James Joyce
Este artigo contén varias ligazóns externas e/ou bibliografía ao fin da páxina, mais poucas ou ningunha referencia no corpo do texto. Por favor, mellora o artigo introducindo notas ao pé, citando as fontes. Podes ver exemplos de como se fai nestes artigos. |
James Augustine Aloysius Joyce, nado en Rathgar, actualmente un barrio de Dublín, o 2 de febreiro de 1882 e finado en Zürich (Suíza) o 13 de xaneiro de 1941, foi un novelista, escritor de relatos curtos, poeta, profesor e crítico literario irlandés. Contribuíu ao movemento das vangardas do modernismo e está considerado como un dos autores de maior influencia e relevancia do século XX. A súa obra máis coñecida é Ulises (1922), unha obra emblemática na que fai unha correspondencia con cada episodio da Odisea de Homero usando unha gran variedade de estilos literarios, entre os que destaca o seu afamado monólogo interior. Outras obras ben coñecidas de Joyce son o volume de contos Dublineses (1914), e as novelas Retrato do artista cando novo (1916), e Finnegans wake (1939). Outros escritos seus inclúen tres libros de poesía, unha obra de teatro, as súas cartas publicadas e traballos xornalísticos ocasionais.
Joyce naceu no seu dunha familia de clase media. A pesar da caótica vida familiar imposta polas impredicibles finanzas do seu pai, foi un brillante estudante que asistiu brevemente á escola O'Connell, dirixida por Christian Brothers, antes de destacar nas escolas xesuítas de Clongowes e Belvedere. Continuou os seus estudos no University College Dublin.
En 1904, cando tiña pouco máis de vinte anos, emigrou a Europa continental coa súa parella, e máis tarde esposa, Nora Barnacle. Viviron en Trieste, París e Zürich. Aínda que a maior parte da súa vida adulta viviuna no estranxeiro, o universo ficticio de Joyce céntrase en Dublín e está poboado en gran parte por personaxes que se asemellan moito a familiares, inimigos e amigos da súa época alí. Ulises, en particular, está ambientado con precisión nas rúas e as calellas da cidade. Pouco despois da publicación de Ulises, elucidou esta preocupación dalgunha maneira dicindo: "Para min, sempre escribo sobre Dublín, porque se podo chegar ao corazón de Dublín podo chegar ao corazón de todas as cidades do mundo. No particular está contido o universal".
Traxectoria
editarIrlanda
editar
O máis vello dos dez fillos, James Joyce naceu nunha numerosa familia católica no arrabalde de Rathgar, en Dublín. A familia do seu pai, proveniente de Cork, era de ricos comerciantes. En 1887, o pai, John Stanislaus Joyce, anteriormente secretario nunha destilaría, foi nomeado cobrador de taxas inmobiliarias pola Dublin Corporation (o Consello Municipal); a familia mudou daquela para o novo e elegante arrabalde de Bray. Ao ano seguinte, o rapaz comeza a súa educación no Clongowes Wood College, un internado no Condado de Kildare.
En 1891, Joyce escribiu o poema, Et Tu Healy, sobre a morte de Charles Stewart Parnell. Seu pai mandouno imprimir e até mandou unha copia para a biblioteca do Vaticano. En novembro do mesmo ano, o nome de John Joyce foi inscrito na Stubbs Gazette (un rexistro oficial de falencias) e afastado do traballo. En 1892, Joyce ten que saír de Clongowes, xa que seu pai non podía pagar a matrícula; en 1893, o pai foi dimitido cunha pensión. Así comezou o descenso cara a pobreza da familia, principalmente debido ao consumo de alcol por John Joyce e a súa ineptitude financeira en xeral. O pai seria o modelo para o carácter de Simon Dedalus no Retrato do artista cando novo e Ulises, así como o do tío do narrador en diversos contos de Dublineses.
