Samoa

Samoa, oficialmente o Estado independente de Samoa e ata 1997 coñecido como Samoa Occidental, é un país insular polinesio formado por de dúas illas principais (Savaii e Upolu); dúas illas máis pequenas e habitadas (Manono e Apolima) e varias illas máis pequenas e deshabitadas, incluíndo as Illas Aleipata (Nu'utele, Nu'ulua, Fanuatapu e Namua). Samoa está situada a 64 km. ao oeste de Samoa Americana, 889 km. ao nordeste de Tonga (país estranxeiro máis próximo), 1152 km. ao nordeste de Fidxi, 483 km. ao leste de Wallis e Futuna, 1151 km. ao sueste de Tuvalu, 519 km. ao sur de Tokelau, 4190 km. ao suroeste de Hawai e 610 km. ao noroeste de Niue. A capital é Apia. O pobo Lapita descubriu e asentou no arquipélago de Samoa hai uns 3.500 anos. Desenvolveron unha lingua samoana e unha identidade cultural samoana.

Estado Independente de Samoa
Malo Sa'oloto Tuto'atasi o Sāmoa Independent State of Samoa
Bandeira de Samoa Escudo de Samoa
Bandeira Escudo
Lema: Fa'avae i le Atua Samoa (Galego: «Deus é o alicerce de Samoa»)
Himno: Samoa Tula'i
Capital  • Poboación	Apia 41.611 (2021)
Cidade máis poboada	Apia
Linguas oficiais	Samoano e Inglés
Forma de goberno	República
O le Ao o le Malo Primeira Ministra	Va'aletoa Sualauvi II Naomi Mata'afa
Independencia de Nova Zelandia	1 de xaneiro de 1962
Superficie	Posto 166º
• Total	2 944 km²
• % auga	0,3
Fronteiras	0 km
Costas	403 km
Poboación	Posto 176º
• Total	202.506 (censo out. 2020) hab.
• Densidade	68´78 hab./km²
PIB (nominal)
• Total	n/d
• per cápita	n/d
PIB (PPA)	Posto 170º
• Total (2005)	1 172 millóns US$
• per cápita	6 390 US$
Moeda	Tala (WST) = 100 sene
IDH (2006)	0,778 (75º) – Medio
Xentilicio	Samoano, -a
Fuso horario	UTC +13
• Horario de verán	Non aplica
Dominio de Internet	.ws
Prefixo telefónico	+685
Prefixo radiofónico	5WA-5WZ
Código ISO	882 / WSM / WS
Membro de: Commonwealth, ONU

Samoa é unha democracia parlamentaria unitaria con 11 divisións administrativas. O Estado soberano é membro da Commonwealth de Nacións. Samoa Occidental foi admitida nas Nacións Unidas o 15 de decembro de 1976. Debido ás habilidades mariñeiras dos samoanos, os exploradores europeos anteriores ao século XX referíanse a todo o arquipélago (que inclúe a Samoa Americana) como as "Illas dos Navegantes". O país foi unha colonia do Imperio Alemán de 1899 a 1915, despois pasou baixo un conxunto británico e Administración colonial neozelandesa ata o 1 de xaneiro de 1962, cando se independizou.

Historia

Emigrantes desde o Sueste de Asia chegaron ás illas de Samoa hai máis de 3000 anos atrás e desde alí colonizaron o resto desde Polinesia cara ao leste. O contacto cos europeos chegaron a principios de 1700, pero non se intensificou ata a chegada de misioneiros e comerciantes ingleses, en 1830. Coa chegada do século XX, as illas foron divididas en dúas seccións: as illas do leste chegaron a ser territorio dos Estados Unidos en 1904 e hoxe en día son coñecidas como Samoa Americana; as illas do oeste convertéronse en territorio alemán chegando a coñecerse como Samoa Alemá, despois Samoa Occidental pasou do control alemán ao neozelandés en 1914. Samoa converteuse na primeira illa do Océano Pacífico en obter a súa independencia.

En xullo de 1997, a constitución foi reformada para cambiar o nome do país de Samoa Occidental a Samoa. A nación foi coñecida simplemente como Samoa na ONU desde o seu ingreso á organización, en 1976. O veciño territorio estadounidense de Samoa Americana protestou aquel cambio, sentindo que o cambio diminuía a súa propia identidade como país. Os habitantes de Samoa Americana aínda usan os termos Samoa Occidental e samoanos occidentais.

Goberno e política

Samoa forma unha monarquía constitucional independente. A constitución de 1960, que tomou formalmente efecto logo da independencia do país, baséase na democracia parlamentaria do Reino Unido, modificada para ter en conta os hábitos de Samoa. Os dous grandes xefes samoanos desde a independencia veñen designando conxuntamente desde o cargo de xefe de Estado. O último xefe de Estado, Malietoa Tanumafili II, que faleceu o 12 de maio de 2007 á idade de 94 anos, ocupou este cargo desde a morte do segundo gran xefe en 1963. O seu posible sucesor será designado pola lexislatura por un mandato de 5 anos.

Organización político-administrativa

A Constitución actual entrou en vigor ao tempo da independencia o 1 de xaneiro de 1962. fora elaborada por unha Convención Constitucional en outubro de 1960 e aprobada en maio de 1961 en referendo.

A carta magna establece un modelo singular de República constitucional (2007) no que o Xefe do Estado é elixido polo Parlamento por un período de cinco anos, fóra de quen eran Xefe do Estado ao tempo da independencia que foron declarados Xefes de Estado vitalicios, en virtude dun acordo entre os matai samoanos. O Parlamento denomínase "Fono" e fórmano 49 deputados elixidos por sufraxio universal por cinco anos. O dereito a ser candidato e elixido para 47 dos 49 obrígalles a ser xefes de clan (matai) e os outros 2 deben ser non samoanos. O poder executivo fórmao un primeiro ministro elixido polo Fono. Os ministros deben ser tamén membros da asemblea lexislativa.

