Camerún
Esta páxina ou sección está a editarse nestes intres. Para evitar posibles conflitos de edición, non edites esta páxina ou sección mentres vexas esta mensaxe. Revisa o historial de edicións para saber quen traballa nela. O usuario Piquito (conversa · contribucións) realizou a última edición na páxina hai 6 días. O tempo máximo de presenza deste marcador é dun mes dende a última edición do usuario que o puxo; pasado ese tempo debe retirarse. |
O Camerún[1] (en francés: Cameroun; en inglés: Cameroon), oficialmente República do Camerún (en francés: République du Cameroun; en inglés: Republic of Cameroon) é un país africano situado en África central. Limita ao oeste e o norte con Nixeria, ao nordeste co Chad, ao leste coa República Centroafricana, ao sur coa República do Congo, Gabón e Mbini (Guinea Ecuatorial), e ao leste co golfo de Guinea, a través do cal fai fronteira con Guinea Ecuatorial, cara á illa de Bioko. A súa costa encóntrase na baía de Biafra, parte do golfo de Guinea e o océano Atlántico. Debido á súa posición estratéxica no cruce de camiños entre África occidental e África central, tense clasificado en ambas zonas. A poboación do país está próxima aos 31 millóns de persoas que falan unhas 250 linguas nativas ademais das linguas nacionais, o francés e o inglés, ou ambas. Entre os primeiros poboadores do territorio que hoxe ocupa Camerún inclíanse a civilización sao ao redor do lago Chad e os cazadores-recolectores Baka na selva tropical do sudeste. Os exploradores portugueses chegaron á costa no século XV e denominaron á área Rio dos Camarões (Río dos Camaróns), que derivou a Camerún en galego. Os soldados fulan fundaron o Emirato Adamawa no norte no século XIX, e varios grupos étnicos do oeste e do noroeste estableceron poderosas xefaturas e dominios rexidos por fons.
République du Cameroun (fr) | |||||
Himno | Chant de Ralliement | ||||
---|---|---|---|---|---|
Lema | «Paix – Travail – Patrie» «Peace – Work – Fatherland» «Мир - труд - Родина» «Affrica Cyfan Mewn Un Wald» | ||||
Localización | |||||
| |||||
Capital | Yaoundé | ||||
Contén a división administrativa | Adamawa (região dos Camarões) (pt) Centro (pt) Extremo Norte (pt) Litoral (pt) Noroeste (pt) Oeste (pt) Região Norte (pt) Região Sul (pt) Rexión do Leste Sudoeste (pt) | ||||
Poboación | |||||
Poboación | 28.372.687 (2023) (59,68 hab./km²) | ||||
Lingua oficial | lingua francesa lingua inglesa | ||||
Xeografía | |||||
Parte de | |||||
Superficie | 475.442 km² | ||||
Bañado por | Lago Chad, golfo de Guinea e Océano Atlántico | ||||
Punto máis alto | Monte Camerún (4.095 m) | ||||
Punto máis baixo | Golfo do Biafra (pt) (0 m) | ||||
Comparte fronteira con | |||||
Datos históricos | |||||
Precedido por | |||||
Creación | 1 de xaneiro de 1960 | ||||
Organización política | |||||
Forma de goberno | república | ||||
• Presidente | Paul Biya (1982–) | ||||
Órgano executivo | Government of Cameroon (en) | ||||
• Primeiro ministro | Joseph Ngute (2019–) | ||||
Órgano lexislativo | Parliament of Cameroon (en) , | ||||
Máxima autoridade xudicial | Supreme Court of Cameroon (en) | ||||
Membro de | |||||
PIB nominal | 45.338.285.386 $ (2021) | ||||
Moeda | franco CFA de África Central | ||||
Identificador descritivo | |||||
Fuso horario | |||||
Dominio de primeiro nivel | .cm | ||||
Prefixo telefónico | +237 | ||||
Teléfono de emerxencia | 112 | ||||
Código de país | CM | ||||
Outro | |||||
Irmandado con | |||||
Sitio web | prc.cm… | ||||
Camerún converteuse nunha colonia alemá en 1884 coñecida como "Kamerun". Logo da primeira guerra mundial, esta foi dividida entre Francia e o Reino Unido de acordo cos mandatos da Sociedade de Nacións. Francia tomou 4/5 do territorio, mentors que o Reino Unido tan só 1/5, e ambos gobernaron baixo mandato ata a independencia en 1960 e 1961 respectivamente.[2] O partido político Union des Populations du Cameroun (UPC) defendía a independence, pero foi ilegalizado por Francia na década de 1950, o que levou á insurxencia de de liberación nacional que enfrontou a Francia e ás forzas militantes da UPC ata principios de 1971. En 1960, a parte do Camerún administrada por Francia independizouse como a República do Camerún baixo o presidente Ahmadou Ahidjo. A parte sur do Camerún Británico federouse con ela en 1961 para formar a República Federal do Cameroon. A federación abandonouse en 1972. O país foi renomeado República Unida do Camerún en 1972 e volveu chamarse República do Camerún en 1984 por un decreto presidencial decretado polo presidente Paul Biya. Biya, o actual presidente, dirixiu o país dende 1982 logo da dimisión de Ahidjo; previamente ocupara o cargo de primeiro ministro a partir de 1975. Camerún está gobernado como unha república presidencial unitaria.
As linguas oficiais de Camerún son o francés e o inglés, as linguas oficiais dos antigos Camerún francés e Camerún británico. O cristianismo é a maior relixión no Camerún, con minorías significativas musulmás e de crenzas tradicionais. O país ten experimentado tensións nos seus territorios de fala inglesa, onde os políticos abogaron por unha maior descentralización e mesmo pola separación completa ou independencia (como no caso do Consello Nacional do Camerún do Sur). En 2017, as tensións pola creación do estado de Ambazonia nos territorios anglófonos escalaron ata converterse nunha guerra aberta. Un gran número de persoas no Camerún viven da agricultura de subsistencia. O país ás veces é denominado "África en miniatura" pola súa diversidade xeolóxica, lingüística e cultral. Entre as súas características naturais salientan as súas praias, desertos, montañas, selvas e sabanas. O punto máis elevado do Camerún, a case 4100 metros de altura, é o monte Camerún, na Rexión Suroeste.
As cidades máis poboadas do Camerún son Douala no río Wouri, a súa capital económica e principal porto; Yaoundé, a capital política; e Garoua. Limbé, no suroeste, ten un porto natural. Camerún é moi coñecida polos seus estilos musicais autóctonos, particularmente a Makossa, o Njang e o Bikutsi, e o seu exitoso equipo nacional de fútbol. É un estado membro da Unión Africana, as Nacións Unidas, a Organización Internacional da Francofonía (OIF), a Commonwealth de Nacións, o Movemento de Países Non Aliñados e a Organización para a Cooperación Islámica.
Etimoloxía
editarOrixinalmente, o Camerún foi o exónimo dado polos portugueses ao río Wouri, ao que chamaban Rio dos Camarões (en galego "río das gambas" ou "río gamba"), referíndose á daquela abundante gamba fantasma de Camerún.[3][4] O nome do país en portugués segue a ser Camarões.
Historia
editar- Artigo principal: Historia do Camerún.
