Bernardo O'Higgins
Bernardo O'Higgins Riquelme, nado o 20 de agosto de 1778 en Chillán (Capitanía Xeneral de Chile) e finado o 24 de outubro de 1842, foi un militar e estadista chileno, considerado pai da patria no seu país. Foi destacada figura na loita da independencia de Chile e foi o primeiro Xefe de Estado de Chile independente baixo o título de Director Supremo entre 1817 e 1823, cando renunciou voluntariamente ao cargo para evitar unha guerra civil, exiliándose no Perú ata a súa morte.[1] Foi Capitán Xeneral do Exército de Chile, Brigadier das Provincias Unidas do Río da Prata, Xeneral da Gran Colombia e Organizador da Expedición Libertadora do Perú.
Primeiros anos editar
Naceu na facenda de Parral, de propiedade de Simón Riquelme, nas proximidades de Chillán, fillo de Ambrosio O'Higgins, irlandés ao servizo da coroa española, Intendente de Concepción, logo Gobernador de Chile e posteriormente Vicerrei do Perú e de Isabel Riquelme, muller de ascendencia vasca.[2] Aos catro anos, é sacado da casa materna por orde de Ambrosio e levado a Talca, á casa do comerciante Juan Albano Pereira.[3]
Bernardo edúcase primeiramente en Chillán no Colexio de Naturais (xa que nun principio non fora recoñecido polo seu pai; é coñecido como "Bernardo Riquelme"), onde aprendeu a falar mapudungun[4], debido a que os seus compañeiros eran os fillos de caciques, logo no Colexio do Príncipe en Lima. Logo viaxou a Europa, primeiro a Cádiz onde residiu en varias ocasións na casa do primeiro conde de Maule e despois a Londres, onde estudou no colexio de Richmond. A súa vida en Europa, segundo relatan as súas cartas, foi moi sufrida, estando ata a piques de morrer cando o atacou a febre amarela en Sanlúcar de Barrameda. O conde de Maule foi quizais o único que soubo acollelo.[5]
É en Inglaterra onde coñece ao seu mentor, o venezolano Francisco de Miranda, idealista e independentista, quen lle sinala o camiño para a emancipación da América Española. Esta entrevista é crucial no futuro de O'Higgins.[6]
Regresou a Cádiz en 1799, non logrando adoptar a carreira militar que desexaba.[7] O 3 de abril de 1800 embárcase na fragata "Confianza" con dirección a Bos Aires para regresar a Chile, pero esta é capturada por unha nave de guerra británica, debendo regresar a Cádiz. O seu pai Ambrosio estaba enfermo e esperaba a súa chegada a Chile.
En decembro de 1801 embarcouse unha vez máis cara a Chile e estivo a piques de naufragar en Terra de Fogo. Chegou a Chile finalmente en 1802. Ao ano seguinte púxoselle en disposición dos seus bens, herdando do seu pai, morto en 1801, a facenda San José das Canteiras, de 16.689 cuadras e máis de 4000 cabezas de gando, situada 25 km ao oriente da cidade de Los Ángeles, na cal ampliou as plantacións e os cultivos, mellorou a calidade do gando e construíu unha magnífica casa señorial, chamándose desde aí Bernardo O'Higgins. De cando en cando viaxaba a Concepción e a Chillán, onde quedaba por algunhas tempadas, sendo pronto nomeado en 1804, alcalde desta última, pero debido á súa curta idade, e ás súas múltiples actividades como agricultor e comerciante da súa herdanza, non puido exercer normalmente tal cargo, dous anos despois foi titulado Maestre de Campo como municipal cesante desa mesma cidade.
En 1808 foi o primeiro Alcalde Republicano da vila de Los Ángeles e Tenente Coronel, segundo Xefe, do Rexemento Nº 2 de milicias da Illa da Laja, e por aclamación popular deste mesmo pobo, en acta do 10 de xaneiro de 1810, Deputado polo Partido de Illa da Laja, ao primeiro Congreso Nacional de Chile.
