Wikipedia

Miguel da Silva

Miguel da Silva e Menezes, nado en Évora en 1480 e finado en Roma en 1556, foi un nobre portugués do século XVI, embaixador en Roma, bispo de Viseu (1526) e cardeal da Igrexa Católica Romana (1539). Na historiografía coñécese coa antonomasia coa que foi nomeado en vida: Cardeal de Viseu. De familia relixiosa, era sobriño de Santa Beatriz da Silva e do Beato Amadeu da Silva. O seu pai, Conde de Portalegre, foi figura destacada na corte de D. Manuel I. Obtivo del unha bolsa de estudos que lle permitiu ir en 1500 a estudar Humanidades e Teoloxía a París. A súa formación prolongouse por máis dunha década, con estancias en Siena e Boloña. Coñecido polo seu dominio das linguas antigas e cultura clásica, foi amigo persoal do pintor Rafael e Baldassare Castiglione dedicoulle a súa obra Il Cortegiano (O Costesão).

Infotaula de personaMiguel da Silva

Editar o valor em Wikidata
Biografía
Nacemento1480 Editar o valor em Wikidata
Évora, Portugal Editar o valor em Wikidata
Morte1556 Editar o valor em Wikidata (75/76 anos)
Roma Editar o valor em Wikidata
Lugar de sepulturaRoma Editar o valor em Wikidata
Camarlengo do Colexio Cardenalicio
1548 (Gregoriano) – 1549 (Gregoriano)
← Bartolomeo Guidiccioni (pt) Traducir – Giovanni Girolamo Morone (pt) Traducir →
Cardenal in pectore
19 de decembro de 1539 –
Bispo diocesano
21 de novembro de 1526 – 22 de abril de 1547
← João Chaves (pt) Traducir
Diocese: Diocese de Viseu (pt) Traducir
Editar o valor em Wikidata
Datos persoais
País de nacionalidadeReino de Portugal Editar o valor em Wikidata
RelixiónIgrexa católica Editar o valor em Wikidata
Actividade
Ocupaciónsacerdote católico , matemático Editar o valor em Wikidata
LinguaLingua portuguesa Editar o valor em Wikidata
Participou en
15 de maio de 1555Conclave de maio de 1555 (pt) Traducir
5 de abril de 1555Conclave de abril de 1555 (pt) Traducir
29 de novembro de 1549Conclave de 1549–1550 (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Editar o valor em Wikidata

Figura destacada do Alto Renacemento, foi un célebre coñecedor do latín e do grego e mecenas das artes. Reflectindo a ascensión da súa familia na corte de Lisboa, foi nomeado por Manuel I embaixador en Roma. Logo da morte do rei regresou a Lisboa contrariado, por orde de Xoán III en 1525, con quen mantivo tensións (o seu pai casara en terceiras nupcias con Leonor de Austria, que estaba prometida co propio D. Xoán; a súa oposición á entrada da Inquisición en Portugal á que o rei era favorábel; ou a súa negativa a deixarlle participar no Concilio de Mantua etc.). Por intercesión do Papa Clemente VII foi nomeado bispo de Viseu en 1526.

Vendo que a súa posición se deterioraba rapidamente, fuxiu a Italia en 1540, escapando en cousa de horas dunha orde real de arresto. En Roma foi recibido calorosamente por Paulo III.

O seu cardealado foi oficializado en 1541 (en 1539 in pectore). Como cardeal, o seu titulus cambiou até que se instalou en Santa María in Trastevere en 1553. O papa tamén o nomearía bispo e administrador da cidade de Massa Marittima, na Toscana, en 1539. Foi legado papal en Venecia, Ancona e Boloña. Participou nos conclaves de 1549-1550 e abril-maio de 1555. O rei de Portugal nunca lle perdoou a fuga, desnaturalizándoo e condenado por traizón en 1542. Moveu influencias para que Miguel da Silva fose extraditado e planeaba asasinalo. Malia a furia real, viviu os últimos 15 anos da súa vida en Roma cheo de riquezas e favores, finando na Cidade Eterna o 5 de xuño de 1556 .

Familia e xuventude editar

Estirpe paterna: Casa da Silva editar

 
Armas dos Silva

Miguel da Silva naceu na Casa dos Condes de Portalegre. A súa familia paterna remóntase aos Silva que servían na corte de Galiza e León na Alta Idade Media. A súa liñaxe patrilínea remóntase a Pelaio Guterres da Silva, portucalense de finais do século X. Señor dunha Domus Fortis coñecida como Torre de Silva, do seu matrimonio cunha descendente de Ramiro II de León, naceu o compañeiro de armas de D. Afonso Henriques, D. Guterre Alderete da Silva.[1][2] Os Silva permaneceron na nobreza de segunda liña até o ascenso da dinastía Avis e a resolución do Interregno de 1383-1385. A finais do s. XIV suman ás súas terras miñotas e beirás alcaidarias da raia alentexana como Ouguela ou Alter do Chão.[3][4] Polos servizos da familia á coroa reciben de D. Manuel I o dito condado en 1498. [5]

