Wikipedia

Alcipreste de Lawson

Chamaecyparis lawsoniana é unha especie de conífera da familia das cupresáceas (Cupressaceae), subfamilia das cupresoideas (Cupressoideae), unha das seis incluídas no xénero Chamaecyparis.

Chamaecyparis lawsoniana
Alcipreste de Lawson
Falso ciprés de Lawson
Camecíparis de Lawson

Porte do alcipreste de Lawson.
Estado de conservación
Vulnerable
Vulnerable[1]
Clasificación científica
Reino: Plantae
División: Pinophyta
Clase: Pinopsida
Orde: Pinales
Familia: Cupressaceae
Subfamilia: Cupressoideae
Xénero: Chamaecyparis
Especie: C. lawsoniana
Nome binomial
Chamaecyparis lawsoniana
(A. Murray) Parl., 1855
Área de distribución natural de Chamaecyparis lawsoniana.
Área de distribución natural
de Chamaecyparis lawsoniana.

Área de distribución natural
de Chamaecyparis lawsoniana.
Sinonimia
Véxase o texto
C. lawsoniana mostrando os conos masculinos en primavera coa súa cor vermella característica.
C. lawsoniana amosando conos femininos maduros.
Exemplares vellos de C. lawsoniana nun bosque de California.

Coñecida en galego, segundo a Comisión de Normalización Lingüística da Escola Politécnica Superior de Lugo, da Universidade de Santiago de Compostela, como alcipreste de Lawson ou ciprés de Lawson,[2] a pesar de non ser un verdadeiro ciprés, nome reservado na maior parte das bibliografías para as especies do xénero Cupressus (véxanse máis abaixo posíbeis nomes galegos).

A especie é nativa do suroeste de Oregón e o extremo noroeste de California nos Estados Unidos,[3] [4] tendo unha prevalencia desde o nivel do mar até os 1 800 m de altitude,[4] nos vales das montañas, frecuentemente nas beiras dos regueiros.[Cómpre referencia]

Moi resistente, porén é ocasionalmente queimada polos ventos secos e fríos nos invernos crus.[4]

Abundante tanto o tipo como os diversos cultivares nas cidades e nos xardíns suburbanos, parques, cemiterios, prazas e claustros de igrexas de moitos lugares de Europa.[4]

Non é unha árbore propia de Galiza, atopándose soamente nalgúns parques e xardíns.[3]

Características editar

As principais características de Chamaecyparis lawsoniana son:[3] [5]

  • É unha conífera perennifolia de porte arbóreo e forma cónica, que normalmente acada entre 50 e 70 m de altura.
  • O tronco pode chegar, na base, até os 4 m de diámetro. Frecuentemente aparecen bifurcados, a miúdo repetidamente.
  • A casca, lisa nos espécimes novos e de cor apardazada escura, nos exemplares vellos aparece fisurada en longas placas verticais.
  • A copa é alta, estreitamente cónica e co gromo principal pendurante, e densa e chagaendo case até o solo nos exemplares cultivados situados en lugares despexados.
  • A follaxe e péndula, e ramiñas uniformemente pequenas e, nas árbores vellas, unhas poucas ramas basais teñen a follaxe disposta en anel. Os brotes novos son longos e filliformes. A follaxe esmagada esprende un olor resinoso que recorda ao do perexil.
  • As follas xorden dun gromo pardo rosado mate, que se torna logo en purpúreo. Son escamentas, planas, opostas e decusadas, de 3 a 5 mm de longo e de cor azulverdosa escura pola face, cunha glándula translúcida no centro das follas medias, e verde pálida polo envés, con fileiras de estomas brancas no bordo.
  • A maior parte das árbores levan numerosas inflorescencias de ambos os sexos. As flores masculinas, de 2 mm, con escamas de cor gris lousa, aparecen situadas no extremo das ramiñas, e son de cor avermellada, típica, que se torna a carmesí a finais de marzo, cando miden 5 mm, desprendendo o pole en abril; despois, murchan e despréndense. As flores femininas xorden terminais nas ramiñas pequenas, son de cor azulada e chegan a medir uns 5 mm; abren en abril e, unhas poucas, ao logo do verán; cando maduran vólvense verdes e globulosas.
  • Os froitos (conos son globulares, leñosos, de cor parda purpúrea e de 7 a 10 mm de diámetro, con de 8 a 10 escamas engurradas.
  • As sementes son aladas, e aparecen de 2 a 5 por cada escama.