Polo anteriormente descrito pódese sinalar que, os ollos de Bernardo O'Higgins abríronse á luz da vida ao sur de Chillán Vello, que foi educado ata os 4 anos nesa localidade, logo Talca, e na súa mocidade no estranxeiro, pero que, na actual Provincia do Biobío capital Los Angeles, fíxose home, formouse como agricultor, administrativo, político e militar.
Inicios da Independencia editar
Ao ocorrer o cabido aberto do 18 de setembro de 1810 e a posterior instauración da xunta de goberno, O'Higgins era Subdelegado da Illa da Laja. Era amigo próximo de Juan Martínez de Rozas, o principal líder da xunta de goberno, e antes da partida de Rozas á capital O'Higgins insistiulle na necesidade de establecer a liberdade de comercio e convocar a un congreso nacional, para que o pobo tomase interese na insurrección.[8] Foi electo deputado por Los Angeles ao primeiro Congreso Nacional de Chile,[9] sendo partidario do grupo máis radical dos que apoiaban a causa da independencia. O 24 de xuño xunto a outros 12 deputados, lanzan unha protesta á xunta de goberno e renuncian aos seus cargos,[10] nun movemento que intenta mover a unha revolución estancada pola supremacía dos moderados no congreso. Os poderes de deputado de O'Higgins son posteriormente ratificados polos veciños de Los Ángeles,[11] así que cando o congreso foi purgado por José Miguel Carrera de numerosos elementos realistas, O'Higgins volveu exercer como deputado, destacándose pola súa proposta de lei de establecer cemiterios en Chile, recuperando unha fracasada iniciativa do seu pai, aínda que esta non chegou a prosperar tampouco en 1811.
No entanto o seu importante labor como deputado, O'Higgins atopábase bastante enfermo para viaxar a Santiago de Chile, polo que faltou a moitas sesións, dedicándose aos seus labores de agricultor e comerciante na súa facenda Las Canteras, nas proximidades dos Angeles.
Cando Carrera deu un segundo golpe de estado para iniciar un goberno personalista, O'Higgins foi chamado para integrar unha xunta de goberno, xunto con Carrera e José Gaspar Marín. Xunto con este último, renunciou o 3 de decembro en protesta polo novo golpe de estado de Carrera, que suspendeu o congreso e instaurou unha ditadura, regresando O'Higgins á súa facenda das Canteras.
En 1813, con motivo do arribo da primeira expedición realista en Chile, comandada polo Brigadier Antonio Pareja, decidiu deixar o seu retiro, reunindo milicianos da Laja e comandándoos a Concepción, cidade que se cría manexada polos realistas.[12] Tras recibir unha mensaxe que lle ordenaba dispersar as súas tropas, desconfiado, dirixiuse a Talca, onde se reuniu con Carrera, colocándose ás súas ordes.[13]
Carrera ordenoulle que marchase a Linares para interceptar o paso ao comandante español Melchor Carvajal que se dirixía a Talca. Logrou vencer aos dragóns de Carvajal na praza de Linares, acto que foi unha das primeiras vitorias chilenas da independencia, polo que se lle ascendeu a coronel do exército pola Xunta Gobernativa de Santiago. Para esa data a figura de O'Higgins facía sombra á de Carrera.
Tras varias escaramuzas vitoriosas, O'Higgins dirixiuse ao sitio de Chillán, que resultou un desastre para os patriotas, aínda que combateu cun valor temerario que lle fixo famoso entre os soldados. Como forma de vinganza polo seu apoio á independencia, os realistas queimaron as casas da súa facenda, pincharon os seus campos e tomaron prisioneiras á súa nai e irmá, que despois serían trocadas pola esposa do xeneral Sánchez, e a través do Tratado de Lircay, que recoñecía á Coroa de España, como a autoridade.
