Igrexa católica armenia
A Igrexa católica armenia (en armenio: Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցի, Hay Kat’oġikē Ekeġec’i) é unha Igrexa particular da Igrexa católica, que ten orixe nos diversos movementos de unión por partes da Igrexa apostólica armenia coa Igrexa católica. A principal das unións tivo lugar en 1742, dando lugar ao patriarcado de Cilicia.
| Igrexa católica armenia | |
|---|---|
 | |
| Historia | |
| Fundación | Século I - Evanxelización dos armenios 1742 - Patriarcado de Cilicia |
| Separada de | Igrexa apostólica armenia |
| Parte de | Igrexa católica |
| Goberno | |
| Tipo de goberno | Episcopal |
| Patriarca de Cilicia | Rafael Pedro XXI |
| Outros datos | |
| Sede central | Líbano |
Ten presenza principalmente no Líbano, Irán, Iraq, Exipto, Siria, Turquía, Israel e Palestina, e noutros países onde hai diáspora armenia. Segundo datos do Annuario Pontificio, estímase o seu número de fieis en arredor de 740.000 (2015).
A súa sé está en Bzoummar, no Líbano. O primado é o patriarca de Cilicia Gregorio Pedro XX Kaproyean.
Historia
editarCristianización dos armenios
editar- Artigo principal: Cristianismo en Armenia.
A tradición sostén que os primeiros evanxelizadores de Armenia foron os apóstolos Bertomeu e Tadeo,[1] aínda que non está claro se o segundo é o apóstolo ou un dos setenta discípulos (Tadeo de Edesa).[2][3] Bertomeu tería evanxelizado o norte do país, e Tadeo o sur.[3]
Segundo a tradición, Tadeo viaxou inicialmente a Edesa, e de alí a Vaspurakan. Na súa evanxelización en Vaspurakan converteu a moita xente, entre eles á filla do rei Sanatruces, Sandukht. Isto motivou que o rei mandase matar a Tadeo e a Sandukht, quen segundo a tradición é a primeira mártir armenia.[4] Pola súa parte, Bertomeu tería predicado en Syunik, e tamén tería finado como mártir.[4] Da predicación destes xurdiron as primeiras comunidades cristiás entre os armenios. Inicialmente estas primeiras comunidades cristiás estaban en comuñón co resto de comunidades cristiás primitivas, e a armenia era unha igrexa misioneira da Igrexa de Cesarea.[5]
No período entre a predicación dos apóstolos até comezos do século IV os cristiáns sufriron persecucións en Armenia.[4]
En 301 o Reino de Armenia converteuse na primeira nación en adoptar o cristianismo como relixión oficial.[6]
Separación do cristianismo calcedoniano
editar- Artigos principais: Igrexa apostólica armenia e Concilio de Calcedonia.
A Igrexa armenia aceptou as conclusións dos tres primeiros concilios ecuménicos (Nicea en 325, Constantinopla en 381, e Éfeso en 431).[7] A separación comezou no concilio de Calcedonia de 451. Neste concilio, non participaron bispos armenios, e só acudiron cregos armenios do Imperio Bizantino.[8] A non participación dos armenios en Calcedonia debeuse á rebelión dos armenios do Imperio Sasánida en 451, que levou á batalla de Avarayr. A rebelión tivo lugar ao tratar de impor Yazdegerd II a adherencia dos armenios ao zoroastrismo.[9][10]
En Calcedonia proclamouse a seguinte definición cristolóxica sobre a natureza de Cristo:
Logo do concilio en Armenia, e até 491, non houbo discusións na Igrexa armenia sobre as conclusións do concilio.[13] Os movementos anticalcedonianistas comezaron coa chegada de cregos monofisistas siríacos, e os armenios comezaron a manifestar reservas sobre Calcedonia.[13] Non foi até 506, no concilio de Dvin, que a igrexa armenia comezou a tomar posicións mais anticalcedonianas: a doutrina de Calcedonia foi implicitamente rexeitada ao percibila como unha sorte de nestorianismo ou diofisismo,[14] e foi aprovado o Henotikon de Zenón.[15] A primeira condena clara veu no pontificado de Narsés II, na segunda asemblea de Dvin en 554, na que se condenou á Igrexa imperial como nestoriana.[16] A separación formal, porén, non chegou até o terceiro concilio de Dvin, en 607, cando foi condenada a aceptación de Calcedonia polo catholicos Kirion I da Igrexa do Reino de Iberia.[17][18] Este rexeitamento claro do concilio de Calcedonia non significou, porén, unha interrupción das comunicacións coas Igrexas calcedonianas,[17] e durante moitos séculos os armenios calcedonianos e non calcedonianos conviviron nunha mesma Igrexa.