O núcleo familiar editar

Miguel da Silva é fillo do 1º conde de Portalegre, D. Diogo, polo seu matrimonio coa nobre castelá María de Ayala, neta do Señor das Illas Canarias [6] [7], era veterano das guerras no que hoxe é Marrocos e acompañara a D. Afonso V nas guerras con Castela. D. Xoán II nomeouno gobernador da Casa do Infante D. Manuel. quen ao herdar o trono en 1498 fíxo del Mordomo-mor, membro do Consello Real, escriba da pureza e capataz do patrimonio. O ascenso de D. Diogo baixo o monarca explicará en boa medida as portas abertas ao seu fillo [5]

As súas irmás, Inês e Joana, casaron co conde de Monsanto e con Afonso de Noronha, futuro conde de Linhares e curmán do rei [8][9] O irmán máis vello herdou a casa paterna en 1504 e casou, como a súa irmá, na Casa de Bragança.[10] Entre seus tíos e curmáns houbo alcaldes coma os de Campo Maior, Elvas, Pombal etc. [11][12] e señores como Rui Mendes de Vasconcelos, Senhor de Figueiró [13] ou João de Magalhães, da Ponte da Barca.[14]

A familia relixiosa era moi devota, particularmente a San Francisco de Asís e as súas dúas irmás máis novas, D. Guiomar e D. Filipa, profesaran en conventos franciscanos. [6] [7] Beatriz da Silva foi canonizada en 1926 e João da Silva (beato Amadeu) foi eremita en Italia [15][16] Diogo de Sousa, primo seu, chegaría a ser bispo de Porto e arcebispo de Braga.[17]

Formación humanística editar

 
Colexio da Sorbona da Universidade de París en 1530, ao que asistiu Miguel da Silva

Como secundoxénito de Casa Portalegre, foi excluído da herdanza paterna por costume da nobreza, que foi pasando das participacións feudais da Idade Media ao réxime de primoxenitura. Por tanto, D. Miguel tivo que conseguiri independencia económica por dúas vías: procurando o valimento do rei a través das armas ou cargos curiais, ou ben na carreira eclesiástica. Demostrando grandes aptitudes intelectuais dende pequeno e pola súa devoción familiar, D. Miguel foi destinado á vía relixiosa. Non hai datos, porén, da súa formación ou ordenación como sacerdote. [6] [15]

Ademais de París, viaxou a universidades do norte de Italia[15]; díxose del que era un matemático brillante e tiña facilidade para as linguas. Aprendeu latín e grego, ademais de francés e toscano. [6] [18] A súa poesía foi maiormente en latín. Nos círculos humanísticos fíxose amigo de grandes nomes do Renacemento, como Pietro Bembo, Jacopo Sadoleto, Paolo Giovio ou Matthieu Brouard, coñecido como Beroaldo. [6]

Miguel da Silva incorporou os ideais renacentistas a través da súa formación universitaria, vinculándose máis á cultura e filosofía dos romanos e gregos da Antigüidade, do que á escolástica medieval. [6] [18]

Embaixador en Roma (1514–1525) editar

Chegada a Roma (1515) editar

 
Curia Romana retratada nun episodio escandaloso, presidida por Lucrezia Borgia en ausencia do seu pai Alexandre VI

En 1514, aos 35 anos, é nomeado embaixador do rei D. Manuel na Curia Romana. O nomeamento dun axente permanente en Roma era unha novidade na Corte de Lisboa. O nomeamento do primeiro emisario permanente en Europa data de 1487: Rodrigo González de la Puebla, embaixador da coroa de Castela, emisario dos Reis Católicos na Court of St. James en Londres. A diplomacia moderna comezou a plasmarse nas relacións entre os numerosos estados italianos dos séculos XIII e XIV. A práctica diplomática e a arte floreceron no século XV cos intentos de Francia e o Sacro Imperio de influír na política italiana. Porén, o concepto de embaixador permanente, dende o punto de vista da diplomacia persoal, era novidoso na época de D. Miguel.

En 1521 chegou a Lisboa o primeiro embaixador de Castela. En 1522 intercambiáronse embaixadores con Francisco I de Francia, Honoré de Caix chegou a Lisboa seguido dun representante portugués a París. En 1525, foi nomeado o primeiro embaixador ante Carlos V: António de Azevedo. Os nuncios apostólicos proliferaron baixo os pontificados de León X e Clemente VII, establecéndose Marco Vigerio, bispo de Sinigallia, en Lisboa en 1532[19]. D. Miguel foi así o segundo embaixador residente na historia portuguesa, introducindo tamén o cifrado na correspondencia diplomática cos monarcas portugueses. [20][21]

A comezos de 1515, chega a Roma despois da extraordinaria embaixada de Tristan da Cunha ante o Papa León X. [20] Polas rúas de Roma desfilaron animais salvaxes como o elefante Hanno, que se converteu na mascota do Papa, e o rinoceronte (logo naufragado) que inspirou a famosa xilografía de Dürer.[22]

 
O Arco di Portugalo tal e como sería no século XVI; reconstrución por Rossini, 1835

Os seus deberes inmediatos eran representar a Portugal no V Concilio de Letrán, negociar as dispensas papais para o matrimonio do infante D. João con Leonor d'Áustria (que nunca tería lugar) e interceder polo instalación da Inquisición en Portugal como se fixera en Castela e Aragón en 1478, coa instauración da chamada inquisición española. [6][23]

O nobre sacerdote instalouse nun palacio da Via del Corso (daquela vía Lata), no centro de Roma: o Palazzo Fiano, construído por Uxío IV, e outro cardeal portugués Jorge da Costa, o cardeal d'Alpedrinha, vivira nel até a súa morte en 1506. O pazo xa era coñecido como Palazzo di Portugalo cando chegou D. Miguel. O edificio constaba de dúas ás, unha a cada lado da rúa, unidas por un arco. O arco foi unha construción da época romana erixida polo emperador Aureliano na entón Vía Flaminia, coñecido como Arco di Portugallo pois formaba parte da residencia do embaixador. O arco foi finalmente derrubado a finais do século XVI para ampliar a rúa. [6]

Contexto internacional a principios do XVI editar

No que atinxe ás relacións internacionais en xeral e ao ámbito relixioso en particular, a entrada á Modernidade foron anos de gran volubilidade na escena política. Os desequilibrios nas balanzas de poder foron unha constante en toda Europa. Nos primeiros anos do século produciuse a rápida aparición da Casa d'Austria na persoa do emperador Carlos V, herdeiro de medio continente. O ascenso foi tanto máis espectacular canto máis firme se opuxeron a Francia baixo Francisco I, que se viu rodeada polos Habsburgo. Anos nos que o mozo Henrique VIII non comprometía a Inglaterra con ningunha facción durante moito tempo. Un período que viu o ascenso de Solimán o Magnífico ao trono da Porta Sublime no Levante e o inicio dunha guerra expansionista que incendiou os Balcáns e só remataría ás portas de Viena en 1529 .

Nos círculos relixiosos, o V Concilio de Letrán non respondeu ás críticas que xerminaban e culminaron nas famosas 95 Teses de Martín Lutero en 1517. Comezou o movemento da Reforma Protestante, que prometía manter a Europa Central en interminables guerras relixiosas e que só remataría en 1648 co Tratado de Westfalia. En contraste coa visión ascética e iconoclasta dos reformistas, a curia romana viviu con esplendor e magnificencia plasmada no mármore na nova basílica de San Pedro, cuxa construción comezou en 1506. Miguel da Silva viviu e gozou deste ambiente de amor ao Home e á Beleza que emanaba da intensa e vibrante vida artística e cultural da península italiana en pleno Renacemento.

So o pontificado de León X (1515-1521) editar

 
Papa León X, amigo persoal de D. Miguel, pintado por Rafael Sanzio

Miguel da Silva causou unha rotunda impresión na Curia romana. En pouco tempo xa era estimado por moitos e admirado pola maioría. O Papa escribiu a D. Manuel o 27 de febreiro de 1515 que era "embaixador óptimo, cheo de bondade, prudencia e intelixencia".

León X desenvolveu unha grande estima e amizade persoal con D. Miguel, con quen adoitaba falar en toscano, a súa lingua materna. O impacto do sacerdote portugués na Curia foi tal que o papa o propuxo cardeal en 1516. [24] [25] Porén, sendo home prudente, perspicaz e coñecedor dos desexos e ambicións do seu Rei, D. Miguel rexeita a distinción, propoñendo un infante portugués para ese lugar. En consecuencia, en 1517, o infante D. Afonso, sexto fillo de D. Manuel I, foi elevado á púrpura; podería dicirse que foi a primeira vitoria diplomática do novo embaixador, pero foi tamén unha proba de lealdade ao soberano. [25]

Participou como enviado de Portugal nas sesións do Concilio de Letrán do 19 de decembro de 1516 e do 16 de maio de 1517. [25] O rei Manuel I depositou nel para defender os asuntos do Reino na Curia. D. Miguel negociou as dispensas papais necesarias para o matrimonio do herdeiro ao trono, o infante D. João, coa infanta D. Leonor, irmá do emperador Carlos V. Cando D. Manuel cambiou de intención e decidiu casar el mesmo coa noiva do seu fillo, foi tamén D. Miguel quen tentou obter as dispensas do Sumo Pontífice. O Infante ofendido nunca esquecería o papel do embaixador nun escándalo que feriu profundamente o seu orgullo. D. Miguel amosouse dende pequeno como clérigo adherido fervorosamente ás posicións e políticas da Curia, como exemplo, as súas posicións respecto das disputas entre o Rei de Francia e o Emperador ou as disputas entre o propio Papado e o Imperio (que culminou co Saqueo de Roma en 1527, D. Miguel xa volvera a Portugal). Porén, D. Manuel nunca considerou que a adhesión ás posicións do Papado comprometería algunha vez a lealdade do seu emisario. [6][26][27]

A súa amizade con León X axiña introduciu o clérigo portugués nas máis altas esferas da política romana. Foi íntimo das casas de Medici e Farnese, e estimado por persoas eminentes como Giulio de Médicis (futuro Clemente VII). O Papa quixo por segunda vez convertelo en cardeal en 1521, causando un grande escándalo na corte de Lisboa, que opinaba que a elevación dun nobre á mesma dignidade que un infante de Portugal era unha situación indigna e criticaba a soberbia do clero.[28] A morte de D. Manuel en decembro de 1521 tivo o efecto de arrefriar a correspondencia diplomática, pola vontade do novo rei D. Xoán III. Porén, en liña co seu enfoque político, nos primeiros anos do seu reinado conservou gran parte da estrutura administrativa do seu pai, e D. Miguel permaneceu embaixador en Roma até 1525. No mes de decembro de 1521 morre en Roma o papa León X, e tamén morre o plan de concederlle a púrpura dos cardeais. O 9 de xaneiro de 1522, é elixido papa Adriano VI .[29]

So os pontificados de Adriano VI e Clemente VII (1521-1525) editar

 
Retrato de Clemente VII por Sebastiano del Piombo (1526)

Adriano VI tivo un pontificado breve de pouco máis dun ano, durante o que se revelou como un reformista. O espírito da reforma da Igrexa comezou no seu pontificado e continuaría co seu sucesor Clemente VII, nun movemento en resposta á Reforma protestante que se coñeceu como Contrarreforma. Porén, a diferenza do seu predecesor e sucesor, non era un gran afeccionado ás artes fastuosas. De gustos sinxelos e pouco sofisticado, non lle gustaba o ambiente solemne cultural romano, chegando mesmo ao exilio autoinflixido do compositor Carpentras. D. Miguel tamén se resentía polo cambio de ambiente da Curia; un cambio que mesmo o impulsou a escribir a D. Xoán III en maio de 1523, pedindo regresar ao reino. [30]

Porén, a morte de Adriano VI o 14 de setembro dese ano 1523 e a elección de Clemente VII, cambiaron a súa opinión. Formou parte da comitiva que o cardeal italiano levou ao conclave que o elixiu e foi o único embaixador que obtivo a honra de asistir á entronización do novo Papa xunto co Colexio de Cardeais dende a fiestra do conclave.[31] Esta amizade aumentou a sospeita de Xoán III de que o cura recibiría o barrete cardinalicio, algo intolerábel aos seus ollos. Ademais, as intencións do rei de ver a un segundo irmán seu, o infante D. Henrique, elevado a púrpura, foron frustradas. [32] A finais de 1525, os esforzos para obter exencións para o matrimonio de D. Xoán III con Catarina de Austria, a irmá máis nova da terceira esposa do seu falecido pai e do emperador Carlos V, ordenaron a Xoán III devolver o embaixador a Lisboa. Nun movemento calculado, finalmente informoulle de que aceptaba a súa petición de 1523, transmitida nunha carta que conservara relixiosamente. [6] [33]

D. Miguel mostrou desgusto por ter que abandonar a Audiencia na que residía a última década, e tamén o estaba o Papa Clemente VII que deixou ben claro en sucesivas breves cartas apostólicas que comezaron o 7 de xuño de 1525 o inestimábel valor do embaixador, que cualificou como digno de sentar na cadeira de San Pedro.

Malia as reticencias do propio embaixador e a expresa oposición do Papa, o monarca non dubidou no seu intento e D. Miguel regresou a Portugal. [30] Substitúeo no cargo Martinho de Portugal, arcebispo de Funchal, fillo ilexítimo do bispo de Évora, á súa vez neto do 1.º Duque de Bragança . [19]

Estadía en Portugal (1525–1540) editar

Recepción no Tribunal de Lisboa editar

 
Retrato do rei João III por Cristóvão Lopes .

