Monarquía

Monarquía (do grego: monos 'un' e archeien 'gobernante') é a forma de goberno onde o Xefe de Estado (que pode ter o título de rei, káiser, tsar, xeque... conforme o país) non é froito de eleccións periódicas da poboación para un exercicio por período limitado (como na república), mais exérceo

por tempo indeterminado (ata o seu falecemento ou ata que renuncie)
recibe a Xefatura do seu antecesor e transmítea ó seu sucesor por herdanza ou lazo de parentesco. Caso particular é a elección dun novo pontífice, se consideramos o goberno do Vaticano unha monarquía.

A Xefatura de Estado non se confunde coa Xefatura de Goberno: esta última significa principalmente o poder de sancionar ou vetar leis, e pode ser exercida por un primeiro ministro, na monarquía constitucional ou polo propio soberano, na monarquía absoluta. Moitas veces a Xefatura de Estado ten apenas unha función cerimonial, ou dun símbolo da soberanía daquel Estado, tal como o seu himno nacional ou a bandeira nacional.

Como exemplo de monarquías absolutas, podemos citar o Antigo Exipto dos faraóns, ou a de Francia ata 1789, onde se afirmaba que o poder dos reis tiña orixe divina.

Como exemplo de monarquía constitucional está España, onde o rei Filipe VI de España é o Xefe de Estado e o primeiro ministro (chamado en España Presidente do Goberno) é Pedro Sánchez. Outros exemplos son o Reino Unido (rei: Carlos III do Reino Unido e primeiro ministro: Rishi Sunak), Suecia, Países Baixos etc.

Un mesmo monarca pode ser xefe de dous ou máis Estados. Por exemplo, o rei Carlos III do Reino Unido tamén é Xefe de Estado do Canadá, das Bahamas, de Australia e outros. Pero isto non torna estes outros países subordinados ó Reino Unido, pois os primeiros ministros do Canadá, Bahamas ou Australia son escollidos polos parlamentos locais en eleccións locais, sen interferencia do goberno británico.

Tipos de monarquías

Segundo a teoría política pódense considerar varios tipos de réximes monárquicos:

Monarquía absoluta

A monarquía absoluta é unha forma de goberno na que é o monarca quen exerce o poder sen restriccións en termos políticos, e na maior parte dos casos tamén nos aspectos relixiosos, ou polo menos cun gran compoñente espiritual.

Monarquía constitucional e monarquía parlamentaria

Historicamente, as limitacións ao poder dos monarcas xurdiron en Europa a partir da crise do Antigo Réxime, que nalgúns casos conduciu á supresión da monarquía e á constitución de repúblicas, como en Francia durante a Revolución francesa entre 1791 e 1804 ou en Inglaterra durante a Revolución Inglesa entre 1649 e 1660, mentres que noutros (como na monarquía polaco-lituana entre 1569 e 1795) o rei aceptou ceder parte do seu poder e compartilo con representantes elixidos.^[1]^[2]^[3]

Na monarquía parlamentaria, o goberno é responsable ante o Parlamento, que é o depositario da soberanía nacional.

Monarquías híbridas

Ao longo da historia existiron sistemas de goberno a medio camiño entre a monarquía absoluta e a constitucional, onde o monarca se ve obrigado a ceder parte do seu poder a un goberno en ocasións democrático, pero continúa a manter unha importante influencia política. A evolución foi moi diferente segundo os países, e depende do dereito comparado.

Monarquía electiva

A monarquía electiva é unha forma de goberno na cal o monarca é elixido por votación a través dalgún mecanismo de natureza variábel. A diferenza da democracia, os electores e os candidatos pertencen a algún corpo restrinxido, polo cargo ocupado, a pertenza a un estamento (nacemento), ou algún tipo de condición persoal ou social. Na actualidade fican moi poucos países con esta forma de goberno; un deles é Malaisia.

