Delos

A illa de Delos (/ˈdiːlɒs/; grego: Δήλος Dhilos estable e visible, Ático: Δῆλος, Dórico: Δᾶλος), é unha das máis pequenas illas das Cícladas, no mar Exeo tamén chamada Lagia, illa das lebres; Ortigia, illa dos paspallás; Cintera, tamén Clamidia, Cintos, Pirpile e Pelasgia. Atópase preto de Miconos, preto do centro do arquipélago das Cícladas, é un dos sitios mitolóxicos, históricos e arqueolóxicos máis importantes de Grecia. As escavacións na illa están entre as máis extensas do Mediterráneo, o traballo en curso ten lugar baixo a dirección do Eforato das Antigüidades das Cícladas, e moitos dos artefactos atopados están expostos no Museo Arqueolóxico de Delos e no Museo Arqueolóxico Nacional de Atenas.

Delos

Δήλος (el)
Localización
37°23′28″N 25°16′16″L
Estado	Grecia
Administracións descentralizadas	administración descentralizada do Exeo
Periferias	Exeo Meridional
Unidades periféricas	Mykonos Regional Unit (en)
Concello	Mykonos Municipality (en)
Poboación
Poboación	24 (2011) (6,84 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Cícladas - Κυκλάδες
Superficie	350,64 ha
Medición	0,25 () × 5 () km
Bañado por	Mar Exeo
Altitude	112 m
Punto máis alto	Monte Cinto (pt) (113 m)
Identificador descritivo
Código postal	846 00
Patrimonio da Humanidade
Tipo	Patrimonio cultural  → Europa-América do Norte
Data	1990 (14ª Sesión), Criterios de Patrimonio da Humanidade: (ii), (iii), (iv) e (vi)
Identificador	530
Sitio arqueolóxico catalogado de Grecia

Delos tivo unha posición como santuario sagrado durante un milenio antes de que a mitoloxía grega olímpica o convertese no lugar de nacemento de Apolo e Artemisa. Desde o seu Porto Sagrado, o horizonte mostra os tres montículos cónicos que identifican as paisaxes sagradas dunha deusa (predícese que o nome da divindade é Atenea) - noutros sitios: un, mantendo o seu nome pregrego Monte Cynthus, coroase cun santuario de Zeus.

En 1990, a UNESCO inscribiu Delos na Lista do Patrimonio da Humanidade, citando o seu excepcional xacemento arqueolóxico que "transmite a imaxe dun gran porto mediterráneo cosmopolita", a súa influencia no desenvolvemento da arquitectura grega e o seu lugar sagrado. importancia en toda a Antiga Grecia.

Xeografía

Illa minúscula (3,5 km²), árida, deshabitada desde hai tempo, sitúase enfronte da illa de Rinia (14 km², deshabitada) e nas proximidades de Miconos. Os seus pendentes son suaves e o monte Cintos non excede os 113 m. O porto foi sempre mediocre e, cando os ventos se levantan, a illa é inaccesible.

Delos está a uns 8 km da costa. A única cidade da illa foi Delos, hoxe día un conxunto de ruínas ao noroeste da illa. Un antigo regato chamado Inopos dirixíase do Monte Cintos ao porto de Furni. Tiña un pequeno estanque preto das ruínas chamado por Herodoto Limne Trochoeides e Theognis por Calímaco. Cerca do lago ou do río, a lenda sitúa a Leto ao nacer Apolo e Artemisa. As antigas casas privadas foron construídas aos dous lados do Cintos e da punta de Trokessa (actual Cabo Morou) ao noroeste.

Un estreito separa Delos de Rinia, onde estaban as rocas chamadas Rematiari, unha das cales é seguramente a illa de Hécate que protexía o antigo porto. O cemiterio de Delos estaba na parte sur da veciña Rinia, unha illa máis grande dividida en dous partes por un istmo.

