Brión

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Brión.

Brión é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Santiago.

Brión

Localización
42°52′00″N 8°40′42″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	provincia da Coruña
Capital	Pedrouzos
Poboación
Poboación	8.197 (2024) (109,29 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade de Municipios da Área de Santiago de Compostela Mancomunidade da Comarca de Compostela Mancomunidade de Concellos «Serra do Barbanza»
Superficie	75 km²
Altitude	289 m
Comparte fronteira con	Ames Noia Outes Lousame Teo Rois Negreira
Organización política
• Alcalde	Xosé Luís García García
Eleccións municipais en Brión
Identificador descritivo
Código postal	15865
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	15013
Sitio web	infobrion.com

Demografía

Segundo o padrón municipal (INE 2014) ten 7519 habitantes (3643 homes e 3876 mulleres) (7.205 en 2009; 7.087 en 2007; 6.972 en 2006, 6.849 en 2005). O xentilicio é brionés.

Censo total 2014	7519 habitantes
Menores de 15 anos	1161 (15,44 %)
Entre 15 e 64 anos	4877 (64,86 %)
Maiores de 65 anos	1481 (19,7 %)

Evolución da poboación de Brión   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
5.681	6.129	6.966	6.790	6.684	7.205		7.369
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Xeografía

Brión ten unha superficie de 74,9 km². Limita cos concellos de Ames, Negreira, Outes, Noia, Lousame, Rois e Teo. Abrangue 9 parroquias e 107 entidades de poboación, sendo a súa capital Pedrouzos. O seu relevo é ondulado, cunha altitude mínima de 30 m sobre o nivel do mar e unha máxima de 525 m.

Historia

Consérvanse restos da cultura megalítica, como o campo de mámoas de Raña Longa. Da cultura castrexa consérvase o sitio arqueolóxico de Santa Cecía, o castro Lupario, castros de Lamiño, Boullón, Forxán, Pousada, Vioxo e Ons. Logo da romanización, por estas terras pasaba a vía romana per loca maritima. Os romanos tamén construíron o hipocaustum de Cirro.

Durante o antigo réxime as terras de Brión estiveron baixo o dominio da familia dos Moscoso, que desde o castelo de Altamira dominaban boa parte do norte de Galiza. Trala batalla de Altamira, que tivo lugar en 1471 contra as tropas do arcebispo de Compostela Alonso II de Fonseca, Rui Sánchez de Moscoso deuse o título de I Conde de Altamira. Con todo, a fortaleza de Altamira foi quedando deshabitada por mor do progresivo traslado da nobreza galega á corte debido á política centralista levada a cabo polo reino de Castela desde os Reis Católicos, até o seu abandono total no século XIX.

O 28 de abril de 1979 a decisión tomada nun pleno do concello converteu a Brión no primeiro concello galego en facer as actas dos plenos en galego. Por previsión legal, mantívose tamén unha tradución en castelán ata mediados os anos 90 do século XX.

O concello ten seguido apoiando a lingua e cultura galega dende entón, sendo recoñecido por iso cun dos premios Lois Peña Novo en 2016.

Patrimonio

Arquitectura relixiosa

A maioría dos templos relixiosos desta zona foron reformados na época barroca. A igrexa parroquial de San Xulián de Bastavales ten ao seu pé unha capela da Virxe do Carme. O templo neoclásico de Luaña, conserva a primitiva cabeceira románica e pinturas medievais. A igrexa de Ons ten un retablo pétreo presidido pola Virxe da Asunción.

O santuario de Santa Minia foi construído no século XIX para honrar os restos da mártir romana, traídos desde Cádiz por un devoto emigrante. Aínda sen rematar, ten trazas dunha gran basílica.

A capela da Nosa Señora de Guadalupe está situada no Tremo, ao pé da estrada Santiago-Noia, co mesto arboredo do campo da feira.

Arquitectura civil

Consérvanse diversos pazos e casas grandes, como o pazo de Barbeira (en Trasouteiro, que fora dos condes de Altamira e ten unha magnífica fonte barroca), o pazo de Armesto (en Salaño Pequeno, Ons, recentemente restaurado xunto cunha capela), o pazo do Armental (nos Ánxeles), o pazo do Casal (en proceso de reconstrución, coa capela de San Xosé acaroada) e a casa de Pardo (en Ons, cun escudo de armas).

Arquitectura popular

A fonte do Tremo está coroada por un busto do filántropo local Vicente Ramos Rodríguez, esculpido por Francisco Asorey. A fonte da igrexa de Bastavales foi pagada polos emigrantes da parroquia na Habana. En Bastavales, sobre o río Tinto, consérvase unha ponte medieval.

No concello hai máis de 60 cruceiros, en adros de igrexas, encrucilladas, quinteiros das aldeas e beiras de camiños reais. Destacan dous de capela ou loreto (un en Pousada, Viceso, datado en 1637, e outro en Vioxo de Abaixo, Luaña) ou o cruceiro de Bemil (preto da igrexa de Bastavales, coas primeiras mazarocas de millo da anada penduradas como exvoto).

Política

Artigo principal: Eleccións municipais en Brión.

Xosé Luís García exerceu como alcalde de forma ininterrompida durante corenta anos. Desde as primeiras eleccións municipais de 1979 e até o 2007 concorreu como independente, e desde as eleccións municipais de 2007 até a súa renuncia en 2020 encabezou a lista do PSdeG.

A actual corporación municipal, despois das eleccións de 2019, está composta por 13 concelleiros: 8 do PSdeG, 3 do PPdG e 2 do BNG. O alcalde desde setembro de 2020 é Pablo Lago Sanmartín.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Brión.

• 
  Praza en Brión.
• 
  Torres de Altamira.
• 
  Torres de Altamira.
• 
  Igrexa de Bastavales (sobre o lugar de Bastavaliños).
• 
  Monte queimado pola vaga do lumes de agosto de 2006.
• 
  Castiñeiro tirado en Bastavales polo furacán Gordon que chegou como treboada a Galicia en outubro de 2006.
• 
  Casa do concello.

Lugares de Brión

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Brión vexa: Lugares de Brión.

Véxase tamén

Bibliografía

• González Pérez, C.: Brión, historia, economía, cultura e arte (Ed. Toxosoutos, 1998).
• Brión en OpenStreetMap.