O 17 de outubro, no val de El Roble, O'Higgins e os seus homes foron atacados por soldados realistas. No fragor de a batalla O'Higgins lanza a súa famosa frase:
"¡A min Raparigos! ¡Vivir con honra ou morrer con gloria! ¡o que sexa valente que me siga!".[14]
Inclusive tras ser ferido cun balazo, continúa loitando ata que a situación o obriga á retirada. José Miguel Carrera recoñecería o heroísmo de O'Higgins, escribindo no parte da batalla:
Non podo deixar en silencio o xusto eloxio que tan dignamente se merece o citado O'Higgins, a quen debe contar V. E. polo primeiro soldado, capaz en si só de reconcentrar e unir heroicamente o mérito de glorias e triunfos do Estado Chileno
Bernardo O'Higgins Xeneral en Xefe editar
Durante o proceso de Independencia de Chile, logo do desembarco das tropas realistas en Talcahuano, e do fracaso do cerco de Chillán, a Xunta de Goberno de Santiago trasladouse a Talca e nomeou a O'Higgins xeneral en Xefe, depondo xa que logo a Carrera.
O'Higgins resistiuse tres meses a aceptar o mando; o 28 de xaneiro de 1814 só cando Carrera se resignou e retirarse a Concepción aceptou tomar o mando .[15] Só dous días despois de asumir o mando desembarcaría unha nova expedición española, dirixida por Gabino Gaínza, con máis recursos que a expedición de Pareja
Os realistas toman Concepción e Talca. Realízase unha nova campaña, pero a diferenza da anterior esta resulta un desastre para as armas chilenas, con derrotas nas batallas de El Quilo e o Membrillar; subscribe o Tratado de Lircay coartado polo secuestro dos seus familiares, en que se recoñece a "lexitimidade do coloniaxe". O'Higgins perdeu gran parte da súa reputación por esta capitulación.
Carrera négase a aceptar tal situación e co apoio do presbítero Julián Uribe dá un cuartelazo, derrubando o goberno do Director Supremo Francisco de la Lastra e retomando o mando no Exército. O 29 de xullo de 1814 celebrábanse en Talca un cabido aberto[16] e outra xunta de guerra que acordaron descoñecer ao novo goberno e depolo polas armas. O'Higgins marcha cara á capital, combatendo contra as forzas de Carrera dirixidas polo seu irmán Luís Carrera na Batalla das Tres Acequias (26 de agosto de 1814), que resultou nunha derrota para O'Higgins.[17]
Coa chegada dunha nova expedición española ao mando de Mariano Osorio, Carrera e O'Higgins reconcílianse, póndose este último baixo as ordes do primeiro.[18]
O Desastre de Rancagua editar
- Artigo principal: Batalla de Rancagua.
Para enfrontar aos realistas O´Higgins elixiu ocupar Rancagua, contrariando a José Miguel Carrera que vía máis oportuno ocupar a Angostura de Paine. O 25 de setembro de 1814 O'Higgins fortificaba todos os accesos da praza.
O 1 de outubro, con 4500 realistas e dezaoito canóns, máis do dobre de forzas que os seus inimigos, Osorio presentouse fronte a Rancagua. Non existiu posibilidade de contactar as divisións que comandaban Juan José Carrera e José María Benavente, polo que O'Higgins decidiu refuxiarse na vila. Apostáronse nas catro rúas que desembocan na praza canóns atrincheirados. Tras un primeiro intento errado de tomar a praza, Osorio decide bombardear as trincheiras e asaltar as catro trincheiras simultaneamente. Con todo os patriotas resistiron ata o anoitecer, cando a escuridade terminou coa loita, aínda que xa sen auga pois os realistas cortaron o rego que vertía auga na cidade.