Coa animadversión que D. Xoán III sentía cara a el, a súa acollida na corte non foi cálida. Concedéronlle algunhas rendas eclesiásticas[6] e sumáronse os ingresos da Diocese de Viseu, elixido bispo por intercesión de Clemente VII en 1526. O antigo prelado, Frei João das Chaves, capelán de D. Xoán III, morrera a finais de 1525 [32] A intervención do Papa permitiu a elección, quedando o rei pouco entusiasmado coa mesma; quizais lembrando que Adriano VI rexeitara o nome do seu irmán D. Henrique para a mesma diocese en 1522. Esta reticencia real pódese ver no tempo que pasou até a ordenación, que só se produciu a finais de 1529. [6] [34] Porén, parece ser que D. Miguel tomou as rendas da diocese para que fose elixido independentemente de non ser ordenado, tendo publicadas en outubro de 1527 as Ordenanzas do Bispado de Viseu.[35]

De feito, para satisfacción da Casa de Portalegre e do nuncio apostólico, Xoán III nomeara a Miguel da Silva para o cargo de Escribano da Pureza. Aínda que as accións benévolas do rei cara ao prelado poden interpretarse á luz da presión do Papado, hai quen constata certa ambigüidade, especulando se D. Xoán III actuou: "con esperanza de atraelo; se con o desexo de cancelala". [34] D. Miguel ocupou así un cargo que o seu pai xa ocupara, e que pertencera dende entón ao seu cuñado Afonso de Noronha, cuxa remoción de tan alto cargo parece non ter sido pacífica.[6] [30] O oficio de escriba da pureza remóntase aos secretarios privados dos soberanos na Alta Idade Media. Porén, co paso do tempo, o cargo chegou a ocupar o espazo político dun verdadeiro primeiro ministro. En tempos de D. João III, porén, o cargo xa perdera gran parte da súa importancia real, aínda que nada do seu prestixio.[6] [36] Sintomático desta situación é o feito de que, tras a saída do Reino de D. Miguel, en 1540, non se nomeou outro escribán de pureza, sendo o cargo extinto coa creación dos Secretarios de Estado nas reformas administrativas de D. Sebastião .

Vida na Corte de Xoán III editar

 
Paço da Ribeira, sede da corte do Rei de Portugal (debuxo de G. Debrie, século XVIII)

Miguel da Silva foi un habitual do Paço da Ribeira, pero nunca se integrou de verdade na corte de Lisboa. Máis da metade da súa vida pasara en París e Italia entre as mentes máis eminentes do Renacemento. Agora en Lisboa, onde as novas correntes tardaron en penetrar, non atopaba con quen identificarse. O mesmo consideraban os cortesáns portugueses da época, que o alcumaban insultantemente romano. [6] O choque cultural era evidente. D. Miguel vivira en Italia nun tempo en que se valoraba a filoloxía antiga, florecía o neoplatonismo florentino, e cambiou a percepción do Home e a escala de valores. Cos seus versos latinos, os seus bustos de filósofos, as súas estatuas espidas ao estilo clásico e os seus proxectos arquitectónicos, D. Miguel foi un caso único na corte de Lisboa e, como tal, incomprendido.[37] Na corte achacábanlle un "carácter amante da ostentación e arrogante".

Foi en Lisboa que soubo do Saqueo de Roma polas tropas de Carlos V en 1527. O seu vello amigo Clemente VII escríbelle mentres prisioneiro no Castelo de Sant'Ângelo. Con esta carta iniciouse unha correspondencia regular co Papado, que se prolongaría até a fuga de D. Miguel en 1540, e cuxo tema principal é sempre o retorno do prelado a Roma. Tamén foi en Lisboa onde soubo da morte do seu amigo durante 20 anos en 1534. O Conclave de 1534 elixiu, en moi curto espazo de tres días, a outro dos seus vellos coñecidos para a sede papal: o cardeal Alessandro Farnese, que pontificou como Papa Paulo III. [6]

Desvalimento xunto do monarca editar

A relación entre Xoán III e Miguel da Silva nunca foi doada. Foron moitos os incidentes que ao longo das súas vidas os puxeron en rumbo de colisión.O monarca sempre permaneceu sensíbel ao tema da súa case muller e máis tarde madrastra, D. Leonor d'Austria; cuxo matrimonio co seu pai, D. Manuel I, D. Miguel fixera posible coa súa actuación en Roma. Proba diso foi o escándalo que amosou coa publicación da traxicomedia de Luís Vaz de Camões El-Rei Seleuco (c. 1545).[38] Pero máis que este vello episodio, as posicións relixiosas do humanista da Silva estaban moi afastadas das do, ás veces cualificado de fanático, rei João III. Miguel da Silva nunca foi partidario da Inquisición, tendo procrastinado o proceso en Roma mentres era embaixador. Ademais, parece ser unha voz disidente da política de hostilidade xoánica cara aos novos cristiáns, que viña no futuro para defendelos ante o Santo Pai. O Rei tamén fora un dos máis escandalizados en 1521 cando se deu por feita a elevación de D. Miguel por León X. Era o seu convencemento de que tales cargos pertencían por prerrogativa á Familia Real.[39]

