Laza
Este artigo ou sección precisa dunha revisión do formato que siga o libro de estilo da Galipedia. Pode axudar a mellorar este artigo e outros en condicións semellantes. |
Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. |
Coordenadas: 42°3′40.5″N 7°27′37.2″O / 42.061250, -7.460333
Laza é un concello da provincia de Ourense, pertencente á comarca de Verín. Segundo o padrón municipal en 2018 tiña 1.287 habitantes (1.826 en 2003).
| Laza | |
|---|---|
  | |
 Igrexa de Santa María de Retorta. | |
 | |
| Situación | |
| Xentilicio[1] | lacense (non oficial) |
| Xeografía | |
| Provincia | Provincia de Ourense |
| Comarca | Comarca de Verín |
| Poboación | 1.205 hab. (2022)[2][3] |
| Área | 215,9 km²[3] |
| Densidade | 5,58 hab./km² |
| Entidades de poboación | 10 parroquias[4] |
| Política (2019[5]) | |
| Alcalde | José Ramón Barreal Novo (PPdeG[6]) |
| Concelleiros | PPdeG: 4 PSdeG-PSOE: 3 Outros: Xuntos por Laza2 |
| Eleccións municipais en Laza[7] | |
| Uso do galego[8] (2011) | |
| Galegofalantes | 90,18% |
| Na rede | |
| http://www.laza.es/ | |
| [ editar datos en Wikidata ] | |
DemografíaEditar
| Censo total | 1.287 (2018) |
|---|---|
| Menores de 15 anos | 61 (4.74 %) |
| Entre 15 e 64 anos | 627 (48.72 %) |
| Maiores de 65 anos | 599 (46.54 %) |
| Evolución da poboación de Laza Fontes: INE e IGE. | ||||||||||||||||
| 1900 | 1930 | 1950 | 1981 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 |
| 4.405 | 4.262 | 4.573 | 3.034 | 1.800 | 1.570 | 1561 | 1541 | 1487 | 1449 | 1424 | 1377 | 1331 | 1287 | {{{15}}} | {{{16}}} | {{{17}}} |
| (Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.) | ||||||||||||||||
EtimoloxíaEditar
A orixe etimolóxica do topónimo Laza parece ter a súa orixe no vocábulo latino latium, que correspondería á rexión chamada do Lacio da Península Itálica entre os ríos Tíber e Liris, e da que se supón proviñan os primeiros romanos asentados neste val, aínda que algúns autores como Antonio-Augusto Diéguez Añel atópanlle unha orixe prerrománica[Cómpre referencia].
HistoriaEditar
No concello hai varios sitios arqueolóxicos da idade de bronce, como o petróglifo das Pisadiñas (Laza) ou o das Ferraduras (Soutelo Verde). Na idade de ferro desenvolveuse a cultura castrexa, O castro de Laza está á beira do camiño secundario que enlazaba as vías 17 e 18 do itinerario de Antonino.[9], desde Alberguería cara á serra de San Mamede[10]
La singularidad de este castro está en su relación con el oppidum, único en toda la Vía Romana Secundaria IV, de Chaves (Portugal), a Baños de Molgas, en la provincia de Ourense, al que es obrigado considerar como prototipo de lo que es y significa un castro natural, sin construcciones aparentes, situado en un lugar estratégico, con un entorno geográfico también singular, elegido previamente por los pueblos primitivos pre-celticos, celtas y romanos, de quienes quedan vestigios.Antonio-Augusto Diéguez Añel: Támega (páx. 14)
Outros poboados castrexos do concello son:
- Castro dos Mouros (asentamento fortificado; Soutelo Verde)
- A Coroa (asentamento fortificado; Carraxó)
- A Cidadella (asentamento fortificado; Carraxó. Próximo a unha explotación de estaño, coa cal o castro puido ter relación)
- Lombo da Cerca (asentamento fortificado; Trez)
- O Castro (asentamento fortificado; Alberguería)
- A Picota (asentamento; Camba)
As terras do val de Laza foron poboadas polos Tamaganos, unha das tribos castrexas pertencente ó convento Bracarense que aparece nomeada na Columna Honorífica da ponte de Chaves o Padrón dos pobos, e que abranguería as terras do Val norte do río Támega.
