Lacértidos

familia de réptiles que comprende especies de pequeno tamaño coñecidas vulgarmente como lagartas
(Redirección desde «Lagarto»)
Lacértidos
Lacertidae

Rango fósil: cretáceo temperánactualidade
(136,4 - 0 millóns de anos)[1][2]

Lagarto arnal (Timon lepidus) en Fisterra
Clasificación científica
Dominio: Eukaryota
Reino: Animalia
Filo: Chordata
Subfilo: Vertebrata
Superclase: Tetrapoda
Clase: Sauropsida
Orde: Squamata
Suborde: Lacertilia
Infraorde: Scincomorpha
Familia: Lacertidae
Oppel, 1811
Especie tipo
Lacerta agilis
Linnaeus, 1758
Subfamilias, Tribos e Xéneros
Véxase o texto.
Sinonimia
Véxase o texto

A dos lacértidos,[3] taxonomicamente Lacertidae, é unha familia de réptiles da orde dos escamosos, suborde dos lacertilios e infraorde dos escincomorfos, que comprende especies de pequeno tamaño coñecidas vulgarmente en galego como lagartas,[4] e outras de maior tamaño como os lagartos,[5][6] que viven en Europa, África e Asia.

Gallotia galloti en Tenerife.
Iberolacerta galani.
Podarcis bocagei femia, en Santiago de Compostela.
Podarcis sicula.
Zootoca vivipara.
Holaspis laevis.
Timon tangitanus.
Adolfus africanus. Foto de 1919.
Algyroides marchi.
Hellenolacerta graeca.
Acanthodactylus erythrurus.

É unha familia moi diversa con polo menos 300 especies distribuídas en 39 xéneros. O grupo inclúe o xénero Lacerta, que contén algunhas das especies de lagartos máis comúns en Europa.

En Galicia pódense atopar con maior ou menor abundancia dez especies de lacértidos, pertencentes aos xéneros Acanthodactylus, Iberolacerta, Lacerta, Podarcis, Psammodromus, Timon e Zootoca.[7]

Taxonomía editar

Descrición editar

A familia foi descrita en 1811 polo zoólogo, especializado en herpetoloxía, e taxónomo alemán Nicolaus Michael Oppel.[8][9]

Etimoloxía editar

O nome científico Lacertidae está formado sobra a base do xénero tipo, Lacerta coa adición do sufixo do latín científico -idae, propio dos nomes das familias de animais.

Sinónimos editar

Ademais do nome actualmente válido, a familia coñeceuse tamén polos sinónimos (ambos nomes de subfamilias):

  • Lacertinae Oppel, 1811
  • Gallotiinae Cano, Báez, López-Jurado & Ortega, 1984

Clasificación editar

A clasificación en subfamilias, tribos e xéneros dada aquí segue a presentada por Arnold et al., 2007, baseada en análises filoxenéticas.[10]

Familia Lacertidae Oppel, 1811

Filoxenia editar

As relacións filoxenéticas entre os xéneros dos lacértidos móstranse no seguinte cladograma, segundo Arnold et al., (2007).[10]

 Lacertidae 
 Gallotiinae 

  Gallotia

  Psammodromus

 Lacertinae 

 Eremiadini

 Lacertini 

 Takydromus

 Zootoca

 Scelarcis

 Teira

  Algyroides

 Phoenicolacerta

 Anatololacerta

 Podarcis

 Iranolacerta

 Parvilacerta

 Lacerta

 Timon

 Iranolacerta

 Darevskia

 Iberolacerta

 Apathya

 Hellenolacerta

 Dinarolacerta

 Archaeolacerta

 Dalmatolacerta

Nota: Nesta árbore pódese apeciar a proximidade entre os xéneros Lacerta e Timon, o que explica que as especies deste último estivesen tantos anos incluídos no primeiro. (Ver ambos os artigos destes xéneros).