Despois de Clongowes, Joyce estudou na casa e por un breve tempo na escola dos Christian Brothers, na rúa Richmond norte, antes de pasar á escola xesuíta de Dublín, o "Belvedere College", en 1893. A oferta foi feita, cando menos en parte, na esperanza de que amosase que tiña unha vocación e se xuntaría á Compañía de Xesús. Porén, Joyce rexeitou o catolicismo aos dezaseis, aínda que a filosofía de Tomé de Aquino sería unha das súas fortes influencias na vida.
Matriculouse na "University College Dublin" en 1898. Estudou linguas modernas, especificamente inglés, francés e italiano. Tamén tomou contacto cos círculos teatrais e literarios da cidade. A súa crítica do Novo Drama de Henrik Ibsen foi publicada en 1900 pola Forthnightly Review o que lle levaría a recibir unha carta de agradecemento polo propio dramaturgo noruegués. Joyce escribiu outros artigos e polo menos dúas pezas teatrais (unha delas titulada A Brilliant Career, ambas desaparecidas) durante este período. Moitas das súas amizades do University College aparecen como personaxes nos seus libros.
1902-1904: anos decisivos
editarJoyce foi a París por primeira vez en 1902 para estudar medicina (nesa época había un efervescente movemento artístico en Montparnasse e Montmartre). En 1903 retorna a Irlanda, pois súa nai morría de cancro. Busca traballo como xornalista e profesor particular. En xaneiro do ano seguinte, escribe Un retrato do Artista, un ensaio-narrativa sobre estética, nun día, mais a obra é rexeitada pola revista libre-pensante Dana. No seu vixésimo-segundo aniversario, decide revisar a historia e transformala nunha novela que pensou titular Stephen Hero. No mesmo ano, publica o seu primeiro traballo na idade adulta: a sátira desaforada ao Santo Oficio, na cal proclamábase superior a moitos membros prominentes do Rexurdimento Céltico e afirma a súa herdanza lingüística inglesa.
En 1904 coñecería a Nora Barnacle, unha rapaza do Condado de Galway que traballaba como camareira e había ser a súa compañeira para toda a vida. O 19 de xuño, saíron por primeira vez, aínda que a natureza do encontro non sexa coñecida con precisión; a data é conmemorada na obra de Joyce, pois nela transcorre Ulises.
Vai vivir cun estudante de medicina, Oliver St. John Gogarty, que lle serviu de base para o personaxe de Buck Mulligan en Ulises. Despois de durmir seis noites na Torre Martello, de Gogarty, marcha dela tras unha discusión, embebédase e métese nunha pelexa da que é rescatado por Alfred Hunter, un coñecido do seu pai, un xudeu irlandés, que seria o modelo para Leopold Bloom, o heroe de Ulises.
Trieste
editarPouco despois foxe con Nora. Primeiro van a Pula (actualmente Croacia) e máis tarde a Trieste (Italia), daquela ambas en Austria-Hungría, para ensinar inglés na escola Berlitz. Un dos seus alumnos triestinos foi Ettore Schmitz, coñecéranse en 1907, foron amigos e críticos mutuos. Joyce pasaría a maior parte das décadas seguintes no continente. Alí nacerían os seus fillos Giorgio (1905) e Lucia (1907).
Joyce publica en 197, Chamber Music (Música de cámara), unha antoloxía de 36 poemas líricos curtos. A obra, inspirada na poesía do período isabelino, levouno á súa inclusión na Antoloxía Imagista, editada por Ezra Pound, que se amosaría como un defensor de Joyce durante máis dunha década.
Nas visitas a Dublín, abre o primeiro cinema da cidade, o Volta, en 1909, mais fracasa; despois, en 1912, desenténdese co editor sobre a súa nova obra, e publica contra el, no mesmo ano, Gar from a Burner.
A obra que Joyce quería facer saír na súa cidade natal era Dublineses, unha serie de quince contos sobre a cidade e a vida dos seus habitantes. Os contos son unha análise do estancamento e parálise da sociedade dublinesa. Incorporan epifanías, unha palabra usada particularmente por Joyce, que para el significaba unha súbita consciencia da alma en algo.
