Samoa
Coordenadas: 13°35′S 172°20′O / -13.583, -172.333
O Estado Independente de Samoa (en samoano: Malo Sa'oloto Tuto'atasi o Sāmoa) ou simplemente Samoa (Samoa Alemá desde 1900 até 1914, Samoa Occidental desde 1914 até 1997) é un país que comprende un grupo de illas pertencente ao arquipélago da Polinesia ao sur do Pacífico.
Estado Independente de Samoa | |||
---|---|---|---|
Malo Sa'oloto Tuto'atasi o Sāmoa Independent State of Samoa | |||
| |||
Lema: Fa'avae i le Atua Samoa (Galego: «Deus é o alicerce de Samoa») | |||
Himno: Samoa Tula'i | |||
Capital • Poboación | Apia 38 801 (2001) | ||
Cidade máis poboada | Apia | ||
Linguas oficiais | Samoano e Inglés | ||
Forma de goberno | República | ||
Va'aletoa Sualauvi II Tuilaepa Sailele Malielegaoi | |||
Independencia de Nova Zelandia | 1 de xaneiro de 1962 | ||
Superficie | Posto 165º | ||
• Total | 2 944 km² | ||
• % auga | 0,3 | ||
Fronteiras | 0 km | ||
Costas | 403 km | ||
Poboación | Posto 173º | ||
• Total | 177 714 hab. | ||
• Densidade | 60 hab./km² | ||
PIB (nominal) | |||
• Total | n/d | ||
• per cápita | n/d | ||
PIB (PPA) | Posto 170º | ||
• Total (2005) | 1 172 millóns US$ | ||
• per cápita | 6 390 US$ | ||
Moeda | Tala (WST ) = 100 sene | ||
IDH (2006) | 0,778 (75º) – Medio | ||
Xentilicio | Samoano, -a[1] | ||
Fuso horario | UTC +13 | ||
• Horario de verán | Non aplica | ||
Dominio de Internet | .ws | ||
Prefixo telefónico | +685 | ||
Prefixo radiofónico | 5WA-5WZ | ||
Código ISO | 882 / WSM / WS | ||
Membro de: Commonwealth, ONU | |||
HistoriaEditar
Emigrantes desde o Sueste de Asia chegaron ás illas de Samoa hai máis de 3000 anos atrás e desde alí colonizaron o resto desde Polinesia cara ao leste. O contacto cos europeos chegaron a principios de 1700, pero non se intensificou ata a chegada de misioneiros e comerciantes ingleses, en 1830. Coa chegada do século XX, as illas foron divididas en dúas seccións: as illas do leste chegaron a ser territorio dos Estados Unidos en 1904 e hoxe en día son coñecidas como Samoa Americana; as illas do oeste convertéronse en territorio alemán chegando a coñecerse como Samoa Alemá, despois Samoa Occidental pasou do control alemán ao neozelandés en 1914. Samoa converteuse na primeira illa do Océano Pacífico en obter a súa independencia.
En xullo de 1997, a constitución foi reformada para cambiar o nome do país de Samoa Occidental a Samoa. A nación foi coñecida simplemente como Samoa na ONU desde o seu ingreso á organización, en 1976. O veciño territorio estadounidense de Samoa Americana protestou aquel cambio, sentindo que o cambio diminuía a súa propia identidade como país. Os habitantes de Samoa Americana aínda usan os termos Samoa Occidental e samoanos occidentais.
Goberno e políticaEditar
Samoa forma unha monarquía constitucional independente. A constitución de 1960, que tomou formalmente efecto logo da independencia do país, baséase na democracia parlamentaria do Reino Unido, modificada para ter en conta os hábitos de Samoa. Os dous grandes xefes samoanos desde a independencia veñen designando conxuntamente desde o cargo de xefe de Estado. O último xefe de Estado, Malietoa Tanumafili II, que faleceu o 12 de maio de 2007 á idade de 94 anos, ocupou este cargo desde a morte do segundo gran xefe en 1963. O seu posible sucesor será designado pola lexislatura por un mandato de 5 anos.
Organización político-administrativaEditar
A Constitución actual entrou en vigor ao tempo da independencia o 1 de xaneiro de 1962. fora elaborada por unha Convención Constitucional en outubro de 1960 e aprobada en maio de 1961 en referendo.
A carta magna establece un modelo singular de República constitucional (2007) no que o Xefe do Estado é elixido polo Parlamento por un período de cinco anos, fóra de quen eran Xefe do Estado ao tempo da independencia que foron declarados Xefes de Estado vitalicios, en virtude dun acordo entre os matai samoanos. O Parlamento denomínase "Fono" e fórmano 49 deputados elixidos por sufraxio universal por cinco anos. O dereito a ser candidato e elixido para 47 dos 49 obrígalles a ser xefes de clan (matai) e os outros 2 deben ser non samoanos. O poder executivo fórmao un primeiro ministro elixido polo Fono. Os ministros deben ser tamén membros da asemblea lexislativa.