Características editar

Os lacértidos son especies de pequeno (lagartas) ou mediano tamaño (lagartos). A maioría delas miden menos de 9 cm de longo, sen contar a cola, aínda que o lagarto arnal pasa dos 15 cm, e a especie máis grande viva, Gallotia stehlini, chega aos 46 cm, e algunhas especies extintas eran aínda meirandes. Son principalmente insectívoros.[11]

Unha excepción é Meroles anchietae, que é unha pequena lagarta que come regularmente sementes, e vive no deserto do Namib (Namibia) e o suroeste de Angola.[12]

Todos son moi similares en forma, con corpos delgados e longas colas, pero teñen patróns moi variados de coloración, mesmo entre poboacións da mesma especie. As súas escamas son grandes na cabeza, que a miúdo ten osteodermos, e son pequenas e granulares no dorso, e rectangulares no ventre. A maioría das especies son sexualmente dimórficas, e os machos e femias adoitan ter coloracións diferentes, e as femias son normalmente de menor tamaño que os machos.[11]

A maioría das especeis son ovíparas, pero tamén hai casos de ovoviviparismo e viviparismo. Polo menos oito especies que viven no Cáucaso son partenoxenéticas,[13][14] e tres especies dan á luz as crías, como algunhas poboacións da lagarta das brañas (Zootoca vivipara), especie presente en Galicia.[11][15]

Hábitat editar

As especies europeas e maditerráneas viven principalmente en bosques e matogueiras.[11]

As especies dos xéneros Eremias e Ophisops substitúenas nos hábitats de praderías e desertos de Asia.[16]

As especies africanas viven xeralmente en zonas rochosas e áreas áridas.[16]

Holaspis é un dos poucos xéneros arborícolas, e unha das súas dúas especies, Holaspis guentheri, é planadora (aínda que non é moi habilidosa), xa que usa a súa longa cola e corpo aplanado como un plano aerodinámico para lanzarse a planar desde as árbores.[16]

Notas editar

  1. Lacertidae na EOL.
  2. Family Lacertidae Arquivado 20 de xullo de 2020 en Wayback Machine. en Fossilworks.
  3. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para lacértidos.
  4. lagarta, 1ª acepción, no Dicionario da RAG.
  5. lagarto, 1ª acepción, no Dicionario da RAG.
  6. Galán Regalado & Fernández Arias 1993, p. 285.
  7. Galán Regalado & Fernández Arias 1993, pp. 285-347.
  8. Oppel, N. M. 1811.
  9. ADB:Oppel, Nikolaus Michael na Allgemeine Deutsche Biographie.
  10. 10,0 10,1 E. Nicholas Arnold, Oscar Arribas & Salvador Carranza (2007): Systematics of the Palaearctic and Oriental lizard tribe Lacertini (Squamata: Lacertidae: Lacertinae), with descriptions of eight new genera (Zootaxa 1430: 86). Auckland, New Zealand: Magnolia Press. (Ver en PDF) Arquivado 05 de marzo de 2016 en Wayback Machine..
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 Bauer, Aaron M. (1998). Cogger, H. G. & Zweifel, R. G., ed. Encyclopedia of Reptiles and Amphibians. San Diego, California: Academic Press. pp. 163–165. ISBN 0-12-178560-2. 
  12. Meroles anchietae (Bocage, 1867) en The Reptile Database.
  13. Darevskii, I. S. (1967): Rock lizards of the Caucasus: systematics, ecology and phylogenesis of the polymorphic groups of Caucasian rock lizards of the subgenus Archaeolacerta. Leningrado: Nauka [en ruso: tradución en inglés publicada polo Indian National Scientific Documentation Centre, New Delhi, 1978].
  14. Tarkhnishvili, D. N. (2012): "Evolutionary History, Habitats, Diversification, and Speciation in Caucasian Rock Lizards". Advances in Zoology Research, Volume 2 (ed. Jenkins, O. P.), Hauppauge (NY): Nova Science Publishers, pp. 79-120.
  15. Galán Regalado & Fernández Arias 1993, pp. 306-319.
  16. 16,0 16,1 16,2 Zug, G. R.; Vitt, L. J. & Caldwell, J. P. (2001): Herpetology: An Introductry Biology of Amphibians and Reptiles 2nd. Orlando, Florida: Academic Press. ISBN 0-1278-2622-X.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • Cano, J.; M. Baez, L. F. López-Jurado & G. Ortega(1984): "Karyotype and Chromosome Structure in the Lizard, Gallotia galloti in the Canary Islands". Journal of Herpetology 18 (3): 344-346.
  • Galán Regalado, Pedro e Fernández Arias, Gustavo (1993): Anfibios e réptiles de Galicia. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-722-6.
  • Oppel, N. M. (1811): Die Ordnungen, Familien und Gattungen der Reptilien, als Prodrom einer Naturgeschichte derselben. München: J. Lindauer (Texto completo).

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar