Brión
Brión é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Santiago.
| Brión | |
|---|---|
.svg&lang=gl) | |
 | |
 Capela de Santa Minia. | |
 | |
| Situación | |
| Xentilicio[1] | brionés/brionesa |
| Xeografía | |
| Provincia | Provincia da Coruña |
| Comarca | Comarca de Santiago |
| Poboación | 8.069 hab. (2022)[2][3] |
| Área | 74,9 km²[3] |
| Densidade | 107,73 hab./km² |
| Entidades de poboación | 9 parroquias[4] |
| Capital do concello | Pedrouzos |
| Política (2023 [5]) | |
| Alcalde | Pablo Lago Sanmartín (PSdeG-PSOE[6]) |
| Concelleiros | BNG: 3 PPdeG: 4 PSdeG-PSOE: 6 |
| Eleccións municipais en Brión | |
| Uso do galego[7] (2001) | |
| Galegofalantes | 64,27% |
| Na rede | |
| concellodebrion.gal | |
| [ editar datos en Wikidata ] | |
Demografía editar
Segundo o padrón municipal (INE 2014) conta con 7.519 habitantes (3.643 homes e 3.876 mulleres) (7.205 en 2009; 7.087 en 2007; 6.972 en 2006, 6.849 en 2005). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é brionés[8][9].
| Censo total 2014 | 7.519 habitantes |
|---|---|
| Menores de 15 anos | 1.161 (15.44 %) |
| Entre 15 e 64 anos | 4.877 (64.86 %) |
| Maiores de 65 anos | 1.481 (19.7 %) |
| Evolución da poboación de Brión Fontes: INE e IGE. | |||||||||||||||||
| 1900 | 1930 | 1950 | 1981 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
| 5.681 | 6.129 | 6.966 | 6.790 | 6.684 | 7.205 | 7.369 | {{{13}}} | {{{14}}} | {{{15}}} | {{{16}}} | {{{17}}} | {{{18}}} | |||||
| (Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.) | |||||||||||||||||
Xeografía editar
Brión ten unha superficie de 74,9 km². Limita cos concellos de Ames, Negreira, Outes, Noia, Lousame, Rois e Teo. Abrangue 9 parroquias e 107 entidades de poboación, sendo a súa capital Pedrouzos. O seu relevo é ondulado, cunha altitude mínima de 30 m sobre o nivel do mar e unha máxima de 525 m.
Historia editar
Consérvanse restos da cultura megalítica, como o campo de mámoas de Raña Longa. Da cultura castrexa consérvase o sitio arqueolóxico de Santa Cecía, o castro Lupario, castros de Lamiño, Boullón, Forxán, Pousada, Vioxo e Ons. Logo da romanización, por estas terras pasaba a vía romana per loca maritima. Os romanos tamén construíron o hipocaustum de Cirro.
Durante o antigo réxime as terras de Brión estiveron baixo o dominio da familia dos Moscoso, que desde o castelo de Altamira dominaban boa parte do norte de Galiza. Trala batalla de Altamira, que tivo lugar en 1471 contra as tropas do arcebispo de Compostela Alonso II de Fonseca, Rui Sánchez de Moscoso deuse o título de I Conde de Altamira. Con todo, a fortaleza de Altamira foi quedando deshabitada por mor do progresivo traslado da nobreza galega á corte debido á política centralista levada a cabo polo reino de Castela desde os Reis Católicos, até o seu abandono total no século XIX.
O 28 de abril de 1979 a decisión tomada nun pleno do concello converteu a Brión no primeiro concello galego en facer as actas dos plenos en galego. Por previsión legal, mantívose tamén unha tradución en castelán ata mediados os anos 90 do século XX.[10]
O concello ten seguido apoiando a lingua e cultura galega dende entón, sendo recoñecido por iso cun dos premios Lois Peña Novo en 2016.
