Carballeda de Valdeorras

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Carballeda.

Carballeda de Valdeorras é un concello da provincia de Ourense, pertencente á comarca de Valdeorras. Segundo o IGE en 2015 tiña 1698 habitantes (1870 en 2009, 2155 en 2003). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é carballedego ou valdeorrés.

Carballeda de Valdeorras
Pena Trevinca.
Situación
Xentilicio	carballedego/carballedega valdeorrés/valdeorresa
Xeografía
Provincia	Provincia de Ourense
Comarca	Comarca de Valdeorras
Poboación	1.409 hab. (2022)
Área	222,7 km²
Densidade	6,33 hab./km²
Entidades de poboación	17 parroquias
Capital do concello	Sobradelo
Política (2019)
Alcaldesa	María Carmen González Quintela (PPdeG)
Concelleiros	PPdeG: 6 PSdeG-PSOE: 2 Outros: ESCO 1
Eleccións municipais en Carballeda de Valdeorras
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	42,93%
Na rede
http://www.carballedadevaldeorras.es/
[ editar datos en Wikidata ]

Demografía

Censo total	1.698 (2015)
Menores de 15 anos	112 (6,6 %)
Entre 15 e 64 anos	1057 (62,25 %)
Maiores de 65 anos	529 (31,15 %)
Persoas estranxeiras	311 (18,31 %)

Evolución da poboación de Carballeda de Valdeorras   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
4018	3806	4024	3344	2080								{{{13}}}	{{{14}}}	{{{15}}}	{{{16}}}	{{{17}}}	{{{18}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Localización

Carballeda de Valdeorras sitúase no extremo oriental de Galiza. Limita ao norte con Rubiá, ao sur coa Veiga, ao leste con Encinedo e Benuza (provincia de León) e ao oeste co Barco de Valdeorras.

Polo extremo norte pasa o río Sil, aínda que ten máis relevancia o Casoio, que transcorre todo el polo municipio. Estes e outros ríos transcorren nos vales da Serra do Eixe, que ten as súas maiores alturas no sul: Macizo de Pena Trevinca (Trevinca Sur 2127 m; 2119 m en Pena Negra, Pena Survía 2095 m., a Serra do Eixe (1500 m) e os Vales do Casaio (1773 m).

Os montes son de lousas e xistos, e a extracción en canteiras é a principal actividade económica do concello.

Polo municipio transcorren o trazado da antiga N-120, que une Galiza coa meseta, e o camiño de ferro de Palencia á Coruña.

Historia

Casa do concello.

Os romanos procuraron ouro no Sil; a destacar a explotación de tipo ruina montium na freguesía da Médua. Durante a Idade Media estas terras pasaron de man en man: dos descendentes do Conde Froila Díaz pasaron á Casa dos Castro, aos Condes de Lemos e finalmente ao Condado de Ribadavia, no século XV; mais algúns lugares como Lardeira e Casaio estaban baixo a xurisdición da Cabreira, pertencente ao marqués de Vilafranca do Bierzo, como acontecería tamén con lugares valdeorreses do actual concello de Rubiá. Porén ata fins do Antigo Réxime e desde a Alta Idade Media o mosteiro de San Martiño de Castañeda, sito na próxima comarca de Sanabria mantivo a granxa de Santa Cruz, na parroquia de Casoio, obxecto de poxa durante a desamortización.

Durante a Guerra de Independencia Española o abade de Casoio, José Ramón Quiroga Uría, dirixiu as alarmas do Valdeorras contra as tropas francesas. Durante a Guerra civil española e na posguerra, constituíronse grupos guerrilleiros antifranquistas, que utilizaron a serra do Eixe como refuxio, sendo quizais o máis coñecido dos seus mandos Manuel Bazán Girón. Ao tempo, os nazis, no comezo da década de 1940, explotaron as minas de volframio de Valborraz, nos montes de Casaio, que explotaron con presos de guerra republicanos.

Nos anos 1950, o descubrimento de importantes filóns de lousa -louxa en variante local- no cunca dos ríos Casoio e Candís, sería o inicio, nos comezos lento, dunha importante industria de extracción e elaborado como material de cubrición, principalmente. Dun certo minifundismo industrial, foise chegando a unha maior concentración e a expansión exterior, dalgunhas das empresas, das que talvez o símbolo sexa CUPA -ata hai pouco coñecida como CUPIRE-, recoñecida actualmente como a primeira empresa mundial do sector da pedra. Porén, a pesar de que o concello ostenta a proporción máis alta de Galiza de poboación activa empregada no sector secundario -e tamén de emprego feminino-, o concello perdeu poboación, unha parte importante da cal se trasladou ao veciño O Barco de Valdeorras, polas súas características marcadamente xa urbanas con ampla oferta de servizos.

Monumentos e turismo

Do megalitismo destaca o Lombo das Arcas. A vía militar romana XVIII ou Vía Nova atravesou Valdeorras. Próxima dela fican os piares da Pontóriga sobre o Sil, por onde atravesaba unha vía romana secundaria. A ponte que atravesa o río Casaio, que unia camiños secundarios da Vía XVIII, ten un só arco e está construída con lousas. Nese arco houbo unha vivenda, arrasada a fins do século XX por unha crecida.

A ponte de Sobradelo, Carballeda de Valdeorras, sobre do Sil, con sete arcadas, cuxo arco central foi cortado polo abade de Casoio durante a Guerra de Independencia Española, foi comezada a finais do século XVI.

Un dos atractivos de Carballeda é o Macizo de Pena Trevinca, poboado de árbores autóctonas e co único bosque de teixos de toda Galiza, o teixedal de Casaio.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Carballeda de Valdeorras.

• 

  Placa altimétrica do concello.

• 

  Ponte Nova de Sobradelo

• 

  Lardeira

• 

  Edificio novo da estación de Sobradelo

Lugares de Carballeda de Valdeorras

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Carballeda de Valdeorras vexa: Lugares de Carballeda de Valdeorras.

Véxase tamén

---

Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---