e comprenden a súa "música").

Tradicionalmente existiu unha división entre son e ruído, considerándose sons aqueles estímulos percibidos de altura definida (unha frecuencia, calquera que esta fose) e ruído ou de altura indefinida, pertencendo só o son ao dominio da música. Isto cambiou coa música concreta e hoxe considérase que todo o que se ouve pode ser música.

Poderíase dicir que a música é a arte de ordenar os sons no tempo.

Historia da música editar

Artigo principal: Historia da música.

Orixes e prehistoria editar

 
A frauta Divje Babe, o instrumento musical máis antigo coñecido. Está feito a partir do óso do fémur dun oso das cavernas.

A miúdo se debate ata que punto chegaranse a comprender os orixes da música,[1] e hai moitas teorías que tentan explicalo.[2] Moitos estudosos destacan unha relación entre a orixe da música e a orixe da linguaxe, e hai desacordo sobre se a música se desenvolveu antes, despois ou simultaneamente coa linguaxe.[3] Unha fonte semellante de discordia en torno a se a música foi o resultado intencional da selección natural ou foi un subproduto da evolución.[3] A teoría máis influente foi a proposta por Charles Darwin en 1871, quen afirmou que a música xurdiu como forma de selección sexual, quizais a través das chamadas do apareamento.[4] A perspectiva orixinal de Darwin foi moi criticada polas súas incoherencias con outros métodos de selección sexual,[5] aínda que moitos estudosos do século XXI desenvolveron e promoveron a teoría.[6] Outras teorías pensan que a música xurdiu para axudar a organizar o traballo, mellorar a comunicación a longa distancia, beneficiar a comunicación co divino, axudar á cohesión da comunidade ou como defensa para escorrentar aos depredadores.[7]

A música prehistórica só se pode teorizar baseándose nos achados dos xacementos arqueolóxicos do paleolítico. A miúdo descóbrense frautas talladas a partir de ósos nos que se practicaron orificios laterais; crese que se sopraban por un extremo, como o shakuhachi xaponés.[Cómpre referencia] Pénsase que a frauta Divje Babe, tallada nun fémur dun oso das cavernas, ten polo menos 40.000 anos de antigüidade, aínda que hai un debate considerable sobre se é verdadeiramente un instrumento musical ou un obxecto formado por animais.[8] Instrumentos como a frauta de sete buratos e varios tipos de instrumentos de corda, como o ravanahatha, foron recuperados dos xacementos arqueolóxicos da civilización do val do Indo.[9]

A India ten unha das tradicións musicais máis antigas do mundo; as referencias á música clásica india (marga) atópanse nos Vedas, antigas escrituras da tradición hindú.[10]

A maior e máis antiga colección de instrumentos musicais prehistóricos, datados entre o 7000 e o 6600 a.C., atopouse na China.[11]

Antigüidade editar

 
Músicos de Amón, Tumba de Nakht, XVIII dinastía, Tebas occidental

Os antigos exipcios atribuíron a un dos seus deuses, Thoth, a invención da música, e Osiris, á súa vez, utilizouno como parte do seu esforzo por civilizar o mundo. Os primeiros testemuños materiais e representativos de instrumentos musicais exipcios remóntanse o período predinástico, pero os testemuños están máis firmemente testemuñados no Reino antigo, cando se tocaban a arpa, a frauta e o clarinete dobre.[12] Os instrumentos de percusión, as liras e os laúdes incorporáronse ás orquestras durante o Reino Medio. Os címbalos[13] adoitaban acompañar á música e a danza, tal e como se segue facendo hoxe en día en Exipto. A música folclórica exipcia, incluídos os rituais dhikr sufíes tradicionais , son o xénero musical contemporáneo máis próximo á música exipcia antiga, xa que conservaron moitas das súas características, ritmos e instrumentos.[14][15]

O "Himno hurrita a Nikkal", atopado en táboas de arxila que se remontan a aproximadamente 1400 a. C., é a obra musical máis antiga que se conserva[16][17]