En conxunto Renea e Delos, e os illotes menores son chamados illas Dhiles. A tradición di que só sufriu un ou dous terremotos, que foron unha advertencia a Grecia: o primeiro antes da invasión persa (mencionado por Heródoto), e o segundo antes da guerra do Peloponeso (mencionado por Tucídides).

Historia mítica

Era un dos lugares máis sagrados de Grecia. A mitoloxía grega di que emerxeu suxeitada polo tridente de Poseidón, pero que era unha illa flotante ata que Zeus atouna con cadeas ao fondo do mar, para convertela nun lugar seguro para Leto, ao abrigo dos celos de Hera que a perseguía, alí naceron Apolo e Artemisa. Como berce de Apolo, era un dos lugares onde se adoraba a este deus, e a illa era posesión do deus que a trocaba con Poseidón.

A orixe da illa está suxeita a dúas tradicións diferentes. Así, teríase creado:

• Polo mergullo de Asteria, irmá de Leto, no mar, para fuxir das persecucións de Zeus.
• Por Poseidón, a petición de Zeus. Cun golpe do seu tridente, o deus do mar levantou da auga dúas rochas planas, Delos e Renea.

Localización de Delos

Historia

Os primeiros habitantes destas illas serían os carios provenientes de Asia Menor (3000 a.C.), seguidos dos micénicos e xonios. Vivían no cume do monte Cintos.

En época micénica xurdiu, na zona que máis tarde ocuparía o primeiro templo de Apolo, un palacio parecido en estrutura, aos de Knossos, Festo e Micenas. Ao seu redor levantáronse outros edificios sacros, entre os cales destaca un moi longo, o Artemision C, dedicado talvez a Artemisa

Desde o século VIII a.C., festas suntuosas con himnos e competicións deportivas en honra de Apolo son organizadas na illa.

Durante os séculos VII e VI a.C., os monumentos históricos edificados en Delos son moi numerosos como os Leóns de Delos, o Coloso de Apolo, a galería de Naxos e a estatua de Nicandra, ofrenda a Artemisa.

Os habitantes de Naxos construíron en Delos o oikos e a stoá, despois pasou a mans dos seus veciños rivais, os habitantes de Paros

Cara ao 540 a.C., o tirano Pisístrato de Atenas ordena a «purificación» da illa sacra deportando a illa veciña de Rinia as sepulturas, as persoas maiores ou enfermas.

Delos foi o centro dunha anfictionía á que pertencían as illas Cícladas. Os atenienses instituíron un festival en Delos para conmemorar o regreso de Teseo desde Creta. Pisístrato de Atenas e Polícrates de Samos tiveron moito interese en Delos: o primeiro dixemos que purificou a illa; e Polícrates dedicou a veciña illa de Renea a Apolo délico, e suxeitouna cunha cadea con Delos. Logo da conquista das cidades xónicas de Asia, o festival caeu en decadencia no século -V, deixando de facerse durante a guerra do Peloponeso. En -426, sexto ano de guerra, os atenienses purificaron Delos e sacaron todas as tumbas da illa e prohibiron nacer ou morrer na illa e as mulleres embarazadas haberían de ser trasladadas á illa de Renea. Ademais estableceron o festival ao que chamaron Delia.

O carácter sacro da illa foi respectado polos persas Datis e Artafernes, que pasaron de longo e ancoraron en Renea. Un mensaxeiro pregoou que os insulares (que fuxiran a Tinos) podían volver, e os persas queimaron no altar do deus 300 talentos de incenso.

En -477, Atenas formou a Confederación de Delos ou Liga de Delos co propósito de combater a Persia. A illa foi elixida como sede do tesouro confederado, aínda que, pronto levouse á Atenas (-454).

En -426, os atenienses purificaron, como dixemos a illa, e en -422 planearon trasladar a todos as súas habitantes a Adramitium, que cedera o sátrapa Farnaces de Dascilio. Unha gran parte deles morreron nesta cidade a mans do xeneral Arsaces, un enviado do sátrapa Tisafernes de Sardes ou Lida en -411.