A pesar do seu interese polo teatro desde a mocidade, Joyce só publicou unha peza, Exiliados, iniciada en Trieste despois do comezo da primeira guerra mundial e publicada en 1918. Un estudo da relación home-muller, a peza conecta con outra obra anterior "Os Mortos" (o último conto de Dublineses) e coa posterior Ulises.
Esta tamén foi iniciada na cidade italiana en 1914, a aínda lle levaría moitos anos para completala e publicala. Porén, comezada a guerra, a permanencia de Joyce en territorio austro-húngaro tornase imposíbel, xa que sendo cidadáns británicos, eran considerados inimigos. En 1915, Joyce e Nora múdanse á neutral Suíza; após breves estancias noutras cidades, establécense definitivamente en Zürich.
Zürich
editarEventos importantes da primeira estadía suíza de Joyce son a publicación de Exiliados, a continuidade da composición de Ulises, a primeira crise de iridite, que iría empeorando a súa visión ao longo dos anos seguintes, e a publicación da súa primeira novela, Retrato dun artista cando novo.
O Retrato é unha recreación completa da novela abandonada Stephen Hero. Autobiográfico na súa meirande parte, a novela mostra a obtención de madureza e auto-consciencia dun rapaz intelixente. O protagonista é Stephen Dedalus, a representación joyciana de si mesmo. Nesta novela, é posíbel dexergar técnicas posteriores do escritor, no uso do monólogo interior e na maior preocupación na psique en relación coa realidade externa. Alén diso, a linguaxe desenvólvese ao longo do libro, conforme o personaxe medra, madurece e tórnase capaz de narrar o seu mundo dunha maneira máis sofisticada.
París
editarRematada a guerra, volveu a Trieste pero atopou a cidade moi cambiada, e as súas relacións co seu irmán (que estivera preso nunha cárcere austríaca debido ás súas ideas políticas pro-italianas) eran máis tensas ca nunca. Joyce foi a París tras unha invitación de Ezra Pound, e o que ía ser unha estancia dunha semana converteuse nunha estadía na Cidade da luz onde, excepto por dúas visitas a Irlanda, permaneceu os seguintes vinte anos. Viaxou frecuentemente a Suíza polos seus problemas oculares e tamén debido ao tratamento da súa filla Lucia que sufría esquizofrenia.
Volveu a Zürich en 1939 despois da ocupación nazi de Francia. Viviu en Zürich nos dous seguintes anos. O 11 de xaneiro de 1941 foi ingresado de urxencia debido a unha úlcera duodenal, finou o 13 de xaneiro de 1941. Está soterrado no cemiterio de Fluntern. A súa dona Nora (coa que casara en Londres en 1931), sobreviviulle 10 anos e foi soterrada a seu carón.
O Ulises
editarEn 1906, namentres remataba Dublineses, Joyce considerou engadir outro conto, sobre un negociante de anuncios xudeu chamado Leopold Bloom co título de Ulises. A historia non foi escrita, mais a idea permaneceu e, en 1914, Joyce comezou a traballar nunha novela empregando tanto o título como a premisa básica, rematándoo finalmente en outubro de 1921.
Grazas a Ezra Pound, partes na novela comezaran a ser publicados na revista The Little Review en 1918. Esta revista era editada por Margaret Anderson e Jane Heap, co apoio de John Quinn, un avogado de Nova York interesado en arte e literatura experimentais contemporáneas. Lamentabelmente, houbo problemas coa censura norteamericana, e en 1920 os editores foran condenados por publicar obscenidades, o que interrompeu a publicación serial da novela. O libro estivo prohibido nos EUA até 1933.