A música era unha parte importante da vida social e cultural na Grecia antiga, de feito era unha das principais materias que se ensinaban aos nenos. A educación musical considerábase importante para o desenvolvemento da alma dun individuo. Músicos e cantantes desempeñaron un papel destacado no teatro grego,[18] e os que recibían educación musical eran vistos como nobres e en perfecta harmonía (como se pode ler na República de Platón). Os coros mixtos actuaban en espectáculos, celebracións e cerimonias espirituais.[19] Entre os instrumentos atopábanse o aulos, de dobre lengüeta, e un instrumento de corda pulsada, a lira, principalmente un tipo especial chamado kithara. A música era unha parte importante da educación, e aos nenos ensínaselles música a partir dos seis anos. A alfabetización musical grega creou un importante desenvolvemento musical. A teoría musical grega incluía os modos musicais gregos, que finalmente se converteron na base da música relixiosa occidental e da música clásica. Máis tarde, influencias do Imperio Romano, da Europa Oriental e do Imperio Bizantino cambiaron a música grega. O epitafio de Seikilos é o exemplo máis antigo que se conserva dunha composición musical completa, incluída a notación musical, de calquera parte do mundo.[20] A obra máis antiga que se conserva escrita sobre o tema da teoría musical é Harmonika Stoicheia de Aristoxenos.[21]

Culturas asiáticas editar

 
Mujeres indias vestidas con vestimentas rexionais tocando unha variedade de instrumentos musicais populares en diferentes partes da India.

A música clásica india (marga) é unha das tradicións musicais máis antigas do mundo.[22] A civilización do val do Indo ten esculturas que mostran danzas[23] e instrumentos musicais antigos, como a frauta de sete buracos. Recuperáronse varios tipos de instrumentos de corda e tambores de Harappa e Mohenjo-daro mediante escavacións realizadas por Mortimer Wheeler.[24] O rigveda, un antigo texto hindú, ten elementos da música india actual, cunha notación musical para denotar a métrica e o modo de cantar.[25] A música clásica india é monofónica e baséase nunha soa liña melódica ou raga, organizada rítmicamente a través de tallas. Silappadhikaram de Ilango Adigal proporciona información sobre como se poden formar novas escalas mediante o cambio modal da tónica dunha escala existente.[26] A música hindi actual foi influenciada pola música tradicional persa e polos mogoles afgáns. A música carnática, popular nos estados do sur, é en gran parte devocional; a maioría das cancións están dirixidas ás deidades hindús. Tamén hai moitas cancións que salientan o amor e outros temas sociais.

 
Indonesia é o berce do gong chime, do que hai moitas variantes en toda Indonesia, especialmente en Xava e Bali.

A música indonesia formouse desde que a cultura da Idade de Bronce emigrou ao arquipélago indonesio nos séculos II ao III a.C. A música tradicional indonesia adoita empregar instrumentos de percusión, especialmente kendang e gongs. Algúns deles desenvolveron instrumentos musicais elaborados e distintivos, como o instrumento de corda sasando na illa de Rote, o angklung sundanés e as complexas e sofisticadas orquestras gamelans xavanesas e balinesas. Indonesia é o fogar do gong chime, un termo xeral para un conxunto de gongs pequenos e agudos. Os gongs adoitan colocarse por orde de notas, co xefe sobre unha corda suxeita nun marco baixo de madeira. A forma máis popular e famosa da música indonesia é probablemente o gamelan, un conxunto de instrumentos de percusión afinados que inclúen metalófonos, tambores, gongs e violíns de puas xunto co suling de bambú.

A música clásica chinesa, a arte tradicional ou a música da corte da China, ten unha historia que se remonta a uns tres mil anos. Ten os seus propios sistemas únicos de notación musical, así como afinación e ton musical, instrumentos e estilos musicais ou xéneros musicais. A música chinesa é pentatónica-diatónica, cunha escala de doce notas a unha oitava (5 + 7 = 12) do mesmo xeito que a música de influencia europea.

