Santiaguiño

Santiaguiño
Estado de conservación
Pouco preocupante
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Arthropoda Subfilo: Crustacea Clase: Malacostraca Orde: Decapoda Familia: Scyllaridae Xénero: Scyllarus Especie: S. arctus
Nome binomial
Scyllarus arctus (Linnaeus, 1758)
Sinonimia
Arctus arctus De Haan, 1849 Arctus crenulatus Bouvier, 1905 Arctus ursus Dana, 1852 Astacus arctus Pennant, 1777 Cancer Arctus Linnaeus, 1758 Cancer (Astacus) ursus minor Herbst, 1793 Chrysoma mediterraneum Risso, 1827 Nisto asper Sarato, 1885 Phyllosoma mediterraneum Hope, 1851 Phyllosoma sarniense Lukis, 1835 Phyllosoma parthenopaeum Costa, 1840 Scyllarus tridentatus Leach, 1814 Scyllarus cicada Risso, 1816 Scyllarus (Arctus) crenulatus Bouvier, 1915 Yalomus depressus Rafinesque MS in Holthuis, 1985

O santiaguiño (Scyllarus arctus, Linnaeus 1758) é un crustáceo decápodo mariño, da familia Scyllaridae, do grupo das lagostas.

Descrición

Mide entre 5 e 14 cm. Presenta cefalotórax e abdome, aquel de forma rectangular e cuberto de numerosos tubérculos e escamas formando debuxos irregulares, entre os que destaca, no centro, unha agrupación que lembra a imaxe da cruz de Santiago, á que debe o nome; este deseño apréciase máis claramente trala cocción. A cor é parda escura pero coa punta dos tubérculos abrancazada. Ten os ollos encaixados no bordo anterior do cacho e unhas anténulas con flaxelos moi curtos.

Son características da especie a presenza dun par de antenas anchas e planas, con forma de pa. O animal usa estas antenas para escavar e remove-las piedras ou a area para alimentarse, xa que é basicamente preeiro. Aínda así, tamén come moluscos e pequenos invertebrados.

O abdome, longo e groso, presenta unha serie de segmentos formados por placas duras tamén cubertas de tubérculos irregulares. Poden apreciarse bandas de cor azul pálido ou alaranxado. O telson mostra unha primeira metade calcificada, sendo o resto membranoso.

As patas torácicas son curtas e rematan nunha uña. Nas femias, o último par de patas remata nunhas pequenas pinzas.

Hábitat

Vive en fondos de rocha ou pedras, entre os 3 e os 50 m de profundidade. A súa área de distribución abarca boa parte do litoral atlántico europeo, desde as Illas Británicas ata os Azores, e mailo mar Mediterráneo.

Pesca

Péscase con nasas e con redes de arrastre.

Trátase dunha especie en franca regresión, practicamente desaparecida do mar e case ausente nos mercados desde hai anos. Captúrase esporadicamente nas nasas que se calan para outros crustáceos. En Galicia existe un Plan de explotación ditado no 2001 que limita as épocas de captura a xullo e agosto, coa pretensión de recupera-la especie.

O santiaguiño ten sona de marisco saboroso e moi apreciado, o que non impediu o seguinte comentario despectivo de Álvaro Cunqueiro:

”Quedan [de mariscos] algunhas cousas miudas, unhas que non son de moito mérito, coma os santiaguiños, que tiran a seco, aínda que haxa aficionados a xantalos en tortilla, con pirixel picado ou en salpicón, e outras que son excelentes, cun sabor fino, moi propio, coma os camaróns”.

Outras denominacións

Ademais da variante fonética santiaghiño, María do Carmo Ríos Panisse recolleu para este crustáceo os seguintes sinónimos:

• Arañoto, en Corme.
• Santiagho, en Abelleira, Espasante e Noia.
• Santiagués, en Burela, Marín; santiaghés en Cariño e Viveiro.
• Caballero de Santiago, en Burela, Foz e Ribadeo.
• Chícharo, en Bares
• Escachanoses, en Noia.
• Ghrilo, en Ares, Mugardos e Pontedeume.
• Lagosta da pedra, recollido por M. Abuín Soto nas Rías Baixas.
• Laghostino, en Panxón.
• Langostino, en Lira e Rianxo; langhostino en Viveiro.
• Langostino francés, en Burela; langhostino bravo, na Guarda.
• Luçero, en Mogor.
• Miniña, en Bueu.
• Moucho, en Portonovo.
• Parapeto, en Mera e Muxía; saltaparapetos, en Sada.
• Paspás, en Sada.
• Roquete, no Grove.
• Tacatá, en Camariñas.
• Tanguista, en Cangas do Morrazo.
• Zampeña, en San Cibrao.
• Zapatete e zapateto, en Caión.

Tamén recolleu as formas jaima e jamba, en Muxía, e Jaimito en Sardiñeiro.

Véxase tamén

Bibliografía

• CUNQUEIRO, Álvaro: A cociña galega. Editorial Galaxia, Vigo 1980.
• RAMONELL, Rosa: Guía dos mariscos de Galicia. Editorial Galaxia, Vigo 1985.
• RÍOS PANISSE, M. Carmen: Nomenclatura de la flora y fauna marítimas de Galicia (Invertebrados y peces). Anejo 7 de Verba, 1977.
• SUEIRO, Jorge Víctor: Manual del marisco. Penthalon, Madrid 1981.

Ligazóns externas

• Ficha do santiaguiño (Pedramol.com) (en castelán)
• Ficha do santiaguiño (Pescaderías coruñesas.es) (en castelán)
• Los despreciados santiaguiños (Enciclopedia de Gastronomía.es) (en castelán)
• Ficha en pescaderiascorunesas.es (en castelán)