Wikipedia

Intentos de restauración no trono de Carlos IV de Hungría

Viaxes do último emperador austrohúngaro, Carlos I de Austria e IV de Hungría coa intención de recuperar o trono de Hungría
(Redirección desde «Intentos de restauración de Carlos de Habsburgo»)

Os intentos de restauración de Carlos de Habsburgo foron dúas viaxes que realizou o último emperador austrohúngaro, Carlos I de Austria e IV de Hungría, a Hungría coa intención de recuperar o trono do reino. Ambos os intentos resultaron infrutuosos e levaron ao exilio definitivo do antigo monarca, o afianzamento da rexencia e a abolición definitiva da dinastía Habsburgo no país.

A parella imperial, o emperador Carlos I de Austria e IV de Hungría e a emperatriz Zita de Borbón-Parma exiliados en Suíza, trataron de retomar o trono húngaro en dúas ocasións en 1921, sen éxito.

O primeiro intento, realizado durante a Semana Santa de 1921, fracasou ante a negativa do rexente Miklós Horthy de entregar o poder a Carlos, quen se trasladou á capital húngara sen contar co apoio militar necesario para forzar a súa restauración. A hostilidade dos países veciños e da Tripla Entente, así como a falta de apoio militar suficiente, fixeron que desistise aos poucos días e regresase a Suíza.

O 21 de outubro de 1921 voou en avión de novo a Hungría onde reuniu un continxente de soldados partidarios da súa causa para marchar sobre Budapest.[1] Esta vez logrou chegar ata as aforas da capital sen apenas incidentes, pero alí houbo de enfrontarse aos grupos armados que Horthy e os seus seguidores rapidamente lograron reunir e que lograron vencer ás súas forzas, en parte grazas á traizón do xeneral Pál Hegedüs, comandante destas, quen se confabulou con Horthy. Derrotado, o ex-emperador e a súa esposa foron entregados á Entente, que os enviou ao seu exilio final na illa portuguesa de Madeira.

Antecedentes editar

O 3 de abril de 1919, o Goberno austríaco de Karl Renner logrou aprobar sen oposición a lei que expulsaba perpetuamente os membros da casa de Habsburgo do territorio austríaco, confiscaba os seus bens[2] e eliminaba os seus dereitos nobiliarios.[3] Checoslovaquia xa fixera o propio a comezos de novembro de 1918, apenas rematou a Gran Guerra.[3]

Para acoller o ex-monarca, o Goberno suízo esixiu que escollese a súa residencia nos cantóns interiores ou no oeste do país, lonxe da fronteira austríaca.[4] Tras varias semanas de procura, instalouse en maio na «vila Prangin», unha ampla casa de campo nun terreo arborado ás beiras do lago de Xenebra.[4] O 5 de maio de 1919, naceu un novo fillo da parella, ao que puxeron o nome de Rodolfo, na honra do fundador da dinastía.[4]

En abril formouse un goberno contrarrevolucionario baixo protección francesa na cidade húngara de Szeged, na que se organizaron unidades de oficiais.[4] Unha delas, o «batallón Ostenburg», desempeñou un papel crucial nos intentos de restauración de Carlos no trono húngaro.[5] Outra delas, a «división Lehar», recrutada durante o verán grazas aos fondos roubados ao Goberno revolucionario de Béla Kun en Viena, concentrouse en Estiria oriental coa intención de pasar a Hungría.[5] Tras a caída da República Soviética Húngara, o seu comandante, o coronel Antal Lehar, leal a Carlos, pasou coas súas tropas a Hungría, instalouse xunto á fronteira e estableceu unha zona favorable ao monarca.[5] A finais do verán de 1919, Carlos xa decidira tratar de regresar a Hungría e retomar o trono, pero houbo de esperar á firma do tratado de paz de Hungría para evitar a imposición de condicións máis duras para o país pola súa restauración.[6]

O 1 de marzo de 1920, Miklós Horthy, antigo almirante e comandante en xefe da frota austrohúngara durante a primeira guerra mundial, foi elixido rexente do restaurado reino de Hungría.[6] A pesar da súa presunta fidelidade a Carlos, o rexente esixiu un xuramento de lealdade á súa persoa dos oficiais do exército que desconcertou o ex-monarca e o fixo dubidar da posición de Horthy.[6]

Primeiro intento de restauración editar

 
O rexente húngaro Miklós Horthy, en abril de 1921, días despois do primeiro intento de restauración. Horthy, que mantivera unha postura ambigua ante Carlos, negouse a cederlle o poder, pero obtivo numerosos títulos durante a entrevista co ex-monarca.