Un momento decisivo foi cando o Papa Paulo III o convocou a un Concilio en Mantua en 1537 e Xoán III non o autorizou a acudir. O rei recomendoulle que mandase aviso de que estaba enfermo. Moi molesto quedou o prelado que, aínda máis, se viu recriminado polo Papa por non comparecer no Breve do 22 de maio de 1538 (en realidade o Concilio nunca tivo lugar por falta de comparecentes e sería aprazado para 1545, cando tivo lugar en Trento). O 21 de abril de 1540 morreu o irmán do rei e único cardeal portugués, D. Afonso. Pola Bula Gratiae Divinae Praemium, Paulo III elevou a vacante diocese de Évora, a arquidiocese e xurou ao infante D. Henrique como 1º arcebispo. Porén, como os seus predecesores desde 1522, negouse a elevalo a cardeal e, ademais, negouse a darlle a administración do Mosteiro de Alcobaça, que tamén fora do seu irmán. A cuestión da vacante de Alcobaça inflamaba moito os ánimos contra a Santa Sé no verán de 1540. [6][40]

Elevación a cardeal e fuga a Roma editar

En decembro de 1539, Miguel da Silva fora elevado a cardeal por Paulo III; esta fora realizada in pectore (latín, no corazón / no peito ), é dicir, era segredo. A decisión foi, sen dúbida, motivada pola animosidade do rei cara ao bispo de Viseu. Non se sabe se D. Miguel soubo da súa elevación antes de chegar a Roma ao ano seguinte, pero parece que na corte de Lisboa non se sabía nada.[41] O nomeamento do papa prodúcese así nunha culminación de intencións dos sucesivos Sumos Pontífices que admiraron e conviviron con D. Miguel. Tamén estivo próximo á Casa de Farnese cando embaixador, sendo D. Miguel padriño dun dos netos de Paulo III. [6]

Soubese ou non da elevación, o certo é que o desexo de regresar a Roma mantívose durante anos e a deterioración da súa posición na corte impulsou ao clérigo a fuxir a Roma. Desde a Breve de 1538, o bispo de Viseu insistiu ao rei para que o autorizase a marchar, pero este sempre llo negaba, por temor a que fose nomeado cardeal en Italia. Tal determinación viu D. Xoán III nos intentos do bispo que decidiu telo preso nunha fortaleza. Non o conseguiu debido á oportuna fuga do prelado en xullo de 1540, acompañado de António Godinho e do arcediano Manuel da Paz. Foi recibido cordialmente por Paulo III en Roma que o enviou como legado papal a a Serenísima República de Venecia. [6]

 
O papa Paulo III e os seus dous netos, o cardeal Alessandro Farnese e Ottavio Farnese, duque de Parma (Tiziano, 1546)

A fuxida de D. Miguel foi un escándalo que fixo correr tinta por toda Europa. D. Xoán III usou tantos recursos como tiña para mercar xente e deter ou asasinar o bispo. Actívou a actividade diplomática cos outros príncipes da cristiandade e enviaron cartas difamatorias a todos os de importancia en Roma. O embaixador portugués Cristóvão de Sousa Falcão atópao en Roma, Ferrara e Venecia tentando persuadilo para que regrese ao reino.[42] Contra as presións da Coroa portuguesa, Paulo III revela a elevación de D. Miguel no consistorio do 2 de decembro de 1541. O gorro vermello foille entregado o 23 de xaneiro de 1542 e o nomeamento do seu titulus tivo lugar o 6 de febreiro, sendolle conferido o dos Santos XII Apóstolos. [6] [43]

O cardeal Roberto Pucci xustificaría o propio Papa a Xoán III, dicindo que Paulo III estaba obstinado en facelo cardeal, e que precisaba premiar a prudencia, doutrina, gravidade e o peso dos anos. O Rei mostrouse moi descontento coa publicación do cardealado, e en xaneiro de 1542 ordenou publicar un decreto de desnaturalización, retirándolle todos os seus cargos e beneficios, confiscándolle os seus bens, privándoo das rendas eclesiásticas que tiña en Portugal e prohibindo calquera contacto dos portugueses co Cardeal, mesmo se fosen a súa familia.[44] A carta que D. Miguel enviou ao rei en resposta a estas sancións aínda existe, sendo publicada no primeiro tomo da obra Portugal no Concilio de Trento de Monseñor José de Castro. [6]

A proba do odio de Xoán III atópase no escándalo que animou a corte portuguesa no ano seguinte, 1543, cando Jorge da Silva, segundo fillo do conde de Portalegre e sobriño do cardeal, foi preso na Torre de Belém por ter mantido contacto epistolar co clérigo exiliado. A liberación do mozo en outubro dese ano debeuse á intercesión da infanta María Manuela, filla do Rei, que marchaba a Castela onde sería a primeira esposa de Filipe II. Porén, Jorge da Silva foi desterrado para servir en Marrocos e máis tarde en Arzila, onde morrería en combate en 1544 [6]

