Annobón

Annobón ou Annabón, do portugués Ano Bom, Ano Novo (porque foi descuberta un 1 de xaneiro), tamén chamada en ocasións Pagalú, é a menor e a máis afastada do continente das illas do golfo da Guinea, e pertence á Guinea Ecuatorial.

Annobón

Localización
1°26′07″S 5°37′51″L
Estado	Guinea Ecuatorial
Region of Equatorial Guinea (en)	Região Insular (pt)
Província da Guiné Equatorial (pt)	Província de Annobón (pt)
Poboación
Poboación	5.232 (2015) (307,76 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Q96627437
Superficie	17 km²
Medición	3,2 () × 6,4 () km
Bañado por	Golfo da Guinea
Punto máis alto	Quioveo (en) (598 m)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+01:00

Situación

Na costa africana do océano Atlántico no hemisferio sur, próximo ao ecuador 1° 24´S 5° 35´ E, no golfo da Guinea, ao sur de San Tomé e Príncipe e a 335 km da costa de Gabón, o lugar continental máis próximo. Fronte á desembocadura do río Ogüé (Ogoué), cuxas augas exercen influencia nas derivas cara á illa. Ata a independencia da Guinea Ecuatorial, foi o último territorio español no hemisferio sur.

Características

É unha illa volcánica de forma alargada e ovalada que consiste nunha gran roca basáltica con moitos penedos e varios illotes rochosos, todo ao redor a uns 2,5 km da mesma.

Xurdiu hai 4,8 millóns de anos e a última actividade volcánica, foi hai menos de 100.000 anos, no Terciario. Posúe catro picos de ladeiras abruptas, como o Fogo de 654 msnm e o Mazafin, cuxa altitude máxima é 831 msnm. A altura sobre o nivel do mar é de aproximadamente 4.200 m. Posúe 18 km² (2.088 ha): 6 km de longo e 3 de ancho.

Ten regatos como o Aguas Claras, que como o seu nome indica, é de auga fresca e potable. Posúe un cráter convertido en lagoa, (lago Mazafin ou A pot) de 600 m de lonxitude por 400 m de anchura, no centro da illa.

Contrastan cantís e outeiros crebados, costas e arrecifes abruptos por unha banda e fermosos vales e unhas poucas calas de area dourada como as do mar Caribe, polo outro.

A subida e baixada das mareas fan aparecer e desaparecer longas praias areosas e fondos mariños rochosos e cheos de peixe.

A humidade de relevo aumenta a frondosidade da vexetación hidrófila, desde a costa cara ao interior, con algunhas variacións. A parte norte da illa, con menos precipitacións, presenta unha paisaxe semiarida que durante a estación de choivas se cobre de extensas formacións herbáceas de gramíneas. O sur, sometido aos ventos húmidos, é un hábitat de selva húmida ecuatorial incluíndo plantacións abandonadas de cocos, cacaos e cafetais que cobren o 75% da superficie. Entre os 400 e os 500 m, a temperatura é máis agradable para os europeos.

Nas partes altas, a zona fría, ao redor dos picos Quioveo (598 msnm) e Santa Mina atopamos un bosque montano, sempre mollado polo orballo, que só frecuenta a poboación para recoller leña. Todos estes bosques e selvas son algo distintos aos equivalentes no continente e as outras illas do golfo. Non se posúen datos, pero a utilización de leña e a transformación do bosque en cultivos, poderían transformar de forma significativa a cuberta orixinal.

Clima

O seu clima non é moi caloroso nin chuvioso. A temperatura oscila todo o ano entre os 20 e 30 °C (mínimas de 18 e máximas de 34 °C), baixando coa altitude e variando coa orientación, os ventos e o relevo. As precipitacións anuais son normalmente entre 2.000 e 3.500 mm ao ano. Ten 2 estacións: Tendaua (inverno) máis húmido, de outubro a abril; e Jalma (verán) de maio a xullo. Un interludio chamado Sasá dura entre agosto e setembro. A destacar é a tempada de tornados.

Sociedade

Hai 5.008 habitantes cunha densidade de 294,6 hab./km².

Os annaboneses tradicionalmente foron pescadores que se escondían na montaña ante o acoso. Os problemas sanitarios como a febre amarela, son similares aos da illa de Bioko excepto por unha maior incidencia de cólera e malaria. Aínda cando é fama o seu apego á illa, ata data moi recente había un éxodo preferente cara á Guinea Ecuatorial continental e España. A media de idade é similar ao resto do país. Son católicos romanos. As misións cristiás e as prácticas máxicas animistas estiveron presentes desde hai moito. Deshabitada ata a colonización dos portugueses en 1474, a poboación actual principalmente son descendentes de africanos de Angola, vía San Tomé, escravos traídos polos portugueses cos que se mestizaron. En 1493 os refuxiados instalados en cabanas na fronteira de Portugal con España, xudeus sefardís expulsados de España, por orde de D. João II, son transportados para as illas de São Tomé e preto de dous mil nenos de 2 a 10 anos morren. Foi a primeira colonización exitosa da zona e influíu na súa historia posterior.

