Domingo Fontán

ilustrado galego, autor do primeiro mapa topográfico científico de Galicia

Domingo Fontán Rodríguez,[1][2][3][4] nado en Porta do Conde (Portas) o 17 de abril de 1788[5][6] e finado en Cuntis o 24 de outubro de 1866,[7] foi un ilustrado galego, xeógrafo, matemático, político e empresario, coñecido sobre todo por ser o autor do primeiro mapa topográfico científico de Galicia, a Carta xeométrica de Galicia. Foi secretario da Deputación Provincial de Galicia, director do Observatorio Astronómico de Madrid, deputado en Cortes e presidente da Real Sociedade de Amigos do País de Santiago. Os seus restos están no Panteón de Galegos Ilustres.[8]

Domingo Fontán
Nacemento17 de abril de 1788
Lugar de nacementoPorta do Conde
Falecemento24 de outubro de 1866
Lugar de falecementoCuntis
SoterradoPanteón de Galegos Ilustres
NacionalidadeEspaña
Alma máterUniversidade de Santiago de Compostela
Ocupaciónmatemático, político e topógrafo
CónxuxeManuela Ribas y Gómez
Coñecido porCarta Xeométrica de Galicia
Na rede
Galiciana: 393
editar datos en Wikidata ]

Traxectoria editar

De familia acomodada, os seus pais foron Rosendo Fontán Oliveira e Sebastiana Rodríguez Blanco. O seu pai e toda a familia Fontán é orixinaria de Briallos, parroquia de San Cristovo de  Briallos (hoxe Concello de Portas).[9]

Foi o segundo de cinco irmáns, dous homes e tres mulleres. Domingo e Andrés, o seu irmán máis vello, foron educados por un tío materno, cura párroco en Noia.[10]

Pasou boa parte da súa vida vencellado á Universidade de Santiago de Compostela, onde primeiramente cursou os estudos de Filosofía, matriculándose ao longo dos anos en Leis e Cánones, Ciencias exactas e Teoloxía e foi discípulo de José Rodríguez González, "o matemático de Bermés". En 1811 comezou a súa carreira de profesor como substituto do catedrático de Retórica e durante o curso 1813-14 substituíu o titular da cátedra de Lóxica e Metafísica. Foi procesado pola Real Audiencia en 1814; en 1815 restituíronlle os seus dereitos.[6]

En 1817 comezou os seus traballos de medición para realizar a Carta xeométrica de Galicia, labor ao que consagrou dezasete anos da súa vida e polo que é lembrado hoxe en día. Durante o Trienio liberal foi secretario da Deputación Provincial de Galicia. En 1834 rematou os traballos da carta e presentouna oficialmente á Raíña Gobernadora, María Cristina de Borbón-Dúas Sicilias, quen mandou imprimila, se ben non se puido realizar esta tarefa ata o ano 1845 en París.[6] Este foi o primeiro mapa realizado en España con métodos científicos e medicións matemáticas.

Foi elixido deputado polo Partido Liberal pola provincia de Pontevedra en 1837, ocupando este posto ata 1843, ano no que se retirou. Fontán fixo da súa causa a defensa de Galicia, sobre todo na abolición dos foros e na loita contra o caciquismo. Non obstante, o seu liberalismo valeulle a perda da súa cátedra universitaria até en dúas ocasións.[11] Foi bibliotecario primeiro e presidente despois (de 1860 a 1861) da Real Sociedad Económica de Amigos del País de la ciudad de Santiago.[12]

Tivo parte, por herdanza, nunha fábrica de papel no Castro, Lousame, que en 1863 chegou a ser enteiramente da súa propiedade.[13][14] Traballou tamén no deseño do trazado da primeira liña férrea de Galicia en 1858, que uniu Santiago de Compostela con Carril, proxecto aprobado polas Cortes en 1861, e que non foi inaugurado ata dez anos despois.

 
PLANO DE LA RÍA DE AROSA
por
el D.rD. Domingo Fontán
año de 1828.

(o norte está á esquerda).