O plan orixinal consistiu en trasladarse ata Viena no expreso París-Múnic-Viena.[7] A primeira parte da viaxe, a máis perigosa, foi no traslado desde Prangins a Basilea e o abandono de Suíza, que Carlos tiña prohibido.[7] O 24 de febreiro de 1921, o cuñado de Carlos e irmán de Zita, o príncipe Sixto de Borbón-Parma, conseguiu en París un pasaporte falso para o ex-soberano, que lle entregou o tenente coronel británico Strutt, que non contaba con ordes nin permiso do seu Goberno para axudar a Carlos.[8]

O 24 de marzo de 1921, o ex-emperador Carlos tomou o tren en Nyon, fixo transbordo en Berna e cruzou a fronteira francesa[9] por Alsacia a través dun simple paso fronteirizo.[7] Abandonou secretamente Suíza acompañado dun sacerdote e dun dos seus partidarios.[7] Tras desprazarse a Estrasburgo en automóbil,[10] tomou un tren para Viena ao día seguinte (Venres Santo),[10] dirixíndose a Hungría cun pasaporte diplomático español falso[11][10] conseguido en París a nome do «señor Sánchez»[7][10] para restaurar a monarquía húngara e ser proclamado rei, alegando que podería contar con apoio do goberno francés para iso.[11][12] En Salzburgo o seu acompañante mostrou o seu pasaporte, que contaba con visados de Alemaña, Austria, Francia e Checoslovaquia,[10] á policía austríaca, explicando que o seu compañeiro retirouse a descansar por mor dunha doenza.[7]

Chegou a Viena ás 10:50 p.m., abordou un taxi finxindo buscar aloxamento en hoteis, todos cheos por tratarse se Semana Santa, para dirixirse a continuación ao seu verdadeiro destino, a casa dun conde húngaro en Viena[7] que participara nas negociacións de paz de 1917 e a quen, porén, non se lle avisou da inminente chegada de Carlos.[10]

Ao día seguinte, Sábado Santo (26 de marzo), Carlos viaxou ata a fronteira húngara acompañado polo conde en dous taxis,[13] finxindo entón ser un funcionario da cruz vermella británica.[11][13] Carlos tinguiuse de negro o bigote e levou lentes de conducir para evitar ser recoñecido, aínda que durante o paso pola fronteira non tivo problema algún, afeitos os gardas ás frecuentes visitas do conde á súa facenda húngara. Pasada a fronteira, Carlos e o conde tiveron que abandonar o coche e tomar un carro para chegar ao palacio arcebispal de Szombathely pasadas as dez da noite.[14][15] O arcebispo tampouco tiña coñecemento da chegada de Carlos e estaba ceando cun ministro do Goberno, que confirmou a súa lealdade ao ex-monarca.[15] Inmediatamente, Lehar presentouse ante Carlos e un dos seus oficiais foi avisar o primeiro ministro, o conde Pál Teleki, quen se atopaba de caza nas proximidades.[15]