Historia temperá
editarO territorio que actualmente ocupa o Camerún foi ocupado por primeira vez no Neolítico. Os habitantes contínuos máis lonxevos son os baka, un pobo pigmeo.[5] Desde alí, pénsase que as migracións bantús cara á África oriental, meridional e central producíronse hai uns 2000 anos.[6] A cultura sao xurdiu ao redor do lago Chad, c. 500 EC, e deu paso a Kanem e o seu estado sucesor, o Imperio de Bornu. No oeste xurdiron reinos, fons e xefaturas.[7]
Os mariñeiros portugueses chegaron á costa camerunesa en 1472. Observaron a abundancia de camarón fantasma Lepidophthalmus turneranus no río Wouri e chamárono Rio dos Camarões, que se converteu en Camerún noutras linguas.[8] Durante os seguintes séculos, os intereses europeos regularizaron o comercio cos pobos da costa, e os misioneiros avanzaron cara o interior.[9]
A malaria non permitiu que estableceran asentamentos permanentes. Os primeiros asentamentos estables europeos datan de finais da década de 1870, cando o uso da quinina fixo posible combater a malaria. No inicio, os europeos estaban sobre todo interesados en comerciar, o que facían na zona costeira, e adquirir escravos. O comercio de escravos foi reprimido a mediados do século XIX, aínda no remate dese século instaláronse no Camerún misións cristiás, as cales continúan a desempeñar un papel na vida do país.
En 1896, o sultán Ibrahim Njoya creou a escritura bamum, ou Shu Mom, para a lingua bamum.[10][11] Actualmente ensínase no país a través do Bamum Scripts and Archives Project.[11]
Colonia alemá
editar- Artigo principal: Camerún alemán.
Alemaña comezou a colonizar Camerún en 1868, cando a compañía Woermann de Hamburgo construiu un almacén no estuario do río Wouri. Posteriormente, Gustav Nachtigal asinou un tratado cun dos reis locais para anexionar a rexión ao dominios do emperador alemán.[12] O Imperio Alemán reclamou o territorio como a colonia de Kamerun en 1884 e comezou un avance constante cara o interior ao que se resistiron as poboacións nativas. Baixo os auspicios de Alemaña, as compañías comerciais eran administracións locais. Estas concesións empregaron traballo forzado para administrar plantacións rentables de plátano, caucho, aceite de palma, e cacao.[12] Mesmo os proxectos de infraestrutura dependían dun réxime de traballo forzado. Esta política económica foi moi criticada polas outras potencias coloniais.[13]
O 5 de xullo do 1884 a totalidade do territorio camerunés e algúns territorios veciños tornáronse a colonia alemá de Kamerun, coa capital situada primeiramente en Buea e despois en Yaoundé. Despois do final da primeira guerra mundial, o Reino Unido e a Francia dividiron esta colonia, cabendo á Francia a maior área, sendo as zonas máis distantes transferidas para o dominio doutras colonias francesas, e gobernando o restante a partir de Yaoundé.
Colonia francesa e británica
editar- Artigos principais: Camerún francés e Camerún británico.
Coa derrota de Alemaña na primeira guerra mundial, Kamerun converteuse nun mandato da Sociedade de Nacións e foi dividido no Camerún francés (francés: Cameroun) e o Camerún británico en 1919. Francia integrou a economía do Camerún coa de Francia[14] e mellorou a infraestrutura con investimentos de capital e traballadores cualificados, modificando o sistema colonial de traballo forzado.[13]
Os británicos administraron o seu territorio dende a veciña Nixeria. A población queixouse de que isto os convertía nunha "colonia de colonia" esquecida. A man de obra migrante procedente de Nixeria acudiu en masa ao sur do Camerún, poñendo fin ao traballo forzado, mais enfadando á poboación local, que se sentiu abrumada.[15] Os mandatos da Sociedade de Nacións convertéronse nos Fideicomisos das Nacións Unidas en 1946, e a cuestión da independencia converteuse nunha cuestión apremiante no Camerún francés.[14]
Francia prohibiu o partido político independentista, a Unión dos Pobos do Camerún (Union des Populations du Cameroun; UPC), o 13 de xullo de 1955.[16] Into provocou unha longa guerra de guerrillas emprendida pola UPC, e o asesinato de varios dos líderes do partido, entre eles Ruben Um Nyobè, Félix-Roland Moumié e Ernest Ouandie. No Camerún británico, a cuestión era se reunificarse co Camerún francés ou unirse a Nixeria; os británicos descartaron a opción da independencia.[17]
Independencia
editarO Camerún francés acadou a independencia no 1960 baixo a denominación de República do Camerún. Ao ano seguinte, a maioría musulmá do norte, que dominaba dous terzos do Camerún británico, votou pola adhesión á Nixeria, en canto que no sur a maioría cristiá, votou de forma que o outro terzo do Camerún británico se adherise á República do Camerún, formando a República Federal do Camerún.
O 1 de xaneiro de 1960, o Camerún francés independizouse de Francia co presidente Ahmadou Ahidjo. O 1 de outubro de 1961, o antigo Camerún do Sur británico independizouse do Reino Unido mediante votación da Asemblea Xeral da ONU e uniuse ao Camerún francés para crear a República Federal do Camerún, unha data que hoxe é celebrada como o Día da Unificación, un día festivo.[18] Ahidjo empregou a guerra en curso co UPC para concentrar o poder na súa presidencia, e continuou así mesmo despois da supresión da UPC en 1971.[19]
O seu partido político, a Unión Nacional do Camerún (UNC), converteuse no único partido político legal o 1 de setembro de 1966, e o 20 de maio de 1972, aprobouse a abolición do sistema de goberno federal mediante referendo, en favor dunha República Unida do Camerún, dirixida dende Yaoundé.[20] Este día é hoxe o Día Nacional do país, un día festivo.[21] Ahidjo seguiu unha política económica de liberalismo planificado, priorizando os cultivos comerciais e o desenvolvemento petroleiro. O goberno empregou os cartos do petróleo para crear unha reserva nacional de efectivo, para pagar aos agricultores, e financiar importantes proxectos de desenvolvemento; con todo, moitas iniciativas fracasaron cando Ahidjo nomeou a aliados non cualificados para dirixilas.[22]
A bandeira nacional mudou o 20 de maio de 1975. Suprimíronse as dúas estrelas, que foron substituídas por unha gran estrela central como símbolo da unidade nacional.