Movementos de unión e unións parciais
editar- Artigos principais: Arquieparquía católica armenia de Lviv e Concilio de Ferrara.
Logo de que a Igrexa apostólica armenia crebase a comuñón coas Igrexas calcedonianas no século V, producíronse ao longo dos séculos varios movementos de unión de bispos e fieis armenios cara a Igrexa católica.
Durante as cruzadas, a igrexa do reino armenio de Cilicia entrou en unión coa Igrexa católica.[19]
A unión foi confirmada durante o Concilio de Florencia en 1439 coa bula Exultate Deo, e ampliada a toda a Igrexa armenia.[19][20] Malia non perdurar, a partir de entón varias congregacións armenias aceptaron a unión e a autoridade papal.[19][21]
Na China medieval, os armenios convertéronse ao catolicismo baixo a guía de Xoán de Montecorvino en Pequín, e houbo tamén unha comunidade franciscana armenia en Quanzhou.
En 1630 o arcebispo de Lviv dos armenios, Mikołaj Torosowicz, fixo unha profesión de fe católica, entrando xunto á súa arquidiocese en comuñón coa Igrexa católica. Dita unión foi confirmada pola Santa Sé o 8 de novembro.
A Igrexa católica armenia moderna
editar- Artigos principais: Cristianismo no Imperio Otomán, Armenios no Imperio Otomán e Abraham Pedro I Arçiwean.
No Imperio Otomán, no que vivían a maioría dos armenios, as comunidades non musulmás se rexían polo sistema de millet.[22][23] En 1461 o sultán Mehmed II levou ao bispo de Bursa Hovakim I a Constantinopla, co propósito de facelo cabeza dos armenios do imperio, converténdose Hovakim no primeiro patriarca armenio de Constantinopla, con autoridade sobre todos os armenios súbditos do imperio.[24]
Deste xeito, aos armenios católicos se lles impedía ter o seu propio clero, templos, cultos, etc.[25] Porén, o certo é que até este momento non había unha Igrexa católica armenia con xerarquía diferenciada, senón que na Igrexa armenia convivían os católicos e os apostólicos:[25] había católicos armenios non só no Imperio Otomán, senón tamén en Persia, Crimea, Polonia, Transilvania e os territorios da Península Itálica.[26][27]
Porén, dende finais do século XVII as relacións entre armenios católicos e apostólicos foron empeorando, o que culminou cando o sacerdote católico Gomidas Keumurdjian foi acusado de provocar disturbios ao propagar a unión con Roma, e foi executado en 1707 en Constantinopla.
En 1714 tivo lugar o primeiro intento de estabelecer unha xerarquía separada para os armenios católicos: unha asemblea de prelados e representantes católicos reunida en Constantinopla elixiu o bispo de Mardin Melkon Tazbazian, católico, como patriarca dos armenios católicos.[28] Porén, os participantes foron arrestados, e Tazbazian foi condenado a galeras xunto a Abraham Arçiwean.[28]
Unha vez liberado, e logo da morte de Lucas I, o 26 de novembro de 1740 Arçiwean foi elixido catholicos de Cilicia. A súa elección foi confirmada polo papa Bieito XIV, quen lle concedeu o palio e lle confirmou o título de Catholicos-Patriarca de Cilicia en novembro de 1742.[28] As autoridades otomás negáronse a aceptar o estabelecemento dunha xerarquía diferenciada para os católicos armenios, polo que Arçiwean estabeleceu a sé patriarcal no Monte Líbano.[28]
Posteriormente, en 1830 foi erixida a arquieparquía de Constantinopla, e inicialmente dependeron dela as dioceses de Angora, Artvin, Bursa, Erzurum, Trebisonda e Isfahán.[29] O resto de dioceses dependían do patriarcado de Cilicia.
Esta situación anormal se prolongou até 1866, cando o arcebispo de Constantinopla Anton Hasownean foi elixido patriarca. A sé de Constantinopla foi entón unida á do patriarcado, o que se mantivo até 1928 cando o patriarcado foi movido novamente ao Líbano e a sé de Constantinopla foi restaurada como sé diferenciada.
A Igrexa armenia sufriu un forte impacto co xenocidio armenio, xa que a práctica totalidade das dioceses no territorio da actual Turquía quedaron sen case poboación, fuxindo os fieis a outros lugares do mundo.
Demografía
editarSegundo datos do Annuario Pontificio de 2015, os fieis católicos armenios dependentes de xurisdicións da súa propia igrexa son 736.956.[30] Porén, estes números non contemplan a aqueles fieis que residen en lugares nos que non hai ningunha circunscrición católica armenia, como é o caso de España, ou que na diáspora non se teñen rexistrado en ningunha das xurisdicións existentes, polo que o número total é maior.