Ao día seguinte, o Domingo de Resurrección, Teleki presentouse ás 4:30 da mañá no palacio arcebispal e tratou de convencer a Carlos de que abandonase o seu intento de restauración.[16] Teleki aconsellou ao antigo soberano que se retirase a Suíza ou continuase ata Budapest.[17] Tras convencer a Carlos de que Horthy cedería o poder en canto o ex-monarca chegase á capital e comprometéndose a regresar de inmediato a Budapest para comunicarlle o seu regreso a Horthy. Teleki partiu unha hora antes que Carlos cara á cidade, aínda que chegou, con todo, despois ca el.[17] Carlos, o conde Sigray e dous oficiais da unidade de Lehar viaxaron a Budapest en automóbil.[14][17] Alí, onde Teleki non avisara a Horthy aínda,[17] un edecán do rexente anuncioulle ao rexente a chegada do ex-emperador.[7] Carlos logrou reunirse en segredo co almirante Horthy no palacio real;[14] Horthy rexeitou nunha discusión persoal apoiar a restauración inmediata[11] alegando que Francia e Gran Bretaña se opoñerían a tal proxecto,[18] entre outros argumentos, así como o seu xuramento ao Parlamento.[19] Tras dúas horas de conversa, Carlos confirmou a Horthy como duque de Otranto e Szeged (títulos que xa se outorgara el mesmo)[20] e concedeulle a maior condecoración austrohúngara, a gran cruz da orde militar de María Teresa.[18][20] Non conseguiu, con todo, que accedese a entregarlle o poder.[20] Sen forza armada para impoñer a súa vontade e con forzas hostís na antecámara,[20] Horthy rogou a Carlos que non levase a cabo ningunha acción sen consultala antes con el e logrou que se retirase esa noite a Szombathely,[18] non sen antes suxerir a Carlos que debía utilizar as súas forzas para marchar sobre Viena e lograr unha dobre restauración.[20] Horthy comprometeuse mentres a preparar o regreso do ex-monarca e Carlos esixiu que se unise a el en Szombathely nun prazo de tres semanas.[20] No camiño de regreso o seu coche avariouse[21] e un campesiño da zona houbo de trasladalo ao seu destino, despois de ser convidado a beber nunha taberna local onde foi aclamado.[18] Carlos chegou ao seu destino ás cinco da mañá do 28 de marzo.[21]

Mentres, Horthy chamou o representante francés para corroborar se Carlos efectivamente contaba co apoio galo, ao que aquel respondeu cunha rotunda negativa[12] tras consultar con París.[21] Ao día seguinte, os representantes francés e británico mostraron a súa total oposición á restauración de Carlos,[22] paso ao que seguiron as protestas dos Gobernos italiano, iugoslavo, checoslovaco e romanés.[12] Os Gobernos de Belgrado e Praga anunciaron estar dispostos a invadir Hungría e ocupar Budapest coas súas tropas para impedir a restauración dun Habsburgo no trono que, segundo temían, podería intentar o restablecemento do Imperio Austrohúngaro e ameazar a independencia dos seus países.[12] O 30 de marzo de 1921, Horthy fixo unha proclamación, agradecendo a lealdade do exército e declarando a inconveniencia dun cambio de Goberno, sen chegar a mencionar o rei.[12][23] Con tropas insuficientes para tomar o poder pola forza, o primeiro intento de restauración de Carlos IV de Hungría fracasou.[22]

Carlos e Horthy acordaron suspender as súas conversas durante tres semanas para atopar unha solución pero, durante este tempo, os nacionalistas húngaros temían que a coroación de Carlos significase resucitar o predominio austríaco sobre Hungría e lograron que o Parlamento maxiar impedise a restauración de Carlos o 1 de abril de 1921.[24][12] O mesmo día, a xunta de embaixadores da Entente, reunida en París, declaraba a súa oposición a aceptar a restauración.[24] Ante iso o ex-emperador, que ao parecer esperaba ser chamado para reinar tras vencer o prazo de tres semanas e cada vez con máis presións,[23] retirouse de Hungría o 4 de abril,[24] sentíndose traizoado por Horthy, pero aclamado pola poboación.[25] Escoltado por tropas británicas ao seu paso por Austria, houbo de atravesar unha manifestación na súa contra de traballadores austríacos, que provocou momentos de tensión.[26] Finalmente, logrou cruzar o país e alcanzar territorio helvético a media tarde.[27]

Regreso a Suíza editar

Ao seu regreso a Suíza, o Goberno do país endureceu as súas condicións para darlle asilo a Carlos[28] que debía de ser, en todo caso, temporal.[24] A comezos de maio, a familia trasladouse ao palacio de Hertenstein.[24][29] Horthy mantivo a súa actitude ambigua co ex-emperador.[24]

 
Junkers F 13, o avión de seis prazas que levou a parella imperial de regreso a Hungría en outono de 1921.