Distritos políticosEditar
Samoa está composto por once itūmālō (distritos políticos). Estes son os once distritos tradicionais que se estableceron antes da chegada europea. Cada distrito ten a súa propia base constitucional (faavae) sobre a base da tradicional orde de precedencia de títulos atópanse en cada distrito faalupega (tradicionais saúdos).
Nº | Distrito | Capital | Area (km²) |
Poboación (Censo 2001) | ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Upolu (incluíndo illas menores) | ||||||||||||||||||||||||
1 | Tuamasaga | Afega | 479 | 83,191 | ||||||||||||||||||||
2 | A'ana | Leulumoega | 193 | 20,167 | ||||||||||||||||||||
3 | Aiga-i-le-Tai1) | Mulifanua | 27 | 4,508 | ||||||||||||||||||||
4 | Atua2) | Lufilufi | 413 | 21,168 | ||||||||||||||||||||
5 | Va'a-o-Fonoti | Samamea | 38 | 1,666 | ||||||||||||||||||||
Savaii | ||||||||||||||||||||||||
6 | Fa'asaleleaga | Safotulafai | 266 | 12,949 | ||||||||||||||||||||
7 | Gaga'emauga3) | Saleaula | 223 | 7,108 | ||||||||||||||||||||
8 | Gaga'ifomauga | A'opo | 365 | 4,770 | ||||||||||||||||||||
9 | Vaisigano | Asau | 178 | 6,643 | ||||||||||||||||||||
10 | Satupa'itea | Gautavai | 127 | 5,556 | ||||||||||||||||||||
11 | Palauli | Vailoa i Palauli | 523 | 8,984 | ||||||||||||||||||||
Samoa | Apia | 2,831 | 176,848 | |||||||||||||||||||||
1) inclúe as illas Manono, Apolima e Nu'ulopa | ||||||||||||||||||||||||
2) inclúe as Illas Aleipata e a illa Nu'usafe'e | ||||||||||||||||||||||||
3) tamén partes máis pequenas en Upolu (Salamumu (incl. Salamumu-Utu) e vilas de Leauvaa) |
XeografíaEditar
Samoa atópase ao leste da liña internacional de cambio de data e ao sur do ecuador, aproximadamente a metade de camiño entre Hawai e Nova Zelandia, na Polinesia. As illas son de orixe volcánico, e ocupan unha área de 2.934 km². O 96 % do territorio compono as dúas grandes illas de Upolu e Savai'i, e o resto se distrubuye entre oito pequenos illotes: Manono, Apolima, Nuutele, Nuulua, Namua, Fanuatapu, Nuusafee e Nuulopa. En Upolu habitan case as tres cuartas partes da poboación do país; o seu capital é Apia.
O clima de Samoa é tropical, cunha temperatura media anual de 26,5 °C, e unha estación chuviosa de novembro a abril. O cume máis alto sitúase en Savai'i, e denomínase Silisili con 1.858 metros.
EconomíaEditar
- Artigo principal: Economía de Samoa.
DemografíaEditar
Apia, cunha poboación de 38.800 habitantes (est. 2001), é a capital e o centro comercial de Samoa. O 50 % da poboación de Samoa habita ou traballa no exterior. A maior parte faio en Nova Zelandia, Australia ou na Samoa Americana, primeiro etapa antes de emigrar cara aos Estados Unidos.
CulturaEditar
Festas en 2005 | |||
Data | Nome en galego | Nome local | Notas |
---|---|---|---|
1 de xaneiro | Ano Novo | New Year's Day | Todos os anos |
2 de xaneiro | Día Seguindo ao Ano Novo | Day Following New Year's Day | Todos os anos |
4 de xaneiro | Aniversario do Xefe do Estado | Head of State's Birthday | Todos os anos |
17 de xaneiro | Día de Martin Luther King | Martin Luther King's Day | - |
28 de marzo | Luns de Pascua | Easter Monday | - |
17 de abril | Día da Bandeira | Territorial Flag Day | - |
25 de abril | Día de Anzac | Anzac Day | Día en cal hónrase aos veteranos de guerra |
1 de maio | Festa do Pobo | Day of the People | Todos os anos |
14 de maio | Día das Nais de Samoa | Mothers of Samoa Day | - |
1 de xuño | 1er Día da Independencia | Independence Day | Festa Nacional |
2 de maio | 2º Día da Independencia | Independence Day | Festa Nacional |
6 de agosto | Día do Traballo | Labor Day | - |
15 de outubro | Lotu-a-Tamaiti | Children's Sunday | Todos os anos |
2 de novembro | Día das Árbores | Day of Trees | Todos os anos |
25 de decembro | Nadal | Christmas Day | Todos os anos |
NotasEditar
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para samoano.