Reconstruída a liga, Delos mostrouse menos suxeita ao control de Atenas, ata o punto de que en -354 os delios apelaron a Filipo II de Macedonia para limitar a inxerencia ateniense no santuario de Apolo.

Permaneceu en mans de Atenas (agás por unha curta dominación espartana) ata o -314, cando foi declarada ceibe e independente tras a morte de Alexandre o Grande. Esta autonomía foi limitada: a illa pasou a formar parte dunha liga insular dependente do rei de Exipto, Tolomeo I Sóter. entón floreceron novas festas en honra da dinastía tolemaica como as filadelfias e as tolemaicas e precisamente por estas datas Calímaco dedicou o seu himno a Delos á potencia marítima dos seus soberanos.

Organizada seguindo o modelo de Atenas, Delos acolleu no seu corpo social a numerosos estranxeiros, que vían na illa, aínda que carente de portos naturais, unha excelente escala intermedia nas rutas entre Occidente e Oriente. A illa, que tiña que importalo todo para sobrevivir, enriqueceuse non só con edificios públicos feitos construír polos soberanos, como Antígono I Gonatas, Filipo V de Macedonia ou Atalo I de Pérgamo, senón tamén con edificios que eran sede de corporacións, tesouros votivos erixidos por particulares e vivendas, das máis luxosas do período helenístico.

Os mercadores procedían de todo o mediterráneo: Exipto, Siria, Fenicia e Italia. Os itálicos chegaron a ser, a finais do século -II, os residentes máis numerosos e ricos da illa. A vitoria sobre Antígono III de Siria, cuxos reinos se vían cada vez máis obrigados a aceptar como único interlocutor económico e político a Roma e os seus aliados.

En 166 a.C. pasou a mans de Roma, que a transferiu a Atenas, que expulsou á poboación cara a Acaia. Foi declarada porto franco, é dicir, exenta dos impostos de tránsito. o motivo desta medida, da que saíron prexudicados os delios, ha de buscarse na necesidade, por parte dos mercadores de Italia, de romper o monopolio case total do tráfico directo entre Oriente e Occidente que tiñan os rodios, que a pesar de contar con excelentes portos naturais, viron diminuír en case un 80 % o volume do seu tráfico comercial en poucos anos.

O milagre económico de Delos revelou entón todos os trazos da artificialidade que a fixera importante, e a illa empezou a decaer, pasando, como dixo Hierocles de visible (délos) a invisible (ádelos).

Logo da caída de Corinto en 146 a.C. a mans de Roma, a illa foi declarada por Roma porto internacional sen taxas e converteuse no centro do comercio do Mediterráneo oriental, debido ao seu carácter sacro que ofrecía seguridade, á excelencia do seu porto, á súa situación central, e ao festival anual que se converteu nunha especie de feira. Estrabón di que nun só día chegábanse a vender dous mil escravos. O bronce da illa (aes deliacum) era moi apreciado e utilizouse para moitos barcos ata que o bronce de Corinto, inventado máis tarde, substituíuno.

Durante as guerras mitridáticas a illa foi devastada, e xa non se recuperou completamente. Roma confirmou a Atenas a posesión da illa, pero acabou deserta.

Foi escavada en 1873 pola escola francesa de arqueoloxía de Atenas. Outra vez entre 1904 e 1914 baixo a dirección de M. Holleaux, grazas unha doazón do duque de Loubat, que levou ao descubrimento dalgunhas partes, pero outras permaneceron escondidas ata as escavacións de 1958-1975. Unha restauración dirixida pola escola francesa de arqueoloxía de Atenas e máis tarde polo 21 Eforato de Antigüidades prehistóricas e clásicas. En 1990, Delos foi incluída no catálogo de lugares culturais protexidos pola Unesco.

