Johán Carballeira
Este artigo contén varias ligazóns externas e/ou bibliografía ao fin da páxina, mais poucas ou ningunha referencia no corpo do texto. Por favor, mellora o artigo introducindo notas ao pé, citando as fontes. Podes ver exemplos de como se fai nestes artigos. |
José Francisco Gómez de la Cueva, coñecido polo seu pseudónimo Johán Carballeira, nado en Vigo o 13 de febreiro de 1902 e finado en Pontevedra[1][2][3] o 17 de abril de 1937,[4][5] foi un xornalista e político galego.
Johán Carballeira | |
---|---|
![]() | |
Nome completo | José Francisco Gómez de la Cueva |
Alcume | Johán Carballeira |
Nacemento | 13 de febreiro de 1902 |
Lugar de nacemento | Vigo |
Falecemento | 17 de abril de 1937 |
Lugar de falecemento | Pontevedra |
Nacionalidade | España |
Ocupación | escritor, político, xornalista e autor |
[ editar datos en Wikidata ] | |
Traxectoria Editar
Era fillo de José Juan Gómez del Campo, natural da Pobra do Caramiñal, e de Rolendis de la Cueva García, veciña de Bueu. O matrimonio, xunto cos seis fillos, trasladouse a Bueu contra 1915. Johán estudou o bacharelato no colexio Marista de Vigo e no Samaniego de Santiago de Compostela. Posteriormente, estudou tres anos de administrador de libros en Madrid.
Xornalista Editar
A dimensión pública de José Gómez de la Cueva iniciouse en 1923. Nas páxinas literarias de Faro de Vigo apareceron os seus primeiros poemas e narracións en español de estilo modernista, que delatan aínda a súa falta de madurez. En 1926 e 1927, a súa sinatura aparece en dúas importantes revistas da época: Vida Gallega e Céltiga, o voceiro da colectividade galega en América.
A partir de 1927, xa co pseudónimo de "Johán Carballeira", comezou a colaborar con El Pueblo Gallego como correspondente do xornal en Bueu. Este mesmo ano iniciou amizade con poetas e intelectuais mozos da Xeración de Vangarda que tamén colaboraban no xornal, como Rafael Dieste (o redactor xefe do xornal), Augusto Casas, Correa Calderón, Cándido Fernández Mazas, Santiso Girón ou Bal y Gay. En 1929, cando as colaboracións se fixeran máis numerosas en seccións fixas, entrou a formar parte da redacción. Iniciou así unha carreira que o converteu en pouco tempo no xornalista mozo máis importante da época.
En 1929 aparece entre os fundadores dunha nova revista viguesa, Gaceta de Galicia. Porén, o seu labor fundamental seguía a estar en El Pueblo Gallego, onde se ocupaba das entrevistas. Tratábase este dun xénero xornalístico daquela novo en Galicia, do que o escritor foi pioneiro. Algunhas entrevistas destacadas foron as de Ramón Otero Pedrayo, Margarita Xirgu ou Colmeiro. Foron famosas tamén as súas reportaxes, outro xénero daquela inusitado no país. O seu nome, amais, apareceu en numerosos artigos de crítica literaria.
A súa sona chegou a toda España, e a partir de 1933 colaborou nos xornais madrileños Luz e Ahora, e na revista Estampa. En 1935 era coñecido como o xornalista galego en activo máis importante da época.
Poeta Editar
A praia, unha amante
escrava do mar:
bérralle, zurrégalle,
e vaina a bicar.
Asina José G. de la Cueva,
versos gravados no parque Banda do Río de Bueu, publicados na páx. 3 do Faro de Vigo do 10/02/24.
Carballeira formou parte da xeración das vangardas. Malia o prestixio do seu nome e da súa obra na primeira metade dos 30, na actualidade é un persoeiro pouco coñecido desta xeración. As causas son moitas: a súa adhesión á República e ó galeguismo, a oposición ao Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936, o seu xuízo e fusilamento, e a dispersión da súa obra literaria, que nunca chegou a recollerse en libro e o carácter efémero do núcleo máis numeroso do seu labor, o traballo periodístico.
En 1926 comezaron a aparecer os seus poemas nos xornais. En 1928 consta que está traballando nun poemario, Cartafol, aínda que nunca chegou a publicarse.
No ano 2000, publicouse Páxinas Galegas, unha compilación da obra xornalística e literaria en galego de Carballeira, con edición e estudo introdutorio de Xosé M. Millán Otero.
Alcalde Editar
Coa proclamación da II República Española en 1931, Carballeira e a súa xeración verán cumpridos parte dos seus ideais. Malia adherirse ao Partido Galeguista xa desde a súa fundación en decembro de 1931, non ocupará cargos de responsabilidade ata 1934, ano en que é elixido Secretario da Agrupación Local do partido en Bueu.
En abril de 1935 entrou na dirección do Partido Galeguista. O seu nome figuraba entre os máis votados na elección interna de candidaturas para as listas da Fronte Popular ás eleccións a Cortes en febreiro de 1936. Porén, finalmente non formou parte da candidatura.