Ahidjo dimitiu o 4 de novembro de 1982 e deixou o poder ao seu sucesor constitucional, Paul Biya. Con todo, Ahidjo mantívose ao mando da CNU e tentou dirixir o país na sombra ata que Biya e os seus aliados o presionaron para que dimitira. Biya comezou a súa administración avanzando cara a un goberno máis democrático, mais un intento de golpe de estado fallido levouno cara o estilo de liderado do seu predecesor.[23]
Entre mediados da década de 1980 e finais da década de 1990 o país sufriu unha crise económica como resultado das condicións económicas internacionais, a seca, a caída dos prezos do petróleo, e anos de corrupción, mala xestión, e fisioloxismo. Camerún recorreu á axuuda externa, recurtou o gasto público, e privatizou as industrias. Coa reintrodución do multipartidismo en decembro de 1990, os antigos grupos de presión británicos do Camerún Meridional pediron unha maior autonomía, e o Consello Nacional de Camerún do Sur abogou por unha secesión completa como como República de Ambazonia.[24] O Código Laboral de Camerún de 1992 outorga aos graballadores a liberdade para pertencer a un sindicato ou non pertencer a ningún. É a elección do traballador unirse a algún sindicado da súa profesión, xa que hai máis dun sindicato en cada profesión no país.[25]
En xuño de 2006, resolvéronse as negociacións sobre a disputa territorial referente á península de Bakassi. Nas conversas participaron o presidente de Camerún Paul Biya of Cameroon, o daquela presidente de Nixeria Olusegun Obasanjo e o Secretario Xeral das Nacións Unidas Kofi Annan, e deron como resultado o control camerunés da península rica en petróleo. A parte norte do territorio foi entregada formalmente ao goberno camerunés en agosto de 2006, e o resto pasou á administración do Camerún dous anos despois, en 2008.[26] O cambio de límites provocou unha insurxencia separatista local, xa que moitos bakasianos negáronse a aceptar o goberno camerunés. Mentres a maior parte dos militantes depuxeron as armas en novembro de 2009,[27] algúns permaneceron en loita durante anos.[28]
En febreiro de 2008, Camerún experimentou o seu peor episodio de violencia en 15 anos cando unha folga do sindicato de transporte en Douala converteuse en protestas violentas en 31 áreas municipais.[29][30]
En maio de 2014, a raíz do secuestro das nenas da escola de Chibok, os presidentes Paul Biya de Camerún e Idriss Déby de Chad anunciaron que estaban librando unha guerra contra Boko Haram, e despregaron tropas na fronteira con Nixeria.[31] Boko Haram lanzou varios ataques en Camerún, matando a 84 civís nunha incursión en dezembro de 2014, mais sufrindo unha dura derrota nunha incursión en Janeiro de 2015. Camerún declarou a vitoria sobre Boko Haram no territorio camerunés en setembro de 2018.[32]
Dende novembro de 2016, manifestantes das rexións predominantemente anglófonas de Noroeste e Suroeste están a facer unha campaña para que se continúe co emprego do inglés nas escolas e os tribunais. Como resultado destas protestas houbo mortos e centos de persoas foron encarceladas.[33] En 2017, o goberno de Biya bloqueou o acceso a internet nestas rexións durante tres meses.[34] En setembro, os separatistas comezaron unha guerra de guerrillas para a independencia da rexión anglófona como República Federal de Ambazonia. O gobero respondeu cunha ofensiva militar, e a insurgencia estendeuse polas rexións de Noroeste e Suroeste. En 2019, os combates entre as guerrillas separatistas e as forzas do goberno cantinúan.[35] Durante o ano 2020, numerosos ataques terroristas —moitos deles perpetrados sen que ninguén se atribuíra a autoría— e as represalias do goberno, levaron a un derramamento de sangue en todo o país.[36] Dende 2016, máis de 450 000 persoas fuxiron dos seus fogares.[37] O conflito levou indirectamente a un aumento dos ataques de Boko Haram, xa que o exército camerunés retirouse en alta medida do norte para centrarse na loita contra os separatistas de Ambazonia.[38]
Máis de 30 000 persoas no norte de Camerún fuxiron ao Chad logo dos enfrontamentos étnicos polo acceso á auga entre os pescadores musgum e pastores da etnia choa árabe en decembro de 2021.[39][40]
Goberno e política
editar- Artigo principal: Goberno e política do Camerún.
Goberna desde 1982 Paul Biya da Alianza Democrática Popular (APDC). A APDC tamén obtivo o control do Parlamento en 1992 e Bija foi reelixido ese ano e en 1997. O principal grupo de oposición, o Fronte Socialdemócrata, cuestionou o resultado deses comicios. En 1997, o seu candidato, John Ndi, rexeitou a vitoria de Bija.
No século XXI, a minoría anglófona dos territorios do oeste incrementou as súas protestas contra o goberno central do país (de maioría francófona) en favor dunha maior autonomía política ou unha eventual secesión, chegando a declarar a independencia da rexión o 1 de outubro de 2017. Segundo a ONU, o Camerún tiña en 2018 arredor de 250.000 desprazadas internos[41].
Dereitos humanos
editar- Véxase tamén: Dereitos humanos no Camerún.
Organizacións polos dereitos humanos acusan ás forzas policiais e militares de maltratar ee mesmo torturar a presuntos delincuentes, minorías étnicas, persoas homosexuais, e activistas políticos.[42][43][44][45] As cifras das Nacións Unidas indican que 21 000 persoas fuxiron a países vecinos, mentres que 160 000 foron desprazadas internamente pola violncia, moitas supostamente escondidas nos bosques.[46] As prisións están masificadas e teñen pouco acceso a alimentos e instalacións médicas axeitadas,[44][45] ademais os cárceres administrados por gobernantes tradicionais no norte están acusadas de reter a opositores políticos a instancias do goberno.[43] Con todo, dende a primeira década do século XXI, un número cada vez maior de policías e xendarmes ten sido procesado por conduta inapropiada.[44] O 25 de xullo de 2018, o Alto Comisionado para os Dereitos Humandos da ONU Zeid Ra'ad Al Hussein expresou a súa profunda preocupación polos informes de violacións e abusos nas rexións anglófonas de Noroeste e Suroeste do Camerún.
De acordo coa OCHA, máis de 1,7 millóns de persoas precisan asistencia humanitaria nas rexións de Noroeste e Suroeste. A OCHA tamén estima que canto menos 628 p;000 persoas foron desprazadas internamente pola violencia nas dúas rexións, mentres que máis 87 000 fuxiron a Nixeria.[47][46]
Os actos sexuais entre persoas do mesmo sexo están prohibidos polo artigo 347-1 do código penal con penas de entre seis meses e cinco anos de prisión.[48]
Dente decembro de 2020, Human Rights Watch afirmou que o grupo armado islamista Boko Haram intensificou os seus ataques e matou a canto menos 80 civís en cidades e vilas da rexión Extremo-Norte do Camerún.[49]
Divisións administrativas
editar- Artigo principal: Organización territorial do Camerún.
A constitución divide o Camerún en 10 rexións semiautónomas, cada unha delas baixo a administración dun Consello Rexional electo. Cada reixión está encabezada por un gobernador designado polo presidente.[50]
Estes líderes están encargados de implementar a vontade do presidente, informar sobre o estado de ánimo e as condicións das rexións, xestionar a administración pública, manter a paz, e supervisar os líderes das unidades administrativas máis pequenas. Os gobernadores teñen amplos poderes: poden ordenar propaganda na súa zona e chamar o exército, os xendarmes, e a policía.[50] Todos os funcionarios dos gobernos locais son empregados do Ministerio da Administración Territorial do goberno central, do cal tamén obteñen a maior parte dos seus orçamentos os gobernos locais.[6]
As rexións están subdivididas en 58 departamentos (départements). Estes están encabezados por oficiais de división (préfets). As divisións están tamén divididas en subdivisións (arrondissements), encabezadas por oficiais asistentes de división (sous-prefets). Os distritos, administrados por xefes de distrito (chefs de district), son as unidades administrativas máis pequenas.[51]
As tres rexións máis setentrionais son Extremo-Norte (Extrême Nord), Norte (Nord), e Adamawa (Adamaoua). Directamente ao sur destas están as rexións de Centro (Centre) e Leste (Est). A Rexión Sur (Sud) encóntrase no golfo de Guinea e na fronteira sur. A rexión máis occidental do Camerún está dividida en cart rexións máis pequenas: as rexións de Litoral (Littoral) e Suroeste (Sud-Ouest) están na costa, e as de Noroeste (Nord-Ouest) e Oeste (Ouest) están nas pradeiras occidentais.[51]
A maior parte desta provincias foron definidas na década de 1960. As provincias Centre e Sud xorden da ruptura da provincia Centre-Sud en 1983, no mesmo ano, Adamaoua e Extreme-Nord xorden debido á escisión da provincia Nord.
Xeografía
editar- Artigo principal: Xeografía do Camerún.
O Camerún atópase situado no golfo de Guinea. Limita ao norte e ao oeste con Nixeria, ao sur con Gabón e con Guinea Ecuatorial, ao leste coa República Centroafricana e o Chad. Ao oeste limita co océano Atlántico.
No país distínguense varias rexións. Unha delas é a rexión litoral que vai desde a costa fronteiriza con Nixeria ata a fronteiriza con Guinea Ecuatorial. A cidade máis importante da costa do Camerún é Buea. Posteriormente a altura do país vaise elevando gradualmente: así, Douala atópase case ao nivel do mar, no estuario do río Wouri e Yaoundé atópase situada xa a uns 700 metros sobre o nivel do mar. Pasado Yaoundé atópase un macizo montañoso que separa esta zona do país da do norte. A cidade máis importante desta zona montañosa é Tibesti. O norte o territorio é máis chairo. As cidades máis importantes do norte do Camerún son Garoua e Maroua. No extremo norte do país atópase unha porción do lago Chad. No sur e o sueste o territorio convértese en selva, a cal vaise facendo máis espesa a medida que nos achegamos á fronteira coa República do Congo. Na meseta oeste, na fronteira con Nixeria, atópase a zona anglófona do país, cuxa cidade máis importante é Bamenda.
Economía
editar- Artigo principal: Economía do Camerún.
Ten reservas petroleiras que son explotadas moderadamente por empresas francesas e norteamericanas. Os principais produtos agrícolas son cacao, café e bananas pero a agricultura está moito máis diversificada ao momento de que o país se autoabastece de alimentos. Tamén hai explotación forestal.
A Unión Europea é o principal socio comercial do Camerún.
Demografía
editar- Artigo principal: Demografía do Camerún.
A poboación do Camerún en 2021 era de 27 198 628 habitantes.[52] A esperanza de vida era de 62,3 anos (60,6 anos para os homes e 64 anos para as mulleres).[53]
O Camerún conta cunha poboación lixeiramente superior de mulleres (50,5%) á de homes (49,5%). Máis do 60% da poboación ten menos do 25 anos. A poboación maior de 65 anos representa tan só o 3,11% do total[53]
A poboación do Camerún está dividida case por igual entre habitantes urbanos e rurais.[54] A densidade de poboación é maior nos grandes centros urbanos, as terras altas occidentais, e a chaira nororiental.[55] Douala, Yaoundé, e Garoua son as maiores cidades. En contraste, a meseta de Adamawa, a depresión suroriental de Bénoué, e a maior parte da meseta sur do Camerún están escasamente poboadas.[56]
Segundo a Organización Mundial da Saúde, a taxa de fertilidade en 2013 era de 4,8, cunha taxa de crecemento demográfico do 2,56%.[57]
Persoas das superpoboadas terras altas occidentais e o norte pouco desenvolvido estanse a trasladar ás zonas de plantacións costeiras e aos centros urbanos na busca de traballo.[58] Estanse a dar movementos máis pequenos a medida que os traballadores buscan traballo nos serradoiros e as plantacións no sour e o leste.[59] Aínda que a proporción de sexos a nivel nacional é relativamente parella, estes migrantes son principalmente homes, o que leva a proporcións desequilibradas nalgunhas rexións.[60]
No país practícanse tanto os matrimonios monógamos como os popígamos, e a familia camerunesa media é numerosa e extensa.[61] No norte, as mulleres adoitan coidar da casa, mentres que os homes pastorean o gando ou traballan de granxeiros. No sur, as mulleres adoitan cultivar os alimentos da familia, e os homes proporcionan carne e cultivan cultivos comerciais. A sociedades camerunesa e patriarcal, e a violencia e a discriminación contra as mulleres é común.[43][44][62]
Estímase que no Camerún hai entre 230 e 282 grupos étnicos e lingüísticos diferentes.[63][64] A meseta de Adamawa divide a estes en dous grupos: norte e sur. As persoas do norte pertencen a grupos lingüísticos sudánicos, que viven nas terras altas do norte, e os fulani, que se estenden por todo o norte do Camerún. Un pequeno grupo de shuwa viven nas proximidades do lago Chad. O sur do Camerún está habitado opr falanges de linguas bantús e semibantú. Os grupos de fala bantú viven nas zonas costeiras e ecuatoriais, mentres que boss semibantús viven nas pradeiras occidentais. Uns 5 000 pigmeos gyele e baka percorren os bosques húmidos do sueste e a costa, ou viven en pequenos asentamentos ao bordo das estradas.[65] Os nixerianos constitúen o maior grupo de cidadáns estranxeiros.[66]
Persoas refuxiadas
editarEn 2007, Camerún acollía a aproximadamente 97 400 persoas refuxiadas e solicitantes de asilo. Destas, 49 300 proviñan da República Centroafricana (moitos empurrados ao oeste a causa da guerra),[67] 41 600 do Chad, e 2 900 de Nixeria.[68] Os secuestros de cidadáns cameruneses a mans de bandidos centroafricanos ten aumentado dende 2005.[69]
Nos primeiros meses de 2014, milleiros de persoas refuxiadas que escapaban da violencia na República Centroafricana chegaron a Camerún.[70]
O 4 de xuño de 2014, AlertNet informou:
“ |
Case 90 000 persoas teñen fuxido ao veciño Camerún dende decembro e ata 2 000 por semana, a maior parte delas mulleres e nenos, continúan cruzando a fronteira, sinalan as Nacións Unidas. "As mulleres e os nenos están chegando a Camerún nun estado desastroso, logo de semanas, ás veces meses, no camiño, buscando comida," dixo Ertharin Cousin, director executivo do Programa Mundial de Alimentos (WFP polas súas siglas en inglés).[71] |
” |
Linguas
editar- Artigo principal: Linguas do Camerún.
A porcentaxe oficial estimada de falantes de francés e inglés é dun 70% e un 30% respectivamente segundo a presidencia da rapública.[72] O alemán, a lingua dos colonizadores orixinais, foi desprazado hai tempo polo francés e o inglés. O inglés pidgin camerunés é a lingua franca nos territorios que antigamente estiveron baixo a administración británica.[73] O camfranglais, unha mestura do inglés, o francés, e pidgin, foi gañando popularidade nos centros urbanos dende mediados da década de 1970.[74][75]
Ademais das linguas coloniais, no país hai aproximadamente 250 linguas máis faladas por case 20 millóns de cameruneses,[76] o que convirte ao Camerún nun dos países máis lingüsticamente diversos do mundo.[77]
En 2017, houbo protestas linguísticas por parte da pobación anglófona contra a percepción de opresión por parte da poboación francófona.[78] Despregouse o exército contra a persoas que se estaban a manifestar e houbo asasinatos, centos de persoas encarceradas, e milleiros fuxiron do país.[79] Isto culminou na declaración de independencia da República de Ambazonia,[80] que dende entón converteuse na Crise Anglófona.[78] Estímase que ata xuño de 2020, 740 000 persoas foran desprazadas internamente como resultado da crise.[81]
Relixión
editar- Artigo principal: Relixión no Camerún.
Camerún ten un alto grao de liberdade e diversidade e relixiosa.[44] A fe maioritaria é o cristianismo, practicada por ao redor de dous terzos da poboación, mentres que o islam conta cunha minoría significativa de en torno a unha cuarta parte. Ademais as crenzas tradiconais continúan a ser practicadas por moitas persoas. A maior concentración de persoas musulmanas encóntrase no norte, mentres que a as cristiás concéntranse principalmente nas rexións do sur e o oeste, aínda que se poden atopar persoas que practican calquera de ambas relixións por todo o país.[83] As grandes cidades contan cunha poboación significativa de ambos grupos.[83] A poboación musulmana no Camerún está dividida en sufís, salafís,[84] xiís, e musulmáns sen denominación.[84][85]
As persoas das provincias do noroeste e suroeste, que formaban parte do Camerún británico, supoñen a maior proporción de protestantes. As rexións francófonas do sur e o oeste son maioritariamente católicas.[83] Os grupos étnicos do sur seguen predominantemente crenzas cristiás ou animistas tradicionais africanas, ou unha combinación sincrética de ambas. A xente cre amplamente na bruxería, e o goberno prohibe estas prácticas.[86] As presuntas bruxas adoitan ser vítimas de violencia colectiva.[44] Informouse que o grupo xihadista Ansar al-Islam opera no norte de Camerún.[87]
Nas rexións do norte, o grupo étnico fulani localmente dominante é case completamente musulmán, mais a poboación en xeral está dividida case equitativamente entre musulmáns, cristiáns, e seguidores das relixións indíxenas (chamados Kirdi ("pagáns") polos fulani).[83] O grupo étnico bamum da Rexión Oeste é maioritariamente musulmán.[83] As relixións tradicionais nativas son practicadas nas áreas rurais de todo o país, mais son raramente practicadas publicamente nas cidades, en parte porque moitos grupos relixiosos indíxenas teñen un carácter intrinsecamente local.[83]
Educación
editarEn educación, existiron dous sistemas, un en inglés e o outro en francés logo da independencia. O sistema do Camerún do Leste foi baseado no modelo francés, o Camerún do Oeste usou o modelo británico. Os dous sistemas foron combinados no ano 1976. As escolas cristiás e misioneiras foron unha parte importante do sistema educativo. Nas áreas meridionais do país case todos os nenos da idade de educación primaria asisten á escola. Con todo, no norte, sempre foi unha parte illada do Camerún, o absentismo escolar é alto. A maioría dos estudantes no Camerún non chega máis aló do nivel primario.
O país conta con tres universidades: Universidade de Yaoundé I, Universidade de Yaoundé II (con campus fóra da cidade), e a Universidade Católica para África Central (UCAC).
Saúde
editarA calidade da atención sanitaria é xeralmente baixa.[88] A esperanza de vida ao nacer estaba estimada en 56 anos no 2012, dos cales se esperaban 48 anos de vida saludable.[57] A taxa de fertilidade segue a ser alta no Camerún cunha media de 4,8 nacementos por muller e unha idade media da nai no momento do primeiro parto de 19,7 anos.[57] No Camerún hai tan só un médico por cada 5 000 habitantes segundo a Organización Mundal da Saúde.[89] En 2014 só o 4,1 % do PIB foi destinado á sanidade.[90] Debido aos recortes económicos no sistema de saúde, hai pouco profesional sanitario. Os e as profesionais da saúde que se forman no Camerún emigran porque o salario é baixo e a carga de traballo é alta. As enfermeiras están no paro a pesar de que se precisa da súa axuda. Algunhas delas axudan voluntariamente para non perder as súas habilidades.[91] Fora das grandes cidades, as instalacións adoitan estar sucias e mal equipadas.[92]
En 2012, as tres prinncipais enfermidades mortais foron a sida, a infección respiratoria aguda e as enfermidades diarreicas.[57] Entre as enfermidades endémicas encóntranse o dengue, a filariose, a leishmaniose, a malaria, a esquistosomiase, e a enfermidade do soño.[93] A taxa de prevalencia da VIH/sida en 2016 estimouse en 3,8 % para as peersoas de 15 a 49 anos,[94] aínda que un forte estigma contra a enfermidade mantén artificialmente baixos o número de casos reportados.[95] En 2016 estimábase que 46 000 nenas e nenos por debaixo dos 14 anos vivían co VIH. En Camerún, o 58 % das persoas que tiñan o VIH coñecen o seu estado, e só o 37 % reciben TAR. En 2016 producíronse 29 000 mortes debido á sida tanto en persoas adultas como en nenas e nenos.[94]
O planchado de seos, unha práctica tradicional que é prevalente no Camerún, pode afectar á saúde das nenas.[96][97][98][99] A mutilación xenital feminina, aínda que non está moi estendida, é practicada nalgunhas poboacións; segundo un informe de UNICEF do ano 2013,[100] O 1 % das mulleres no Camerún foron sometidas a esta práctica. A prevalencia de anticonceptivos foi só do 34,4 % en 2014, o que tamén afecta á saúde das mulleres. A medicina tradicional continúa a ser unha alternativa popular á medicina baseada na evidencia.[101]
Cultura
editar- Artigo principal: Cultura do Camerún.
Música e danza
editar- Artigos principais: Música do Camerún e Danza do Camerún.
A música e a danza son partes integrais das cerimonias, festivais, reunións sociais, e narracións camerunesas.[102][103] As danzas tradicionais son altamente coreografiadas e separan a mulleres e homes ou prohiben a participación dun sexo por completo.[104] Os propósitos das danzas varían dende o puro entretemento á devoción relixiosa.[103] Tradicionalmente a música transmítese de xeito oral. Nunha actuación típica, un coro de cantantes repite a voz dun solista.[102]
O acompañamento musical pode ser tan sinxelo como dar palmas e golpear cos pés,[105] mais os instrumentos tradicionais inclúen campás portadas por bailaríns, claquetas, tambores e tambores parlantes, frautas, trompas, sonajas, güiros, instrumentos de corda, asubíos, e xilófonos; as combinacións destes varían segundo o grupo étnico e a rexión. Algúns intérpretes cantan cancións completas sos, acompañados por un instrumento similar a un arpa.[106]
Os estilos da música popular inclúen o ambasse bey da costa, o assiko dos bassa, o mangambeu dos Bangangte, e o tsamassi dos Bamileke.[107] A música nixeriana influíu nos músicos do Camerún anglófono, e o éxito highlife de Prince Nico Mbarga "Sweet Mother" é o disco africano máis vendido da historia.[108]
Os dous estilos musicais máis populares son o makossa e o bikutsi. O makossa desenvolveuse en Douala e mestura música folclórica, highlife, soul, e música do Congo. Músicos como Manu Dibango, Francis Bebey, Moni Bilé, e Petit-Pays popularizaron o estilo en todo o mundo nas décadas de 1970 ee 1980. O bikutsi orixinouse como música de guerra entre os ewondo. Artistas como Anne-Marie Nzié desenvolvérono como música de baile popular a partir da década de 1940, e músicos como Mama Ohandja e Les Têtes Brulées popularizárono internacionalmente durante as décadas de 1960, 1970 e 1980.[109][110]
Festividades
editarAs festividade máis importante asociada co patriotismo en Camerún é o Día Nacional, tamén chamado Día da Unidade. Entre as festividades relixiosas máis importantes encóntrase o Día da Asunción, e o Día da Ascensión, que adoita ter lugar 39 días despois da Pascua. Nas provincias do Noroeste Suroeste, chamadas colectivamente Ambazonia, o día 1 de outubro é considerado un día nacional, unha data que a poboación considera o día da súa independencia de Camerún.[111]
Gastronomía
editar- Artigo principal: Gastronomía do Camerún.
Moda
editarA relativamente grande e diversa poboación de Camerún é igualmente diversa nas súas modas. O clima, a relixión, a etnia, e as crenzas culturais, así como as influencias coloniais, o imperialismo, e a globalización son factores que inflúen o xeito de vestir camerunés actual. Entre as roupas camerunesas máis destacadas se encontran os pagnes, os sarongs das mulleres camerunesas; a chechia un sombreiro tradicional; o kwa, un bolso masculinio; e a gandura, un atuendo masculino personalizado.[112] Tanto as mulleres coma os homes empregan mantos e taparrabos, aínda que o seu uso varía segundo a rexión, con influencias dos estilos fulani máis presente no norte, e dos igbo e os yoruba máis frecuentemente no sur e no oeste.[113] Imane Ayissi é un dos deseñadores de moda máis salientados do Camerún e ten recibido recoñecemento internacional.[114]
Arte tradicional e artesanía
editarAs artes e artesanía tradicional practícanse en todo o país con fins comerciais, decorativos e relixiosos. As tallas de madeira e as esculturas son especialmente comúns.[115] A alta calidade das terras altas occidentais emprégase para olaría e cerámica.[103] Outros artigos de artesanía inclúen a cestaría, traballo de contas, traballo coon latón e bronce, tallado ou pintura de cabazas, bordado, e traballo do coiro. Os estilos de vivendas tradicionais empregan materiais locais e vaían dende os refuxios temporais de madeira dos nómades Mbororo ata as casas rectangulares de barro dos pobos do sur. As vivendas de materiais como o cemento e a folla de lata son cada vez máis comúns.[116] A arte contemporánea está promovida principalmente por organizacións culturais independentes (Doual'art, Africréa) e iniciativas promovidas por artistas (Art Wash, Atelier Viking, ArtBakery).[117]
Literatura
editar- Artigo principal: Literatura do Camerún.
A literatura camerunesa tense concentrado en temas tanto africanos como europeos. Os escritores da época colonial como Louis-Marie Pouka e Sankie Maimo foron educados por sociedades misioneiras europeas e abogaron por unha asimilación da cultura europea para levar o país ao "mundo moderno".[118] Logo da segunda guerra mundial, escritores como Mongo Beti e Ferdinand Oyono analizaron e criticaron o colonialismo e rexeitaron a asimilación.[119][120][121] Na década de 1960, ademais de Mongo Beti e Ferdinand Léopold Oyono, outros escritores exploraron o postcolonialismo, os problemas do desenvolvemento africano, e a recuperación da identidade africana.[122]
Algúns escritores aclamados pola crítica inclúen a Imbolo Mbue, Patrice Nganang, Calixthe Beyala, Bate Besong, Gaston-Paul Effa, Werewere Liking, Ba'bila Mutia, John Nkemngong Nkengasong, Bole Butake, Leonora Miano, Francis B Nyamnjoh e Linus T. Asong.[123][124]
En 2014, Imbolo Mbue asinou un acordo dun millón de dólares con Random House polo seu primeiro manuscrito. A novela titulada Behold the Dreamers segue as tribulacións dun inmigrante camerunés e un executivo de Lehman Brothers durante a crise financeira de 2008.[125][126]
Cine
editar- Artigo principal: Cine do Camerún.
Pouco despois da independencia do país, cineastas como Jean-Paul Ngassa e Thérèse Sita-Bella exploraron temas similares. Shortly after independence, filmmakers such as Jean-Paul Ngassa and Thérèse Sita-Bella explored similar themes.[127][128] a mediados da década de 1970, cineastas como Jean-Pierre Dikongué Pipa e Daniel Kamwa abordaron os conflitos entre as sociedades tradicional e postcolonial. Nas seguintes dúas décadas os filmes, do mesmo xeito que a literatura, centráronse máis en temas exclusivamente cameruneses.[129]
Deportes
editar- Artigo principal: Deporte no Camerún.
A mellor participación do Camerún nos Xogos Olímpicos foi en Atenas 2004. A Selección de fútbol gañou a medalla de ouro nas xustas.
Outros logros destacados da selección de fútbol do Camerún foi ser o primeiro equipo africano en chegar aos cuartos de final, na Copa Mundial de Fútbol de 1990. Desde ese entón o equipo ten o alcume de "Os Leóns Indomables".
O cricket ten entrado tamén on Camerún como deporte emerxente, coa Ferecarión Camerunesa de Cricket participando en partidos internacionais.[130]
Camerún ten producido numerosos xogadores de baloncesto que chegaron a competir na National Basketball Association (NBA), entre os que se encontran Pascal Siakam, Joel Embiid, D. J. Strawberry, Ruben Boumtje-Boumtje, Christian Koloko, e Luc Mbah a Moute.[131]
O antigo campión dos pesos pesados da UFC Francis Ngannou naceu o Camerún.[132]
Notas
editar- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para camerunés.
- ↑ Dupraz, Yannick (setembro de 2019). "French and British Colonial Legacies in Education: Evidence from the Partition of Cameroon". The Journal of Economic History (en inglés) 79 (3). pp. 628–668. ISSN 0022-0507. doi:10.1017/S0022050719000299.
- ↑ "Cameroon (adj.)" (en inglés). etymonline.com. Consultado o 26 de xaneiro de 2024.
nation in West Africa, its name is taken from the Anglicized form of the former name of the River Wouri, which was called by the Portuguese Rio dos Camarões "river of prawns" (16th century) for the abundance of these they found in its broad estuary. Camarões is from Latin cammarus "crawfish, prawn"
- ↑ "Camarões: o que os crustáceos têm a ver com o país?" (en portugués). Veja. Consultado o 26 de xaneiro de 2024.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 2.
- ↑ 6,0 6,1 "Cameroon" (en inglés). US Department of State. 25 de agosto de 2011. Consultado o 19 de febreiro de 2024.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeNjung
- ↑ Pondi, J.E. (1997). "Cameroon and the Commonwealth of nations". The Round Table (en inglés) 86 (344). pp. 563–570. doi:10.1080/00358539708454389.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeFanso
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 59.
- ↑ 11,0 11,1 "Bamum" (en inglés). National Museum of African Art, Smithsonian Institution. Arquivado dende o orixinal o 1 de xaneiro de 2012. Consultado o 4 de maio de 2024.
- ↑ 12,0 12,1 "historyworld". Arquivado dende o orixinal o 7 de abril de 2019. Consultado o 17 de abril de 2019.
- ↑ 13,0 13,1 DeLancey & DeLancey 2000, p. 125.
- ↑ 14,0 14,1 DeLancey & DeLancey 2000, p. 5.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 4.
- ↑ Terretta, M. (2010). "Cameroonian Nationalists Go Global: From Forest Maquis to a Pan-African Accra". The Journal of African History (en inglés) 51 (2). pp. 189–212. doi:10.1017/S0021853710000253. Parámetro descoñecido
|s2cid=
ignorado (Axuda) - ↑ Takougang, J. (2003). "Nationalism, democratisation and political opportunism in Cameroon". Journal of Contemporary African Studies (en inglés) 21 (3). pp. 427–445. doi:10.1080/0258900032000142455. Parámetro descoñecido
|s2cid=
ignorado (Axuda) - ↑ Cook, Diane (2 de setembro de 2014). Cameroon (en inglés). Mason Crest. p. 95. ISBN 978-1-4222-9434-5.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 6.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 19.
- ↑ "20 May National Day". Presidency of the Republic of Cameroon. Arquivado dende o orixinal o 3 May 2019. Consultado o 3 May 2019.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 7.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 8.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 9.
- ↑ Yella, Ginna Violet. "Freedom of Trade Union Membership: An Appraisal of the 1992 Labour Code of Cameroon" (PDF). United International Journal for Research & Technology (en inglés) 01 (02, 2019). ISSN 2582-6832.
- ↑ "Cameroon: Presidents Obasanjo And Biya Shake Hands on Disputed Bakassi Peninsula" (en inglés). Allafrica. 13 de xuño de 2006. Arquivado dende o orixinal o 17 de febreiro de 2017. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ "Cameroon Rebels Threaten Security in Oil-Rich Gulf of Guinea" (en inglés). Jamestown Foundation. 24 de novembro de 2010. Arquivado dende o orixinal o 29 de agosto de 2018. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ Ngwane, George (2015). "Preventing renewed violence through peace building in the Bakassi peninsula (Cameroon)" (en inglés). Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeNkemngu
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeMatthews
- ↑ Kindzeka, Moki Edwin (26 de maio de 2014). "Cameroon, Chad Deploy Troops to Fight Boko Haram – Nigeria". ReliefWeb (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 14 de xullo de 2014.
- ↑ "Boko Haram has been repelled, Cameroon's leader declares". CBC News (en inglés). 30 de setembro de 2018. Archived from the original on 14 de maio de 2019. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ Gigova, Radina (15 December 2016). "Rights groups call for probe into protesters' deaths in Cameroon". CNN (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 27 de febreiro de 2019. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ "Cameroon internet shut for separatists". BBC News (en inglés). 2 de outubro de 2017. Arquivado dende o orixinal o 20 de setembro de 2018. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ "Burning Cameroon: Images you're not meant to see". BBC News (en inglés). 25 de xuño de 2018. Arquivado dende o orixinal o 19 de setembro de 2018. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ Ekonde, Daniel (18 de novembro de 2020). "The world's most neglected conflict" (en inglés). New Frame. Arquivado dende o orixinal o 30 de novembro de 2020. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ Tisdall, Simon (9 de xuño de 2019). "In a world full of wars, why are so many of them ignored?". The Guardian (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 18 de maio de 2024. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ "Insecurity Escalates In North Region As Gov't, Military Concentrate In Anglophone Regions". The National Times (en inglés). 25 de febreiro de 2019. Arquivado dende o orixinal o 12 de marzo de 2019. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ "Thousands flee northern Cameroon after deadly intercommunal clashes". France 24 (en inglés). 10 de decembro de 2021. Arquivado dende o orixinal o 8 de xaneiro de 2022. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ "Northern Cameroon bears brunt of inter-ethnic clashes, 22 dead, 30 injured". Africanews (en inglés). 14 de decembro de 2021. Arquivado dende o orixinal o 1 de xaneiro de 2022. Consultado o 17 de agosto de 2024.
- ↑ L’1 d’octubre camerunès, Diari Ara, 25 de agosto de 2018 (en catalán).
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeAmnesty
- ↑ 43,0 43,1 43,2 Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeFreedom House
- ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 44,4 44,5 Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeHuman Rights Report
- ↑ 45,0 45,1 Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeEHRC
- ↑ 46,0 46,1 "OHCHR – UN Human Rights Chief deeply alarmed by reports of serious rights breaches in Cameroon" (en inglés). Oficina do Alto Comisionado para os Dereitos Humanos. Arquivado dende o orixinal o 3 d agosto de 2018. Consultado o 22 de xuño de 2024.
- ↑ "Cameroon" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 8 de xuño de 2023. Consultado o 22 de xuño de 2023.
- ↑ Ottosson, Daniel (Maio de 2008). "State-sponsored Homophobia: A world survey of laws prohibiting same sex activity between consenting adults" (PDF) (en inglés). International Lesbian and Gay Association (ILGA). p. 11. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 6 de marzo de 2009.
- ↑ "Cameroon: Boko Haram Attacks Escalate in Far North" (en inglés). Human Rights Watch. 5 de abril de 2021. Arquivado dende o orixinal o 5 de abril de 2021. Consultado o 22 de xuño de 2024.
- ↑ 50,0 50,1 Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeNeba 250
- ↑ 51,0 51,1 "Core document forming part of the reports of States Parties: Cameroon" (en inglés). UNHCHR. Arquivado dende o orixinal o 23 de outobro de 2015. Consultado o 12 de abril de 2013.
- ↑ "2022 Revision of World Population Prospects" (en inglés). Departamento de Asuntos Económicos e Sociais das Nacións Unidas. Consultado o 3 de marzo de 2024.
- ↑ 53,0 53,1 Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeCIA
- ↑ West 2004, p. 3.
- ↑ Neba 1999, pp. 109–111.
- ↑ Neba 1999, p. 111.
- ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 "Cameroon: WHO Statistical Profile" (PDF) (en inglés). Organización Mundial da Saúde. xaneiro de 2015. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 21 de marzo de 2017. Consultado o 31 de marzo de 2024.
- ↑ Neba, 1999 & 105–6.
- ↑ Neba & 1999 106.
- ↑ Neba, 1999 & 103–4.
- ↑ Mbaku 2005, p. 139.
- ↑ Mbaku 2005, p. 141.
- ↑ Neba 1999, pp. 65, 67.
- ↑ West 2004, p. 13.
- ↑ Neba 1999, p. 48.
- ↑ Neba 1999, p. 108.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeRCross
- ↑ "World Refugee Survey 2008" (en e). U.S. Committee for Refugees and Immigrants. 19 de xuño de 2008. Arquivado dende o orixinal o 2 de outubro de 2008. Consultado o 31 de xaneiro de 2024.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeMusa Gunmen
- ↑ "Cameroon: Location of Refugees and Main Entry Points (as of 02 May 2014) – Cameroon" (en inglés). UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. Arquivado dende o orixinal o 14 de xullo de 2014. Consultado o 31 de xaneiro de 2024.
- ↑ Nguyen, Katie (4 de xuño de 2014). "Cameroon: Starving, Exhausted CAR Refugees Stream Into Cameroon – UN". allAfrica.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 10 de xuño de 2014. Consultado o 31 de xaneiro de 2024.
- ↑ "Presentation of Cameroon" (en inglés). Presidency of the Republic. Consultado o 29 de xaneiro de 2024.
- ↑ Neba 1999, p. 94.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 131.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeNiba
- ↑ Kouega, Jean-Paul. 'The Language Situation in Cameroon', Current Issues in Language Planning, vol. 8/no. 1, (2007), pp. 3–94.
- ↑ Pereltsvaig, Asya (16 de xuño de 2011). "Linguistic diversity in Africa and Europe – Languages Of The World" (en inglés). languagesoftheworld.info. Arquivado dende o orixinal o 15 de maio de 2012. Consultado o 29 de xaneiro de 2024.
- ↑ 78,0 78,1 Genin, Aaron (11 de febreiro de 2019). "AFRICAN POWDER KEG: CAMEROONIAN CONFLICT AND AFRICAN SECURITY" (en inglés). The California Review. Consultado o 16 de abril de 2019.
- ↑ "Deaths and detentions as Cameroon cracks down on anglophone activists". The Guardian (en inglés). 2018.
- ↑ Ani, Kelechi Johnmary, Gabriel Tiobo Wose Kinge, and Victor Ojakorotu. "Political crisis, protests and implications on nation building in Cameroon." African Renaissance 15.Special Issue 1 (2018): 121–139
- ↑ "Cameroon: Humanitarian Dashboard (January to June 2020)". 11 de novembro de 2020. Consultado o 30 de xaneiro de 2024. Texto "editorialcUN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs " ignorado (Axuda); Parámetro descoñecido
|ligua=
ignorado (Axuda) - ↑ "National Profiles" (en inglés). thearda.com. Consultado o 31 de xaneiro de 2024.
- ↑ 83,0 83,1 83,2 83,3 83,4 83,5 "July–December, 2010 International Religious Freedom Report – Cameroon" (en inglés). Departamento do Estado dos EUA. 8 de abril de 2011. Arquivado dende o orixinal o 5 de novembro de 2011. Consultado o 1 de febreiro de 2024.
- ↑ 84,0 84,1 "The veil in west Africa: Banning the burqa: Why more countries are outlawing the full-face veil". The Economist (en inglés). 13 de febreiro de 2024. Arquivado dende o orixinal o 14 de febreiro de 2016. Consultado o 1 de febreiro de 2024.
- ↑ Pew Forum on Religious & Public life. 9 August 2012. Retrieved 29 October 2013
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeGeschiere
- ↑ "Boko Haram timeline: From preachers to slave raiders". BBC News (en inglés). 15 de maio de 2013. Arquivado dende o orixinal o 14 de novembro de 2018. Consultado o 21 de xuño de 2024.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 21.
- ↑ "3 medical marvels saving lives". CNN (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 22 de novembro de 2013. Consultado o 31 de marzo de 2024.
- ↑ "UNdata | country profile | Cameroon" (en inglés). data.un.org. Arquivado dende o orixinal o 4 de novembro de 2016. Consultado o 31 de marzo de 2024.
- ↑ Rose Futrih N. Njini (decembro de 2012). "The need is so great" (en inglés). D+C Development and Cooperation/ dandc.eu. Arquivado dende o orixinal o 24 de xuño de 2013. Consultado o 1 de abril de 2024.
- ↑ West 2004, p. 64.
- ↑ West 2004, pp. 58–60.
- ↑ 94,0 94,1 "Cameroon". www.unaids.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 23 de decembro de 2017. Consultado o 14 de abril de 2024.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeyqheor
- ↑ Randy, Joe (23 de xuño de 2006). "Cameroon girls battle 'breast ironing'" (en inglés). BBC News. Arquivado dende o orixinal o 11 de febreiro de 2007. Consultado o 14 de abril de 2024.
- ↑ {{Cita web |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/p01pgpzf |título=BBC World Service – Outlook, Fighting 'Breast Ironing' in Cameroon |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140120111044/http://www.bbc.co.uk/programmes/p01pgpzf |dataarquivo=20 de xaneiro de 2014 |editorial=BBC News |dataacceso=14 de abril de 2024 |lingua=en
- ↑ "Campaigners warn of 'breast ironing' in the UK – Channel 4 News" (en inglés). Channel4.com. 18 de abril de 2014. Arquivado dende o orixinal o 20 de agosto de 2014. Consultado o 14 de abril de 2024.
- ↑ Bawe, Rosaline Ngunshi (24 de agosto de 2011). "Breast Ironing: A harmful traditional practice in Cameroon" (en inglés). Gender Empowerment and Development(GeED). Arquivado dende o orixinal
|url-arquivo=
require|url=
(Axuda) o 26 de febreiro de 2015. Falta a|url=
(Axuda); - ↑ "UNICEF 2013" (PDF) (en inglés). 5 de abril de 2015. p. 27. Arquivado dende o orixinal (PDF) o
|url-arquivo=
require|data-arquivo=
(Axuda). - ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeLantum
- ↑ 102,0 102,1 Mbaku 2005, p. 189.
- ↑ 103,0 103,1 103,2 West 2004, p. 18.
- ↑ Mbaku 2005, p. 204.
- ↑ Mbaku 2005, p. 191.
- ↑ West 2004, pp. 18–19.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 184.
- ↑ Mbaku 2005, p. 200.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 51.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeNkolo
- ↑ Keke, Reginald Chikere. "Southern Cameroons/Ambazonia Conflict: A Political Economy", Theory & Event 23.2 (2020): 329–351.
- ↑ "Cameroon clothing – A description of the traditional attire of Cameroon" (en inglés). Cameroon-Today.com. Arquivado dende o orixinal o 4 de agosto de 2020. Consultado o 2 de decembro de 2024.
- ↑ Mbaku, John Mukum (2000). Culture and Customs of Cameroon. p. 135.
- ↑ "Cameroon:Imane Ayissi to project Cameroon's couture" (en inglés). 7 de abril de 2020. Arquivado dende o orixinal o 14 de abril de 2020. Consultado o 2 de decembro de 2024.
- ↑ West 2004, p. 17.
- ↑ Mbaku 2005, pp. 110–3.
- ↑ Mulenga, Andrew (30 de abril de 2010). "Cameroon's indomitable contemporary art". The Post (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 11 de marzo de 2014. Consultado o 28 de outubro de 2024.
- ↑ & Mbaku 2005, pp. 80–81.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeFitzpatrick
- ↑ Mbaku 2005, pp. 77, 83–84.
- ↑ Erro no código da cita: Etiqueta
<ref>
non válida; non se forneceu texto para as referencias de nomeVolet
- ↑ Mbaku 2005, pp. 85–6.
- ↑ "Literary Map of Africa Project" (en inglés). Library.osu.edu. Consultado o 28 de xaneiro de 2024.
- ↑ Bakwamagazine.com
- ↑ Bakwamagazine.com
- ↑ "Frankfurt Book Fair 2014: Two Debuts Draw Seven Figures" (en inglés). PublishersWeekly.com. 6 d outubro de 2014.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, pp. 119–120.
- ↑ West 2004, p. 20.
- ↑ DeLancey & DeLancey 2000, p. 120.
- ↑ "Cameroon announces the team for ACA T20 Africa CUP" (en inglés). africacricket.com. Consultado o 28 de xaneiro de 2024.
- ↑ "Cameroon NBA Players – RealGM" (en inglés). Basketball.realgm.com. Consultado o 28 de xaneiro de 2024.
- ↑ Morgan, Emmanuel (21 de xaneiro de 2022). "The Fearsome, Quiet Champion". The New York Times (en inglés). ISSN 0362-4331. Consultado o 28 de xaneiro de 2024.