As principais edificacións son:

• A ágora dos Competialiastas, un mercado xunto ao porto sacro, construída no século -II.
• O templo de Delos ou gran templo, un dos tres dedicados a Apolo, construído a partir do -478, pero cuxas obras paráronse a metade de século e non foron reiniciadas ata o século -III, aínda que nunca se acabaron.
• A fonte de Minos, unha fonte pública con edificacións construídas a metade do século -VI.
• A terraza dos leóns, un conxunto escultórico de leóns de mármore dedicado a Apolo da illa de Naxos do século -VII. Eran inicialmente 16, pero só quedan 5 enteiros e 3 máis parciais. Ao oeste, en dirección ao porto, da baía de Skardana, dous templos gardaban os leóns.
• Establecemento dos amigos de Poseidón de Beirut, foi a casa dun club de mercadores, banqueiros, navegantes e outros, de orixe fenicio; construída no século -II.
• O Stoivadeion, unha plataforma rectangular coa estatua de Dioniso flanqueada por dous actores (Paposileonoi), construída ao principio do século -III.
• O teatro do século -III, inicialmente de mármore e logo de madeira.
• O templo de Isis, templo dórico cun santuario dedicado a Isis, Serapis e Anubis, construído no Cintos (Cynthus) ao comezo do século -II e restaurado polos atenienses no -135.
• O templo de Hera, templo dórico construído a finais do século -VI ou a comezos do século -V sobre un templo anterior do século -VII.
• A casa de Dioniso é un mosaico que representa ao deus que estaba nunha casa privada do século -II.

Santuario de Apolo

Os peregrinos chegaban a Delos e entraban no santuario por un itinerario similar aos turistas contemporáneos. Eran acollidos na ágora dos Competaliastas, do nome dos Compitalia, divindades romanas honradas polos escravos e os libertos.

Da ágora dos Competaliastas, a vía procesional conducía ao santuario de Apolo, precedido dun propileo en ruínas. Sobre unha vasta explanada na que subsisten os vestixios de catro templos consagrados ao deus. Alí alzábase antigamente un estatua colosal representándoo, pero que sufriu degradacións e tentativas múltiples de desprazamento. Non permanece máis que o torso e unha parte do estanque, consérvase unha man no museo local e un pé no Museo Británico.

A entrada ao santuario estaba flanqueada por dous grandiosos pórticos: o occidental, de orde dórico, «foi dedicado a Apolo por Filipo, rei dos macedonios, fillo de Demetrio», cara ao -210; mentres que o oriental, o chamado pórtico sur, parece que foi a resposta de Atalo I de Pérgamo á xenerosidade do seu rival. Entre os monumentos existentes no pórtico destacan unha base de estatua do xeneral Epíxenes, de Pérgamo, e outra dun grupo de guerreiros galos, que debían exaltar a vitoria de Atalo sobre eles.

Un pouco máis aló do Coloso dos naxios, a avenida sacra ensánchase, xa que se chegou aos tres modestos templos de Apolo, que desempeñaron a mesma función de morada do deus, a diferenza doutros casos, como o de Delfos, nos que o templo máis recente se superpuxo ao anterior.

O templo máis antigo -o primeiro empezando pola esquerda- é o Pórinos Naós, mencionado polas inscricións, é dicir, o templo construído coa pedra chamada póros, que posúe un simple pórtico de catro columnas no lado de cara ao mar. Adóitase datar na época de Pisístrato.

A segunda construción por orde cronolóxica e topográfica é o templo dos atenienses ou das 7 estatuas, inaugurado talvez por Nicias no -417. construído de mármore do Pentélico, é de tipo anfipróstilo en planta, é dicir, con seis columnas dóricas en cada un dos lados curtos. No interior da cella, unha base en forma de ferradura sostiña a sete estatuas mencionadas nunha inscrición.

Durante as escavacións acháronse numerosos fragmentos das estatuas que representaban a Bóreas, Eos e Céfalo, mentres que do frontón, seguramente decorado, non quedou nada. Segundo unha hipótese, a decoración desta parte do templo foi levada a Itálica en época de Augusto e incorporada ao frontón do templo de Apolo Sosiano en Roma.