O 2 de outubro a batalla continuou ferozmente, os patriotas resistiran xa seis arremetidas desde o inicio da batalla, pero estaban case desfeitos. Nun último intento por salvar aos sobreviventes, O'Higgins e os seus soldados lanzáronse á carga abríndose paso a través das liñas inimigas, no denominado Desastre de Rancagua.[19]
Monte dacabalo o que poida. ¡Abrirémonos paso a través do inimigo!O'Higgins no Desastre de Rancagua
O Exército dos Andes editar
Trasladouse a Santiago cos sobreviventes, onde se entrevistou por última vez con Carrera, quedando de manifesto a inimizade destes dous homes. O'Higgins marchou cara a Arxentina xunto á súa nai e irmá. Despois do paso pola cordilleira, o 16 de outubro O'Higgins finalmente chegou a Mendoza, sendo recibido ao día seguinte por Juan MacKenna e por José de San Martín.
Logo dunha breve estadía en Mendoza, trasladouse a Bos Aires. Ata que o goberno de Bos Aires resolveu integralo ao exército que se organizaba en Mendoza ao mando de San Martín, co grao de Brigadier das Provincias Unidas do Río da Prata. Durante a organización do exército libertador manifestou unha forte amizade con San Martín que se mantería ata o fin dos seus días, e que comezara en Europa, cando ambos integraban a Logia Lautarina, de principios masóns.
Completados os preparativos, o exército emprendeu marcha o 21 de xaneiro de 1817. Cruzan a cordilleira polo paso dos Patos, liberan Putaendo no Combate das Coimas (7 de febreiro de 1817) e San Felipe el Real. Reúnense en Curimón coas tropas de Las Heras, procedentes de Santa Rosa de Andes, e diríxense aos cerros de Chacabuco. O 12 de febreiro, na costa Chacabuco, enfrontáronse ao exército realista dirixidas polo Coronel Rafael Maroto. O'Higgins cargou heroicamente contra os españois, acto que o coronel Estanislao Soler acusaría de insubordinación. Ao día seguinte unha xunta ofreceulle a dirección do país ao xeneral San Martín pola súa gran colaboración na xornada anterior, pero este negouse a aceptar o cargo. Logo douscentos veciños de Santiago proclamarían a Bernardo O'Higgins Director Supremo da nova nación. Este feito dá comezo á chamada "Patria Nova".
O'Higgins, Director Supremo da Nación editar
O'Higgins designa como ministros de Estados a Miguel Zañartu en Interior e a José Ignacio Zenteno en Guerra. Para afrontar os problemas financeiros crea o Ministerio de Facenda, con Hipólito Villegas como titular. Aboliu os títulos de nobreza e creo a "Lexión do Mérito de Chile", loitou contra os prexuízos relixiosos, sacando imaxes antiestéticas ou ridículas dos templos, substituíu a moeda coa efixie de Fernando VII de España por unha co selo do goberno, coñecida como "peso Independente".
O 2 de febreiro de 1818, en Talca, asina o Acta de Independencia de Chile, que foi xurada na Praza de Armas de Santiago o 12 de febreiro do mesmo ano. Cabe destacar que creou o primeiro cemiterio non católico, xa que a igrexa católica daqueles anos non permitía o enterro a persoas non católicas en solo sagrado polo cal creou o cemiterio xeral, tamén prohibiu o uso de escudos nas fachadas das casas palacios dos adiñeirados da época, soñou coa igualdade social á parte de ser un prócer da patria chilena. Converteuse no Libertador de Chile.
Nese ano, naceu o seu fillo natural, Pedro Demetrio O'Higgins, nado da súa relación amorosa coa que fose a seu amante, a dama crioula Rosario Puga.
Debido á presenza de tropas realistas en Talcahuano, O'Higgins manda unha expedición para terminar con esas tropas, con todo unha noticia alarmante puxo fin á situación. Chegaron noticias dunha nova expedición realista, encabezada por Mariano Osorio.