Patrimonio editar
Arquitectura relixiosa editar
A maioría dos templos relixiosos desta zona foron reformados na época barroca. A igrexa parroquial de San Xulián de Bastavales ten ao seu pé unha capela da Virxe do Carme. O templo neoclásico de Luaña, conserva a primitiva cabeceira románica e pinturas medievais. A igrexa de Ons ten un retablo pétreo presidido pola Virxe da Asunción.
O santuario de Santa Minia foi construído no século XIX para honrar os restos da mártir romana, traídos desde Cádiz por un devoto emigrante. Aínda sen rematar, ten trazas dunha gran basílica.
A capela da Nosa Señora de Guadalupe está situada no Tremo, ao pé da estrada Santiago-Noia, coa mesta arboreda do campo da feira.
Arquitectura civil editar
Consérvanse diversos pazos e casas grandes, como o pazo de Barbeira (en Trasouteiro, que fora dos condes de Altamira e ten unha magnífica fonte barroca), o pazo de Armesto (en Salaño Pequeno, Ons, recentemente restaurado xunto cunha capela), o pazo do Armental (nos Ánxeles), o pazo do Casal (en proceso de reconstrución, coa capela de San Xosé acaroada) e a casa de Pardo (en Ons, cun escudo de armas).
Arquitectura popular editar
A fonte do Tremo está coroada por un busto do filántropo local Vicente Ramos Rodríguez, esculpido por Francisco Asorey. A fonte da igrexa de Bastavales foi pagada polos emigrantes da parroquia na Habana. En Bastavales, sobre o río Tinto, consérvase unha ponte medieval.
No concello hai máis de 60 cruceiros, en adros de igrexas, encrucilladas, quinteiros das aldeas e beiras de camiños reais. Destacan dous de capela ou loreto (un en Pousada, Viceso, datado en 1637, e outro en Vioxo de Abaixo, Luaña) ou o cruceiro de Bemil (preto da igrexa de Bastavales, coas primeiras mazarocas de millo da anada penduradas como exvoto).
Política editar
- Artigo principal: Eleccións municipais en Brión.
Xosé Luís García exerceu como alcalde de forma ininterrompida durante corenta anos. Desde as primeiras eleccións municipais, en 1979, e até o 2007 concorreu como independente, e desde as eleccións municipais de 2007 até a súa renuncia en 2020 encabezou a lista do PSdeG.
A actual corporación municipal, despois das eleccións de 2019, está composta por 13 concelleiros: 8 do PSdeG, 3 do PPdG e 2 do BNG. O alcalde desde setembro de 2020 é Pablo Lago Sanmartín.
Galería de imaxes editar
- Artigo principal: Galería de imaxes de Brión.
-
Praza en Brión.
-
-
Torres de Altamira.
-
Igrexa de Bastavales (sobre o lugar de Bastavaliños).
-
Monte queimado pola vaga do lumes de agosto de 2006.
-
Castiñeiro tirado en Bastavales polo furacán Gordon que chegou como treboada a Galicia en outubro de 2006.
-
Casa do concello.
Parroquias editar
Lugares de Brión editar
Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Brión vexa: Lugares de Brión.
Notas editar
- ↑ Véxase no Galizionario.
- ↑ Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020.(en castelán).
- ↑ 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2022) "Brión".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
- ↑ Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
- ↑ Goberno de España, Ministerio del Interior (ed.). "Elecciones 2023" (en castelán). Consultado o 20 de xuño de 2023.
- ↑ "El PSdeG gobernará sobre 1,2 millones de gallegos, el PP a 667.000, y el BNG a 360.000". La Voz de Galicia (en castelán). Consultado o 20 de xuño de 2023.
- ↑ Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014.
Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para brionés.
- ↑ Costas González, X.-H. (2016): Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega, páx. 43. Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-706-7
- ↑ Referido tanto nas consideracións como na aceptación do Premio Lois Peña Novo 2016
Véxase tamén editar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Brión  |
Bibliografía editar
- González Pérez, C.: Brión, historia, economía, cultura e arte (Ed. Toxosoutos, 1998).
Brión en OpenStreetMap.