Finou nun balneario en Cuntis, por mor dunha cistite aguda.[6] Os seus restos foron soterrados no cemiterio xeral de Santiago e, o 30 de decembro de 1988, trasladados ao chan do Panteón de Galegos Ilustres, na igrexa do convento de San Domingos de Bonaval.[15]

Na cultura popular editar

Levan o seu nome rúas de varias cidades: Santiago de Compostela, Pontevedra, A Coruña, Ourense, Poio e Madrid. En 2015 a Editorial Galaxia publicou a novela de Marcos S. Calveiro, Fontán, baseada na súa vida.[16]

Recoñecemento editar

A Real Academia Galega de Ciencias designouno como Científico Galego 2018.[17]

Galería de imaxes editar

 
PLANO DEL PAIS
adyacente a las tres rías de la
CORUÑA, BETANZOS Y FERROL,
llamado de las Mariñas,
Por el D.r D.n Domingo Fontán
 
Retrato na Real Sociedade de Amigos do País de Santiago.
Retrato na Real Sociedade de Amigos do País de Santiago.[12] 
 
Carta geométrica "...Con el trazado de ferro-carriles y carreteras kilometradas, año de 1917".
Carta geométrica "...Con el trazado de ferro-carriles y carreteras kilometradas, año de 1917".[18] 
 
Carta geométrica de Galicia, en PDF (exemplar da biblioteca do Museo Naval).
Carta geométrica de Galicia, en PDF (exemplar da biblioteca do Museo Naval). 
 
Estatua en Portas, feita polo canteiro de Caldas de Reis Xavier Touceda.
Estatua en Portas, feita polo canteiro de Caldas de Reis Xavier Touceda. 
 
Placa na súa casa natal.
Placa na súa casa natal. 

Notas editar

  1. "Fontán Rodríguez, Domingo". Diccionario enciclopédico galego universal 28. La Voz de Galicia. 2003-2004. p. 94. ISBN 84-7680-429-6. 
  2. "Fontán Rodríguez, Domingo". Dicionario biográfico de Galicia 2. Ir Indo Edicións. 2010-2011. p. 107. 
  3. "Fontán Rodríguez, Domingo". Diciopedia do século 21 2. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 924. ISBN 978-84-8288-942-9. 
  4. "Fontán Rodríguez, Domingo". Enciclopedia Galega Universal 9. Ir Indo. 1999-2002. p. 225. ISBN 84-7680-288-9. 
  5. Méndez Martínez, Gonzalo (2005). "Fontán Rodríguez, Domingo". Gran Enciclopedia Galega (DVD). ISBN 84-87804-88-8. 
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 "Apuntes biográficos" Fundación Domingo Fontán (en castelán).
  7. "Ficha no Congreso". congreso.es. Arquivado dende o orixinal o 13-04-2020. Consultado o 08-11-2017. 
  8. Xema Aguiar: "Domingo Fontán, el ilustre olvidado", Galiciaé. 20/5/2008.
  9. Arquivo familiar
  10. Suso de Toro: "Domingo Fontán, matemático sublime" El País, 1/4/2011.
  11. Miguel-Anxo Murado (2008). Otra idea de Galicia, p. 11. Debate. ISBN 978-84-8306-771-0.
  12. 12,0 12,1 "Real Sociedad Económica de Amigos del País de la ciudad de Santiago". Arquivado dende o orixinal o 02 de decembro de 2016. Consultado o 02 de decembro de 2016. 
  13. "Fontán polifacético" Fundación Domingo Fontán (en castelán).
  14. Asociación Galega do Patrimonio Industrial 31/1/2010 (en castelán).
  15. Xosé Lois Vila Fariña: "As súas cinzas"
  16. "«A novela reivindica a figura de Fontán e o papel da ciencia»" La Voz de Galicia, 27/1/2016.
  17. "Recursos sobre Domingo Fontán". Blog Carta xeométrica. 14 de outubro de 2018. Consultado o 17 de outubro de 2018. 
  18. Carta geométrica de Galicia dividida en sus provincias… en Galiciana.

Véxase tamén editar

Reportaxe sobre o mapa de Fontán en Nós TV.

Bibliografía editar

Ligazóns externas editar