Taxonomía editar

Descrición editar

A especie foi descrita en 1855 polo botánico e entomólogo escocés Andrew Murray, baixo o nome de Cupressus lawsoniana, nun traballo publicado no Edinburgh New Philos. J. ser. 2, 1: 292, t. 10. 1855 (Jan-Apr 1855).[6]

Pouco despois, en 1864, a especie foi transferida ao xénero Chamaecyparis polo botánico italiano Filippo Parlatore, nun traballo publicado nos Ann. Mus. Imp. Fis. Firenze 1: 181.[7]

Etimoloxía editar

Para a do xénero, véxase Chamaecyparis.

O epíteto espeífico, lawsoniana, foi nomeado por Andrew Murray na honra á compañía "Lawson & Son nursery" de Edimburgo, Escocia, Reino Unido, que introduciu a especie no cultivo.

Sinónimos editar

Ademais de polo nome actualmente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:[8]

  • Chamaecyparis allumii (Webster) Heydt
  • Cupressus fragrans Kellogg
  • Cupressus lawsoniana A.Murray (basónimo)
  • Cupressus nutkanus Torr.
  • Retinispora lawsoniana (A.Murray) A.V.Bobrov & Melikyan

Cultivo e usos editar

Esta especie foi descuberta por vez primeira preto de Port Orford, en Oregón (de aí o nome en inglés, Port Oxford cedar; outros nomes ingleses son Oregon cedar e Lawson cypress, malia que non sexa nin un cedro nin un ciprés).[4]

Comezou a cultivarse a partir de 1854, polos traballadores dos viveiros "Lawson & Son nursery" en Edimburgo, Escocia, Reino Unido. (De aí que Andrew Murray lle adxudicara o epítetoe lawsoniana). A USDA denomínao oficialmente como "Port Orford Cedar", o mesmo que a meirande parte da xente da súa área orixinal; mais, por no ser un cedro, moitos botánicos prefiren evitar este nome. Na silvicultura e na xardinaxe, eidos nos que a especie é moi importante, utilízan especialmete o nome de ciprés de Lawson.

Porque Chamaecypais lawsoniana ten unha grande importancia en horticultura, paisaxismo e xardinaría.

Por outra parte, a súa madeira é lixeira e durábel, e valorada especialmente no leste de Asia, sendo exportadas grandes cantidades ao Xapón, onde é moi arelada para facer cadaleitos e para ser utilizada na construción de templos.[9]

Por mor da rectitude do seu gran, é tamén unha das madeiras preferidas para a fabricación de eixos das setas. Tamén se considera unha madeira aceptábel, aínda que non a ideal, para a construción de avións.[10]

Principais cultivares editar

Varios centos de cultivares de variadas formas das copas, taxas de crecemento e cor da follaxe foron seleccionadas para poder elixir a máis apropiada para plantar en parques e xardíns, segundo as condicións climáticas do lugr, ou as preferencis estéticas. Prosperan mellor en solos ben drenados, pero húmidos. Os seguintes cultivares ganaron o Award of Garden Merit (Premio do mérito de xardín) outorgado pola Royal Horticultural Society de Londres (Real Sociedade de Horticultura):

Enfermidades editar

No seu medio natural, a especie atópase seriamente ameazada por unha doenza nas raíces causada polo fungo patóxeno introducido, Phytophthora lateralis. Esta enfermidade é así mesmo un problema para as plantacións hortícolas nalgunhas partes de América do Norte. A árbore tamén é atacada, aínda que non coa mesma intensiade, por outras especies do xénero Phytophthora.