O último templo, o chamado Gran Templo, é o único períptero de Delos, con seis columnas no frontispicio. As vicisitudes da súa construción resumo a historia de Delos en época clásica: os traballos iniciados cara ao -475, cando a illa facía pouco que era sede do a Liga de Delos, se interromperon ao trasladarse o tesouro da confederación a Atenas, para ser emprendidos de novo unha vez a cidade librouse do dominio ateniense a finais do século -IV.

Ao redor do Pórinos Naós están dispostos en círculo, cinco edificios, que os arqueólogos designaron co nome de «Tesouro». No entanto, a súa función é descoñecida, xa que non se trata de edificios nos que se gardaban as ofrendas das distintas cidades ou dinastas, como no caso de Olimpia ou Delfos.

Todos eles de planta case idéntica, que presenta dúas columnas in antis na fachada, dátanse entre o século -V e mediados do século -IV.

Óikos dos naxios

Pasados os propileos do santuario, áchase o monumento máis antigo de Delos: o óikos dos naxios, un edificio sacro rectangular cunha fileira de oito columnas no centro, flanqueado pola base do xigantesco Coloso dos naxios, un koúros de máis de 9 m de alto e datado, como o óikos visible na actualidade, a finais do século -VII.

Xunto coa terraza sobre a que se atopan os nove leóns sacros, situada cerca do lago sacro, estes monumentos constitúen os testemuños visibles da primacía da illa de Naxos en Delos.

Bouleterión e Pritaneo

O Bouleterión, sede do senado da cidade, está mal conservado. Xunto ao ángulo noroccidental do edificio, unha base de estatua dedicada a Atenea Polias indica que a deusa de Atenas protexía a cidade dos delios.

Inmediatamente ao sur do Bouleterión áchase o Pritaneo, construído en parte na primeira metade do século -V e terminado case 80 anos despois.

Esta construción constituía a vivenda pública dos prítanes, os máis altos maxistrados da polis, a sede do arquivo e o lugar en que ardía permanentemente o fogar da cidade. Ademais, nela celebrábanse as comidas cos hóspedes de honra da cidade.

Formaba ao entrada un vestíbulo porticado de columnas dóricas sobre o que, ao parecer, había un galería desde a que os prítanes lían as proclamas.

Pasado o vestíbulo chegábase a un patio, no que se observaron restos dunha escalinata que seguramente permitía subir á galería. Ao fondo do patio, no lado norte, había dúas salas precedidas cada unha dun vestíbulo: a oriental custodiaba o altar de Hestia, a deusa do fogar, símbolo da continuidade da estirpe.

Unha pastás formada por dúas columnas, servía de vestíbulo á estancia occidental, a máis importante, onde os prítanes e os seus hóspedes celebraban as comidas. As dúas pequenas estancias ao fondo eran probablemente os arquivos.

Monumento dos Touros

O lado oriental da zona sacra quedou pechado en época helenística por unha xigantesca construción, o chamado Monumento dos touros, cuxa función suscitou serias dúbidas aos estudosos. Pódense distinguir tres partes no edificio: a primeira é a entrada con seis columnas na fachada, á que segue unha longa galería cunha concavidade na parte central, a súa base áchase a un nivel sensiblemente máis baixo que o das outras partes do monumento. Desde a galería chégase á cella, en cuxo interior obsérvase unha estrutura trapezoidal, un altar, ou mellor, unha basea.

Sen dúbida o monumento debía estar todo el ricamente decorado: os fragmentos que compuñan a decoración da galería formaba un cortexo mariño no que poden verse golfiños, Nereidas e monstros mariños.

A particular forma do monumento, a presenza dunha base trapezoidal na cella e os mesmos temas dos relevos levaron a pensar que talvez nel houbese unha embarcación. A cronoloxía do edificio, de finais do século -IV ou principios do século -III, induciría a pensar nun exvoto ofrecido por Demetrio Poliorcetes tras algunha das súas numerosas vitorias navais.