Antiga Grecia editar

A música era unha parte importante da vida social e cultural na Antiga Grecia. Os músicos e cantantes desempeñaron un papel destacado no teatro grego.[18] Realizábanse interpretacións de coros mixtos para o entretemento, a celebración e cerimonias espirituais.[19] Os instrumentos incluían o aulós de dobre lengüeta e un instrumento de corda pulsada, a lira, principalmente do tipo especial chamado kithara. A música era unha parte importante da educación e aos nenos ensinábaselles música a partir dos seis anos. A alfabetización musical grega creou un florecemento do desenvolvemento musical.

Antiga Roma editar

 
Trío de músicos tocando aulós, cymbala e tympanum (mosaico de Pompeya).

A música da Antiga Roma foi parte da cultura romana desde os tempos máis remotos. As cancións (carmen) eran unha parte integral de case todos os eventos sociais.[27] O Carmen saeculare de Horacio, por exemplo, foi encargado por Augusto e interpretada por un coro mixto de nenos nos xogos seculares do 17 a. C.[28] A música era habitual nos funerais e a morna (o aulós grego), un instrumento de vento-madeira, tocábase nos sacrificios para protexerse das malas influencias.[29] Baixo a influencia da teoría grega antiga, pensábase que a música reflectía a orde do cosmos e asociábase particularmente coas matemáticas e o coñecemento.[30]

A música etrusca tivo unha influencia temperá na cultura dos romanos. Durante o período imperial, os romanos levaron a súa música ás provincias, mentres que as tradicións de Asia Menor, África do Norte e a Galia convertéronse en parte da cultura romana.[31]

A música acompañaba espectáculos e eventos na area, e era parte da forma de artes escénicas chamada pantomima (pantomimus), unha forma temperá de ballet narrativo que combinaba danza expresiva, música instrumental e un libreto cantado.[32]

Música na Biblia editar

 
David compoñendo salmos, Salterio de París, c. 960 (Constantinopla).

O coñecemento do período bíblico provén principalmente de referencias literarias na Biblia e fontes posbíblicas. O historiador de relixión e música Herbert Lockyer escribiu que «a música, tanto vocal como instrumental, foi ben cultivada entre os hebreos, os cristiáns do Novo Testamento e a igrexa cristiá a través dos séculos». Agrega que «unha mirada ao Antigo Testamento revela como o pobo antigo de Deus dedicouse ao estudo e a práctica da música, que ocupa un lugar único nos libros históricos e proféticos, así como no Salterio».[33]

Os estudosos da música e o teatro que estudan a historia e a antropoloxía da cultura semítica e xudeocristiá temperá descubriron vínculos comúns na actividade teatral e musical entre as culturas clásicas dos hebreos e as dos gregos e romanos posteriores. A área común de actuación atópase nun «fenómeno social chamado litania», unha forma de oración que consiste nunha serie de invocacións ou súplicas. Journal of Religion and Theatre sinala que entre as primeiras formas de ladaíña, «a litania hebrea estivo acompañada dunha rica tradición musical»:[34]

Genesis 4.21 indicated that Jubal is the "father of all such as handle the harp and pipe", the Pentateuch is nearly silent about the practice and instruction of music in the early life of Israel. In I Samuel 10, there are more depictions of "large choirs and orchestras". These large ensembles could only be run with extensive rehearsals. This had led some scholars to theorize that the prophet Samuel led a public music school to a wide range of students.[34]
O Xénese 4.21 indicaba que Jubal é o «pai de todos os que manexan o arpa e a frauta», o Pentateuco case garda silencio sobre a práctica e a instrución da música na vida temperá de Israel. En I Samuel 10, hai máis representacións de «grandes coros e orquestras». Estes grandes conxuntos só podían executarse con ensaios extensos. Isto levara a algúns estudosos a teorizar que o profeta Samuel dirixiu unha escola pública de música para unha ampla gama de estudantes.

Idade Media editar

 
O introito de Gaudeamus omnes, escrito en notación pneumática no Graduale Aboense dos séculos XIV e XV, rende homenaxe a Henrique, patrón de Finlandia.
Artigo principal: Música da Idade Media.