Distritos políticos

Samoa está composto por once itūmālō (distritos políticos). Estes son os once distritos tradicionais que se estableceron antes da chegada europea. Cada distrito ten a súa propia base constitucional (faavae) sobre a base da tradicional orde de precedencia de títulos atópanse en cada distrito faalupega (tradicionais saúdos).

Nº	Distrito	Capital	Superficie (km2)	Poboación (Censo 2016)
Upolu (incluídas as illas menores)
1	Tuamasaga	Afega	479	95,907
2	A'ana	Leulumoega	193	23,265
3	Aiga-i-le-Tai1)	Mulifanua	27	5,029
4	Atua2)	Lufilufi	413	22,769
5	Va'a-o-Fonoti	Samamea	38	1,621
Savaii
6	Fa'asaleleaga	Safotulafai	266	13,566
7	Gaga'emauga3)	Saleaula	223	7,840
8	Gaga'ifomauga	Aopo	365	4,878
9	Vaisigano	Asau	178	6,543
10	Satupa'itea	Satupa'itea	127	5,261
11	Palauli	Vailoa	523	9,300
	Samoa	Apia	2,831	195,979
1) inclúe as illas Manono, Apolima e Nu'ulopa
2) inclúe as Illas Aleipata e a illa Nu'usafe'e
3) Exclaves Salamumu e Le'auva'a en Upolu

Exclaves de distritos políticos

Teña en conta que varios distritos inclúen múltiples exclavess:

• Gaga'emauga: ademais da parte principal en Savaii, hai dous pequenos enclaves en Upolu: Salamumu e Le'auva'a { {spaced ndash}}este é o único distrito con áreas nas dúas illas principais
• Satupa'itea: consta de dúas áreas separadas no lado sur de Savaii
• Palauli: consta de dúas áreas separadas no lado sur de Savaii
• A'ana: ademais da parte principal, hai un pequeno enclave (aldea de Satuimalufilufi)
• Va'a-o-Fonoti: ademais da parte principal, hai un pequeno enclave (aldea de Faleāpuna)
• Aiga-i-le-Tai: inclúe as illas Manono, Apolima e Nu'ulopa
• Atua: inclúe as Illas Aleipata e Nu'usafe'e

Xeografía

Samoa atópase ao leste da liña internacional de cambio de data e ao sur do ecuador, aproximadamente a metade de camiño entre Hawai e Nova Zelandia, na Polinesia. As illas son de orixe volcánico, e ocupan unha área de 2.934 km². O 96 % do territorio compono as dúas grandes illas de Upolu e Savai'i, e o resto se distrubuye entre oito pequenos illotes: Manono, Apolima, Nuutele, Nuulua, Namua, Fanuatapu, Nuusafee e Nuulopa. En Upolu habitan case as tres cuartas partes da poboación do país; o seu capital é Apia.

O clima de Samoa é tropical, cunha temperatura media anual de 26,5 °C, e unha estación chuviosa de novembro a abril. O cume máis alto sitúase en Savai'i, e denomínase Silisili con 1.858 metros.

Economía

Artigo principal: Economía de Samoa.

Demografía

Apia, cunha poboación de 38.800 habitantes (est. 2001), é a capital e o centro comercial de Samoa. O 50 % da poboación de Samoa habita ou traballa no exterior. A maior parte faio en Nova Zelandia, Australia ou na Samoa Americana, primeiro etapa antes de emigrar cara aos Estados Unidos.

Mapa de Samoa

Cultura

Festas en 2005
Data	Nome en galego	Nome local	Notas
1 de xaneiro	Ano Novo	New Year's Day	Todos os anos
2 de xaneiro	Día Seguindo ao Ano Novo	Day Following New Year's Day	Todos os anos
4 de xaneiro	Aniversario do Xefe do Estado	Head of State's Birthday	Todos os anos
17 de xaneiro	Día de Martin Luther King	Martin Luther King's Day	-
28 de marzo	Luns de Pascua	Easter Monday	-
17 de abril	Día da Bandeira	Territorial Flag Day	-
25 de abril	Día de Anzac	Anzac Day	Día en cal hónrase aos veteranos de guerra
1 de maio	Festa do Pobo	Day of the People	Todos os anos
14 de maio	Día das Nais de Samoa	Mothers of Samoa Day	-
1 de xuño	1er Día da Independencia	Independence Day	Festa Nacional
2 de maio	2º Día da Independencia	Independence Day	Festa Nacional
6 de agosto	Día do Traballo	Labor Day	-
15 de outubro	Lotu-a-Tamaiti	Children's Sunday	Todos os anos
2 de novembro	Día das Árbores	Day of Trees	Todos os anos
25 de decembro	Nadal	Christmas Day	Todos os anos

Notas

Referencias

Véxase tamén

Ligazóns externas

• "Western Samoa Act, 1961". New Zealand Law online. 1961. 

Goberno

• Government of Samoa
• Chief of State and Cabinet Members

Información xeral

• Samoa. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
• University of Colorado Arquivado 19 November 2010 en Wayback Machine. from UCB Libraries GovPubs
• Samoa en Curlie (en inglés)
• Samoa from the BBC News
• Wikimedia Atlas de Samoa.
• Samoa Tourism Authority
• Key Development Forecasts for Samoa from International Futures
• Geographic data related to Samoa at OpenStreetMap