Provincia de Spania
Provincia de Spania (orixinalmente en latín: Provincia Spaniae) foi unha provincia do Imperio Romano de Oriente desde 552 ata 624 no sur da Península Ibérica e nas Illas Baleares. Foi establecida polo emperador Xustiniano I nun esforzo por restaurar as provincias occidentais do Imperio.
| ||||
| Localización | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Exarcado | Exarcado de Cartago  | |||
| Capital | Cartago Espartaria | |||
| Xeografía | ||||
| Parte de | ||||
| Datos históricos | ||||
| Precedido por | ||||
| Creación | 552 | |||
| Disolución | 624 | |||
| Sucedido por | Reino visigodo de Toledo | |||
Contexto
editarNo 409 os vándalos, suevos e alanos, que dous anos antes romperan as defensas fronteirizas romanas no Rin, cruzaron os Pireneos para entrar na Península Ibérica. Non obstante, o dominio romano efectivo mantívose na maioría das áreas ata despois da morte do emperador Maioriano en 461.[1] Os visigodos, vasalos do Imperio Romano que se estableceran en Aquitania por invitación imperial (416), encheron cada vez máis o baleiro deixado. En 468 atacaron e derrotaron aos suevos, que ocuparan a Gallaecia romana e ameazaban con expandirse. Os visigodos acabaron coa administración romana en Hispania en 473, e o seu señorío da maior parte do leste e centro peninsular foi establecido en 476. Unha gran migración dos visigodos a Iberia comezou en 494 baixo Alarico II, e converteuse na sede de o seu poder despois de perder a maior parte do seu territorio na Galia aos francos despois da batalla de Vogladum en 507.
Historia
editarFundación
editarEn 534, o xeneral romano Belisario restableceu a provincia bizantina de Mauritania coa conquista do reino vándalo no norte de África. A pesar dos seus esforzos, o rei vándalo Xelimero fora incapaz de establecer unha alianza co rei gótico Teudis, quen probablemente aproveitou a oportunidade do colapso da autoridade vándala para conquistar Septem (Ceuta) a través do estreito de Xibraltar en 533, posiblemente para mantelo fóra das mans bizantinas. Con todo, esta cidadela foi tomada ao ano seguinte por unha expedición enviada por Belisario. Ceuta (que foi brevemente reconquistada polos visigodos en 540 [2]) pasou a formar parte da Mauritania. Foi unha base importante para o recoñecemento de Hispania nos anos previos á invasión da Península polas forzas de Xustiniano en 552.
Revoltas
editarEn 550, durante o reinado de Akhila I, Spania viuse envolta nunha serie de revoltas, dúas das cales foron graves. Os cidadáns de Córdoba rebeláronse contra o dominio gótico ou ariano e Akhila foi derrotado, o seu fillo foi asasinado e o tesouro real perdeuse. El mesmo retirouse a Mérida.[3] Xa ao comezo do seu reinado un nobre chamado Atanaxildo tomou Sevilla, capital da Bética, e presumía que gobernaría como rei en oposición a Akhila. Xordanes escribiu que o patricio Liberio era o seu comandante:
El [Teudis] foi sucedido por Akhila, quen mantén o reino ata os nosos días. Atanaxildo rebelouse contra el e aínda agora está provocando o poderío do Imperio Romano. Así que Liberio o Patricio está de camiño cun exército para opoñerse a el.[4]
James J. O'Donnell, na súa biografía de Liberio, pon en dúbida esta afirmación, xa que o patricio era octoxenario daquela, e Procopio relata que regresara a Constantinopla cando os bizantinos invadiron Hispania e non puidera dirixir a invasión. O'Donnell afirma que "Xordanes pode ter escoitado que o nome de Liberio fora mencionado para o comandante da expedición española, pero, ao final, o feito de ser relevado do mando das forzas en Sicilia fai a historia da súa viaxe a España incrible".
Porén, segundo Isidoro de Sevilla na súa Historia de regibus Gothorum, Vandalorum et Suevorum, foi Atanaxildo, no outono de 551 ou inverno de 552, quen pediu axuda a Xustiniano. O exército probablemente foi enviado en 552 e tocou terra en xuño ou xullo. As forzas romanas desembarcaron probablemente na desembocadura do Guadalete ou quizais de Málaga e uníronse a Atanaxildo para derrotar a Akhila mentres marchaba cara ao sur de Mérida cara Sevilla en agosto ou setembro de 552.[2] A guerra prolongouse durante dous anos máis. Liberio volveu a Constantinopla en maio de 553 e é probable que unha forza bizantina procedente de Italia, que só fora pacificada recentemente despois da Guerra Gótica de Italia, desembarcara en Cartaxena a principios de marzo de 555 e marchara terra adentro ata Basti (Baza) para unirse a os seus compatriotas preto de Sevilla. O seu desembarco en Cartaxena foi violento. A poboación nativa, que incluía á familia de Leandro de Sevilla, estaba ben disposta aos visigodos e o goberno bizantino suprimiu as súas liberdades, unha opresión que se prolongou durante décadas desde a súa ocupación. Leandro e a maior parte da súa familia fuxiron e os seus escritos conservan o forte sentimento antibizantino.
A finais de marzo de 555, os partidarios de Akhila, por temor aos recentes éxitos bizantinos, cambiaron de parecer e asasinárono, facendo de Atanaxildo o rei dos godos. Rapidamente o novo rei intentou librar a Hispania dos bizantinos, pero fracasou. Os bizantinos ocuparon moitas cidades costeiras da Bética e esta rexión seguiría sendo unha provincia bizantina ata a súa reconquista polos visigodos un setenta anos despois.
