Conventus iuridicus

O conventus iuridicus (convento xurídico) foi unha subdivisión administrativa romana, utilizada nas provincias de Asia, Dalmatia e Hispania, cuxa creación atribúese á época de Augusto. Unha fonte importante para a identificación dos conventus é a Historia Naturalis de Plinio.

Mapa dos conventi iuridici na Península Ibérica

Características

O convento posuía un territorio limitado adscrito a unha capital, da que recibía o nome e onde se centralizaban as funcións administrativas propias, que, nun principio, parecen ser militares e, en pouco tempo, de administración de xustiza, mais aínda fiscais, financeiras, relixiosas e militares (aínda que as fiscais e militares néganse nos últimos tempos).

Cada convento depende en realidade da capital da provincia e do seu maxistrado dirixente, que acode periodicamente á capital conventual, aínda que, no caso concreto da Gallaecia, desde o século I d.C., hai un legado (legatus iuridici pro Asturica et Gallaecia), con residencia en Asturica ou en Legio, á parte doutros maxistrados menores en cada un dos conventos (tabularii, exactores etc).

Conventos en Hispania

Artigo principal: Hispania.

A Bética e Lusitania foron divididas en conventos xurídicos desde o inicio do Imperio, mais a Hispania Citerior, non o foi até Claudio, e con maior seguranza, desde os emperadores Flavios.

Estes conventos eran os seguintes:

Límites da Gallaecia trala división de Diocleciano no 298.

Na Tarraconense:

• Conventus lucensis, con capital en Lugo (Lucus)
• Conventus asturicensis, con capital en Astorga (Asturica)
• Conventus bracarensis, con capital en Braga (Bracara)
• Conventus cluniensis, con capital en Coruña del Conde (Clunia)

Se ben, estes catro primeiros acabarían por integrarse entre os séculos III e V, nunha provincia propia chamada Gallaecia.

• Conventus caesaragustanus, con capital en Zaragoza (Caesaragusta)
• Conventus tarraconensis, con capital en Tarragona (Tarraco)
• Conventus cartaginensis, con capital en Cartaxena (Carthago Nova)

Na Baetica:

• Conventus gaditanus, con capital en Cádiz (Gades)
• Conventus astigitanus, con capital en Écija (Astigi)
• Conventus hispalensis, con capital en Sevilla (Hispalis)
• Conventus cordubensis, con capital en Córdoba (Corduba)

Na Lusitania:

• Conventus emeritaugustanus, con capital en Mérida (Emerita Augusta)
• Conventus pacensis, con capital en Beja (Pax Iulia)
• Conventus scalabitanus, con capital en Santarém (Scalabis)

Conventos da Gallaecia

Artigo principal: Gallaecia.

División tradicional dos conventos xurídicos da Gallaecia tras a reorganización administrativa do emperador Diocleciano

Tradicionalmente cítanse para a antiga Gallaecia, tres conventos: o Conventus bracarensis, con capital en Bracara Augusta (a actual Braga), o lucensis con sede en Lucus Augusti (Lugo) e o Conventus asturicensis, cuxa capital era Asturica Augusta (Astorga). Porén a provincia da Gallaecia, comprenderá tamén o Conventus cluniensis, que tiña como capital Clunia, hoxe identificábel coa pequena localidade de Coruña del Conde, en Burgos.

Os límites precisos destes conventos non están suficientemente expresados na documentación antiga. De aí xorden certas contradicións entre os especialistas á hora de indicar a situación das lindes. Porén dun xeito aproximado coñécense:

Convento bracarense

Artigo principal: Convento Bracarense.

O conventus bracarensis tiña como linde segura cara ao sur o curso do río Douro, que marcaba a raia coa Lusitania. Os lindes setentrionais, son mal coñecidas, mais abranguía, desde logo, a parte meridional da actual provincia de Pontevedra, e case toda a provincia de Ourense. Nesta fronteira, a respecto do convento lucense, existe un certo consenso en marcalo, nunha parte, no río Sil. Cara a oriente, o río Navea, afluente do Sil, sería a divisoria a respecto do convento asturicense, quedando as actuais comarcas de Trives (esta non completamente), Viana e o Valdeorras dentro dos dominios conventuais de Astúrica, como aínda son na actualidade territorio da diocese episcopal de Astorga. Verosimilmente, a actual comarca de Quiroga, sería tamén asturicense (até 1955 tamén pertenceu ao bispado astorgano). Os Tras-os-Montes e parte da actual provincia de Zamora, formarían parte do convento bracaraugustano.

Convento lucense

Artigo principal: Convento Lucense.

O Conventus lucensis abarcaba a provincia da Coruña por enteiro; o norte da actual provincia de Pontevedra, a maior parte da de Lugo (salvo a comarca de Quiroga, ao sueste) e incluía territorios occidentais da actual Asturias, até a desembocadura do río Navia, é dicir, até onde se marca hoxe a zona litoral asturiana de fala galega.

Gallaecia, onde podemos observar as catro capitais

Convento asturicense

Artigo principal: Convento Asturicense.

O Conventus asturicensis, tiña a respecto do lucense, os límites indicados arriba, de norte a sur, é dicir o río Navia, a comarca de Quiroga, o río Navea, e as comarcas galego-orientais da actual diocese de Astorga. A respecto do convento de Braga, a divisoria debía estar estabelecida pola serra da Culebra e os Tras-os-Montes (pero Castro Avelâes, sobre o río Sabor era asturicense, polo que este río debeu ser antigo linde). Cara ao Sur o río Douro indicaba o fito meridional, nun curto tramo, pois desde a confluencia co río Esla, este río, a contracorrente, e logo o río Cea, afluente á súa vez do último, sinalaba a fronteira co conventus cluniensis, até os Montes cántabros. O límite norte asturicense estaba sinalado polo mar Cantábrico, de xeito que, case toda Asturias, era asturaugustana.

Convento cluniense

Artigo principal: Convento Cluniense.

O Conventus cluniensis, o máis oriental da antiga provincia da Gallaecia, incluía polo Norte a actual Cantabria, indicando a antiga Amaia (hoxe Retortillo en Burgos) un dos confíns co convento cesaraugustano; polo leste, os contrafortes montañosos do sistema Ibérico, sinalarían outros. As montañas do Sistema Central marcaban o límite sur.

Véxase tamén

Bibliografía

• Dopico Caínzos, Mª Dolores (1986). "Los conventus iuridici. Origen, cronología y naturaleza histórica". Gerión (Editorial de la Universidad Complutense de Madrid) (4): 265–284. ISSN 0213-0181. 
• Jacques, François; Scheid, John (2010). Rome et l'intégration de l'Empire (44 a.C.-c.260 d.C.). Col. Nouvelle Clio, l'histoire et ses problèmes (en francés) I. Paris: PUF. ISBN 9782130448822. 
• Lefebvre, Sabine (2011). L'administration de l'Empire romain d'Auguste à Dioclétien. Col. Cursus Histoire (en francés). Paris: Armand Collin, ed. ISBN 978-2-200-35575-3. 

Outros artigos

• Galaicos