Jazz

O jazz é un estilo musical, nado entre 1890 e 1910 en Nova Orleáns. As súas raíces remontan á música dos negros e crioulos dos Estados Unidos desde as súas épocas como escravos que datan pouco antes de 1850. As influencias nomean o ragtime, as worksongs músicas cantadas polos negros ao traballaren e o blues, principalmente, non se sabe moi ben como era esta música anterior a 1910, o primeiro músico do que se ten noticia é Buddy Bolden, do que só se conservan unha foto e as opinións dos seus compañeiros, que falan dun virtuoso cun son potente e limpo.

Jazz
Orixe musical	blues, folk, marcha, ragtime
Orixe cultural	principios dos 1910 en Nova Orleáns
Instrumentos típicos	saxofón, clarinete, baixo, contrabaixo, frauta, vibráfono, trompeta, piano, guitarra eléctrica, banjo, tuba, voz, trombón, piano Rhodes, batería
Derivados	jump blues, jazz fusion, rhythm and blues, rock and roll, ska, reggae, funk

Sarah Vaughan en 1946.

Etimoloxía

A principios do século XX non había unha forma estandarizada de escribir o termo, como ilustra o título desta canción de 1916.

Aínda que non semella existir un acordo definitivo en canto á orixe e significado exactos do termo "jazz", algúns historiadores sitúan a súa orixe arredor de 1912, e indican que procede da xerga dos xornalistas deportivos da costa oeste dos Estados Unidos, quen utilizaban o termo nos seus comentarios dedicados á Pacific Coast League, unha liga menor de béisbol, para referirse á enerxía e vitalidade dos xogadores do San Francisco Seals. O exemplo máis antigo deste uso do termo, achado polo bibliotecario da Universidade de Nova York George A. Thompson, Jr. en 2003, apareceu en Los Angeles Times o 2 de abril de 1912, nunha referencia ó pitcher de Portland Beavers, Ben Henderson, onde este afirmaba:

Chámoa a "pelota jazz" porque "treme" e, simplemente, non podes facer nada con ela".

A partir de 1913, nunha serie de artigos de E.T. "Scoop" Gleeson para o San Francisco Bulletin, aparece xa o termo jazz de forma máis habitual, aplicado á música. A referencia máis antiga do seu uso musical corresponde ó 3 de marzo de 1913 e nela o termo utilizábase cun sentido negativo. Tres días máis tarde, o 6 de marzo, Gleeson usou o termo de forma máis exhaustiva cando, ó describir o tipo de música executada por unha orquestra do exército, sinalou que os seus integrantes ensaiaban a ritmo de ragtime e jazz.

Porén, non foi ata 1915, en Chicago, que o termo comezou a usarse completamente para definir un tipo de música. Para finais de 1916 e principios de 1917 o uso do termo estaba xa bastante estendido. A primeira vez que se utilizou a palabra jazz en Nova Orleáns (tamén escrita jas ou jass nos comezos) foi no Times-Picayune o 14 de novembro de 1916, un feito que foi descuberto polo lexicógrafo Benjamin Zimmer en 2009.

Non obstante, moitos estudosos cren que o termo ten unha raíz fanti (África occidental) e se refire ó acto sexual.

