Mineral

Un mineral é un corpo producido por procesos de natureza inorgánica, xeralmente cunha composición química definida e, se se forma en condicións favorables (espazo, tempo e repouso axeitados), unha estrutura atómica definida pola súa cela unidade que se expresa na súa forma cristalina e outras propiedades físicas características. Adoita presentarse en estado sólido á temperatura media da Terra, aínda que algúns, como a auga e o mercurio, preséntanse en estado líquido. A ciencia que os estuda chámase mineraloxía. Así pois, as tres características básicas dos minerais son:

Material inorgánico de orixe natural.
Material cristalino, ordenado en celas unidade.
Material sólido, agás raras excepcións.

Para a función nutritiva dos minerais, ver Minerais na alimentación.

Hai minerais formados por un só elemento, como o xofre, ou por varios, como o cinabrio.

Clasificación

Un mineral pode ser clasificado con certa facilidade a simple vista, pero isto non sempre é posible. En moitas ocasións é necesario levar a cabo un estudo químico da súa estrutura para poder saber ante que nos atopamos. É logo necesario, para un estudo completo dos minerais, que se teñan en conta non só os aspectos externos e físicos da peza, tamén é importante o estudo dos átomos que o compoñen e a súa relación estequiométrica entre eles (fórmula química).

As propiedades físicas dun mineral

O sistema cristalino dinos como están ordenados internamente os átomos dun mineral.
A cor, debida á absorción de determinadas lonxitudes de onda polos átomos dun mineral, non é demasiado significativa, agás nalgúns minerais.
O brillo é a capacidade que posúen as superficies externas dun mineral de reflectir a luz. O brillo pode ser: metálico (galena), adamantino (diamante), vítreo (fluorita), resinoso (xofre), graxo (halita), anacarado (mica) ou terroso (cinabrio).
A dureza é a resistencia dun mineral a ser raiado por outro e a capacidade de raiar a un terceiro. Mídese segundo a escala de Mohs.
A fractura, é a forma na que racha un mineral.
A exfoliación é a capacidade dun mineral de ser separado en diferentes subestruturas. Pode ser: xeométrica, perfecta (como as láminas das micas), imperfecta (como a da pirita), moi imperfecta ou inexistente.
A raia é a cor do po dun determinado mineral. Mentres que a cor pode variar dun exemplar a outro nun mesmo mineral, a raia será sempre a mesma.
A densidade é a relación entre a masa da materia e o que ocupa (volume). Mídese en g/cm³.

Clasificación química e estrutural

A clasificación que utilizamos hoxe en día para estudar os diferentes tipos de minerais foi proposta en 1938 polo alemán H. Strunz. Esta séguese a usar nos nosos días, aínda que axustada lixeiramente. Baséase no estudo da composición química dos minerais para dividilos despois en diferentes clases. As clases son as seguintes:

Clase I: Elementos nativos, formados por átomos dun só elemento químico (ex.: xofre, cobre).
Clase II: Sulfuros, formados pola combinación do xofre cun elemento químico ou cun radical (ex.: pirita, cinabrio).
Clase III: Haluros, compostos binarios formados por un átomo halóxeno e por un elemento químico ou por un radical (ex.: fluorita, silvina).
Clase IV: Óxidos e hidróxidos, nos que a presenza de osíxeno oxidado é clave (ex.: magnetita, goethita).
Clase V: Carbonatos e nitratos, formados por átomos de carbono ou nitróxeno e outros elementos químicos (ex.: aragonita, calcita).
Clase VI: Sulfatos, formados por un átomo de xofre arrodeado por catro de osíxeno como compoñente esencial (ex.: xeso, anhidrita).
Clase VII: Fosfatos, wolframatos, vanadatos e outros, con presenza de fósforo (ex.: volframita, piromorfita).
Clase VIII: Silicatos, formados por silicio e osíxeno como compoñentes comúns (ex.: mica, feldespato). Os silicatos conforman o grupo máis abundante na codia terrestre (cun 90% de presenza). Desta forma, e segundo a súa estrutura interna, os silicatos subdivídense nas seguintes subclases:
- Nesosilicatos.
- Sorosilicatos.
- Ciclosilicatos.
- Inosilicatos.
- Filosilicatos.
- Tectosilicatos.
Clase IX: Substancias orgánicas, formados por procesos nos que a intervención da natureza é clave (moitos científicos non consideran esta clase como unha verdadeira clase de minerais por estar presente a natureza na formación dos exemplares); (ex.: ámbar, copal).

Clasificación segundo caracterice unha rocha ou non

Minerais esenciais: son os minerais que sempre aparecen nun determinado tipo de rocha, polo que caracterizan á mesma.
Minerais accesorios: son minerais que poden ou non aparecer nun determinado tipo de rocha, polo que non caracterizan á mesma. Cando aparecen, preséntanse en cantidades mínimas.

A presenza dos minerais na codia terrestre

Os minerais están formados pola unión de diversos elementos químicos, pero a abundancia duns elementos e a escaseza doutros fai que só uns poucos elementos sexan de importancia e a ter en conta na formación dos minerais terrestres. O osíxeno e o silicio supoñen o 75% do volume total da codia terrestre. Estes elementos, xunto co ferro, sodio, potasio, calcio, aluminio e magnesio, supoñen o 99% do volume total e polo tanto o 99% de presenza no proceso de formación dos minerais terrestres.

Así pois, non tódolos minerais son igual de abundantes na Terra. A táboa que segue móstranos cales son os máis importantes segundo o seu volume total que representan:

Mineral	Volume
Plaxioclasio	42%
Ortoclasio	22%
Cuarzo	18%
Anfíbolo	5%
Piroxeno	4%
Biotita	4%
Magnetita	2%
Olivina	1%
Apatita	1%
Outros	1%

Aínda así, existen na Terra máis de 4.000 especies diferentes de minerais.

Artigo principal: Lista de minerais.

A xénese mineral

A formación dos minerais vén dada a través dos seguintes 5 tipos de mecanismos coñecidos:

Cristalización: Ó baixar a temperatura dunha masa fundida (o magma, por exemplo), as vibracións térmicas dos átomos diminúen e as forzas atractivas tenden a enlazalos quimicamente. Fano así moitos silicatos coma o cuarzo.
Sublimación dos gases: Ó arrefriar un gas, os átomos xúntanse e cristalizan en forma de minerais. O exemplo máis típico é o do xofre que aparece na base das fumarolas volcánicas.
Alteración superficial: Ven provocada polos axentes meteorolóxicos. Os minerais expostos a eles oxídanse e hidrátanse e transfórmanse noutros. É o caso da pirita que se converte en limonita ó sufrir estes procesos.
Precipitación das sales: Ó baixar a temperatura dunha solución, o disolvente evapórase e o soluto cristaliza debido ó descenso da temperatura e a presión. Así fano por exemplo a halita e a calcantita.
Metamorfismo: O aumento da presión e temperatura fai que algúns minerais troquen a súa estrutura e se transformen noutros. É o caso do grafito, que se converte en diamante se isto acontece.

Dureza

Escala de Mohs	Mineral	Fórmula química
1	Talco	Mg₃Si₄O₁₀(OH)₂
2	Xeso	CaSO₄·2H₂O
3	Calcita	CaCO₃
4	Fluorita	CaF₂
5	Apatita	Ca₅(PO₄)₃(OH,Cl,F)
6	Ortoclasio	KAlSi₃O₈
7	Cuarzo	SiO₂
8	Topacio	Al₂SiO₄(OH,F)₂
9	Corindón	Al₂O₃
10	Diamante	C