Os romanos tamén deixaron aquí a súa fonda pegada tal como se manifesta nos restos arqueolóxicos atopados na zona e que proban a explotación dos xacementos minerais, de asentamentos ou doutro tipo de restos:
- A Coroa (explotación aurífera en aluvión; Camba)
- Os Casarellos (asentamento; Toro. Apareceron varios muíños de man e un couzón de pedra dunha porta)
- Cabeza de Cántara (explotación mineira, tamén puido ser aurífera; Cerdedelo)
- Vasilla de Carraxó (cerámica; Carraxó)
- Ara anepígrafa da Alberguería
- As Minas Vellas de Arcucelos
Na Idade Media, segundo sinala Taboada Chivite ó estudar a Reconquista e a súa consolidación na comarca de Baronceli, Laza aparece relacionada nunha declaración testemuñar sobre aquela. Alude a este pobo como “Laza do Conde”. Foi curato de presentación do Conde de Motezuma, Marqués de Tenebrón que pon tamén ó seu xuíz. Tirso de Molina na súa obra Mari Hernández, La gallega escribe:
“El de Laza que ya esotro lado
ameno se avecina,
al. Val de Monterrey con quien confina,
cinco leguas de Chaves
dista este monte," etc....
En 1777, no libro Relación y Descripción Geográfica de los Estados pertenecientes a la excelentísima y Nobilísima Casa de Monterrey en el reino Galicia, Provincia de Órense, Pedro González de Ulloa sinala:
“El Duque mi señor pone Corregidor, Escribanos de número, y ministros con jurisdicción sobre la mayor parte de los vecinos; comprendiendo también las parroquias de Castro, Cerdedelo, Campo de becerros, y la sobredicha de Retorta. Y todas concurren a la audiencia de Laza; en donde reside el Corregidor…..”
Sobre o couto xurisdicional de Alberguería, tiña o poder o Arcediago de Varonceli. Da Catedral de Ourense, Vicente Risco e Xaquín Lorenzo no Boletín da Real Academia Galega explican como o camiño antigo que atravesa a vila de Laza, formando a súa rúa máis longa e principal, foi noutro tempo verea moi importante, sendo chamado polos lugareños “Camiño de Castela” coa ruta de Laza, Eiras, Portocamba, Campo Becerros, Venta do Bolaño, e Venta do Espiño ata a Gudiña, confirmando que tivo moito trafego de segadores que ían á sega á Castela. Tamén viñan de Castela comerciantes para traer aceite, carne, pemento etc... Posiblemente lle viñera de aí a súa importancia.
No ano 1812, a constitución contempla unha nova división territorial na que xorden novos concellos. Laza, Castro de Laza e Cerdedelo pertencen ó partido xudicial de Monterrei. A comezos de 1822 o concello de Cerdedelo desaparece e aparece como tal o de Retorta.
Finalmente, no ano 1835 implántase unha nova organización de municipios e Laza e mailas súas parroquias, que coinciden coas actuais, adscríbense ó partido xudicial de Verín.
Galería de imaxesEditar
- Artigo principal: Galería de imaxes de Laza.
Igrexa en Laza.
Albergue de peregrinos.
Casa do concello.
Placa altimétrica do concello.
Picota na Alberguería
ParroquiasEditar
Lugares de LazaEditar
Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Laza vexa: Lugares de Laza.
NotasEditar
- ↑ Véxase no Galizionario.
- ↑ Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020.(en castelán).
- ↑ 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2022) "Laza".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
- ↑ Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
- ↑ Ministerio do Interior, Goberno de España (ed.). "Resultado eleccións 2019". Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2019. Consultado o 9 de xuño 2019.
- ↑ "José Ramón Barreal volve á alcaldía de Laza «coa certeza de que levamos un ano perdido»". La Voz de Galicia. 24 de xullo de 2020. Consultado o 31 de xullo de 2020.
- ↑ "El socialista Jesús Blanco, nuevo alcalde de Laza". La Región (en castelán). 16 de xuño de 2019. Consultado o 16 de xuño de 2019.
- ↑ Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014.
Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google
- ↑ Taboada Chivite, X. (1953): "Carta Arqueológica de Verín", en Actas del III Congreso Nacional de Arqueología, Zaragoza.
- ↑ Fernández Costas, M. e Fuentes Canal, M. (1926): "Unha nova vía romana", revista Nós, nº 35 (15 novembro), páx. 4-5.
Véxase taménEditar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Laza  |