A Idade Media (476 a 1400) comezou coa introdución do canto monofónico (liña melódica única) nos servizos da Igrexa católica. A notación musical usouse desde a antigüidade na cultura grega, pero na Idade Media, a notación foi introducida por primeira vez pola Igrexa católica para que as melodías dos cánticos puidesen escribirse, para facilitar o uso das mesmas melodías para a música relixiosa en todo o mundo católico.[n. 1][35] O único repertorio medieval europeo que se atopou en forma escrita desde antes do 800 é o canto chan litúrxico monofónico da Igrexa católica, cuxa tradición central chamábase canto gregoriano.

Xunto a estas tradicións de música sacra, existía unha vibrante tradición de canto secular. Exemplos de compositores deste período son Léonin, Perotín, Guillaume de Machaut e Walther von der Vogelweide.

Renacemento editar

A música do Renacemento (c. 1400 a 1600) centrouse máis en temas seculares, como o amor cortés. Ao redor de 1450, inventouse a imprenta, que facía partituras impresas moito menos custosas e máis fáciles de producir en masa.[n. 2] A maior dispoñibilidade de partituras axudou a difundir os estilos musicais máis rapidamente e nunha área máis ampla. Os músicos e cantantes a miúdo traballaban para a igrexa, as cortes e as cidades. Os coros da igrexa creceron en tamaño e a igrexa seguiu sendo un mecenas importante da música. A mediados do século XV, os compositores escribiron música sacra ricamente polifónica, na que se entrelazaban simultaneamente diferentes liñas melódicas. Entre os compositores destacados desta época inclúense Josquin des Prés, Guillaume Dufai, Giovanni Pierluigi da Palestrina, Tomás Luis de Victoria, Thomas Morley e Orlando di Lasso. A medida que a actividade musical pasou da Igrexa ás cortes aristocráticas, reis, raíñas e príncipes competiron polos mellores compositores. Moitos compositores importantes proviñan dos Países Baixos, Bélxica e o norte de Francia. Chámaselles compositores franco-flamengos e ocuparon cargos importantes en toda Europa, especialmente en Italia. Outros países cunha gran actividade musical foron Alemaña, Inglaterra e España.

Barroco editar

 
Johann Sebastian Bach foi un destacado compositor da era barroca da música .
Artigo principal: Música barroca.

A era barroca da música tivo lugar entre 1600 e 1750, cando o estilo artístico barroco floreceu en toda Europa e durante este tempo a música expandiuse no seu rango e complexidade. A música barroca comezou cando se escribiron as primeiras óperas (música vogal dramática solista acompañada de orquestra). Durante a época barroca, a música polifónica contrapuntística, na que se utilizaban múltiples liñas melódicas independentes simultáneas, seguiu sendo importante.[n. 3] Os compositores barrocos alemáns escribiron para pequenos conxuntos que incluían cordas, metais e vento-madeira, así como para coros e instrumentos de teclado, como órgano, clavecín e clavicordio. Durante este período definíronse varias formas musicais importantes que perduraron en períodos posteriores cando se expandiron e evolucionaron aínda máis, incluída a fuga, a invención, a sonata e o concerto.[36] O estilo barroco tardío era polifónicamente complexo e ricamente ornamentado. Entre os compositores importantes da época barroca atópanse Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel, Georg Philipp Telemann e Antonio Vivaldi.

Clasicismo editar

 
1. Luigi Cherubini
2. Carl Philipp Emanuel Bach
3. Joseph Haydn
4. Johann Christoph Friedrich Bach
5. Ludwig van Beethoven
6. Franz Xaver Richter
7. Wolfgang Amadeus Mozart
8. Luigi Boccherini
9. Carl Friedrich Abel
10. Christoph Willibald Gluck
11. Maria Anna Mozart
12. Johann Christian Bach
Artigo principal: Música do Clasicismo.

A música do período clásico (1730 a 1820) tiña como obxectivo imitar o que se consideraba os elementos clave da arte e da filosofía da Antiga Grecia e Antiga Roma: os ideais de equilibrio, proporción e expresión disciplinada.[n. 4] A música do período clásico ten unha textura máis lixeira, clara e considerablemente máis simple que a música barroca que a precedeu. O estilo principal foi a homofonía,[37] onde unha melodía prominente e unha parte de acompañamento de acordes subordinados son claramente distintas. As melodías instrumentais clásicas tendían a ser case vocais e cantables. Desenvolvéronse novos xéneros e o fortepiano, o precursor do piano moderno, substituíu o clavicémbalo e o órgano da época barroca como principal instrumento de teclado, aínda que este último seguiu utilizándose na música sacra, como as misas.

