Samoa

O Estado Independente de Samoa (Malo Sa'oloto Tuto'atasi o Sāmoa) ou simplemente Samoa (Samoa Occidental desde 1914 ata 1997, Samoa Alemá desde 1900 a 1914) é un país que comprende un grupo de illas pertencente ao arquipélago da Polinesia ao sur do Pacífico.

Estado Independente de Samoa
Malo Sa'oloto Tuto'atasi o Sāmoa Independent State of Samoa
Bandeira Escudo
Lema: Fa'avae i le Atua Samoa (Galego: «Deus é o alicerce de Samoa»)
Himno: Samoa Tula'i
Capital  • Poboación	Apia 38 801 (2001)
Cidade máis poboada	Apia
Linguas oficiais	Samoano e Inglés
Forma de goberno	República
O le Ao o le Malo Primeiro Ministro	Va'aletoa Sualauvi II Tuilaepa Sailele Malielegaoi
Independencia de Nova Zelandia	1 de xaneiro de 1962
Superficie	Posto 165º
• Total	2 944 km²
• % auga	0,3
Fronteiras	0 km
Costas	403 km
Poboación	Posto 173º
• Total	177 714 hab.
• Densidade	60 hab./km²
PIB (nominal)
• Total	n/d
• per cápita	n/d
PIB (PPA)	Posto 170º
• Total (2005)	1 172 millóns US$
• per cápita	6 390 US$
Moeda	Tala (WST) = 100 sene
IDH (2006)	0,778 (75º) – Medio
Xentilicio	Samoano, -a
Fuso horario	UTC +13
• Horario de verán	Non aplica
Dominio de Internet	.ws
Prefixo telefónico	+685
Prefixo radiofónico	5WA-5WZ
Código ISO	882 / WSM / WS
Membro de: Commonwealth, ONU

Historia

Emigrantes desde o Sueste de Asia chegaron ás illas de Samoa fai máis de 3000 anos atrás e desde alí colonizaron o resto desde Polinesia cara ao leste. O contacto cos europeos chegaron a principios de 1700, pero non se intensificou ata a chegada de misioneiros e comerciantes ingleses, en 1830. Coa chegada do século XX, as illas foron divididas en dúas seccións: as illas do leste chegaron a ser territorio dos Estados Unidos en 1904 e hoxe en día son coñecidas como Samoa Americana; as illas do oeste convertéronse en territorio alemán chegando a coñecerse como Samoa Alemá, despois Samoa Occidental pasou do control alemán ao neozelandés en 1914. Samoa converteuse na primeira illa do Océano Pacífico en obter a súa independencia.

En xullo de 1997, a constitución foi reformada para cambiar o nome do país de Samoa Occidental a Samoa. A nación foi coñecida simplemente como Samoa na ONU desde o seu ingreso á organización, en 1976. O veciño territorio estadounidense de Samoa Americana protestou aquel cambio, sentindo que o cambio diminuía a súa propia identidade como país. Os habitantes de Samoa Americana aínda usan os termos Samoa Occidental e samoanos occidentais.

Goberno e política

Samoa forma unha monarquía constitucional independente. A constitución de 1960, que tomou formalmente efecto logo da independencia do país, baséase na democracia parlamentaria do Reino Unido, modificada para ter en conta os hábitos de Samoa. Os dous grandes xefes samoanos desde a independencia veñen designando conxuntamente desde o cargo de xefe de Estado. O último xefe de Estado, Malietoa Tanumafili II, que faleceu o 12 de maio de 2007 á idade de 94 anos, ocupou este cargo desde a morte do segundo gran xefe en 1963. O seu posible sucesor será designado pola lexislatura por un mandato de 5 anos.

Organización político-administrativa

A Constitución actual entrou en vigor ao tempo da independencia o 1 de xaneiro de 1962. fora elaborada por unha Convención Constitucional en outubro de 1960 e aprobada en maio de 1961 en referendo.

A carta magna establece un modelo singular de República constitucional (2007) no que o Xefe do Estado é elixido polo Parlamento por un período de cinco anos, fóra de quen eran Xefe do Estado ao tempo da independencia que foron declarados Xefes de Estado vitalicios, en virtude dun acordo entre os matai samoanos. O Parlamento denomínase "Fono" e fórmano 49 deputados elixidos por sufraxio universal por cinco anos. O dereito a ser candidato e elixido para 47 dos 49 obrígalles a ser xefes de clan (matai) e os outros 2 deben ser non samoanos. O poder executivo fórmao un primeiro ministro elixido polo Fono. Os ministros deben ser tamén membros da asemblea lexislativa.