Joyce atopou dificultades para atopar quen publicase o seu libro, mais a Shakespeare and Company, unha famosa libraría da marxe esquerda parisiense, de propiedade de Sylvia Beach, publicouno en 1922. Unha edición inglesa publicada no mesmo ano polo seu mecenas, Harriet Shaw Weaver, atopou novas dificultades coas autoridades estadounidenses, e 500 copias enviadas aos EUA foron confiscadas e posibelmente destruídas. No ano seguinte, John Rodker imprimiu unha tiraxe de máis de 500 copias, destinadas a substituír as anteriores, pero estes libro foron queimados pola aduana inglesa en Folkstone.
Ulises e a ascensión do modernismo literario
editar1922 foi un ano fundamental na historia do modernismo na literatura da lingua inglesa, coa publicación tanto de Ulises como do poema "The Waste Land" de T. S. Eliot. Na súa novela, Joyce emprega o fluxo de consciencia, a parodia e todo tipo de técnicas literarias para presentar aos seus personaxes. A acción do libro, que se desenvolve nun único día, 16 de xuño de 1904, sitúa os personaxes e incidentes da Odisea de Homero no Dublín moderno, e representa a Ulises, Penélope e Telémaco en Leopold Bloom, a súa esposa Molly Bloom e Stephen Dedalus, cuxos caracteres contrastan cos seus modelos, parodiándoos. O libro explora diversas areas da vida dublinesa, estendéndose sobre a súa degradación e monotonía. Aínda así, o libro tamén é un estudo detallado da cidade, e Joyce afirmaba que se Dublín fora destruída por algunha catástrofe, podería ser reconstruída pedra a pedra, usando como modelo a súa obra. Para acadar este nivel de precisión, Joyce usou unha edición de 1904 de Thom´s Directory (unha obra que listaba os propietarios e/ou posuidores de cada inmóbel residencial ou comercial da cidade). Tamén enxurraba os amigos que aínda vivían na cidade con pedidos de información e esclarecementos.
O libro consta de dezaoito capítulos. Cada un cobre aproximadamente unha hora do día, comezando sobre as oito da mañá e rematando nalgún momento despois das dúas da madrugada seguinte. Cada un dos dezaoito capítulos ten o seu propio estilo literario, refírese a un episodio específico da Odisea de Homero e ten asociado unha cor, arte ou ciencia e un órgano do corpo humano. Esta combinación de escrita calidoscópica cunha estrutura extremadamente formal e esquemática é unha das maiores contribucións do libro no desenvolvemento da literatura modernista do século XX. Outras son o uso da mitoloxía clásica e o foco case obsesivo nos detalles exteriores nun libro no que a meirande parte da acción ocorre dentro das mentes dos personaxes. Aínda así, Joyce queixouse: “talvez teña supersistematizado Ulises”, e minimizado as correspondencias míticas pola eliminación dos títulos dos capítulos.
Legado
editar
A obra de Joyce foi sometida a investigacións intensas por estudosos de todos os tipos, é un dos autores máis notábeis do século XX. Tamén foi influencia importante para autores tan diversos como Samuel Beckett, Jorge Luis Borges, Flann O'Brien, Máirtin Ócadhain, Salman Rushdie, Thomas Pynchon, William Burroughs e moitos outros.
A obra Ulises foi reivindicada coma "unha manifestación e resumo de todo o movemento modernista".[1] A búlgaro-francesa Julia Kristeva, teórica da literatura, caracterizou a escrita desta novela coma "polifónica" e un distintivo da posmodernidade xunto aos poetas Mallarmé e Rimbaud.[2] O filósofo francés Jacques Derrida publicou un libro sobre o uso da linguaxe en Ulises, e o filósofo americano Donald Davidson fixo o mesmo co Finnegans Wake, comparándoo con Lewis Carroll.
A influencia de Joyce tamén se pode ver en campos alleos á literatura. A frase “Three Quarks for Muster Mark”[3], no Finnegans Wake, é a fonte para a palabra quark, na Física, que designa un dos moitos tipos de partícula elemental. O nome foi proposto polo físico Murray Gell-Mann.