Membro da Curia Romana (1540-1555) editar

Misión ao emperador Carlos V editar

Non parece que os esforzos do rei de Portugal conseguisen, porén, repercutir no Sumo Pontífice. En 1542, o Papa encomendou a D. Miguel a realización dunha importante misión diplomática ante Carlos V. A Curia Romana sentiu a urxencia de convocar un concilio ecuménico para pór en marcha a Reforma da Igrexa Católica, máis tarde chamada Contrarreforma. Porén, tras fracasar os plans do citado Concilio de Mantua en 1537, o Papado entendeu que non se conseguiría un quórum dos bispos de Crisandante até haber paz entre o Emperador e Francisco I de Francia. [6]

Durante eses anos, libráronse cruentas batallas en Flandres e no norte de Italia no contexto da guerra de 1542-1546. Xa era o sétimo enfrontamento entre os Valois e os Habsburgo polo dominio político de Italia, propugnado polas disputas sobre a sucesión do Reino de Nápoles e o Ducado de Milán (estes conflitos denomínase conxuntamente guerras italianas). D. Miguel chegou a Barbastro, Aragón, o 4 de outubro, onde coñeceu o Emperador. [6] Media nas conversas franco-hispanas coa axuda do seu colega -e amigo da súa época como embaixador portugués na Curia- o cardeal Jacopo Sadoleto, que foi enviado ao mesmo tempo á Corte do Rei de Francia. [6] A paz que pon fin ao conflito entre o Imperio e Francia asínase finalmente en setembro de 1544 no Tratado de Crépy. Porén, as hostilidades rexurdirían na década seguinte e só en 1559, co Tratado de Cateau-Cambrésis, a disputa polo control de Italia que comezou en 1494 finalmente remataría.

Porén, a Paz de Crépy permitiu a convocatoria do Concilio de Trento en 1545. Miguel da Silva foi o encargado de instar aos prelados hispanos a comparecer mentres el estaba co Emperador negociando a paz. Segundo o cardeal Marcelo Cervini (posteriormente Papa Marcelo II) o cardeal D. Miguel tamén foi o encargado de redactar a norma pola que se rexía o concilio ecuménico de Trento. [6]

Cargos e Rendementos na Cúria editar

 
Praza de Santa Maria in Trastevere, que mostra a igrexa homónima e o Pazo de San Calisto, que foi residencia de Miguel da Silva

Miguel da Silva pasou ao título de Santa Praxedes (máis rendible que o anterior) en outubro de 1543. Só renunciou formalmente ao goberno da Catedral de Viseu en abril de 1547. Fora nomeado gobernador de Forlì e Ascoli Piceno en xaneiro de 1544 e tamén nomeado administrador apostólico da Sé de Massa Marittima en maio de 1549. Esta última era unha posición moi lucrativa, xa que era nesa rexión onde se extraían os famosos mármores de Carrara. Negociador reputado e experimentado, co paso dos anos foi enviado como Legado Papal a Venecia, a Marca Anconitana e Boloña. Participou no conclave de 1549-1550 que elixiu o Papa Xulio III. Entre 1552 e 1553 cambiou varias veces o seu título: converteuse en cardeal de San Marcelo en xuño de 1552; trasládase a San Pancracio en novembro de 1553; até que obtivo o título de Santa María in Trastevere e a administración da respectiva diocese (a máis rendible de Roma) en decembro de 1553 [6]

D. Miguel tería realizado ampliacións no Palazzo San Callisto (a súa residencia oficial) e en 1549 mercou unha enorme propiedade no Tíber, á beira da cidade, á opulenta familia Cesi. Dado o nivel de ingresos e gastos do cardeal e da súa continua ocupación de postos destacados na Curia Romana, carecen de fundamento as informacións que lemos na correspondencia dos embaixadores portugueses en Roma, que enviaron a Xoán III noticias do desvalemento e dificultades de D. Miguel. Ademais, en 1547, renunciara ao episcopado de Viseu en favor do seu amigo persoal e neto do papa Paulo III, o cardeal Alexandre Farnese, unha manobra para satisfacer ao Rei portugués, coa renda da diocese de Viseu, con toda probabilidade, encamiñada a D. Miguel.[6]

 
Detalle da Igrexa de Santa Maria in Trastevere, onde xace o Cardeal Miguel da Silva

Últimos anos e morte editar

En 1553, o papa Xulio III aínda intercedía ante D. Xoán III para que se reconciliase co septuaxenario D. Miguel, chegando ao final da súa vida. Pola correspondencia diplomática, parece que o sobriño e embaixador do rei en Roma, D. Afonso de Lancaster, era partidario desa idea. O rei persistiu na súa obstinación, respondendo meses despois que non coñecía a ninguén con ese nome. En xuño de 1548, o nuncio apostólico en Lisboa, Giovanni Ricci, escribiu ao cardeal Farnese: l'odio del re verso il cardenale é piu chaldo hoggi che fusse mal.