Distritos políticos

Samoa está composto por once itūmālō (distritos políticos). Estes son os once distritos tradicionais que se estableceron antes da chegada europea. Cada distrito ten a súa propia base constitucional (faavae) sobre a base da tradicional orde de precedencia de títulos atópanse en cada distrito faalupega (tradicionais saúdos).

Nº	Distrito	Capital	Area (km²)	Poboación (Censo 2001)
Upolu (incluíndo illas menores)
1	Tuamasaga	Afega	479	83,191
2	A'ana	Leulumoega	193	20,167
3	Aiga-i-le-Tai1)	Mulifanua	27	4,508
4	Atua2)	Lufilufi	413	21,168
5	Va'a-o-Fonoti	Samamea	38	1,666
Savaii
6	Fa'asaleleaga	Safotulafai	266	12,949
7	Gaga'emauga3)	Saleaula	223	7,108
8	Gaga'ifomauga	A'opo	365	4,770
9	Vaisigano	Asau	178	6,643
10	Satupa'itea	Gautavai	127	5,556
11	Palauli	Vailoa i Palauli	523	8,984
	Samoa	Apia	2,831	176,848
1) inclue as illas Manono, Apolima e Nu'ulopa
2) inclue as Illas Aleipata e a illa Nu'usafe'e
3) tamén partes máis pequenas en Upolu (Salamumu (incl. Salamumu-Utu) e vilas de Leauvaa)

Xeografía

Samoa atópase ao leste da liña internacional de cambio de data e ao sur do ecuador, aproximadamente a metade de camiño entre Hawai e Nova Zelandia, na Polinesia. As illas son de orixe volcánico, e ocupan unha área de 2.934 km². O 96 % do territorio compono as dúas grandes illas de Upolu e Savai'i, e o resto se distrubuye entre oito pequenos illotes: Manono, Apolima, Nuutele, Nuulua, Namua, Fanuatapu, Nuusafee e Nuulopa. En Upolu habitan case as tres cuartas partes da poboación do país; o seu capital é Apia.

O clima de Samoa é tropical, cunha temperatura media anual de 26,5 °C, e unha estación chuviosa de novembro a abril. O cume máis alto sitúase en Savai'i, e denomínase Silisili con 1.858 metros.

Economía

Artigo principal: Economía de Samoa.

Demografía

Apia, cunha poboación de 38.800 habitantes (est. 2001), é a capital e o centro comercial de Samoa. O 50 % da poboación de Samoa habita ou traballa no exterior. A maior parte faio en Nova Zelandia, Australia ou na Samoa Americana, primeiro etapa antes de emigrar cara aos Estados Unidos.

Mapa de Samoa

Cultura

Festas en 2005
Data	Nome en galego	Nome local	Notas
1 de xaneiro	Ano Novo	New Year's Day	Todos os anos
2 de xaneiro	Día Seguindo ao Ano Novo	Day Following New Year's Day	Todos os anos
4 de xaneiro	Aniversario do Xefe do Estado	Head of State's Birthday	Todos os anos
17 de xaneiro	Día de Martin Luther King	Martin Luther King's Day	-
28 de marzo	Luns de Pascua	Easter Monday	-
17 de abril	Día da Bandeira	Territorial Flag Day	-
25 de abril	Día de Anzac	Anzac Day	Día en cal hónrase aos veteranos de guerra
1 de maio	Festa do Pobo	Day of the People	Todos os anos
14 de maio	Día das Nais de Samoa	Mothers of Samoa Day	-
1 de xuño	1er Día da Independencia	Independence Day	Festa Nacional
2 de maio	2º Día da Independencia	Independence Day	Festa Nacional
6 de agosto	Día do Traballo	Labor Day	-
15 de outubro	Lotu-a-Tamaiti	Children's Sunday	Todos os anos
2 de novembro	Día das Árbores	Day of Trees	Todos os anos
25 de decembro	Nadal	Christmas Day	Todos os anos