O Monumento dos touros non sería un caso illado: en Corinto, segundo conta Dión Crisóstomo, conservábase a nave Argo, e en Roma, a de Eneas, e algúns monarcas helenísticos, como Antígono Gonatas, efectuaron ofrendas deste tipo nos santuarios.

Leóns de Delos

Leóns de Delos

Ao norte do pórtico de Antígono esténdese a ágora romana, co lago sacro, secado nos nosos días, e a famosa «Terraza dos Leóns» dispostos aquí para a protección simbólica do sitio. non quedan máis que cinco leóns (trataríase máis precisamente de leoas) de mármore de Paros, aloxados no museo da illa.

Unha destas feras foi levada como botín a Venecia, a finais do século XVII e foi colocada, xunto con outros leóns traídos de Grecia, diante do arsenal.

Os leóns de Delos foron esculpidos con estilo moi particular, ben lonxe do naturalista: os corpos magros e alargados, as cabezas pequenas e redondeadas préstanse a comparacións coa cerámica cicládica da segunda metade do século -VII.

Barrio do teatro

Ao sueste do porto atópase o barrio residencial máis luxoso da cidade antiga coas tumbas de Dioniso, de Cleopatra e dos Dióscuros. Mosaicos notables adornan o chan da casas de época helenística e romana.

De entre as numerosas casas escavadas, moitas delas pequenas e de planta irregular, algunhas presentan unha riqueza arquitectónica e un luxo decorativo que non desmerecen en nada aos das soadas vivendas pompeianas do mesmo período.

O mosaico do perístilo da Casa dos Golfiños, con tres representacións de Eros asimilado a Hermes, Poseidón e Dioniso, o de Dioniso e os Centauros na Casa das Máscaras, e o impluvio con mosaico na Casa de Dioniso poden situarse entre as expresións máis altas deste tipo de decoración.

Na Casa de Dioniso. por exemplo, o triunfo dun deus a lombo dun tigre está realizado en opus vermiculatum, técnica que, empregando unhas teselas moi pequenas de esmalte e pedras duras, como o ónix e a ágata, conseguía uns extraordinarios efectos cromáticos.

O teatro de 5.000 persoas de aforamento, sitúase no medio destas casas.

A alimentación de auga potable nesta illa árida foi resolta na o antigüidade con inmensas cisternas que recollían a auga de choiva.

Terraza dos deuses estranxeiros

Sobre unha terraza que domina a cidade, e para responder aos desexos dos comerciantes estranxeiros, erixíronse pequenos templos, edificios sacros e salas de reunións, na zona dos outeiros da illa, dominada polo monte Cinto, pola que o poeta latino Propercio sentía especial predilección.

Atargatis, Afrodita siria, así como Isis e Serapis para os exipcios son venerados a partir do -200. o maior e máis monumental de todos os santuarios é o dos deuses sirios Atagartis e Hadad.

Consagrado no -128--127, o santuario organizouse primeiramente ao redor dun patio, ao fondo do cal atopábanse tres modestas capelas, dedicadas ás divindades.

Algúns anos máis tarde, ampliouse a zona sacra cunha xigantesca terraza porticada, á que daban, polo oeste, unha exedra cun mosaico diante dela e, polo leste, na parte media, un pequeno teatro capaz de conter a 400-500 espectadores.

Un pórtico de tres brazos pechaba a cávea por todos os seus lados, de maneira que as cerimonias dos misterios ligados a culto destas divindades quedasen ocultas aos profanos.

A organización en terraza-pórtico-santuario-pórtico correspóndese perfectamente coa dos grandes santuarios itálicos en Palestina, Tívoli e Pietrabbondante, onde o culto ao deus manifestábase tamén en espectáculos teatrais na súa honra, como as Apollinares de Roma, que se celebraban en teatros provisionais construídos diante do templo de apolo con ocasión das súas festas.