Dos rexistrados, a maioría (600.000) dependen do ordinariato de Europa Oriental, con sé en Gyumri (Armenia) e xurisdición sobre Armenia, Xeorxia, Rusia e Ucraína. O resto dos fieis rexistrados concéntranse no Líbano e Siria, América e Francia.
O caso do Líbano é particular: a mediados do século XIX a poboación de católicos armenios era de arredor de 10.000 fieis. Porén, atópanse moi mesturados cos católicos maronitas e empregan ademais do armenio o árabe na liturxia, polo que a diferenciación como grupo é menos clara hoxe.[31]
Estrutura
editarPor mor do xenocidio armenio, a estrutura da Igrexa católica armenia variou moito: os masacres e os desprazamentos remataron coa práctica totalidade das dioceses armenias no territorio da actual Turquía. Antes do xenocidio, as dioceses católicas armenias eran as seguintes:
Xurisdicións da Igrexa católica armenia en 1914 | ||||||||
| Xurisdición | Rango | País | Estabelecemento | Supresión | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Non | ||||||||
Non | ||||||||
Non | ||||||||
Non | ||||||||
Non | ||||||||
Non | ||||||||
En 2020 a Igrexa católica armenia está estruturada nas seguintes sés:
Xurisdicións da Igrexa católica armenia | ||||||||
| Xurisdición | Rango | País | Estabelecemento | Ordinario | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gregorio Pedro XX | ||||||||
| Gregorio Pedro XX | ||||||||
| Petros Miriatean | ||||||||
| (Sé vacante) | ||||||||
| Lévon Boghos Zékiyan | ||||||||
| (Sé vacante) | ||||||||
| Grigor-Ogostinos Gowsan | ||||||||
| Sarkis Davidian | ||||||||
| (Sé vacante) | ||||||||
| Mikaël Antoine Mouradian | ||||||||
| Elie Yéghia Yéghiayan | ||||||||
| Pablo León Hakimian | ||||||||
| Pablo León Hakimian | ||||||||
| Raphaël François Minassian | ||||||||
| (Sé vacante) | ||||||||
| (Sé vacante) | ||||||||
| Joseph Arnaouti | ||||||||
| Nersès Joseph Zabbara | ||||||||
Notas
editar- ↑ McDowell, Sean (2016). The Fate of the Apostles: Examining the Martyrdom Accounts of the Closest Followers of Jesus. Routledge. p. 241. ISBN 9781317031901.
- ↑ Vernier 1891, pp. 75-76.
- ↑ 3,0 3,1 Gilman, Ian; Klimkeit, Hans-Joachim (2013). "Christians in Armenia and Georgia". Christians in Asia Before 1500. Routledge. pp. 92–93. ISBN 9781136109706.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Ouzounian, Nourhan (2000). "The conversion to Christianity". The Heritage of Armenian Literature: From the Oral Tradition to the Golden Age 1. Wayne State University Press. pp. 75–81. ISBN 9780814328156.
- ↑ Parry, Ken (2010). The Blackwell Companion to Eastern Christianity. John Wiley & Sons. p. 35. ISBN 9781444333619.
- ↑ Acéptase como data tradicional de cristianización de Armenia o 301, cando o rei Tirídates III de Armenia tería aceptado o cristianismo, aínda que semella máis probable que fose no 314. Véxase Krikorian, Robert; Masih, Joseph (2013). Armenia: At the Crossroads. Routledge. p. xxi. ISBN 9781134412181.
- ↑ Ashjian, Mesrob (1994). "The Acceptance of the Ecumenical Councils by the Armenian Church". Armenian Church Patristic and Other Essays. Prelatura apostólica armenia dos Estados Unidos Orientais. p. 166.
- ↑ Hermann, Rainer (2007). "The Catholicos of All Armenians: His Holiness Karekin II (Echmiadzin)". En Voss, Huberta. Portraits of Hope: Armenians in the Contemporary World. Berghahn Books. p. 124. ISBN 9781782389415.
- ↑ Jones, Lynn (2007). Between Islam and Byzantium: Aght'amar and the Visual Construction of Medieval Armenian Rulership. Ashgate Publishing. p. 16. ISBN 9780754638520.
- ↑ de Jong, Albert (2015). "Religion and Politics in Pre-Islamic Iran". The Wiley-Blackwell Companion to Zoroastrianism. John Wiley & Sons. p. 97. ISBN 9781444331356.
