Manuscrito

documento escrito a man

Un manuscrito (do latín «manu scriptum», que significa escrito á man) trátase dun documento que contén información escrita á man sobre un soporte flexíbel e manexábel (por exemplo: o papiro, o pergamiño ou o papel), con materias como a tinta dunha pluma, dun bolígrafo ou simplemente o grafito dun lapis. O manuscrito non ten que ser necesariamente antigo; unha carta é un exemplo de manuscrito moderno. Xeralmente, con ese nome faise referencia a escritos realizados pola man de escritores importantes en calquera campo do saber.

Manuscrito: Fragmento do Papiro Ebers.
Produción de manuscritos medieval[1].

Denomínase inscrición ao texto que se grava en pedra, metal ou outro material duro.

Historia editar

A historia dos manuscritos é moi antiga sendo parte fundamental das grandes culturas. A súa misión era transmitir coñecementos, relatos ou crenzas aos seus coetáneos, ás seguintes xeracións ou a outras culturas. Os escribas do Antigo Exipto son un dos máis antigos creadores de manuscritos. O fragmento máis antigo de papiro descubriuse na tumba de Hemaka, alto oficial do faraón Den (c. 2914-2867 a. C.), na necrópole de Saqqara, aínda que non perduraron os posíbeis signos xeroglíficos escritos nel.

 
Fragmenta canonica, f. 15 v. (séculos VIII-IX). Códice 44 da Real Academia da Historia procedente do mosteiro de San Millán de la Cogolla. Letra visigótica. Pergamiño 28 x 21 cm. Na liña 17, miniado en vermello, comeza un íncipit que reza: «Incipiunt regule sibe definitiones exposite ab episcopis CL / qui in unum Constantinopolim uenerunt...» Na 20 unha N capitular, comezo de «Non spernendam esse fidem...»

Idade Media editar

Na época medieval, os monxes foron os maiores produtores e copistas de manuscritos (hoxe chamados códices) en Occidente, a maioría de temas relixiosos; eles traballaban no scriptorium. O mundo islámico deixounos innumerábeis manuscritos literarios, científicos e relixiosos.

Época Moderna editar

A mediados do século XV o invento da imprenta por Johannes Gutenberg fixo que os manuscritos non fosen a única forma de documento escrito, distinguíndose desde entón entre documentos e libros manuscritos e impresos. O termo manuscrito acabou designando tamén os testemuños autógrafos de autores importantes ou famosos.

Algúns estudos do século XIX, entre os que se atopan os escritos do Abade Flandrin e do seu discípulo Jean Hippolyte Michon, trataron de identificar a personalidade analizando o trazado dos caracteres manuscritos, nacendo desta forma a grafoloxía.

Época Contemporánea editar

Novos inventos, como as máquinas de escribir ou a impresión Offset, supuxeron un grande avance na reprodución de textos. Os teclados dixitais, vinculados á reprodución electrónica dos textos (en pantallas de computadoras, telefonía móbil, celulares etc.), deixaron o uso da escritura manuscrita só para tarefas escolares, persoais (anotacións) ou algunhas comunicacións privadas (cartas, postais), sendo a sinatura o último vestixio de devandita escritura manuscrita.

Presentación editar

Os manuscritos poden presentar diferentes formatos, sendo o máis simple unha folla ou lámina. Pode compoñerse de varias follas «cosidas», que se denomina libro ou códice. Na antigüidade utilizouse o rolo de papiro, formado por varias follas chamadas plagulae, pegadas entre si e enroladas sobre un cilindro de madeira ou óso. Tamén se utilizaron rolos de pergamiño, coas peles cosidas entre si, como os famosos Rolos do Mar Morto.

Os máis antigos son os manuscritos sobre papiro e pergamiño. Agás os manuscritos exipcios, ningún deles se remonta máis aló do século II. Os manuscritos sobre papel de algodón ou seda (charta bombycina) foron moi usados desde o século VIII ao XIV. Os que están sobre papel de fío datan como moito de principios do século XIII. Durante a Idade Media, escribíronse moitos libros sobre pergamiños arrincados de antigos manuscritos e rascados. Dáselles o nome de palimpsestos.

O uso desta forma antiga de transmisión da información deu lugar na actualidade a unha rama da arqueoloxía denominada paleografía, encargada de recoñecer a procedencia e o contido de certos manuscritos.

Caligrafía editar

A arte de escribir denomínase caligrafía e está intimamente relacionado cos manuscritos; é moi posíbel que a invención da imprenta fixese que algunhas destas grafías fosen desaparecendo debido ao seu desuso (é o caso do Sütterlin en Alemaña). Noutros idiomas a caligrafía converteuse nun elemento esencial da súa cultura; estes idiomas son:

  • a caligrafía árabe, que en lingua árabe, فن الخط fann al-jatt, significa «arte da liña».
  • a caligrafía chinesa, ou 書法 shūfǎ, na que os ideogramas poden ser trazados segundo cinco estilos históricos. Normalmente todos son realizados con pincel e tinta.
  • Ligados intrinsecamente á historia da escritura chinesa están a Caligrafía xaponesa e o Shodou, que se considera unha arte e unha disciplina moi difícil de perfeccionar, e ensínase como unha materia máis aos nenos xaponeses durante a súa educación elemental.

Bibliotecas editar

Os recintos acondicionados onde se conservan os manuscritos antigos adoitan ser as bibliotecas. As bibliotecas onde se atopan máis manuscritos son:

Reino Unido editar

Francia editar

España editar

Italia editar

Austria editar

Alemaña editar

Outros países editar

Antigas bibliotecas editar

Os manuscritos ilustrados editar

 

A arte de pintar miniaturas e de ilustrar os libros tivo un papel relevante no desenvolvemento das pinturas románica e gótica, así como noutras etapas da Historia da pintura.

Os grandes nomes da arte das miniaturas e os libros ilustrados están vinculados aos talleres de ilustradores franceses ou flamengos como Jean de Poucelle, Jaquemart de Hesdin, os irmáns Limbourg; ou a pintores toscanos como Simone Martín e outros. Durante a etapa da pintura gótica, os libros son obras que facilitan o intercambio cultural e consecuentemente a difusión das correntes artísticas polas Cortes e outros centros artísticos de toda Europa. Son xustamente destacados libros como o Breviario de Filipe o Fermoso, o Salterio de San Luís, o Salterio da Raíña Mary e o libro d'As moi Ricas Horas do Duque de Berry dos irmáns Limbourg.

Outros libros ilustrados procedentes dos antigos reinos da Península Ibérica son:

Manuscritos ilustres editar

Beatos editar

Libros de Horas editar

  • As moi Ricas Horas do Duque de Berry, un manuscrito con amplas ilustracións, que contén pregarias para ser recitadas polos fieis laicos en cada unha das horas canónicas do día.

Notas editar

  1. Buringh, Eltjo; van Zanden, Jan Luiten (2009). "Charting the “Rise of the West”: Manuscripts and Printed Books in Europe, A Long-Term Perspective from the Sixth through Eighteenth Centuries". The Journal of Economic History (en inglés) 69 (2): 409–445 (416, table 1). 

Véxase tamén editar

Outros artigos editar