Mesía

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Mesía (homónimos).

Mesía é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Ordes. Segundo o INE en 2022 tiña 2.457 habitantes (1.232 homes e 1.225 mulleres) (2.479 no 2021, 2.918 no 2010, 3.102 no 2006, 3.174 no 2005, 3.216 no 2004, 3.240 en 2003). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «mesiense».

Mesía
Casa do concello.
Situación
Xentilicio	mesiense
Xeografía
Provincia	Provincia da Coruña
Comarca	Comarca de Ordes
Poboación	2.457 hab. (2022)
Área	106,8 km²
Densidade	23,01 hab./km²
Entidades de poboación	12 parroquias
Capital do concello	O Campo das Mentiras
Política (2019)
Alcalde	Mariano Iglesias Castro (PSdeG-PSOE)
Concelleiros	BNG: 1 PPdeG: 1 PSdeG-PSOE: 9
Eleccións municipais en Mesía
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	89,08%
Na rede
www.concellodemesia.gal
[ editar datos en Wikidata ]

Demografía

Censo total 2016	2.795 habitantes
Menores de 15 anos	223 (7.98 %)
Entre 15 e 64 anos	1.661 (59.43 %)
Maiores de 65 anos	911 (32.59 %)

Evolución da poboación de Mesía   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
4.198	5.318	6.046	4.410	3.216	2.975	2.922	2879	2.849	2.795	2.734	2.700	2.637	2.582	2.530	2.497	2.479
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Gráfica de evolución demográfica de Mesía entre 1991 e 2022

Poboación de dereito segundo o padrón municipal do INE

Xeografía

Mapa do Concello de Mesía

Mesía limita cos concellos de Frades, Boimorto, Curtis, Vilasantar, Oza-Cesuras, Abegondo, Ordes e Carral. A súa capital é o lugar de Xanceda, situado a 42 km de Santiago de Compostela e a 46 da Coruña.

Ten unha altitude media de 400 m, sendo máis accidentada cara ao norte. Os seus cumios máis altos son Picoi (546 m), Montouto (542 m), a Cova (488 m), Rozamonde (462 m) e Teixoeiras (427 m). O curso fluvial máis importante é o río Tambre, que pasa pola parroquia de Castro. Afluentes deste son o Maruzo e mailo río Samo, que nace en Picoi, nos montes da Tieira, e percorre o concello polo norte facendo, en certos tramos, de límite co concello de Frades.

O concello está atravesado no suroeste pola estrada AC-524, que une o concello coa capital comarcal, e no centro pola AC-223 (As Travesas-Xanceda), que atravesa o concello e o une coa estrada das Travesas. A AP-9 cruza o municipio nun tramo pola parroquia de Visantoña.

Historia

En Mesía consérvanse restos de varios poboados castrexos: Castiñeiras (Albixoi), A Roda (Fieiteira-Albixoi), Pereira (Pereira-Albixoi), A Roda (Xestosa-Albixoi), Monteiro (Campo-Bascoi), A Torre (Tamarín-Bascoi), O Castro (O Castro-Boado), Couto do Castro (Receá-Castro), Castrillón, Pousada e Rodas (Fontefría-Cumbraos), Castiñeiras (Castiñeiras-Mesía), A Pobra ou Castelo de Mesía (A Pobra-Mesía), Mesía (Mesía), Soutelo (Soutelo-Olas), Brea (A Brea-Visantoña), Visantoña (Ricos-Visantoña), Os Castriños e Xanceda.

• 

  Torque que data do ano 200-50 a.C. e que se atopou no Castro de Xanceda en 1974 durante os labores de labradío e que forma parte do chamado tesouro de Xanceda.

• 

  Outro dos torques do tesouro de Xanceda, que se garda no Museo do Castelo de San Antón, na Coruña.

As terras de Mesía eran lugar de paso na Idade Media entre Santiago de Compostela e as vilas do norte, como Betanzos, A Coruña e a zona da Mariña, o que deu pé á vía inglesa do Camiño de Santiago. Desta época é a torre de Mesía, fortaleza dos séculos XIII e XIV, na actualidade en ruínas.

No Antigo Réxime as parroquias dependían da xurisdición de Mesía, da provincia de Santiago de Compostela, que acollía en total 45 freguesías. A parroquia de Cabrui dependía do mosteiro de Sobrado dos Monxes, da provincia de Betanzos.

O 13 de febreiro de 1809, durante a guerra da Independencia Española, as tropas francesas arrasaron e queimaron a capela de Arxán, amais de fusilar trece veciños, que foron soterrados nunha foxa dentro da igrexa.

Coa chegada da división en concellos, Mesía contaba con once parroquias e dependía do partido xudicial de Poulo. En 1822 pasou a pertencer á provincia da Coruña. En 1835 pasou a formar parte do partido xudicial de Ordes. Entre abril e xuño de 1836 foille adscrita a parroquia de San Pedro de Ardemil.

A localización da capital sufriu modificacións. No 1860 estaba na Pobra, no 1900 na Vila, no 1910 en Xancedavella, e entre 1920 e 1981 de novo na Pobra. Se ben na actualidade o xulgado e a casa consistorial están en Xanceda, oficialmente a capital segue na Pobra, ao non estar tramitado o expediente de cambio.

O edificio consistorial foi inaugurado en 1955 no lugar de Campo das Mentiras, en Xanceda. É un edificio de planta cadrada e cuberta a catro augas. A escaleira de acceso ten dous andares, o primeiro con pórtico de dobre arco de medio punto á fronte e un arco de medio punto en cada lateral, e o segundo co balcón municipal, con varanda de ferro e decoración xeométrica. No alto do edificio hai un pequeno ático co escudo coroado, nun frontón triangular.

No escudo do concello, xa existente en 1838, aparece a torre do castelo de Mesía.

Patrimonio

Amais dos edificios relixiosos, existen diferentes construcións civís destacables. A torre fortaleza de Mesía está no lugar da Pobra (Bascoi). O pazo de Recelle foi construído no século XVII por Antonio Varela do Barreiro e Inés Fernández Marzoa. A Casa Grande de Xanceda é de estilo barroco, e orixinalmente tiña un torreón e unha pequena capela baixo a advocación á Virxe do Rosario. Pertenceu ao marquesado de San Martiño de Ombreiro. O pazo de Lago, do século XVIII, pertence aos Verea e Aguiar. É un edificio rectangular de cachotería cunha cheminea de grandes proporcións. A Casa do Coronel, na parroquia de Cabrui, acolle unha casa de turismo rural, e foi deseñada polo arquitecto Antonio Tenreiro Rodríguez.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Mesía.

• 

  Castelo de Mesía.

• 

  Igrexa de Albixoi.

• 

  Albergue en Hospital de Bruma.

• 

  Ermida de San Lourenzo de Bruma.

• 

  Igrexa de Cabrui.

• 

  Retablo na igrexa de Cumbraos.

• 

  Igrexa de Mesía.

• 

  Igrexa de Visantoña.

• 

  Marco de 1980 no cuadripunto entre Mesía, Vilasantar, Curtis e Cesuras.

Lugares de Mesía

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Mesía vexa: Lugares de Mesía.