Decadencia
editar
Nos reinados de Atanaxildo e Leovixildo, os bizantinos foron incapaces de impulsar a súa ofensiva cara adiante e os visigodos fixeron algúns empuxóns exitosos. Ao redor de 570, Leovixildo arrasou Bastetania (rexión de Baza) e tomou Medina Sidonia a través da traizón dun privilexiado chamado Framidaneo (posiblemente un godo). Quizais tomou Baza e seguramente fixo incursións nos arredores de Málaga, derrotando a un exército de socorro enviado desde alí. Tomou moitas cidades e fortalezas do val do Guadalquivir e derrotou a un grande exército de rustici, segundo Xoán Biclarense, que quizais se referise a un exército de bandidos chamado bagaudae que se establecera na disputada fronteira entre os góticos e romanos.[5] En 577 en Orospeda, unha rexión baixo control bizantino, Leovixildo derrotou a máis rustici rebellantes, probablemente bagaudae. Despois de dúas tempadas de campaña contra os romanos, Leovixildo concentrou os seus esforzos militares noutro lugar.
Durante o reinado de Recaredo, os bizantinos tomaron novamente a ofensiva e probablemente ata recuperaron ou gañaron terreo. Recaredo recoñeceu a lexitimidade da fronteira bizantina e escribiu ao papa Gregorio solicitando que lle enviara unha copia ao emperador Mauricio. Gregorio simplemente respondeu que o texto do tratado se perdera nun incendio durante o reinado de Xustiniano e advertiu a Recaredo de que non querería que o atopasen porque probablemente tería concedido aos bizantinos máis territorio do que posuían entón (agosto de 599). As conquistas de Leovixildo contra o goberno romano foron maiores que as reconquistas romanas do reinado de Recaredo; a provincia bizantina de Spania estaba en decadencia.
Desaparición progresiva
editarEntre os reis posteriores, Viterico fixo campañas frecuentes contra Spania, aínda que os seus xenerais tiveron máis éxito ca el. Este último capturou a pequena vila de Gisgonza. Gundemaro trasladou a sé primaria da Cartaxinense da Cartaxena bizantina á Toledo visigoda en 610 e fixo campaña contra Spania en 611, pero sen efecto. Sisebuto, máis que ningún rei antes del, converteuse no primeiro inimigo dos bizantinos en Spania. En 614 e 615 levou a cabo dúas expedicións masivas contra eles e conquistou Málaga antes de 619, cando o seu bispo comparece no Segundo Concilio de Sevilla. Conquistou ata a costa mediterránea e arrasou moitas cidades ata o chan, o suficiente para chamar a atención do cronista franco Fredegario:
. . . o rei Sisebodus tomou moitas cidades do imperio romano ao longo da costa, destruíndoas e reducindoas a cascallos.[6][7]
Sisebuto probablemente arrasou tamén Cartaxena, que estaba tan completamente desolada que nunca reapareceu na Hispania visigoda. Debido a que os godos non puideron acometer asedios decentes, víronse obrigados a reducir as defensas de todos os lugares fortificados que ocupaban para evitar que os exércitos posteriores os usaran contra eles. Málaga caeu tempo despois cando os bizantinos quedaron tan reducidos que xa non constituían un perigo para a hexemonía visigoda sobre toda a península.
En 621, os bizantinos aínda tiñan algunhas cidades, pero Suintila recuperounas, no 624 toda a provincia de Spania estaba en mans visigodas, salvo as Illas Baleares, que foron un remanso económico no século VII. Do mesmo xeito que os giudicati sardos e Córcega nese período, as Baleares só eran nominalmente bizantinas. Finalmente foron separados do Imperio polas incursións sarracenas dos séculos VIII ao X.
Nalgún momento durante o reinado conxunto de Éxica e Vitiza, unha frota bizantina invadiu as costas do sur de Hispania e foi expulsada por un conde local chamado Teodomiro. A datación deste suceso é discutida: puido ocorrer como parte da expedición de Leoncio para recuperar Cartago, baixo o asalto dos árabes, en 697; quizais despois, arredor do 702; ou quizais a finais do reinado de Vitiza. O que é case universalmente aceptado é que foi un incidente illado relacionado con outras actividades militares (probablemente contra os árabes ou bérberes) e non un intento de restablecer a provincia perdida de Spania. Como afirma o profesor Thompson: "Non sabemos nada do contexto deste estraño suceso".[2]
Notas
editar- ↑ Kulikowski, Michael (2004). "Late Roman Spain and its Cities". Hopkins University Press.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Thompson, Edward Arthur (1969). "The Goths in Spain: The Byzantine Province". Oxford: Clarendon: 249, 320–34.
- ↑ Isidoro de Sevilla; Gordon B. Ford; Guido Donini (1970). "Isidore of Seville's History of the Goths, Vandals, and Suevi": 21.
- ↑ Mierow, Charles Christopher (1915). "The Gothic History of Jordanes". Cambridge: Speculum Historiale 303: 138.
- ↑ Collins, Roger (2004). "Visigothic Spain, 409–711". Oxford: Blackwell.
- ↑ . . . et plures civitates ab imperio Romano Sisebodus litore maris abstulit et usque fundamentum destruxit.
- ↑ Crónica de Fredegario (1960). "The Fourth Book of the Chronicle of Fredegar with its Continuations". Connecticut: Greenwood Press. Arquivado dende o orixinal o 2006.