Historia

Nacemento

A música que se tocaba polas rúas e nos locais de Nova Orleáns era festiva e desenfadada, tocada principalmente por músicos negros e crioulos. A maioría eran marchas e a instrumentación era a propia deste estilo: a tuba levaba o ritmo, e a corneta, clarinete e trombón tecían as melodías. Cando tocaban nun local, uníaselles piano, banjo e axiña un novo instrumento, criado especialmente para a nova música: a batería (que aquí durante moitos anos se chamou jazz band). O característico deste estilo que continúa até hoxe (co nome de Dixieland ou New Orleans) era a improvisación colectiva: a corneta toca unha melodía adornada por riba polo clarinete e complementada polos contracantos do trombón, todo sobre unha rítmica sólida e sincopada de batería, tuba ou contrabaixo, piano e banjo ou guitarra, a escritura non conta para nada, é unha arte puramente auditiva, a súa liberdade creadora vai máis alá da do compositor clásico, dúas versións distintas dun tema son dúas obras distintas; cando existe a composición e a escritura son elementos auxiliares da música jazz xa que a súa forma final depende da adaptación do músico ao lugar e ao momento onde ten lugar a actuación. Esta música foi gañando popularidade e foise estendendo cara ao Norte por Saint Louis e Chicago (di a lenda que o feche dos bordeis de Storyville en 1917 foi a causa desta emigración). É neste momento cando a nova música se comeza a se chamar jass, polo que parece utilizando un termo común no século XIX para referirse ao intercambio sexual. O 26 de febreiro de 1917, a Victor publicou o primeiro disco de jazz gravado pola Original Dixieland Jazz Band: un grupo de brancos liderados polo competente Nick LaRocca pero que non eran nin moito menos un dos baluartes desta música, como os músicos negros e crioulos King Oliver, Freddie Keppard, Kid Ory ou Jelly Roll Morton. Precisamente da banda de King Oliver sairía o home que levaría o jazz a ser o que hoxe coñecemos: Louis Armstrong. Entre 1925 e 1929 este cornetista e despois trompetista transformou a improvisación colectiva no solo, e converteu ao Jazz nun vehículo de expresión individual e autoafirmación, e xunto con Sidney Bechet configurou o Swing.

O swing

Artigo principal: Swing (música).

Os anos 20 foron chamados a "Era do Jazz" e a música foi o epítome dunha época de paro e desesperanza, e o alcol ilegal e o baile que lle servían de válvula de escape. Foi o nacemento das Big Bands, orquestras de baile que tocaban os temas de éxito nun estilo hot e chispeante e que conducirían á "Era do Swing (música)Swing|" onde toda América bailaba ao ritmo de Benny Goodman e Glenn Miller.

O bebop

Artigo principal: Bebop.

Durante a segunda guerra mundial nace o bebop, estilo duro e agresivo que se xestou nos locais de Harlem. Na contrapartida xorde, entón, o cool jazz cunha proposta máis intelectualizada e con énfase nos arranxos. A continuación do bop é o hardbop, máis negro e con influencias do gospel e do rhythm and blues. Todas estas innovacións comportarán unha complicación progresiva desde o punto de vista técnico e, sobre todo, harmónico que afogaba aos solistas, isto levou a algúns músicos, principalmente despois do Kind of Blue de Miles Davis a apostar polo jazz modal, onde o solista xa non segue uns cambios de acorde, senón que ten unha serie de modos que lle deixan máis espazo á improvisación.

Na década de 1960 afundouse no jazz modal e apareceu o funk e sobre todo a vangarda con elementos de composición atonais, polirritmia e moita improvisación, foi unha fase bastante experimentalista do estilo. A aparición do rock como música maioritaria entre a xuventude branca e o soul entre os negros desprazou ao jazz dos gostos populares, fenómeno axudado polo carácter anticomercial do jazz da época. Ao mesmo tempo, a toma de conciencia do pobo negro tivo a súa expresión no free jazz (até o propio termo jazz, considerado derrogatorio, chegou a abandonarse, usándose denominacións como new thing). O entertainer era o novo Tío Tom e os músicos de free mostrábanse cínicos e condescendentes co público.

O jazz fusion

Artigo principal: fusion.

Os 70 foron a época do fusion: a fusión do rock co jazz, liderada máis unha vez por Miles Davis, coa introdución de instrumentos electrónicos (ao comezo piano Fender Rhodes e baixo eléctrico e continuando despois con todo tipo de instrumentos amplificados). Apostouse por un estilo directo e rítmico (incluso bailábel) e pola existencia de bandas relativamente lonxevas no estilo rockeiro como Weather Report e Return to forever.

Fronte ao triunfo da vangarda e a fusión nos setenta, ambos os estilos moi afastados do jazz tradicional, nos oitenta apareceron os Young Lions coma Wynton Marsalis ou Roy Hargrove que propoñían un retorno ao jazz acústico e mainstream.

Grandes nomes do Jazz

Concerto de Mr. Dixie Jazz Band en Monforte de Lemos

• Louis Armstrong
• Count Basie
• John Coltrane
• Miles Davis
• Duke Ellington
• Bill Evans
• Billie Holiday
• Charles "Bird" Parker
• Pat Metheny

Véxase tamén

Bibliografía

• Tirro, Frank (2007). The history of jazz (en inglés). TEIA. ISBN 8495601125. 

Outros artigos

• Jazz galego