Mentres, en Hungría, o gabinete de Pál Teleki —que contiña un certo número de partidarios da restauración de Carlos— dimitiu e foi substituído por un novo Goberno con István Bethlen á fronte.[30] Horthy seguiu asegurando a Carlos a súa futura restauración a principios de setembro, aínda que lle comunicou que o seu intento de primavera complicara a situación.[24][31]

A comezos de agosto, un enviado de Carlos logrou recrutar dous pilotos húngaros que debían levalo de volta a Hungría.[32] A finais de mes, atopouse o avión que debía transportalo, un Junkers F.13 monomotor almacenado no aeródromo de Dübendorf, nos arredores de Zürich.[32]

Aínda que desexaba atrasar o seu regreso a Hungría ata a primavera do ano seguinte, as purgas de partidarios en Hungría —tanto no Exército como na administración—, persuadírono de manter a volta para o outono.[31] A data do regreso decidiuse unha vez que se soubo que a unidade de Ostenburg, que fora trasladada a Sopron pola disputa con Austria sobre o control do territorio, ía ser trasladada a Budapest e disolta o 23 de outubro de 1921.[33] Carlos decidiu presentarse en Hungría nesa mesma data.[31]

Segundo intento de restauración editar

 
O coronel Antal Lehár, ascendido por Carlos a xeneral e ministro de Defensa do efémero Goberno formado durante o segundo intento de restauración. Foi relevado do mando a petición propia durante os choques coas forzas leais ao rexente Miklós Horthy.

A mañá do 20 de outubro, Carlos e Zita partiron de Hertenstein finxindo retirarse para celebrar privadamente o seu aniversario de vodas, que era o día seguinte. Cambiaron pronto de automóbil e trasladáronse xa con nova identidade ao aeródromo onde os esperaba o seu avión.[34] Alí non foron recoñecidos e non se lles solicitou documentación algunha.[35][34] Pasado o mediodía e con bo tempo, engalaron[35] por primeira vez nas súas vidas.[34] Cando sobrevoaban Kampen en Baviera, o motor avariouse e o avión comezou a descender, pero lograron arrincalo de novo[34] e aterrar nunha granxa húngara ás 16:10 da tarde, preto do castelo do conde Cziráky.[35][34]

 
Carlos seguido de Zita pasando revista a unha garda de honra en Sopron o 21 de outubro de 1921, tras a súa chegada a territorio húngaro.

Tras certa confusión, pois non se lles esperaba ata o día seguinte,[36] o coronel Lehár e o coronel Ostenburg recibiron pronto a noticia da chegada da parella real.[35] Estes foron trasladados aos cuarteis militares en Sopron,[37] onde os esperaban algúns dos seus partidarios, políticos e aristócratas.[35] Ostenburg, que abandonara os vagóns que debían trasladar as súas tropas á capital non esperando xa ese día a chegada do ex-emperador, tivo que recuperalos rapidamente de mans duns campesiños que os tomaron para enviar os seus produtos, o que atrasou a marcha cara á capital.[37]

Os oficiais e soldados acuartelados tiveron que xurar fidelidade a Carlos,[38] medida que a ex-emperatriz impuxo para asegurarse o apoio militar.[35] Pouco despois formouse un novo Goberno no que István Rakovszky foi nomeado primeiro ministro, Gyula Andrássy, ministro de Exteriores e Lehár, de Defensa.[35][37] Carlos podía contar co apoio de importantes políticos e oficiais, ademais do da poboación local e o do clero católico.[39] Ás once da noite, considerouse todo disposto para partir cara a Budapest e comezou o lento avance por ferrocarril.[38]