Monarquías vixentes

País	Tipo de monarquía	Rei ou raíña	Herdeiro o herdeira
Andorra	Coprincipado parlamentario electivo	Non foron designados
Bélxica	Monarquía parlamentaria federal hereditaria	Filipe Rei dos Belgas	Isabel Princesa herdeira de Bélxica e Duquesa de Brabante
Cidade do Vaticano	Papado absoluto electivo	Francisco Papa da Igrexa Católica	Non foi designado
Dinamarca	Monarquía constitucional hereditaria	Margarida II Raíña de Dinamarca e Condesa consorte de Monpezat	Federico Príncipe herdeiro de Dinamarca e Conde de Monpezat
España	Monarquía parlamentaria hereditaria	Filipe VI Rei de España	Leonor Princesa de Asturias, Xirona e Viana
Liechtenstein	Principado constitucional hereditario	Hans-Adam II Príncipe soberano de Liechtenstein	Luís Príncipe herdeiro de Liechtenstein, Conde de Rietberg e Duque consorte en Baviera
Luxemburgo	Gran Ducado Parlamentario hereditario	Henrique I Gran Duque de Luxemburgo	Guillerme Gran Duque herdeiro de Luxemburgo, Príncipe de Nassau
Orde de Malta	Principado electivo	Frei Mateo Festing Príncipe e Gran Mestre da Orde de Malta	Non foi escollido
Mónaco	Principado parlamentario hereditario	Alberte II Príncipe soberano de Mónaco	Xaime Príncipe herdeiro de Mónaco e Marqués de Baux
Noruega	Monarquía constitucional hereditaria	Harald V de Noruega	Haakon Magno Príncipe herdeiro de Noruega
Países Baixos	Monarquía parlamentaria hereditaria	Guillerme Alexandre I Rei dos Países Baixos	Catalina Amalia Princesa de Orange
Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Suecia	Monarquía parlamentaria hereditaria	Carlos XVI Gustavo Rei de Suecia	Vitoria Princesa herdeira de Suecia e Duquesa de Västergötland
Australia	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Illas Salomón	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Papúa Nova Guinea	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Nova Zelandia	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Samoa	Monarquía democrática parlamentaria unitaria hereditaria electiva alternada entre Tapua e Malietoa	Tuitatua Tapua Rei de Samoa	Non foi escollido
Tonga	Monarquía parlamentaria hereditaria	Tupou VI Rei de Tonga	Tupoutoʻa ʻUlukalala Príncipe herdeiro de Tonga
Tuvalu	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Antiga e Barbuda	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Bahamas	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Barbados	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Belize	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Canadá	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Granada	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Xamaica	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Saint Kitts e Nevis	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
San Vicente e as Granadinas	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Santa Lucía	Monarquía parlamentaria hereditaria	Isabel II Raíña do Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte e I dos demais reinos da Commonwealth	Carlos Príncipe de Gales, Duque de Cornualla e Rothesay
Afrobolivia	Monarquía constitucional	Julio I Rei afroboliviano	Rolando Pinedo Príncipe herdeiro afroboliviano
Lesoto	Monarquía parlamentaria hereditaria	Letsie III Rei de Lesoto	Lerotholi David Príncipe herdeiro de Lesoto
Marrocos	Monarquía constitucional hereditaria	Mohamed VI Rei de Marrocos	Moulay Hassan Príncipe herdeiro de Marrocos
Eswatini	Monarquía absoluta	Mswati III Rei de Eswatini	Non foi escollido
Arabia Saudita	Sultanato absolutista	Salmán Sultán de Arabia Saudita	Mohamed Príncipe herdeiro de Arabia Saudita
Bahrain	Monarquía constitucional	Hamad II Rei de Bahrain	Jeque Salmán Príncipe herdeiro de Bahrain
Brunei	Sultanato absolutista	Hassanal Bolkiah Sultán de Brunei	Al-Muthadee Billah Príncipe herdeiro de Brunei
Bután	Monarquía constitucional	Jygme Khesar Namgyal V Rei Dragón de Bután	Jygme Namgyal Príncipe dragón de Bután

Notas

↑ John Markoff describes the advent of modern codified national constitutions as one of the milestones of democracy, and states that "The first European country to follow the U.S. example was Poland in 1791." John Markoff, Waves of Democracy, 1996, ISBN 0-8039-9019-7, p.121.
↑ Madison, James (novembro de 1987). The Federalist Papers. Penguin Classics.
↑ Blaustein, Albert (xaneiro de 1993). Constitutions of the World. Fred B. Rothman & Company.

Véxase tamén

Outros artigos

[Markoff-1] John Markoff describes the advent of modern codified national constitutions as one of the milestones of democracy, and states that "The first European country to follow the U.S. example was Poland in 1791." John Markoff, Waves of Democracy, 1996, ISBN 0-8039-9019-7, p.121.

[2] Madison, James (novembro de 1987). The Federalist Papers. Penguin Classics.

[3] Blaustein, Albert (xaneiro de 1993). Constitutions of the World. Fred B. Rothman & Company.

[1]

[2]

[3]