- ↑ Denzinger, Heinrich (2015). "Konzil von Chalkedon (4. Ökum.): 8 Okt. - Anfang Nov. 451". Enchiridion symbolorum definitionum et declarationum de rebus fidei et morum: Kompendium der Glaubensbekenntnisse und kirchlichen Lehrentscheidungen. Verlag Herder GmbH. pp. 129–131. ISBN 9783451801365.
- ↑ "La profesión de la fe". Catecismo de la Iglesia Católica. Editorial San Pablo. 2000. pp. 158–159. ISBN 9789586921015.
- ↑ 13,0 13,1 Gilman, Ian; Klimkeit, Hans-Joachim (2013). Christians in Asia Before 1500. pp. 99–100.
- ↑ Krikorian, Mesrob K (2010). Christology of the Oriental Orthodox Churches: Christology in the Tradition of the Armenian Apostolic Church. p. 19. ISBN 9783631581216.
- ↑ Finneran, Niall (2010). "Beyond Byzantium: the Non-Chalcedonian Churches". En James, Liz. A Companion to Byzantium. John Wiley & Sons. p. 215. ISBN 9781444320022.
- ↑ Nersessian, Vrej (2012). "The Armenian tradition". The Orthodox Christian World. Routledge. pp. 47–48. ISBN 9781136314841.
- ↑ 17,0 17,1 Guroian, Vigen (2000). "Armenian tradition". The Oxford Companion to Christian Thought. Oxford University Press. p. 40. ISBN 9780198600244.
- ↑ Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation. Indiana University Press. p. 27. ISBN 9780253209153.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Cross, Frank Leslie; Livingstone, Elizabeth A, eds. (2005). The Oxford Dictionary of the Christian Church. Oxford University Press. p. 107. ISBN 9780192802903.
- ↑ "Exultate Deo". Vatican.va (en latín).
- ↑ Flinn, Frank K. (2007). Encyclopedia of Catholicism. Infobase Publishing. p. 61. ISBN 9780816075652.
- ↑ Para unha explicación xeral sobre dito sistema, pode verse Erk, Jan (2015). "Non-Territorial millets in Ottoman History". En Malloy, Tove H.; Palermo, Francesco. Minority Accommodation Through Territorial and Non-Territorial Autonomy (en inglés). Oxford University Press. pp. 119–129. ISBN 9780198746669.
- ↑ Outra explicación xeral pode atoparse en Baban, Feyzi (2013). "Community, citizenship and identity in Turkey". En Keyman, Fuat; Icduygu, Ahmet. Citizenship in a Global World: European Questions and Turkish Experiences. Routledge. pp. 52–69. ISBN 9781134325962.
- ↑ Masters, Bruce (2010). "Armenian Apostolic Church". Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. pp. 53–54. ISBN 9781438110257.
- ↑ 25,0 25,1 Migliorino, Nicola (2008). (Re)constructing Armenia in Lebanon and Syria: Ethno-cultural Diversity and the State in the Aftermath of a Refugee Crisis (en inglés). Berghahn Books. pp. 17–18. ISBN 9781845453527.
- ↑ Zugger, Christopher Lawrence (2001). The Forgotten: Catholics of the Soviet Empire from Lenin Through Stalin. Syracuse University Press. p. 60. ISBN 9780815606796.
- ↑ Kurian, George Thomas; Lamport, Mark A, eds. (2015). Encyclopedia of Christian Education 3. Rowman & Littlefield. p. 70. ISBN 9780810884939.
- ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 Album commémoratif de la fondation du Couvent N.-D. de Bzoummar (en francés). Beirut: Fundación do Instituto Patriarcal de Bsumar; Match Print. 2001. p. 396. OCLC 48989048.
- ↑ Cyclopædia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature 10. Harper & Brothers. 1894. p. 592.
- ↑ Annuario Pontificio. Libreria Editrice Vaticana. 2015. ISBN 9788820995096.
- ↑ Agadjanian, Alexander (2016). Armenian Christianity Today: Identity Politics and Popular Practice. Routledge. pp. 186–187. ISBN 9781317178576.
Véxase tamén
editarBibliografía
editar- Amadouni, Garabed (1978). L'Église arménienne et la catholicité.
- Aral, Guillaume (2017). Les Arméniens catholiques: étude historique, juridique et institutionnelle, XVIIe-XIX siècle; suivi de Les mythes de la christianisation de l'Arménie. Niza: Éditions de Nicéphore. ISBN 9782954526614.
- Sarkissian, Karekin (1965). The Council of Chalcedon and the Armenian Church.
- Vernier, Donat (1891). Histoire du Patriarcat arménien catholique.