Os realistas atacaron de sorpresa o 19 de marzo de 1818 en Cancha Raiada, derrotando os patriotas na que O'Higgins saíu gravemente ferido dun brazo. Créndoselle morto a el e desesperando a San Martín, Manuel Rodríguez tomou o poder tras un discurso ante o Cabido en Santiago, e ser electo por aclamación do pobo. Ao coñecer as noticias, O'Higgins marchou de inmediato a Santiago desoíndo as recomendacións do seu médico, restablecendo a orde e reorganizando as forzas patriotas.
O 5 de abril, as forzas chilenas e arxentinas comandadas por San Martín enfrontáronse aos realistas de Osorio na Batalla de Maipú. O'Higgins saíra da capital esa mesma mañá e dirixiuse cara a Maipú cuns mil milicianos chegando para participar no desenlace final da batalla. Ao chegar ao campo de batalla O'Higgins abrázase con San Martín dialogando o seguinte.
O'Higgins: ¡Gloria ao salvador de Chile! San Martín: Xeneral, Chile non esquecerá xamais ao ilustre inválido que se presenta ferido ao campo de batallaO'Higgins e San Martín no momento do abrazo de Maipú
O'Higgins consagrouse á organización da Primeira Escuadra Nacional, para asegurar a soberanía de Chile e do resto de América, pois estas naves participarían na Expedición Libertadora do Perú. O 20 de agosto de 1820, o seu natalicio, O'Higgins despediría á escuadra libertadora desde Valparaíso, que navegaba ao Perú a cargo do Xeneral José de San Martín. Toda esta colaboración levouse a cabo logo dunha seria reflexión, xa que tras rexeitar ao Libertador xeral arxentino José de San Martín para apoiar a Campaña Libertadora cara ao Perú, comprendeu finalmente que de non apoiar a San Martín, a sorte da independencia de Chile corría perigo. Posteriormente O'Higgins negou novamente o seu auxilio a San Martín para o perfeccionamento dos seus plans do Sur do Perú, cristalizados na desastrosa expedición a Intermedios.
A guerra no sur non concluíra, debendo enfrontarse á nova ameaza das montoneiras, en especial a liderada polo bandido realista Vicente Benavides.
En materia política, proclamou dúas cartas fundamentais, a Constitución de 1818 e a Constitución de 1823, con el como director supremo e cun congreso bicameral, con cámara de deputados e de senadores.
Entre as súas obras destacan a creación da Escola Militar, destinada á preparación da oficialidade para o Exército de Chile; a creación da Academia de Gardamariñas o 4 de agosto de 1818, que hoxe é a Escola Naval, organización do mercado de abastos, difundiu o uso da vacina antivariólica e creación da Xunta médica nacional, reabriu o Instituto e a Biblioteca Nacional, transformou o basural da Cañada na Alameda das Delicias (hoxe Alameda Bernardo O'Higgins), mellorou o alumado público, terminou a Canle do Maipo; fundou as cidades de Vicuña, San Bernardo e La Unión, e iniciou as construcións dunha capela onde hoxe se atopa o Templo Votivo da nosa Señora do Carmen en Maipú.
Gobernou en forma autocrática durante os seis anos seguintes, baixo un marco legal feito á súa medida; as decisións tomadas por O'Higgins trouxeron como consecuencia a inimizade declarada e furibunda do clero realista (encabezada polo Bispo de Santiago, José Rodríguez Zorrilla) e dos terratenentes aristócratas, que vían ameazado o seu poder legado desde a época da Colonia.
O seu goberno viuse escurecido por unha serie de "crimes de estado" dos que se lle inculpou, tales como o asasinato en Tiltil de Manuel Rodríguez por orde de Bernardo de Monteagudo, o fusilamento en Mendoza de Luís Carrera e Juan José Carrera polo intento de golpe na cidade e posteriormente José Miguel Carrera debido ás súas montoneiras na Arxentina, son feitos que fan cada vez máis impopular a xestión de O'Higgins á cabeza do país e que, ao cabo, marcaría o inicio do fin do seu goberno.