Déuselle importancia á música instrumental. Estivo dominado por un maior desenvolvemento de formas musicais inicialmente definidas no período barroco: a sonata, o concerto e a sinfonía. Outros tipos principais foron o trío, o cuarteto de corda, a serenata e o divertimento. A sonata foi a forma máis importante e desenvolvida. Aínda que os compositores barrocos tamén escribiron sonatas, o estilo clásico da sonata é completamente distinto. Todas as formas instrumentais principais da era clásica, desde os cuartetos de corda ata as sinfonías e os concertos, baseáronse na estrutura da sonata. Os instrumentos tocaban música de cámara e a orquestra volveuse máis estandarizada. En lugar do grupo de baixo continuo da época barroca, que consistía en clavecín, órgano ou laúde xunto con varios instrumentos baixos seleccionados a discreción do líder do grupo (por exemplo, viola, violonchelo, tiorba ou serpentón), os grupos de cámara clásicos usaron instrumentos estandarizados especificados (por exemplo, un cuarteto de cordas sería interpretado por dúas violíns, unha viola e un violonchelo). A interpretación de acordes improvisados da época barroca do tecladista de continuo ou o laudista eliminouse gradualmente entre 1750 e 1800.

Un dos cambios máis importantes realizados no período clásico foi o desenvolvemento de concertos públicos. A aristocracia seguía desempeñando un papel importante no patrocinio de concertos e composicións, pero agora os compositores podían sobrevivir sen ser empregados permanentes de reis ou príncipes. A crecente popularidade da música clásica levou a un crecemento no número e tipos de orquestras. A expansión dos concertos orquestrais requiriu a construción de grandes espazos para espectáculos públicos. A música sinfónica, incluídas as sinfonías, o acompañamento musical ao ballet e os xéneros vocais/instrumentais mixtos, como a ópera e o oratorio, fixéronse máis populares.

Os compositores máis destacados do clasicismo son Carl Philipp Emanuel Bach, Christoph Willibald Gluck, Johann Christian Bach, Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven e Franz Schubert. Beethoven e Schubert tamén se consideran compositores da última parte da era clásica, xa que esta comezou a moverse cara ao Romanticismo.

Elementos e características da música editar

A música está composta de dous elementos básicos: sons e silencios.

Características do son editar

Artigo principal: Son.

O son é a sensación percibida polo oído, que recibe as variacións de presión xeradas polo movemento vibratorio dos corpos sonoros, e que se transmite xeralmente polo medio que os separa a ambos (oído e corpo sonoro), que normalmente é o ar. A ausencia perceptíbel de son é o silencio. Este é relativo, xa que o silencio absoluto non se dá na natureza ao haber atmosfera.

O son conta con catro parámetros fundamentais: a altura, a duración, a intensidade e mailo timbre.

  • A altura é o resultado da frecuencia que produce un corpo sonoro. Segundo a súa altura, pódense definir os sons como graves (menor frecuencia) e agudos (maior frecuencia).
  • A duración corresponde ao tempo que duran as vibracións que producen un son.
  • A intensidade é a forza coa que se produce un son.
  • O timbre é a calidade que permite distinguir os diferentes instrumentos e voces a pesar de que estean producindo sons da mesma altura e intensidade.

Calidades da música editar

A organización coherente dos sons e silencios (segundo unha forma de percepción) danos os principios fundamentais da música, que son a melodía, a harmonía e mailo ritmo. A maneira en que se definen e aplican estes principios varía segundo a cultura, e o momento histórico.