Precisamente Delos, residencia de moitos itálicos, na súa maioría procedentes do Lacio, pode constituír un punto de referencia privilexiado para a construción daqueles grandes santuarios tardo-republicanos, edificados case no mesmo período na zona sacra dos deuses sirios.

Moi preto, áchanse tamén as bases dun templo dedicado a Hera, máis antigo, e a boa distancia do templo de Apolo.

Outras construcións

Os outros moitos monumentos dispersados pola zona do santuario áchanse en pésimo estado de conservación: entre eles cabe destacar o Artemision, o lugar de culto máis antigo da illa, do cal a edificación máis recente data da segunda metade do século -II.

Na área ao norte do recinto sacro achábanse unha serie de edificios moi importantes, porque van ligados á actividade económica de Delos.

O edificio dos posidoniastas de Bérytos (Beirut), é dicir dos mercadores de dita cidade, foi considerado un punto de reunión, unha verdadeira Lonxa, aínda que non exenta de funcionalidade relixiosa.

Ágora dos italianos

A escasa distancia deste edifico áchase unha gran praza: a ágora dos italianos, o lugar onde probablemente se desenvolvía a actividade comercial máis rendible de Delos, a venda de escravos mencionada por Estrabón.

De feito non só era fácil capturar escravos, senón que o mercado, que era extenso e rico, non se achaba moi lonxe, en Delos, capaz de acoller e vender 10.000 escravos ao día. E de aí naceu o proverbio: «mercador, bota o áncora, descarga a túa nave, todo está vendido». A causa disto era que os romanos, enriquecidos tras a destrución de Cartago e Corinto , utilizaban moitos escravos, e os piratas, vendo que podían sacar un fácil proveito, fixeron florecer particularmente aquela actividade, non só saqueando, senón tamén traficando con escravos. Os reis, tanto de Chipre como de Exipto, cooperaban con eles, xa que eran inimigos dos sirios. Nin sequera os rodios prestábanlles axuda, porque tampouco estaban en boas relacións con estes.

A ágora dos italianos, que debe o seu nome moderno ao feito de haberse achado numerosas inscricións de cidadáns procedentes de Italia, presenta unhas proporcións xigantescas, sobre todo comparándose coas demais prazas da cidade.

A súa estrutura monumental, con dous pórticos superpostos, de orde dórica o inferior e orde xónica o superior; as moitas exedras dedicadas a personaxes ricos e importantes, corresponden ao tipo de dependencias que serían de esperar nun lugar de reunión como o dos posidoniastas de Bérytos. Con todo, para este tipo de función resultan inexplicables certos elementos estruturais.

En primeiro lugar, que se trate dunha praza porticada pechada polo exterior. En segundo lugar, as dúas entradas, unha ao oeste e outra no lado oposto, tan estreitas que só podía pasar unha persoa á vez. A iso hai que engadir o que a parte central da praza non estea pavimentada, que as exedras estean pechadas hermeticamente con enreixados de ferro e, para rematar, a existencia dunhas termas demasiado modestas en comparación coa grandeza do edificio. Estas incoherencias son facilmente explicables se se identifica este lugar co mercado onde se vendían os 10.000 escravos diarios que menciona Estrabón.

En efecto, unha vez arribada ao porto, a nave desembarcaba o seu cargamento, que era levado inmediatamente á praza. Alí, na entrada, podíase contar facilmente aos escravos, ao ter que pasar un a un pola estreita abertura. As operacións seguintes incluían un baño rápido e a exposición da mercancía no centro da praza, onde era seleccionada polos compradores situados na galería superior. Trala adquisición, que seguramente se efectuaba por lotes enteiros, os escravos pasaban pola entrada oposta á anterior, onde eran contados de novo. Sen dúbida, foi necesario pechar as exedras porque os escravos non debían sentir simpatía por aqueles personaxes que alcanzaran unha posición preeminente, precisamente grazas á súa venda.

