Chad
Coordenadas: 15°N 19°L / 15, -19
O Chad[3] (en francés Tchad, en árabe تشاد, Tshad), oficialmente República do Chad (en francés République du Tchad; en árabe جمهورية تشاد, Jumhūriyyat Tshād) é un país africano. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste co Camerún, Nixeria e mais Níxer. A súa capital é Xamena.
| República do Chad | |||
|---|---|---|---|
| République du Tchad جمهوريّة تشاد Jumhūriyyat Tshād | |||
| |||
| |||
.svg) | |||
| Lema: Unité, Travail, Progrès Unidade, Traballo, Progreso | |||
| Himno: La Tchadienne | |||
| Capital • Poboación | Xamena 6 546 000 (1993) | ||
| Cidade máis poboada | Xamena | ||
| Linguas oficiais | Francés, árabe1 | ||
| Forma de goberno | República | ||
| Mahamat Déby Albert Pahimi Padacké | |||
| · Data · Goberno actual · Constitución | de Francia 11 de agosto de 1960 3 de febreiro de 2005 31 de marzo de 1996 | ||
| Superficie | Posto 21º | ||
| • Total | 1 284 000 km² | ||
| • % auga | 1,9 | ||
| Fronteiras | 5 968 km | ||
| Costas | 0 km | ||
| Poboación | Posto 74º | ||
| • Total (2009[1]) | 10 329 208 hab. | ||
| • Densidade | 8 hab./km² | ||
PIB (nominal) | |||
| • Total | n/d | ||
| • per cápita | n/d | ||
| PIB (PPA) | Posto 125º | ||
| • Total (2006) | 16 196 millóns US$ | ||
| • per cápita | 1 749 US$ | ||
| Moeda | Franco CFA | ||
| IDH (2007) | 0,388 (170º) – Baixo | ||
| Xentilicio | chadiano, chadiana[2] | ||
| Fuso horario | UTC+1 | ||
| • Horario de verán | Non aplica | ||
| Dominio de Internet | .td | ||
| Prefixo telefónico | +235 | ||
| Prefixo radiofónico | n/d | ||
| Código ISO | TD / TCD / 148 | ||
| Membro de: ONU, UA, OIF | |||
1 Hai ademais varias linguas autóctonas que non son oficiais | |||
HistoriaEditar
Do mesmo xeito que a maioría do mundo, a área actualmente coñecida como o Chad comezou como un grupo desconectado de tribos. Eventualmente estas tribos foron tomadas por reinos. O Chad foi controlado por algúns reinos débiles ata ser tomado polo maior, pero aínda africano, Imperio Kanem-Bornu.
Logo, os estranxeiros comezaron a ter maior influencia sobre o Chad. Comezando na idade media, o Chad converteuse nun cruzamento de rutas entre os mercadores musulmáns e as tribos nativas. En 1891 o Chad converteuse en parte do Imperio colonial francés. Durante a segunda guerra mundial, o Chad foi a primeira colonia francesa en unirse aos aliados. En 1960 o Chad foi convertido pacíficamente nun país independente.
En 1965 unha guerra civil comezou como unha sublevación de impostos do norte musulmán. A guerra foi longa e custosa. Durou ata 1998, en cuxo momento foi escrita a constitución e Idriss Déby foi elixido presidente.
Goberno e políticaEditar
- Artigo principal: Goberno e política do Chad.
Tras a independencia estableceuse un sistema de partido único. A guerra civil de 1979 a 1982 entre o norte e o sur involucrou a tropas de Libia e Francia. En 1975 e 1982 houbo golpes de estado, o último a cargo de Hissène Habré, á súa vez derrubado por Idriss Déby en 1990. En 1992 legalizáronse os partidos políticos. Déby foi elixido presidente en 1996 e tivo que enfrontar unha rebelión dos nómades Toubou, radicados no norte do país. A guerra civil estendeuse durante décadas, alternando períodos de enfrontamentos abertos e de conflitos guerrilleiros. En abril de 2021 o presidente Déby foi asasinado nun destes enfrontamentos.
Organización político-administrativaEditar
- Artigo principal: Organización territorial do Chad.
O Chad divídese en 18 rexións.
XeografíaEditar
O Chad atópase situado na parte máis oriental do deserto do Sáhara, e é unha nación que non ten saída ao mar. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste con Camerún, Níxer e Nixeria, esta última a través do lago Chad.
O país conta con dúas zonas ben diferenciadas: a norte atópase dominada polo deserto, atopándose nos puntos máis setentrionais o macizo de Tibesti. O sur é máis chairo e conta con maior vexetación. Hai que sinalar que na metade norte a poboación predominante é a árabe, mentres que no sur predominan as etnias africanas como os sara.
Como é lóxico, os principais ríos do país van desde o sur do mesmo cara ao norte, desembocando moitos no lago Chad. Os principais ríos do Chad son o Chari e o Logone.
EconomíaEditar
- Artigo principal: Economía do Chad.
DemografíaEditar
Ao ano 2007, o Chad ten unha poboación de 9 885 000 habitantes. A metade concéntrase no sur. No norte só habitan grupos nómades. Os musulmáns son o 50%, o 43% ten crenzas tradicionais e o 7% é cristián. Os idiomas oficiais son o francés e o árabe, aínda que se falan máis de 120 linguas e dialectos. A esperanza de vida é de 47 anos. A media de fillos por muller é de 5,56 unha das taxas máis altas do mundo, o cal provoca un incremento da poboación moi elevado. O 47.5% da poboación está alfabetizada.
CulturaEditar
No Chad a relixión con máis crentes é o islam. Os musulmáns supoñen aproximadamente a metade da poboación, e forman un grupo homoxéneo que vive principalmente no norte do país. Pola contra, o resto da poboación, que vive na metade sur do país, é un grupo máis heteroxéneo dentro do cal se poden distinguir dous grandes grupos: os católicos e os seguidores de relixións animistas tradicionais de África. Os primeiros destes últimos supón aproximadamente un 7% da poboación sendo o resto seguidores de relixións animistas tradicionais de África.
FestasEditar
| Data | Nome en galego |
| 1 de xaneiro | Ano Novo |
| 1 de maio | Día do traballo |
| 11 de agosto | Día da Independencia |
| 28 de novembro | Proclamación do día da República |
| 1 de decembro | Día da liberdade e a democracia |
NotasEditar
- ↑ "Chad - The World Factbook, CIA". Arquivado dende o orixinal o 18 de maio de 2020. Consultado o 11 de marzo de 2010.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para chadiano.
- ↑ López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1442. ISBN 9788482893419.