Celébrase anualmente a vida de Joyce no día 16 de xuño, o Bloomsday, en Dublín e nun número cada vez maior de cidades arredor do mundo. En 2004, a capital irlandesa realizou o festival Bloomsday 100, que durou cinco meses (de abril a agosto) e se propuña a achegar a cidade e a obra do seu estimado fillo. Un dos maiores eventos foi un café da mañá para milleiros de persoas en O'Connell Street, a rúa principal da cidade.
En abril de 2013, o Banco Central de Irlanda emitiu unha moeda conmemorativa de prata de 10€ na honra de Joyce, que transcribiu mal un famoso parágrafo de Ulises.[4]
Na cultura galega deixou pegada especialmente na Xeración Nós.[5] En agosto de 1926 Ramón Otero Pedrayo publicou en Nós un anaco da novela Ulises, a primeira tradución do texto realizada nunha lingua da Península Ibérica. En 1929 Vicente Risco publicou o relato Dedalus en Compostela.
Produción literaria
editar
- Dubliners (colección de relatos curtos, 1914)
- A Portrait of the Artist as a Young Man (novela, 1916)
- Ulysses (novela, 1922)
- Finnegans Wake (1939, restaurada en 2012)
- Chamber Music (poemas, Elkin Mathews editor, 1907)
- Giacomo Joyce (escrito en 1907, publicado por Faber and Faber en 1968)
- Pomes Penyeach (poemas, Shakespeare and Company libreiros, 1927)
- Collected Poems (poemas, editorial Black Sun, 1936, que inclúe Chamber Music, Pomes Penyeach e outras obras publicadas previamente)
- Publicacións póstumas e borradores
- Ficción
- Stephen Hero (precursor do Retrato do artista cando novo; escrito en 1904–06, editado en 1944)
- The Cat and the Devil (Londres: Faber and Faber, 1965)
- The Cats of Copenhagen (Ithys Press, 2012)
- Finn's Hotel (Ithys Press, 2013)
- Non ficción
- The Critical Writings of James Joyce (editores Ellsworth Mason e Richard Ellmann, 1959)
- Letters of James Joyce Vol. 1 (Ed. Stuart Gilbert, 1957)
- Letters of James Joyce Vol. 2 (Ed. Richard Ellmann, 1966)
- Letters of James Joyce Vol. 3 (Ed. Richard Ellmann, 1966)
- Selected Letters of James Joyce (Ed. Richard Ellmann, 1975)
Traducións ao galego
editarAs obras de Joyce que contan cunha versión publicada en galego son:
- Retrato do artista cando novo[6] (A portrait of the artist as a young man, 1916), Laiovento, 1994. Tradución de Vicente Araguas.
- Ulises[7] (Ulysses, 1922), Galaxia, 2013. Tradución conxunta de Antón Vialle, Eva Almazán, María Alonso Seisdedos e Xavier Queipo.
- Dublineses[8] (Dubliners, 1914), Xerais, 1990. Tradución de Débora Ramonde, Rafael Ferradáns e Xela Arias.
- Giacomo Joyce[9] (Giacomo Joyce, 1968), Espiral Maior, 1994. Tradución de Elvira Souto Presedo.
- Contos contados de Finnegans e H.C.E. (Velório de Finnegans I.i-ii), Juncalinho, 1996. Tradución de Alberte Pagán dos dous primeiros capítulos de Finnegans Wake.
Notas
editar- ↑ Beebe 1972, p. 176
- ↑ Kristeva, Julia (1974). La Révolution du langage poétique. L'avant-garde à la fin du XIXe siècle: Lautréamont et Mallarmé (en francés). París: Éditions du Seuil. ISBN 978-2-02-123240-0.
- ↑ "Three quarks for Muster Mark!" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 08 de xuño de 2011. Consultado o 26 de abril de 2021.