Construída cara ao -110, a ágora foi abandonada definitivamente 50 anos máis tarde, simultaneamente ao final da importancia comercial de Delos.

Barrio do Lago

Moi preto da ágora dos italianos estendíase o barrio do Lago, a zona residencial da cidade, onde se achaban as vivendas máis grandes e ricas, construídas sen ningún tipo de condicionamento imposto por edificacións anteriores e situadas xeralmente no alto de pequenos outeiros de cara ao mar. Así se presenta a illa (bloque de casas) da Casa dos Actores, que normalmente se adoita considerar formada por tres vivendas. A máis occidental, Casa do Frontón, é especialmente curiosa, xa que constaba soamente dunha torre de dous pisos, o superior rematado por un frontón.

A segunda é a dos Actores, que recibe este nome pola escena pintada na sala de estar (o oecus dos latinos), que representa a personaxes da traxedia.

Esta vivenda posúe un perístilo de tipo case único na arquitectura privada de Delos: en efecto, por encima do pórtico de orde dórico completo, presentaba un pórtico xónico. Esta variación de ordes áchase documentada na cidade só na ágora dos italianos.

A última vivenda é a Casa dos Tritóns que presenta un patio máis simple, cun pórtico que corre só ao longo dos lados este e norte. A habitación máis grande, a que mira ao norte, posúe un pavimento de mosaico coa representación dun tritón feminino, sobre cuxa cabeza voa Eros.

A disposición destas tres casas, consideradas por separado, expón algúns problemas, en tanto que, por exemplo, a Casa dos Actores non posúe dependencias de servizo, que en cambio se atopan na á meridional da Casa dos Tritóns.

Pero a menos clara de todas é a Casa do Frontón, xa que resulta estraño que unha familia acomodada preferise decorar unha casa tan pequena e totalmente carente de dependencias de servizo que construír outra aproveitando un espazo maior.

Esta irregularidade pode explicarse. En efecto, Vitrubio di que as ricas mansións helenísticas posuían dous perístilos: un feminino, no que se reunía e vivía toda a familia, e outro masculino, con estancias moito máis suntuosas onde o home recibía aos seus amigos sen ser molestado pola súa muller. Os dous perístilos non se comunicaban entre si, xa que cada un tiña unha entrada independente desde a rúa. No caso das mansións aínda máis ricas, aos dous perístilos engadíase unha pequena casiña que acollía aos hóspedes da familia, tamén con entrada propia, de tal modo que o hospede ao non ter que pasar pola casa do anfitrión, se encontraba como na súa propia casa.

Coñécense casas deste tipo en Colofón, e todas elas son en forma de torre, igual que a Casa do Frontón.

A illa da Casa dos Actores, pois, en base a estes testemuños, non sería máis que unha soa casa, moi grande, que talvez pertenceu a un deses riquísimos personaxes recordados nas estatuas da ágora dos italianos, na que o propietario inspirouse para a decoración dos pórticos do perístilo principal.

Galería

• 
  Vía sacra
• 
  Ruínas do templo de Poseidon
• 
  Casa de Dionisio mosaico no chan
• 
  Casa das máscaras
• 
  Casa de Cleopatra
• 
  Estatua na casa de Cleopatra
• 
  Casa do Lago
• 
  Templo de Isis
• 
  Busto de Hermes
• 
  Mosaico
• 
  Mosaico no chan da casa dos Golfiños
• 
  Agora dos italianos
• 
  Heraion (Templo de Hera)
• 
  Casa do Tridente
• 
  Partes do coloso de Kouros desde Naxos
• 
  Man do Coloso
• 
  Columna cun falo no Stoivadeion

Véxase tamén

Outros artigos

• Lista de illas de Grecia
• Liga de Delos

Ligazóns externas

• Hellenic Ministry of Culture site: Delos
• EfA website with history of the Delos Archaeological site (en francés)
• Delos Island on WikiMapia