  • A melodía é o desenvolvemento horizontal, desde o punto de vista dun gráfico que exprese a liña melódica ao longo do tempo, de altura e de duración dos sons. É, polo tanto, un conxunto de sons, concibidos dentro dun ámbito sonoro particular, que soan sucesivamente un despois do outro, e que se percibe con identidade e sentido propio. Tamén os silencios forman parte da estrutura da melodía, poñendo pausas ao discurso melódico. O resultado é coma unha frase construída semántica e gramaticalmente. É discutible, neste sentido, se unha secuencia dodecafónica podería ser considerada unha melodía ou non. Cando hai dúas ou máis melodías simultáneas denomínase contrapunto.
  • A harmonía é o desenvolvemento vertical dos parámetros da altura e a duración. É dicir, regula a concordancia entre sons que soan simultaneamente e o seu enlace cos sons veciños. A súa unidade básica é o acorde.
  • O ritmo refírese á pauta de repetición de intervalos regulares e en certas ocasións irregulares de sons fortes ou débiles, e silencios nunha contraposición.

Teoría musical editar

Artigo principal: Teoría musical.

Os primeiros intentos de formalizar unha teoría musical remóntanse a máis de 2.000 anos antes da nosa era. Ling-Lun Knei sistematizou na China unha escala pentáfona que tiña como alicerce as relacións 2/1 e 3/2, ou sexa, os intervalos de oitava e quinta. A maioría dos sistemas musicais coñecidos son semellantes a este.

Os gregos desenvolveron o sistema progresivo de quintas e, ao lle engadiren cordas á lira, estableceron un sistema de sete notas. Este sistema mantívose no mundo occidental e perdurou até os nosos días, converténdose no alicerce fundamental das estruturas musicais propias da nosa cultura. De entre as achegas máis relevantes que a melloraron destacan as dos teóricos Holder, Zarlino ou Dlezeunue e, fundamentalmente, a consolidación da escala temperada (gama que unifica o bemol e a díese e crea unha escala de doce notas a intervalos iguais).

Música e cultura editar

 
Concerto de música.

Todas as culturas teñen manifestacións musicais. Incluso demostrouse que as baleas comunícanse grazas a unha linguaxe sonora que poderiamos chamar musical ao igual que a maioría das aves, o que suxire unha posible orixe filoxenética común.

A música está ligada a un grupo social e aos seus acontecementos, e é expresión destes últimos. Estes acontecementos non son universais, e polo tanto non podemos afirmar que a música sexa universal, polo menos no que ao seu contido, significado e interpretación se refire. Por exemplo, é probábel que as obras de Mozart carezan de sentido musical para un indíxena, quen entende a música a partir de estruturas psíquicas diferentes ás do mundo occidental.

O compositor (creador de música) delega no intérprete (emisor) a execución das súas obras que en ocasións, transmiten na música determinados feitos e sentimentos a través dunha secuencia de sons. Tamén existes culturas musicais que non teñen en conta a separación occidental entre creador e intérprete, xa que a música é principalmente improvisada.