As linguas oficiais son castelán, francés e portugués; o Fá d'Ambô é falado na illa como lingua principal.

A cidade capital é San Antonio de Palé (chamada tamén Palé, São Antonio dá Praia ou San Antonio da Praia), de 600 habitantes, que conta cun aeródromo e a misión católica. Outros núcleos son: Aual (Santa Cruz) ao leste, entre os arroios A´pemanaix ao norte e A´taxgüesa ao sur; A´nganyi (San Pedro); Matubana (Ma´bana, San Antonio) ao sur, rodeada desde os primeiros tempos de plantacións de banano.

As súas principais industrias locais son a pesca e a explotación da madeira. Annobón é medianamente fértil. Segundo a oposición política e as axencias de viaxes, é un paraíso sen electricidade, sen auga corrente, sen hoteis, sen estradas (hai sendas) nin coches, sen televisores nin refrixeradores. Os nenos acoden regularmente ao colexio.

A maioría do transporte entre os puntos da illa realízase en barca ou caiuco e non hai un servizo marítimo regular entre Annobón e o resto do país, aínda que os barcos mercantes chegan cada poucos meses.

Os alimentos básicos son a iuca e o peixe. Ao visitante ofréceselle arroz de importación. Á parte da pesca, a poboación mantén unha agricultura de subsistencia na zona de cultivos do litoral: palma de aceite, palmeira areca, coco, árbore do pan, plátano, aguacate, papaio, azufaifo, ciruelo de annobon manga, laranxa, tamarindo, xudía, cacahuete, tomate, cabaza, cogombro, melón, malanga, cebola, ravo, pataca, iñame, batata, ananás, millo, cana de azucre, leituga, perexil, tabaco... vivindo en chozas. Cada familia annabonesa posúe e cultiva unha plantación, pero o réxime polo que se administran é o de comunidade cunha cooperativa. É tradicional ter xardíns con moitas flores.

Ecoloxía

A illa forma parte da ecorrexión denominada selva de terras baixas de Santo Tomé, Príncipe e Annobón.

Esta illa ecuatorial deshabitada ata época histórica, tan próxima ao continente (a 335 km da costa de Gabón), debeu ser rica en diversidade biolóxica. Os habitantes acostumaban a embarcarse en balsas e caiucos para cazar grandes baleas (yubartas), baleatos e outros cetáceos co arpón, sen afastarse da beira. Tamén son frecuentes as quenllas. Ao non realizarse investigacións sobre o particular, ignórase cantas especies insulares e oceánicas se extinguiron. Quedan dúas especies pertencentes ás paseriformes exclusivas de Annobón: o ollo branco, (Zosterops griseoviriscens) e o monarca do paraíso de Annobón (Terpsiphone smithii). Outras como a pomba de Sao Tomé ou malherbi (Columba malherbii) son de hábitat reducido e vulnerables. Hai 29 especies de aves (cantoras, cucos, miñatos, autillos, acuáticas, ligadas a zonas húmidas etc.), das cales oito son terrestres. Das especies mariñas, sete son estacionais.

Actualmente hai ademais 2 especies de morcegos (1 endémico); réptiles (3 especies endémicas); 1 de cobras, 2 gekkos, 3 de tartarugas mariñas; 18 especies de peixes de auga doce (1 endémica); mosquitos, escorpións e enormes cempés. Introducidas polo ser humano, como noutras illas: animais domésticos dos cales naturalizados: peixes, galiñas de Guinea, ratas, cans e gatos. A illa non tiña predadores mamíferos autóctonos.

As plantas vasculares espontáneas ou naturalizadas son ata o momento 208 especies (15% endémicas), destacan o baobab, a ceiba, (na cal tallan o caiuco) os ficus, os fieitos, e grandes formacións de musgo.

Historia

A expedición oceánica portuguesa de João de Santarém e Pêro Escobar, buscando portos seguros de escala para o tráfico de escravos e o camiño cara a As Indias bordeando o sur de África, descubriu o 1 de xaneiro de 1472 unha illa volcánica envolta en brétema e nubes. O 21 de decembro de 1474, João de Santarém descobre a illa de San Tomé. Pêro Escobar descobre a 17 de xaneiro de 1475 a illa do Príncipe.

En 1592 os portugueses enviaron un gobernador subalterno do gobernador da illa de San Tomé a Annobón, xunto cun mestre de escola e algúns africanos aos que denominaban semicivilizados.

Entre 1642 e 1648 cando Portugal loitaba contra España para manter a súa independencia, os holandeses tomaron posesión das illas do golfo da Guinea. A Compañía Holandesa das Indias exercerá durante eses anos o tráfico de escravos nas illas, comercio ao que tamén se dedicará despois a Compañía Portuguesa de Corisco desde a súa sede na illa de Corisco.

En 1656, Diego Delgado, veciño de San Tomé de orixe española, intentou sen éxito establecer plantacións de cana de azucre na illa de Annobón.

