Domingo Fontán

Domingo Fontán Rodríguez, nado en Porta do Conde (Portas) o 17 de abril de 1788 e finado en Cuntis o 24 de outubro de 1866, foi un ilustrado galego, xeógrafo, matemático, político e empresario, coñecido sobre todo por ser o autor do primeiro mapa topográfico científico de Galicia, a Carta xeométrica de Galicia. Foi secretario da Deputación Provincial de Galicia, director do Observatorio Astronómico de Madrid, deputado en Cortes e presidente da Real Sociedade de Amigos do País de Santiago. Os seus restos están no Panteón de Galegos Ilustres.

Domingo Fontán

Biografía
Nacemento	17 de abril de 1788 Porta do Conde, España
Morte	24 de outubro de 1866 (78 anos) Cuntis, España
Lugar de sepultura	Panteón de Galegos Ilustres
Deputado no Congreso dos Deputados
Datos persoais
Educación	Universidade de Santiago de Compostela
Actividade
Lugar de traballo	Madrid
Ocupación	matemático, político, topógrafo
Obra
Obras destacables Carta Xeométrica de Galicia
Familia
Cónxuxe	Manuela Ribas y Gómez
Sinatura

Traxectoria

De familia acomodada, os seus pais foron Rosendo Fontán Oliveira e Sebastiana Rodríguez Blanco. O seu pai e toda a familia Fontán é orixinaria de Briallos, parroquia de San Cristovo de  Briallos (hoxe Concello de Portas).

Foi o segundo de cinco irmáns, dous homes e tres mulleres. Domingo e Andrés, o seu irmán máis vello, foron educados por un tío materno, cura párroco en Noia.

Pasou boa parte da súa vida vencellado á Universidade de Santiago de Compostela, onde primeiramente cursou os estudos de Filosofía, matriculándose ao longo dos anos en Leis e Cánones, Ciencias exactas e Teoloxía e foi discípulo de José Rodríguez González, "o matemático de Bermés". En 1811 comezou a súa carreira de profesor como substituto do catedrático de Retórica e durante o curso 1813-14 substituíu o titular da cátedra de Lóxica e Metafísica. Foi procesado pola Real Audiencia en 1814; en 1815 restituíronlle os seus dereitos.

En 1817 comezou os seus traballos de medición para realizar a Carta xeométrica de Galicia, labor ao que consagrou dezasete anos da súa vida e polo que é lembrado hoxe en día. Durante o Trienio liberal foi secretario da Deputación Provincial de Galicia. En 1834 rematou os traballos da carta e presentouna oficialmente á Raíña Gobernadora, María Cristina de Borbón-Dúas Sicilias, quen mandou imprimila, se ben non se puido realizar esta tarefa ata o ano 1845 en París. Este foi o primeiro mapa realizado en España con métodos científicos e medicións matemáticas.

Foi elixido deputado polo Partido Liberal pola provincia de Pontevedra en 1837, ocupando este posto ata 1843, ano no que se retirou. Fontán fixo da súa causa a defensa de Galicia, sobre todo na abolición dos foros e na loita contra o caciquismo. Non obstante, o seu liberalismo valeulle a perda da súa cátedra universitaria até en dúas ocasións. Foi bibliotecario primeiro e presidente despois (de 1860 a 1861) da Real Sociedad Económica de Amigos del País de la ciudad de Santiago.

Tivo parte, por herdanza, nunha fábrica de papel no Castro, Lousame, que en 1863 chegou a ser enteiramente da súa propiedade. Traballou tamén no deseño do trazado da primeira liña férrea de Galicia en 1858, que uniu Santiago de Compostela con Carril, proxecto aprobado polas Cortes en 1861, e que non foi inaugurado ata dez anos despois.

PLANO DE LA RÍA DE AROSA
por
el D.^rD. Domingo Fontán
año de 1828.
(o norte está á esquerda).

Finou nun balneario en Cuntis, por mor dunha cistite aguda. Os seus restos foron soterrados no cemiterio xeral de Santiago e, o 30 de decembro de 1988, trasladados ao chan do Panteón de Galegos Ilustres, na igrexa do convento de San Domingos de Bonaval.

Na cultura popular

En 2015 a Editorial Galaxia publicou a novela de Marcos S. Calveiro, Fontán, baseada na súa vida.

Recoñecemento

A Real Academia Galega de Ciencias designouno como Científico Galego 2018.

Levan o seu nome rúas de varias cidades: Santiago de Compostela, Pontevedra, A Coruña, Ourense, Poio e Madrid.

Galería de imaxes

PLANO DEL PAIS
adyacente a las tres rías de la
CORUÑA, BETANZOS Y FERROL,
llamado de las Mariñas,
Por el D.^r D.ⁿ Domingo Fontán

• 
  Retrato na Real Sociedade de Amigos do País de Santiago.
• 
  Carta geométrica "...Con el trazado de ferro-carriles y carreteras kilometradas, año de 1917".
• 
  Carta geométrica de Galicia, en PDF (exemplar da biblioteca do Museo Naval).
• 
  Estatua en Portas, feita polo canteiro de Caldas de Reis Xavier Touceda.
• 
  Placa na súa casa natal.

Véxase tamén

Reportaxe sobre o mapa de Fontán en Nós TV.

Bibliografía

• AAVV (1946). D. Domingo Fontán y su mapa de Galicia en el primer centenario de la publicación. Con intro. de Otero Pedrayo. IEGPS. 
• Cores Trasmonte, Baldomero (2008). Domingo Fontán no parlamento. Deputación de Pontevedra. ISBN 978-84-8457-293-0. 
• Díaz-Fierros, F.; Fraga, X. A.; Mato, A., eds. (2018). Álbum da ciencia: 30 nomes e as súas achegas. Santiago de Compostela: CCG. ISBN 978-84-92923-94-6. 
• Méndez Martínez, Gonzalo (2005). Domingo Fontán. Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural. Xunta de Galicia. ISBN 84-453-4166-9. 
• Méndez Martínez, Gonzalo (2013). "Domingo Fontán Rodríguez, un ilustre descoñecido". Revista Grial (196): 112–129. 
• Domingo Fontán – Carta Geométrica de Galicia 1817-2017. Santiago de Compostela: Teófilo Comunicación. 2017. Arquivado dende o orixinal o 28 de maio de 2018. Consultado o 27 de maio de 2018.  (en galego).

Ligazóns externas

• Fundación Domingo Fontán
• Barral, Margarita. "Domingo Fontán Rodríguez. O home que puxo a Galicia no mapa" Álbum da ciencia, CCG.
• As causas das cousas, capítulo de Historias de Galicia na TVG.
• Domingo Fontán e a Carta Xeométrica. Recursos
• Unidade didáctica do Consello da Cultura Galega