A situación económica do país non marchaba ben, e para maiores desgrazas o 19 de novembro de 1822 un terremoto azoutou a zona central do país. Buscando unha solución aos problemas financeiros, en 1822 manda a Antonio José de Irisarri para contratar un empréstito en Inglaterra de 1 000 000 de libras, obtido tras arduas negociacións.
O descontento cara ao seu goberno vaise facendo progresivamente maior, a nova Constitución de 1822 é vista pola opinión pública como un intento desesperado por aferrarse ao poder, e provoca o levantamento das provincias dirixido por Ramón Freire. A pesar de que conta con tropas leais e co diñeiro do préstamo inglés, desexa evitar unha inminente guerra civil, polo cal renuncia o 28 de xaneiro de 1823, entregando o mando a autoridade que designase o pobo de Santiago, nomeándose unha xunta de tres persoas.
.jpg)
Lida o acta, O'Higgins tomou xuramento aos membros da xunta e fíxolles entrega do mando, pronunciando a seguinte arenga:
Sinto non depositar esta insignia ante a asemblea nacional, de quen a recibín; sinto retirarme sen consolidar as institucións que ela crera propias do país e que xurara defender; pero polo menos teño o consolo de deixar a Chile independente de toda dominación estranxeira, respectado no exterior e cuberto de gloria polos seus feitos de armas.Dou grazas á divina providencia que me elixiu instrumento para tales bens, e que me concedeu a fortaleza de ánimo necesaria para resistir o inmenso peso que sobre o min fixeron gravitar as azarosas circunstancias en que exercín o mando.
Pido moi de verdade ao ceo protexa do mesmo xeito aos que deben sucederme.
Señores, ao presente son un simple particular. Mentres estiven investido da primeira dignidade da república, o respecto, senón a miña persoa, polo menos a ese alto emprego, debía impor silencio ás vosas queixas. Agora podedes falar sen conveniencia. Que se presenten os meus acusadores. Quero coñecer os males que causei, as bágoas que fixen derramar. Saíde e acusádeme. Se as desgrazas que me botades en rostro foron, non o efecto preciso da época do poder senón do desafogo de malas paixóns, esas desgrazas non poden purgarse senón co meu sangue. Tomade do min a vinganza que queirades, que eu non vos oporei resistencia. ¡Aquí está o meu peito!".
Tras dicir isto abre violentamente a súa casaca e ofrece o seu peito espido aos seus acusadores, ao que responden os presentes: Nada temos contra o xeneral O'Higgins. Viva O'Higgins.[20]
Exilio e morte no Perú editar
O 19 de xullo de 1823, embarca no porto de Valparaíso na corveta inglesa Fly, para nunca máis tocar en vida solo chileno. Orixinalmente o seu destino era Inglaterra, pero radicouse no Perú. O Estado Peruano acólleo e obséquialle a Facenda de Cuiva e a Facenda Montalván (na cal reside), as dúas situadas en San Vicente de Cañete, na actual Región Lima. Viviu pobremente dedicado á agricultura, e cando Simón Bolívar libera definitivamente Perú, O'Higgins participa na recepción ao Libertador pero non recibe responsabilidade algunha. Posteriormente Bolívar outórgalle o grao de Xeneral da Gran Colombia aínda que o prócer chileno non participe en ningunha batalla. Tampouco existe parte oficial algún que estando no Perú participe en batalla co Exército Libertador, tampouco decreto oficial de grao militar ou título conferido.
En 1836, a inicios da creación da Confederación Perú-Boliviana, Bernardo O'Higgins atopábase en Lima. O 20 de decembro de 1836 envía unha carta a San Martín[21] manifestándolle unha favorable impresión sobre Santa Cruz. O'Higgins defende o dereito de integrarse como unha soa nación o Alto Perú e o Baixo Perú, adheríndose ao integracionismo de Santa Cruz. De igual xeito está en contra da política belicista de Diego Portales[22]..
O 1 de decembro de 1837 envía unha misiva a Santa cruz expresándolle o seu pesar polo inicio da Guerra contra a Confederación Perú-Boliviana, así como celebrando o tratado de paz asinado con Manuel Blanco Encalada[23].. Finalmente, o 10 de novembro de 1838 O'Higgins escribe sendas cartas a Santa Cruz e Manuel Bulnes, ofrecéndose como mediador na guerra.[23] Terminada a Confederación, Agustín Gamarra, ordena confiscar a condecoración que lle outorgou Santa Cruz a O'Higgins.[22]
O 8 de agosto de 1839, o Goberno chileno restitúelle, o grao de Capitán Xeneral do Exército de Chile, coa súa respectiva antigüidade.
Postulou desde Lima á presidencia, obtendo só 1 voto, polo tanto foi derrotado por Manuel Bulnes.
O 6 de outubro de 1842, o Congreso Nacional de Chile recoñécelle o dereito a gozar dos seus soldos, o cal abríalle a porta para volver ao país. Tras dirixirse ao Callao para embarcarse a Chile, o 28 de setembro de 1842, sentiuse desfallecer. O doutor Young, que o asistía, ordena trasladalo a Lima, logo dun novo ataque experimentado o 3 de outubro. Ás 12.30 do 24 de outubro de 1842 á idade de 64 anos, faleceu Bernardo O'Higgins na cidade de Lima, produto dun problema cardíaco, pero antes de falecer, na súa agonía, escoitouse a palabra: Magallanes
Os seus restos foron sepultados en chan peruano grazas á caridade da súa veciñanza e foron repatriados en 1869, contravindo os seus expresos desexos de ser sepultado na cidade de Concepción. Por longo tempo permaneceron nun sarcófago de mármore de Carrara no Cemiterio Xeral de Santiago, ata que o 20 de agosto de 1979 a urna foi trasladada por orde de Augusto Pinochet ao Altar da Patria, á entrada da Avenida Bulnes, fronte ao Palacio de la Moneda.
O 18 de outubro de 2004 os restos de O'Higgins foron levados temporalmente ata a Escola Militar, debido á construción da nova Praza da Cidadanía. Permaneceron alí ata o 10 de marzo de 2006 cando o seu corpo foi trasladado, agora en forma definitiva, á nova cripta subterránea do Libertador, no mesmo espazo que ocupaba o Altar da Patria.
O 15 de agosto de 2007, a casa onde residiu os seus últimos anos en San Vicente de Cañete foi seriamente afectada por un terremoto.[24] Actualmente aínda residen en Cañete a maioría dos descendentes de Demetrio O'Higgins, fillo único do procer chileno, falecido en 1868 e orixe da súa familia peruana que a dicir do historiador Antonio Zapata son os únicos descendentes directos do heroe chileno.[25]
A principios de 2009 foi restaurada a casa onde viviu en Lima, sendo esta administrada agora pola Pontificia Universidade Católica do Perú e restaurada pola empresa JL Conserva EIRL
Ministros de Estado editar
| Ministerio | Nome/Período |
|---|---|
| Interior e Relacións Exteriores | Miguel Zañartu y Santa María (1817-1818) Antonio José de Irisarri Alonso (1818) Joaquín Echeverría Larraín (1818-1823) |
| Guerra e Mariña | José Ignacio Zenteno (1817-1821) José Antonio Rodríguez Aldea (1821-1823) |
| Facenda | Hipólito de Villegas (1817-1818) Anselmo de la Cruz (1818) José Miguel Infante (1818) Anselmo de la Cruz (1818-1820) José Antonio Rodríguez Aldea (1820-1823) |
| Predecesor: José Miguel Carrera |
Xeneral en Xefe do Exército de Chile 27 de novembro de 1813 – 2 de setembro de 1814 |
Sucesor: José Miguel Carrera |
| Predecesor: Reconquista Española |
Director Supremo de Chile 16 de febreiro de 1817 - 28 de xaneiro de 1823 |
Sucesor: Xunta Gubernativa |
| Predecesor: José de San Martín |
Xeneral en Xefe do Exército de Chile 27 de abril de 1819 – 28 de xaneiro de 1823 |
Sucesor: Ramón Freire |
Notas editar
- ↑ "Bernardo O'Higgins Riquelme (1778-1842)". Memoria chilena. Consultado o 6 de novembro de 2019.