En 1778 España e Portugal intercambian a illa xunto coa illa de Fernando Poo (actual Bioko) e a costa inmediata desde a desembocadura do río Níxer ata a do río Ogonghe, é dicir un territorio que abarca Nixeria, Camerún, a Guinea Ecuatorial e Gabón, a España, por territorios suramericanos no Brasil e no Uruguai. Ante a pasividade dunha España decadente en pleno imperio Español, con ricas colonias de clima saudable en América, varias nacións foron ocupándoos.

En 1801 España concede a Inglaterra o dereito para usar a illa como porto para aprovisionamento de auga doce. Constrúese unha pequena fortaleza.

Na época portuguesa e máis tarde na española, servía como almacén de negros para os veleiros en navegación cara ao Brasil e o Río da Prata, que aproveitaban a corrente de Benguela cara a América. A moi pequena e moi montañosa illa, sen apenas terra cultivable, remota entón para todo, agás para os negreiros e esquecida por España, logo dunha revolta e un período de anarquía, ten durante moito tempo un autogoberno insular propio, de 5 membros. Un consello de 5 caciques de entre os habitantes que goberna a illa e a administra, vinculándoa tacitamente a São Tomé, a 160 km de distancia e por extensión a Portugal.

Ao final do s. XIX, perdidas a maioría das colonias americanas, España,con misioneiros, armada e Garda Civil, logo substituída pola Garda Colonial Africana, foi implantándose aos poucos, a pesar da hostilidade insular. Pagalú carecía de valor estratéxico, estaba case incomunicada e solitaria ao atoparse a máis de 500 km ao suroeste de Bioko, fóra dos camiños das posesións españolas da Guinea.

En 1836 o español José de Moros visitou a illa, daquela gobernada por un africano chamado Pedro Pomba que como todos os insulares cría que aínda era súbdito de Portugal.

En 1841 o Reino Unido propuxo a España a compra das illas de Fernando Poo e Annobón por 60.000 libras esterlinas. A oposición da prensa e a Cámara impediron que se levase a cabo o contrato.

Tomouse o exemplo da veciña Sao Tomé no trato coercitivo á poboación, a pesca do atún, o cultivo de cacao, cocos e tabaco. En 1878, como no resto das colonias españolas, prohíbese a escravitude, aínda que non cambia a situación. A illa brevemente converteuse en parte da colonia de Elobey, Annobón e Corisco ata 1909. O 11 de xullo de 1904 creouse o distrito de Annobón. En 1912 contaba cun único misioneiro. A frota baleeira española era asidua da illa.

En 1936 cazaron 416 baleas preto de São Tomé, 56 preto de Príncipe e 7 en Annobón. A Garda Colonial mantiña un posto cun cabo e dous gardas indíxenas.

En maio de 1972, tras a independencia da Guinea Ecuatorial, o goberno de Francisco Macías Nguema prohibe a entrada e saída da poboación, iniciándose un período de illamento da illa durante dous anos. Os insulares padecen unha epidemia de cólera sen asistencia médica.

Foi chamada brevemente Pagalú (Papagaio, o seu nome común en portugués crioulo) durante os últimos anos de mandato de Francisco Macías Nguema.

En 1986 profesionais surafricanos procedentes dos campos petrolíferos arxentinos invisten na Guinea Ecuatorial e visitan Annobón. Posteriormente profesionais rusos visitan tamén a visitan.

En 1988 a Guinea Ecuatorial asina un contrato por 10 anos coa compañía británica UK Buckinghamshire por valor de 1 600 000 $ USA. A compañía en referencia obtiña a cambio unha licenza para o almacenamento de 10 millóns de bidóns de residuos tóxicos e/ou radioactivos. Asináronse contratos similares con outras empresas europeas e americanas. Pouco despois os medios de comunicación españois advirten doutro acordo por 10 anos cunha empresa americana para facerse cargo de 7 000 000 de toneladas de residuos nucleares. O acordo prevía envíos de 720.000 toneladas anuais.

A mortaldade infantil subiu na mesma época. Numerosos investigadores europeos e médicos cubanos visitan a illa. Hai que destacar tamén a abundante presenza militar.

En 1992 nos fondos mariños que rodean Annobón atópanse grandes reservas petrolíferas, as maiores de toda a Guinea Ecuatorial, que é actualmente o terceiro produtor subsahariano co 6% das reservas mundiais de cru, razón pola cal o goberno ampliou grandemente as súas augas territoriais. O 90% das exportacións da Guinea Ecuatorial a España son petróleo. España ten un déficit de 509 millóns de euros coa antiga colonia.

En 1993 estala unha revolta da poboación perante as graves penurias de alimentos e os traballos forzados. Sanguenta represión militar na illa. O goberno guineano acusará a España e impide a chegada da axuda humanitaria que chegaba mensualmente á illa.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• http://www.viajeros.com/diario-2011.htmlArquivado 05 de xullo de 2008 en Wayback Machine. (en castelán)