Na súa marcha cara a Budapest ao día seguinte, 22 de outubro de 1922,[1] o rei non atopou oposición ata alcanzar Győr e foi ben recibido nas estacións que foi cruzando.[35][38] En Győr chegoulle o telegrama de Horthy, que solicitaba que detivese a súa marcha, petición que foi ignorada.[39] Tamén o foron as ordes do rexente ás guarnicións ao longo do percorrido para que detivesen a marcha de Carlos e os seus partidarios.[40] O tren real viaxaba acompañado doutros catro cargados de tropas.[39] A noite do 22, Gyula Gömbös recrutou voluntarios entre os estudantes da capital, aos que se lles indicou que marchaban contra as tropas checoslovacas, para deter o avance das tropas de Carlos, xa nos arredores de Budapest.[41]

A mañá do domingo 23 de outubro, cando as forzas de Ostenburg avanzaban de Bia-Torbagy a Kelenföld para unirse a un batallón de infantaría que os esperaba para marchar sobre a capital, as forzas de Gömbös rexeitaron o avance.[42][43][1] Lehar, recentemente ascendido a xeneral, solicitou ser relevado do mando e que se nomease o xeneral Pál Hegedüs, de dubidosa lealdade pero recomendando polo leal Lehar.[43] Ante o estancamento dos combates, Hegedüs ofreceuse a acudir á fronte e lograr a deserción das unidades de Horthy a Carlos pero, en lugar diso, cruzou as liñas para tratar con Horthy e Gömbös en Budapest.[44] Hegedüs regresou xunto a Carlos, informou do complicado dunha posible ofensiva ante as medidas defensivas tomadas por Horthy e comunicou a solicitude de tregua deste, que Carlos concedeu tratando de evitar os combates.[39][45] Á vez, Hegedüs prometeu solicitar reforzos para completar o asalto á capital.[45]

O Goberno anunciou a chegada do ex-monarca o día anterior e expresou a necesidade de que abandonase territorio húngaro, mostrándose disposto a tomar as medidas que fosen necesarias para logralo.[46] Ordenouse ás tropas deter o avance de Carlos e a prohibición de xurarlle fidelidade.[46] Á vez, o Goberno checoslovaco anunciou que o regreso de Carlos sería considerado casus belli e tomaría medidas xunto cos seus aliados da Pequena Entente; ordenou ao día seguinte a mobilización, que tamén se puxo en marcha en Iugoslavia.[1] Pola tarde, os Gobernos da Pequena Entente enviaron tropas á súa fronteira húngara para impedir que Carlos fose restaurado.[1] Os checoslovacos pecharon a fronteira.[42]

 
División de Austria-Hungría en 1918.      Imperio de Austria en 1914      Reino de Hungría en 1914      Bosnia e Hercegovina en 1914 As liñas vermellas sinalan as fronteiras posteriores á desintegración do Imperio.

Na mañá do luns 24 de outubro, antes de que expirase a tregua, as unidades de Horthy, que recibiran as mellores posicións nas negociacións da mesma grazas a Hegedüs, rodearan as unidades de Carlos.[47] As escaramuzas entre os dous bandos acabaron coa derrota das tropas reais pola chegada de reforzos inimigos das provincias e pola traizón do novo comandante, o xeneral Hegedüs, que colaborara coas forzas de Horthy.[1][42] Carlos prohibiu prolongar a resistencia, considerada xa inútil.[48]

O Goberno de Bethlen esixiu a rendición incondicional, garantindo a seguridade da parella imperial e comprometéndose a tratar cos Aliados sobre a súa residencia definitiva. A cambio reclamou a abdicación formal ao trono húngaro.[49][48] Carlos e Zita trasladáronse ao castelo de Tata, ofrecido polo conde Esterhazy.[50] O 27 de outubro, os franceses solicitaron a entrega de Carlos e Zita á frota naval británica do Danubio.[1][51] O día anterior, a conferencia de embaixadores Aliados reunida en París recordara ao Goberno de Budapest os seus anteriores avisos e esixido tanto a proclamación do destronamento de Carlos como o seu abandono de territorio húngaro.[49] Mentres, Carlos e Zita foron trasladados á abadía de Tihany, nunha península setentrional do lago Balatón.[52][53] Carlos negouse a asinar a súa abdicación.[52]