- ↑ "Error in Ulysses line on special €10 coin issued by Central Bank" (en inglés). RTÉ News. 10 de abril de 2013. Consultado o 26 de abril de 2021.
- ↑ González Millán 1989.
- ↑ Ficha Arquivado 31 de maio de 2020 en Wayback Machine. en BiTraGa.
- ↑ Ficha Arquivado 31 de maio de 2020 en Wayback Machine. en BiTraGa.
- ↑ Ficha Arquivado 31 de maio de 2020 en Wayback Machine. en BiTraGa.
- ↑ Ficha Arquivado 31 de maio de 2020 en Wayback Machine. en BiTraGa.
Véxase tamén
editar| Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: James Joyce |
| A Galipedia ten un portal sobre: Irlanda |
Bibliografía
editar- Banville, John (2007). "James Joyce". En Eavan Boland. Irish Writers on Writing. The Writer's World (en inglés). Texas: Trinity University Press. ISBN 1595340327.
- Beebe, Maurice (outono 1972). "Ulysses and the Age of Modernism". James Joyce Quarterly (en inglés) (University of Tulsa) 10 (1): 172–188.
- Borges, Jorge L. (31 de outubro de 2000). Eliot Weinberger, ed. Borges: Selected Non-Fictions (en inglés). Penguin. ISBN 0-14-029011-7.
- Bulson, Eric (2006). The Cambridge Introduction to James Joyce (en inglés). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84037-8.
- Burgess, Anthony (1982) [1965]. Here Comes Everybody: An Introduction to James Joyce for the Ordinary Reader (en inglés). Hamlyn Paperbacks. ISBN 0-600-20673-4.
- Burgess, Anthony (1975) [1973]. Joysprick: An Introduction to the Language of James Joyce (en inglés). Harcourt. ISBN 0-15-646561-2.
- Cavanaugh, Tim (xullo de 2004). "Ulysses Unbound: Why does a book so bad it "defecates on your bed" still have so many admirers?". Reason (en inglés). ISSN 0048-6906. Arquivado dende o orixinal o 03 de setembro de 2009. Consultado o 21 de abril de 2019.
- Clark, Hilary (2018) [1990]. The Fictional Encyclopaedia: Joyce, Pound, Sollers (en inglés). Routledge. ISBN 1136643532.
- Costello, Peter (1992). James Joyce: the years of growth, 1892-1915 (en inglés). Nova York: Pantheon Books. ISBN 0-679-42201-3.
- Deming, Robert H. (1997). James Joyce: The Critical Heritage (en inglés). Routledge.
- González Millán, Xoán (1989). "James Joyce e a xeración Nós". Grial: revista galega de cultura (101): 29–46. ISSN 0017-4181.
- Levin, Harry (1994) [1948]. The Essential James Joyce (en inglés). Flamingo. ISBN 0586090932.
- Levin, Harry (1960) [1941]. James Joyce: A Critical Introduction (en inglés). New Directions. ISBN 0-8112-0089-2.
- Pagán, Alberte (2000). A voz do trevón. Unha aproximación a Finnegans Wake. Laiovento. ISBN 84-89896-66-6.
- Quillian, William H. (1983). Hamlet and the new poetic: James Joyce and T. S. Eliot (en inglés). Ann Arbor, Michigan: UMI Research Press. ISBN 0835714225.
- Read, Forrest (1967). Pound/Joyce: The Letters of Ezra Pound to James Joyce, with Pound's Essays on Joyce (en inglés). New Directions. ISBN 0811201597.
- Ryan, John, ed. (1970). A Bash in the Tunnel: James Joyce by the Irish (en inglés). Clifton Books. ISBN 090125519X.
- Vitoux, Pierre; Orr, Leonard; McKay, Kim e outros (marzo-setembro 2003). "James Joyce". In-between: Essays & Studies in Literary Criticism (en inglés) (Nova Deli) (23-24). ISSN 0971-9474.