Tiña gran predicamento nos medios galeguistas e republicanos. Proba disto era a súa amizade con Castelao, Alexandre Bóveda e outros integrantes do grupo galeguista de Pontevedra. Tamén o era a súa colaboración na revista compostelá Ser, xunto con intelectuais republicanos de esquerda como Valentín Paz Andrade, Antón Villar Ponte ou Eduardo Blanco Amor. Con todo, a súa intervención pública e directa na política non se produciu ata marzo de 1936, cando foi nomeado alcalde de Bueu tras a vitoria da Fronte Popular e a disolución dos concellos.
A súa presenza na alcaldía foi breve. Porén, grazas á súa mediación entre mariñeiros, conserveiros e concellos do litoral, conseguiu establecer un prezo mínimo para a sardiña, un grave problema ao que se enfrontaba a xente do mar por aquel momento. Por este logro, mariñeiros e armadores rendéronlle unha homenaxe en Bueu, xusto o día anterior á sublevación militar.
Non se sabe a data exacta da súa detención, mais probabelmente foi en agosto de 1936. O xuízo non se celebrou até o 29 de decembro dese ano. Compareceu en consello de guerra ante o tribunal militar de Pontevedra, xunto con dezaoito veciños máis de Bueu. O día seguinte foron todos condenados a morte agás un. A condena seríalle conmutada máis tarde a algúns deles pola cadea perpetua.
A sentenza de Carballeira tardou aínda en ser executada. Pasou os meses seguintes no lazareto da Illa de San Simón, con outros destacados intelectuais republicanos. O 17 de abril de 1937, nas primeiras horas da mañá, Carballeira foi fusilado na avenida de Buenos Aires de Pontevedra xunto a outros 10 condenados.[1][2][3] O seu corpo foi enterrado nunha foxa común do cemiterio de Santo Amaro de Pontevedra.
Recoñecementos Editar
Desde o ano 1996 o concello de Bueu instaurou o Premio de Poesía Johán Carballeira para recuperar do esquecemento a súa figura como político e escritor e desde o ano 2003 o Premio de Xornalismo Johán Carballeira para traballos de temática libre pertencentes a calquera xénero periodístico.
Notas Editar
- ↑ 1,0 1,1 "Ejecución de sentencias". El Progreso. 18/04/1937. Consultado o 09/06/2023.
- ↑ 2,0 2,1 "Ejecución de sentencias". El Pueblo Gallego. 18 de abril de 1937. Consultado o 09/06/2023.
- ↑ 3,0 3,1 "Pontevedra 17". El Ideal Gallego. 18/04/1937.
- ↑ Villar González, Arximiro B. A poesía galega de Antón Zapata García. Edición e estudo (Tese). Universidade de Santiago de Compostela. p. 1238.
- ↑ "Emotivo acto en Bueu en recordo a Johán Carballeira, no 79 aniversario do seu fusilamento". pontevedraviva.com. 25 de agosto de 2015. Consultado o 18 de abril de 2016.
Véxase tamén Editar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Johán Carballeira |
A Galifontes posúe textos orixinais acerca de: Johán Carballeira |
Bibliografía Editar
- "Gómez de la Cueva, Xosé Francisco". Diccionario enciclopédico galego universal 31. La Voz de Galicia. 2003-2004. p. 24. ISBN 84-7680-429-6.
- "Gómez de la Cueva, Xosé Francisco". Dicionario biográfico de Galicia 2. Ir Indo Edicións. 2010-2011. p. 159.
- "Gómez de la Cueva, Xosé". Diciopedia do século 21 2. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 993. ISBN 978-84-8288-942-9.
- "Gómez de la Cueva, Xosé Francisco". Enciclopedia Galega Universal 10. Ir Indo. 1999-2002. p. 38. ISBN 84-7680-288-9.
- "Carballeira, Johán". Gran Enciclopedia Galega (DVD). El Progreso. 2005. ISBN 84-87804-88-8.
- Carballeira, Johan (1996) Cartafol de poesía. O Candil. Colexio Público de Bueu.
- Couceiro Freijomil, A. (1951). "CUEVA, José G. de la". Diccionario bio-bibliográfico de escritores (en castelán) I. Santiago de Compostela: Bibliófilos Gallegos. p. 324.
- Fernández del Riego, F. (1990). Diccionario de escritores en lingua galega. Sada: Ediciós do Castro. p. 184.
- Millán Otero, Xosé M. (2000). Johán Carballeira. Páxinas Galegas. A Nosa Terra. ISBN 84-95350-55-6.
- Portela Medraño, Xesús (1997). Xohan Carballeira. Vigo. Ir Indo. ISBN 8476802501.
- Vilavedra, D., ed. (1995). "Gómez de la Cueva, Xosé". Diccionario da Literatura Galega I. Galaxia. p. 264. ISBN 84-8288-019-5.
Ligazóns externas Editar
- Johán Carballeira na Biblioteca Virtual Galega. UDC e Deputación da Coruña.
- Ficha en As vítimas, os nomes, as voces e os lugares
- O Candil, n.º 3 (novembro de 1994), n.º 4 (marzo de 1995) e n.º 5 (abril de 1995)
- Francisco R. Pastoriza: " En memoria de Johan Carballeira, último alcalde republicano de Bueu" 16/4/2017 (en castelán).
Predecesor: Ramón Domínguez Ferradás |
Alcalde de Bueu 1936 |
Sucesor: Camilo Davila Davila |