O día 29 de outubro e a instancias de Benes, os Aliados esixiron a renuncia de toda a casa de Habsburgo ao trono húngaro, ou unicamente a de Carlos.[54] O Parlamento húngaro aprobou finalmente a lei que destronaba a Carlos e a súa dinastía o 5 de novembro.[54]

Consecuencias editar

O día 31 de outubro Carlos e Zita embarcaron no Danubio nun barco británico[1] camiño do Mar Negro. Viaxaron máis tarde en tren e o 7 de novembro subiron a bordo do cruceiro británico HMS Cardiff[55] a través de Istambul e Xibraltar ao seu exilio definitivo en Madeira, onde desembarcaron o 11 de novembro.[56][57] [1] Alí Carlos morreu de pneumonía o 1 de abril de 1922.[58][57]

Os intentos de restauración acabaron co destronamento definitivo da dinastía Habsburgo en Hungría e aceleraron a alianza dos países veciños na Pequena Entente. Afianzaron tamén o poder do rexente Horthy, que se mantivo no poder ata outubro de 1944.[50]

Notas editar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Roucek 1982, p. 465.
  2. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 249.
  3. ↑ 3,0 3,1 Sutter-Fichtner 1977, pp. 445-461.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Brook-Shepherd 1969, p. 251.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Brook-Shepherd 1969, p. 252.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Brook-Shepherd 1969, p. 254.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Szilassy 1971, p. 84.
  8. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 260.
  9. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 261.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Brook-Shepherd 1969, p. 262.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Roucek 1982, p. 463.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Szilassy 1971, p. 87.
  13. ↑ 13,0 13,1 Brook-Shepherd 1969, p. 263.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Szilassy 1971, p. 85.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Brook-Shepherd 1969, p. 264.
  16. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 165.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Brook-Shepherd 1969, p. 265.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Szilassy 1971, p. 86.
  19. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 267.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 Brook-Shepherd 1969, p. 268.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Brook-Shepherd 1969, p. 269.
  22. ↑ 22,0 22,1 Brook-Shepherd 1969, p. 270.
  23. ↑ 23,0 23,1 Brook-Shepherd 1969, p. 271.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 24,6 Roucek 1982, p. 464.
  25. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 272.
  26. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 274.
  27. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 275.
  28. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 276.
  29. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 277.
  30. ↑ Szilassy 1971, p. 88.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Brook-Shepherd 1969, p. 282.
  32. ↑ 32,0 32,1 Brook-Shepherd 1969, p. 281.
  33. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 283.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 34,4 Brook-Shepherd 1969, p. 285.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 35,5 35,6 35,7 Szilassy 1971, p. 94.
  36. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 286.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 Brook-Shepherd 1969, p. 288.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 Brook-Shepherd 1969, p. 289.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 Szilassy 1971, p. 95.
  40. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 290.
  41. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 291.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 Szilassy 1971, p. 97.
  43. ↑ 43,0 43,1 Brook-Shepherd 1969, p. 292.
  44. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 293.
  45. ↑ 45,0 45,1 Brook-Shepherd 1969, p. 295.
  46. ↑ 46,0 46,1 Szilassy 1971, p. 96.
  47. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 296.
  48. ↑ 48,0 48,1 Brook-Shepherd 1969, p. 297.
  49. ↑ 49,0 49,1 Szilassy 1971, p. 98.
  50. ↑ 50,0 50,1 Brook-Shepherd 1969, p. 298.
  51. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 299.
  52. ↑ 52,0 52,1 Szilassy 1971, p. 99.
  53. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 300.
  54. ↑ 54,0 54,1 Szilassy 1971, p. 100.
  55. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 307.
  56. ↑ Brook-Shepherd 1969, p. 313.
  57. ↑ 57,0 57,1 Szilassy 1971, p. 101.
  58. ↑ Roucek 1982, p. 466.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Intentos_de_restauración_no_trono_de_Carlos_IV_de_Hungría&oldid=6670897»