D. Miguel parece que sufriu horribelmente de reumatismos nos últimos anos da súa vida, tendo que ser amparado para calquera desprazamento. Non obstante, participou nos dous Conclaves de 1555: o de abril, que elixiu o Papa Marcelo II, e o de maio, que elixiu o Papa Paulo IV. Rematou morrendo na súa residencia de San Calixto o 5 de xuño de 1556. Xace no pórtico da Igrexa de Santa María en Trastevere. [6]

Notas editar

  1. ↑ FREIRE(1973).Brasões da.... Volume II, px.3.
  2. ↑ GAYO(1989).Nobiliário....Volume IX, px.383.
  3. ↑ FREIRE(1973).Brasões da.... Volume II, px.15.
  4. ↑ GAYO(1989).Nobiliário....Volume IX, px.384.
  5. ↑ 5,0 5,1 PEREIRA(1904).Dic. Histórico.... Volume 5, px.887.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 6,23 6,24 6,25 6,26 6,27 6,28 CASTRO(1945).O Cardeal de Viseu
  7. ↑ 7,0 7,1 GAYO(1989).Nobiliário....Volume IX, px.385
  8. ↑ GAYO(1989).Nobiliário....Volume IV, px.265
  9. ↑ GAYO(1989).Nobiliário....Volume VII, px.595
  10. ↑ SOUSA(1946).Hist. Genealógica....Tomo X, px.71
  11. ↑ GAYO(1989).Nobiliário....Volume IX, px.386
  12. ↑ SOUSA(1946).Hist. Genealógica....Tomo XII, px.266
  13. ↑ GAYO(1989).Nobiliário....Volume X, px.99
  14. ↑ GAYO(1989).Nobiliário....Volume VII, px.162
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.145
  16. ↑ FREIRE(1973).Brasões da.... Volume II, px.20
  17. ↑ SOUSA(1946).Hist. Genealógica....Tomo XII, px.251
  18. ↑ 18,0 18,1 BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.146
  19. ↑ 19,0 19,1 SILVA(1862).Copo Diplomático.... Tomo I
  20. ↑ 20,0 20,1 BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.147
  21. ↑ SILVA(1862).Copo Diplomático.... Tomo I, px.267
  22. ↑ BEDINI(1997).The Pope's Elephant.px.112-132
  23. ↑ GÓIS(1566).Crónica do Felicíssimo....Ed.1954.capítulo 55–57
  24. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.150
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 CASTRO(1945).O Cardeal de Viseu. px.2
  26. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.147-149
  27. ↑ PAIVA(2006).Os Bispos de Portugal....px.305
  28. ↑ PAIVA(2006).Os Bispos de Portugal....px.298-299
  29. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.151
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.152
  31. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.150-152
  32. ↑ 32,0 32,1 PAIVA(2006).Os Bispos de Portugal....px.50
  33. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.151-152
  34. ↑ 34,0 34,1 BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.158, 159
  35. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.159, 160
  36. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.152, 153
  37. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.158, 152
  38. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.158
  39. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.155-158
  40. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.158-158
  41. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.155
  42. ↑ CASTRO(1945).O Cardeal de Viseu.
  43. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.165
  44. ↑ BUESCU(2010).D.João III e D.Miguel....px.164

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • BEDINI, S.A. The Pope's Elephant. Manchester, Carcanet Press, 1997. ISBN 1–85754–277–0.
  • FREIRE, A. Braamcamp. Brasões da Sala de Sintra. 2.ª ed. Lisboa, Imprensa Nacional Casa da Moeda, 1973
  • GAYO, Felgueiras. Nobiliário das Famílias de Portugal. 2.ª Ed. Braga, Carvalhos de Basto, 1989
  • GÓIS, Damião de, Crónica do Felicíssimo Rei D. Manuel (conforme orixinal de 1566). Coimbra, Universidade de Coimbra, 1954.
  • PAIVA, J.P. Os Bispos de Portugal e do Império 1495–1777. Coimbra, Universidade de Coimbra, 2006.
  • PEREIRA, E; RODRIGUES, G. Dicionário Histórico, Corográfico, Heráldico, Biográfico, Bibliográfico, Numismático e Artístico. Lisboa, João Romano Torres, 1904
  • SILVA, L.A. Rebello da. Corpo Diplomático Português. Lisboa, Academia Real das Ciências, 1862.
  • SOUSA, A.C. História Genealógica da Casa Real Portuguesa. 2.ª ed. Coimbra, Atlântida Editora, 1946
  • BUESCU, A.I.(2010) "D. João III e D. Miguel da Silva, bispo de Viseu: novas razões para um ódio velho". in Revista de História da Sociedade e Cultura. Tomo I (10). px.141-168. ISSN 1645–2259
  • CASTRO, J.(1945) "O Cardeal de Viseu". in Beira Alta. Volume IV, fascículo IV.

Ligazóns externas editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Miguel_da_Silva&oldid=6705522»