Notas editar

  1. Véxase Historia da notación na música occidental.
  2. Antes da invención da imprenta, toda a música anotada copiábase a man.
  3. O contrapunto era importante na música vocal da época medieval.
  4. A música do período clásico non debe confundirse coa música clásica en xeral, un termo que se refire á música de arte occidental desde o século V ata a década de 2000, que inclúe o período clásico como un de varios períodos.
Referencias
  1. Merker, Morley & Zuidema 2015, § "Introduction".
  2. Morley 2013, pp. 2–3.
  3. 3,0 3,1 Wallin, Merker & Brown 2000, p. 8.
  4. Huron 2003, p. 61.
  5. Huron 2003, p. 62.
  6. Wallin, Merker & Brown 2000, p. 11.
  7. Nettl 2001, §8 "On the Origins of Music".
  8. Morley 2013, pp. 38–39.
  9. Reginald Massey; Jamila Massey (1996). The Music of India. Abhinav Publications. p. 11. ISBN 978-81-7017-332-8. Arquivado dende o orixinal o 11 de xaneiro de 2020. Consultado o 18 de febreiro do 2023. 
  10. Brown, RE (1971). "India's Music". Readings in Ethnomusicology. 
  11. Wilkinson, Endymion (2000). Chinese history. Harvard University Asia Center. 
  12. Music of Ancient Egypt Arquivado 13 de outubro de 2015 en Wayback Machine.. Kelsey Museum of Archaeology, Universidade de Míchigan, Ann Arbor.
  13. "UC 33268". digitalegypt.ucl.ac.uk. Arquivado dende o orixinal o 27 de xullo de 2013. Consultado o 20 de febreiro do 2023. 
  14. Hickmann, Hans (1957). "Un Zikr Dans le Mastaba de Debhen, Guîzah (IVème Dynastie)". Journal of the International Folk Music Council 9. pp. 59–62. JSTOR 834982. doi:10.2307/834982. 
  15. Hickmann, Hans (xaneiro-marzo de 1960). "Rythme, mètre et mesure de la musique instrumentale et vocale des anciens Egyptiens". Acta Musicologica 32 (1): 11–22. JSTOR 931818. doi:10.2307/931818. 
  16. Stolba, K. Marie (1995). The Development of Western Music: A History (brief second ed.). Madison: Brown & Benchmark Publishers. p. 2. 
  17. West, Martin Litchfield (maio de 1994). "The Babylonian Musical Notation and the Hurrian Melodic Texts". Music and Letters 75. pp. 161–179. 
  18. 18,0 18,1 Savage, Roger. "Incidental music", Grove Music Online. Oxford Music Online, acceso 13 de agosto de2012 (require subscrición) "Copia arquivada". Archived from the original on 25 de abril de 2021. Consultado o 20 de febreiro de 2023. 
  19. 19,0 19,1 West, Martin Litchfield (1994). Ancient Greek music. Oxford University Press. 
  20. Winnington-Ingram, Reginald P. (outubro de 1929). "Ancient Greek Music: A Survey". Music & Letters 10 (4). pp. 326–345. JSTOR 726126. doi:10.1093/ml/X.4.326. 
  21. Aristoxenus, Henry Stewart Macran (1902). Harmonika Stoicheia (The Harmonics of Aristoxenus). Georg Olms Verlag. ISBN 978-3-487-40510-0. OCLC 123175755. Arquivado dende o orixinal o 2 January 2020. Consultado o 20 de febreiro do 2023. 
  22. Nidel 2005, p. 219.
  23. Kahn 2005, p. 98.
  24. Kahn 2005, p. 11.
  25. Nidel 2005, p. 10.
  26. Rajagopal, Geetha (2009). Music rituals in the temples of South India, Volume 1 (en inglés). D. K. Printworld. pp. 111–112. ISBN 978-81-246-0538-7. 
  27. Habinek 2005, passim.
  28. Naerebout, Frederick G. (5-7 de xullo de 2007). "Dance in the Roman Empire and Its Discontents". Ritual Dynamics and Religious Change in the Roman Empire. Proceedings of the Eighth Workshop of the International Network Impact of Empire. Heidelberg. p. 146. 
  29. Ginsberg-Klar, Maria E. (1981). "The Archaeology of Musical Instruments in Germany during the Roman Period". World Archaeology 12 (3): 313–320. 
  30. Habinek 2005, pp. 90 y ss.
  31. Scott, J. E. (1957). Roman Music. "The New Oxford History of Music". Ancient and Oriental Music (Oxford: Oxford University Press) 1: 404. 
  32. Franklin, James L., Jr. (1987). "Pantomimists at Pompeii: Actius Anicetus and His Troupe". American Journal of Philology 108 (1): 95–107. 
  33. Lockyer, Herbert (2004). All the Music of the Bible. Hendrickson Publ. p. X. ISBN 9781565635319. 
  34. 34,0 34,1 Krähenbühl, Lee (Verán de 2006). "A Theatre Before the World: Performance History at the Intersection of Hebrew, Greek, and Roman Religious Processional". Journal of Religion and Theatre (en inglés) 5 (1). Arquivado dende o orixinal o 2006-10-04. 
  35. Michels 1985, p. 183.
  36. Thornburgh, Elaine; Logan, Jack. "Baroque Music". trumpet.sdsu.edu (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 5 de setembro de 2015. Consultado o 16 de outubro do 2023. 
  37. Blume, Friedrich (1970). Classic and Romantic Music: A Comprehensive Survey. Nova York: W.W. Norton & Company. 

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar