Chad

país centroafricano

Coordenadas: 15°N 19°L / 15, -19

O Chad[3] (en francés Tchad, en árabe تشاد, Tshad), oficialmente República do Chad (en francés République du Tchad; en árabe جمهورية تشاد, Jumhūriyyat Tshād) é un país africano. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste co Camerún, Nixeria e mais Níxer. A súa capital é Xamena.

República do Chad
République du Tchad
جمهوريّة تشاد
Jumhūriyyat Tshād
Bandeira do Chad
Bandeira do Chad
Escudo do Chad
Escudo do Chad
BandeiraEscudo
Lema: Unité, Travail, Progrès
Unidade, Traballo, Progreso
Himno: La Tchadienne
Capital
 Poboación
Xamena
6 546 000 (1993)
Cidade máis poboadaXamena
Linguas oficiaisFrancés, árabe1
Forma de gobernoRepública
Mahamat Déby

Albert Pahimi Padacké
 · Data
 · Goberno actual
 · Constitución
de Francia
11 de agosto de 1960
3 de febreiro de 2005
31 de marzo de 1996
SuperficiePosto 21º
 • Total1 284 000 km²
 • % auga1,9
Fronteiras5 968 km
Costas0 km
PoboaciónPosto 74º
 • Total (2009[1])10 329 208 hab.
 • Densidade8 hab./km²
PIB (nominal)
 • Totaln/d
 • per cápitan/d
PIB (PPA)Posto 125º
 • Total (2006)16 196  millóns US$
 • per cápita1 749 US$
MoedaFranco CFA
IDH (2007)0,388 (170º) – Baixo
Xentiliciochadiano, chadiana[2]
Fuso horarioUTC+1
 • Horario de veránNon aplica
Dominio de Internet.td
Prefixo telefónico+235
Prefixo radiofónicon/d
Código ISOTD / TCD / 148
Membro de: ONU, UA, OIF
1 Hai ademais varias linguas autóctonas que non son oficiais

Historia Editar

Do mesmo xeito que a maioría do mundo, a área actualmente coñecida como o Chad comezou como un grupo desconectado de tribos. Eventualmente estas tribos foron tomadas por reinos. O Chad foi controlado por algúns reinos débiles ata ser tomado polo maior, pero aínda africano, Imperio Kanem-Bornu.

Logo, os estranxeiros comezaron a ter maior influencia sobre o Chad. Comezando na idade media, o Chad converteuse nun cruzamento de rutas entre os mercadores musulmáns e as tribos nativas. En 1891 o Chad converteuse en parte do Imperio colonial francés. Durante a segunda guerra mundial, o Chad foi a primeira colonia francesa en unirse aos aliados. En 1960 o Chad foi convertido pacificamente nun país independente.

En 1965 unha guerra civil comezou como unha sublevación de impostos do norte musulmán. A guerra foi longa e custosa. Durou ata 1998, en cuxo momento foi escrita a constitución e Idriss Déby foi elixido presidente.

Goberno e política Editar

Artigo principal: Goberno e política do Chad.

Tras a independencia estableceuse un sistema de partido único. A guerra civil de 1979 a 1982 entre o norte e o sur involucrou a tropas de Libia e Francia. En 1975 e 1982 houbo golpes de estado, o último a cargo de Hissène Habré, á súa vez derrubado por Idriss Déby en 1990. En 1992 legalizáronse os partidos políticos. Déby foi elixido presidente en 1996 e tivo que enfrontar unha rebelión dos nómades Toubou, radicados no norte do país. A guerra civil estendeuse durante décadas, alternando períodos de enfrontamentos abertos e de conflitos guerrilleiros. En abril de 2021 o presidente Déby foi asasinado nun destes enfrontamentos.

Organización político-administrativa Editar

 
Mapa do Chad
 
Rexións do Chad

O Chad divídese en 18 rexións.

  1. Batha
  2. Borkou-Ennedi-Tibesti
  3. Chari-Baguirmi
  4. Guéra
  5. Hadjer-Lamis
  6. Kanem
  7. Lac
  8. Logone Occidental
  9. Logone Oriental
  10. Mandoul
  11. Maio-Kebbi Leste
  12. Maio-Kebbi Oeste
  13. Moyen-Chari
  14. Ouaddaï (Abéché)
  15. Salamat
  16. Tandjilé
  17. Wadi Fira
  18. Iamena

Xeografía Editar

O Chad atópase situado na parte máis oriental do deserto do Sáhara, e é unha nación que non ten saída ao mar. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste con Camerún, Níxer e Nixeria, esta última a través do lago Chad.

O país conta con dúas zonas ben diferenciadas: a norte atópase dominada polo deserto, atopándose nos puntos máis setentrionais o macizo de Tibesti. O sur é máis chairo e conta con maior vexetación. Hai que sinalar que na metade norte a poboación predominante é a árabe, mentres que no sur predominan as etnias africanas como os sara.

Como é lóxico, os principais ríos do país van desde o sur do mesmo cara ao norte, desembocando moitos no lago Chad. Os principais ríos do Chad son o Chari e o Logone.

Economía Editar

Artigo principal: Economía do Chad.

Demografía Editar

 
Evolución demográfica entre 1961 e 2003

Ao ano 2007, o Chad ten unha poboación de 9 885 000 habitantes. A metade concéntrase no sur. No norte só habitan grupos nómades. Os musulmáns son o 50%, o 43% ten crenzas tradicionais e o 7% é cristián. Os idiomas oficiais son o francés e o árabe, aínda que se falan máis de 120 linguas e dialectos. A esperanza de vida é de 47 anos. A media de fillos por muller é de 5,56 unha das taxas máis altas do mundo, o cal provoca un incremento da poboación moi elevado. O 47.5% da poboación está alfabetizada.

Cultura Editar

No Chad a relixión con máis crentes é o islam. Os musulmáns supoñen aproximadamente a metade da poboación, e forman un grupo homoxéneo que vive principalmente no norte do país. Pola contra, o resto da poboación, que vive na metade sur do país, é un grupo máis heteroxéneo dentro do cal se poden distinguir dous grandes grupos: os católicos e os seguidores de relixións animistas tradicionais de África. Os primeiros destes últimos supón aproximadamente un 7% da poboación sendo o resto seguidores de relixións animistas tradicionais de África.

Festas Editar

Data Nome en galego
1 de xaneiro Ano Novo
1 de maio Día do traballo
11 de agosto Día da Independencia
28 de novembro Proclamación do día da República
1 de decembro Día da liberdade e a democracia

Notas Editar

  1. "Chad - The World Factbook, CIA". Arquivado dende o orixinal o 18 de maio de 2020. Consultado o 11 de marzo de 2010. 
  2. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para chadiano.
  3. López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1442. ISBN 9788482893419.