A infección por Phytophthora lateralis comeza cando o micelio dunha espora xermolada, invade as raíces. A infección esténdese entón a través da casca e do cámbium interno arredor da base da árbore. A extensión por riba do toro é xeralmente limitada. O tecido infectado morre e arrodea con eficacia a árbore. As árbores vellas teñen máis probabilidade de seren infectadas que as novas, por mor de que zonas de raíz son máis grandes (aínda que sucumbirán todas as árbores nos bordos das correntes de auga). Porén, as árbores vellas poden vivir a miúdo coa infección durante un período máis longo (até varios anos).

As poboaciónss de Chamaecyparis lawsoniana nas ribeiras dos ríos son altamente susceptíbeis para contraer a infección de Phytophthora lateralis. Porén, o índice de contaxio da Phytophthora en poboacións en zonas secas da meseta parece ocorrer máis amodo. A Phytophthora lateralis propágase a través da auga, por medio de esporas móbiles (zoósporas). O fungo tamén produce esporas latentes (clamidiósporas) que poden persistiren no solo durante un longo período de tempo. As novas infeccións comezan xeralmente cando se transfiren dende o chan dunha poboación infectada a unha non infectada por medio do movemento humano ou animal. Logo da infección inicial en poboacións á beira de correntes de auga, a extensión secundaria vía zoósporas infecta rapidamente a todos os individuos río abaixo.

O ser humano como medio facilitador do espallamento é probabelmente o responsábel dos gomos máis novos, e das infeccións que se producen a distancia. O chan en contacto cos pneumáticos dos vehículos, especialmente camións de transporte e outros vehículos que circulan nas vías forestais, considérase o problema máis perentorio por mor ao volume de solo que pode ser desprazado e a cantidade de tráfico entre áreas susceptíbeis. A extensión en solas de botas e pneumáticos de bicicletas de montaña tamén se teñen suxerido que contribúen a novas infeccións locais.[26] Tamén se ten suxerido que os animais facilitan o espallamento, mais dun xeito moi localizado.

En Galicia editar

Esta especie está moi espallada por toda Galicia en parques e xardíns. Os exemplares de maior tamaño encóntranse no parque do Carballiño e na alameda de Santiago.[3]

Posíbeis nomes galegos editar

A pesar de apuntado máis arriba, e tendo en conta que a Real Academia Galega prefire o termo ciprés ao de alcipreste,[27][28] ambos referidos á especie Cupressus sempervirens, e que, segundo as normas para a nomenclatura en linguas vulgares das especies vexetais, que aconsellan dar nomes diferentes ás especies de xéneros distintos, uns posíbeis nomes galegos para esta especie poderían ser falso ciprés de Lawson ou camecíparis de Lawson.[29]