- ↑ "Copia arquivada" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 02 de outubro de 2013. Consultado o 16 de maio de 2010.
- ↑ Vicuña Mackenna, p.25
- ↑ "O´Higgins, un independentista que hablaba mapudungún" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 04/12/2010. Consultado o 26/10/2013.
- ↑ Eyzaguirre, Pereira y Valenzuela, Archivo de don Bernardo O'Higgins, Editorial Nascimiento, Santiago, 1946.
- ↑ Vicuña Mackenna, p.46-53
- ↑ Vicuña Mackenna, p.55-56
- ↑ Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946, vol.I, p.68
- ↑ Acta de Elección de deputados pola Vila dos Anxos en 10 de xaneiro de 1811
- ↑ Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946, vol.I, p.114-119
- ↑ Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946, vol.I, p.130-133
- ↑ Amunátegui, p.93
- ↑ Barros Arana, tomo IX, p.46-50
- ↑ Barros Arana, tomo IX, p.188
- ↑ Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946, vol. II, p.36-37
- ↑ Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946, vol. II, p.317-318
- ↑ Diario Militar de José Miguel Carrera, Capítulo X
- ↑ Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946, vol. II, p.340-346
- ↑ Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946, vol. II, p.420-427
- ↑ Amunátegui, p.448
- ↑ Cartas de O’Higgins a San Martín 1823-1837
- ↑ 22,0 22,1 "Prof. Pedro Godoy, Yungay: ¿festexo ou funeral?, Centro de Estudios Chilenos CEDECH". Arquivado dende o orixinal o 13 de decembro de 2007. Consultado o 28 de maio de 2010.
- ↑ 23,0 23,1 Cartas de O’Higgins a varios corresponsales 1816-1842.
- ↑ "Casa de Bernardo O'Higgins en Perú fue destruida por terremoto". Cooperativa.cl (en castelán). Consultado o 2020-01-14.
- ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 05 de decembro de 2008. Consultado o 28 de maio de 2010.
Véxase tamén editar
| Commons ten máis contidos multimedia sobre: Bernardo O'Higgins |
Bibliografía editar
Todos os textos están en castelán
- Archivo de don Bernardo O'Higgins Editorial Nascimiento, Santiago, 1946-, 36 v.
- Miguel Luis Amunátegui Aldunate La dictadura de O'Higgins Santiago: Imprenta, Litografía i Encuadernación Barcelona. 1914.
- Diego Barros Arana Historia General de Chile 16 vol. Santiago: Imprenta Cervantes.
- Jaime Eyzaguirre O'Higgins Santiago: Zig-Zag, 1995.
- Guillermo Feliú Cruz El pensamiento político de O'Higgins: estudio histórico Santiago: Universitaria, 1954.
- Julio Heise González O'Higgins, Forjador de una tradición democrática. Santiago, Imprenta Netipert, 1975.
- Eugenio Orrego Vicuña O'Higgins, Vida y Tiempo 211. Ed. Buenos Aires. Editorial Losada, S.A., 1957.
- Élba Lazo Valenzuela y Elsa Payo Ugarte Bernardo O´Higgins. El Estado de Chile y el Poder Naval Andrés Bello, ISBN 956-13-1604-8.
- Benjamín Vicuña Mackenna El ostracismo del general D. Bernardo O'HIggins Santiago: Imprenta i Librería del Mercurio 1860.
- Domingo Contreras Gómez, La ciudad de Santa María de Los Ángeles, Tomo I, 1942.
- Alberto Recart Novión, El Laja: un río creador, 1971.