Notas editar

  1. ↑ Chamaecyparis lawsoniana na Lista vermella da UICN. Versión 2017-3. Consultada o 1 de xaneiro de 2018.
  2. ↑ Nome vulgar preferido en galego xunto coa variante ciprés de Lawson en Termos Esenciais de Botánica Comisión de Normalización Lingüística da Escola Politécnica Superior de Lugo - Universidade de Santiago de Compostela
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Castro, Freire & Prunell 1989, p. 72.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Mitchell 1979, p. 77.
  5. ↑ Mitchell 1979, pp. 77-78.
  6. ↑ Cupressus lawsoniana A.Murray bis no IPNI.
  7. ↑ Chamaecyparis lawsoniana (A.Murray bis) Parl. no IPNI.
  8. ↑ "Chamaecyparis lawsoniana". The Plant List. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  9. ↑ Snyder 1999, p. 225.
  10. ↑ Michael J. Kroes,‎ William A. Watkins, Frank Delp & Ronald Sterkenburg (2013): Aircraft Maintenance and Repair, 7th Edition. New York, NY, USA: McGraw Hill, ISBN 978-0-0718-0150-8.
  11. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Aurea Densa'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  12. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Chilworth Silver'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  13. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Ellwoodii'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  14. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Ellwood's Gold'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  15. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Fletcheri'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  16. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Gimbornii'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  17. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Kilmacurragh'". Consultado o 28 de xaneiro de 2024. 
  18. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Lanei Aurea'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  19. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Little Spire'". Consultado o 28 de xaneiro de 2024. 
  20. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Minima Aurea'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  21. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Minima Glauca'". Consultado o 28 de xaneiro de 2024. 
  22. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Pembury Blue'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  23. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Pigmaea Argentea'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  24. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Stardust'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  25. ↑ "RHS Plant Selector – Chamaecyparis lawsoniana 'Wisselii'". Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2019. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  26. ↑ Soden, Tabitha (19-10-2015). "Roads in the Six Rivers National Forest close to prevent spread of root disease". Times-Standard (Eureka, Calif.). Arquivado dende o orixinal o 20-08-2017. Consultado o 1 de xaneiro de 2018. 
  27. ↑ ciprés no Dicionario da RAG.
  28. ↑ alcipreste no Dicionario da RAG.
  29. ↑ Mitchell 1979, p. 76.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • Castro, Marisa, Luís Freire e Antonio Prunell (1989): Guía das Árbores de Galicia. Autóctonas e ornamentais. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-406-5.
  • Farjon, A. (2005): Monograph of Cupressaceae and Sciadopitys. Royal Botanic Gardens, Kew. ISBN 1-8424-6068-4.
  • Farjon, A. (2010): A Handbook of the World's Conifers. 2 Vols. Leiden: Koninklijke Brill. ISBN 978-9-0474-3062-9.
  • Jules, E. S.; M. J. Kaufmann; W. Ritts, & A. L. Carroll (2002): "Spread of an invasive pathogen over a variable landscape: a non-native root rot on Chamaecyparis lawsoniana". Ecology 83: 3167-3181.
  • Hunt, J. (1959): "Phytophthora lateralis on Port-Orford-cedar". Research Note 172: 1-6. Portland, OR: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Forest and Range Experiment Station.
  • Mitchell, Alan (1979): Guía de campo de los árboles de Europa. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2820-549-3.
  • Rushforth, Keith D. (1987): Conifers. Nova York City, Nova York, USA: Facts on File. ISBN 978-0-8160-1735-5.
  • Roth, L. F.; Trione, E. J., & Ruhmann, W. H. (1957): "Phytophthora induced root rot of native Port-Orford-cedar. Journal of Forestry 55: 294-298.
  • Siskiyou National Forest has posted precautions for persons entering areas with Port Orford Cedar populations ([1]).
  • Snyder, G. (1999): "The Gary Snyder Reader". En: Counterpoint. ISBN 1-8871-7890-2.
  • Torgeson, D. C.; Young, R. A. & Milbrath, J. A. (1954): "Phytophthora root rot diseases of Lawson cypress and other ornamentals". Oregon Agric. Exp. Stn. Bull. 537: 1-18. Corvallis, OR: Oregon State College.
  • Trione, E. J. (1959): "The pathology of Phytophthora lateralis on native Chamaecyparis lawsoniana". Phytopathology 49: 306-310.
  • Tucker, C. M. & Milbrath, J. A. (1942): "Root rot of Chamaecyparis caused by a species of Phytophthora". Mycologia. 34: 94-103.
  • Zobel, D. B.; Roth, L. F. & Hawk, G. M. (1985): "Ecology, pathology, and management of Chamaecyparis lawsoniana". Gen. Tech. Rep. PNW-184: 1-161. Portland, OR: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Forest and Range Experiment Station.

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alcipreste_de_Lawson&oldid=6631969»