Wikipedia

Fígado

órgano dos vertebrados e dalgúns outros animais, a maior glándula do corpo humano

O fígado é un órgano vital presente nos vertebrados e nalgúns outros animais, no ser humano constitúe a maior glándula do corpo humano. Localízase no canto dereito superior do abdome, baixo o diafragma, e o seu peso aproximado é de case 1,5 kg no home adulto e un pouco menos na muller; en cativos é proporcionalmente maior, pois constitúe 1/20 do peso total dun recentemente nacido. Na primeira infancia é un órgano tan grande que pode ser sentido abaixo da marxe inferior das costelas, no lado dereito. Funciona como glándula exócrina, isto é, libera secrecións en sistema de canais que se abren nunha superficie externa ou interna. Actúa tamén como glándula endócrina, unha vez que tamén libera substancias no sangue ou nos vasos linfáticos.

Fígado
En vermello, localización do fígado con respecto ao resto do organismo.
Latín Iecur ou jecur
Gray's pág.1188
Sistema Dixestivo
Circulatorio
Arteria Hepática
Vea Hepática, Porta
Nervio(s) Ganglios celíacos, Nervio vago

Nome

editar

Orixinalmente, en latín o órgano era denominado iecur. Porén, existía o costume de cebar con figos os animais que eran criados coa intención de lles comer o fígado, e estes fígados cebados con figos eran denominados iecur ficatum. Co tempo, a designación que prevaleceu foi ficatum, da cal deriva o nome do órgano nas linguas romances (galego e portugués fígado, asturleonés fégadu, castelán hígado, francés foie...).

O prefixo hepato- e o adxectivo hepático, usados na linguaxe médica para se referir a cousas relacionadas co fígado, deriva do grego hēpar (ήπαρ). Este termo, á súa vez, provén de hēpaomai (ἠπάομαι) que significa reparar, arranxar, probabelmente debido á capacidade rexenerativa deste órgano.[1]

Estrutura

editar
 
O fígado, visto desde arriba, mostra os lóbulos esquerdo e dereito separados polo ligamento falciforme

O fígado é un órgano de cor marrón avermellada escura, en forma de cuña, con dous lobos de tamaño e forma desiguais. Un fígado humano adoita pesar aproximadamente 1,5 kg.[2] e ten un ancho duns 15 cm.[3] Existe unha considerable variación de tamaño entre individuos, sendo o rango de referencia estándar para os homes de 970-1860 g.[4] e para as mulleres de 600-1770 g.[5] É á vez o órgano interno máis pesado e a glándula máis grande do corpo humano. Atópase no cuadrante superior dereito da cavidade abdominal, xusto debaixo do diafragma, á dereita do estómago e por encima da vesícula biliar.[6]

O fígado está conectado a dous grandes vasos sanguíneos: a arteria hepática e a vea porta. A arteria hepática transporta sangue rico en osíxeno desde a aorta a través do tronco celíaco, mentres que a vea porta transporta sangue rico en nutrientes dixeridos desde todo o tracto gastrointestinal e tamén desde o bazo e o páncreas.[7] Estes vasos sanguíneos subdividense en pequenos capilares denominados sinusoides hepáticos, que á súa vez desembocan en lobos hepáticos.

Os lobos hepáticos son as unidades funcionais do fígado. Cada lobo está formado por millóns de células hepáticas (hepatocitos), que son as células metabólicas básicas. Os lobos mantéñense unidos por unha capa de tecido conectivo fino, denso, irregular, fibroelástico que se estende desde a cápsula fibrosa que cobre todo o fígado, coñecida como cápsula de Glisson en honra ao médico británico Francis Glisson.[8] Este tecido esténdese na estrutura do fígado acompañando aos vasos sanguíneos, condutos e nervios no hilio hepático. Toda a superficie do fígado, excepto a zona espida, está cuberta por unha capa serosa derivada do peritoneo, que se adhire firmemente á cápsula interna de Glisson.

Anatomía xeral

editar

A terminoloxía relacionada co fígado adoita comezar en hepat- de ἡπατο-, da palabra grega para fígado.[9]

Lobos

editar
 
O fígado, visto desde abaixo, superficie que mostra catro lóbos e as impresións

O fígado, visto desde arriba, está dividido en dúas partes -un lobo dereito e un lobo esquerdo- e en catro partes visto desde abaixo (lobo esquerdo, dereito, caudado e lobo cadrado). [10]

O ligamento falciforme realiza unha división superficial do fígado nun lobo esquerdo e outro dereito. Desde abaixo, os dous lobos adicionais sitúanse entre os lobos dereito e esquerdo, un diante do outro. Pódese imaxinar unha liña que vai desde a esquerda da vea cava e todo o camiño cara a adiante para dividir o fígado e a vesícula biliar en dúas metades. [11] Esta liña chámase liña de Cantlie.[12]

Outros puntos de referencia anatómicos inclúen o ligamento venoso hepático e o ligamento redondo do fígado, que dividen aínda máis o lado esquerdo do fígado en dúas seccións. Un fito anatómico importante, a fisura transversal do fígado, divide esta porción esquerda en catro segmentos, que poden numerarse comezando no lobo caudado como I en sentido contrario ás agullas do reloxo. Desde esta vista parietal poden verse sete segmentos, xa que o oitavo segmento só é visible na vista visceral.[13]

Superficies

editar

Na superficie diafragmática, á parte dunha zona triangular espida onde se conecta co diafragma, o fígado está cuberto por unha fina membrana de dobre capa, o peritoneo, que axuda a reducir a fricción contra outros órganos.[14] Esta superficie cobre a forma convexa dos dous lóbulos onde se acomoda á forma do diafragma. O peritoneo se pliega sobre si mesmo para formar o ligamento falciforme e os dereito e ligamento triangular esquerdo.[15]

Estes ligamentos peritoneais non están relacionados cos ligamentos anatómicos das articulacións, e os ligamentos triangulares dereito e esquerdo non teñen importancia funcional coñecida, aínda que serven como puntos de referencia superficiais.[15] O ligamento falciforme serve para unir o fígado á porción posterior da parede corporal anterior.

A superficie visceral ou inferior é irregular e cóncava. Está cuberta de peritoneo, excepto na zona de unión coa vesícula biliar e o porta hepatis..[14] A fosa da vesícula biliar atópase á dereita do lobo cadrado, ocupada pola vesícula biliar co seu conduto cístico preto do extremo dereito do porta hepatis.

Impresións

editar
 
Cara inferior do fígado onde é visible a impresión gástrica, cólica, duodenal e renal, a vea cava inferior en cor azul e a vesícula biliar en verde

Varias impresións na superficie do fígado acomodan as diversas estruturas e órganos adxacentes. Debaixo do lobo dereito e á dereita da fosa da vesícula biliar hai dúas impresións, unha detrás da outra e separadas por unha crista. A que está diante é unha impresión cólica pouco profunda, formada pola flexura hepática e a que está detrás é unha impresión renal máis profunda que aloxa parte do ril dereito e parte da glándula suprarrenal.[16]

A impresión suprarrenal é unha pequena zona triangular deprimida do fígado. Atópase preto da dereita da fosa, entre a zona espida e o lobo caudado, e inmediatamente por encima da impresión renal. A maior parte da impresión suprarrenal está desprovista de peritoneo e alberga a glándula suprarrenal dereita.[17]

No medio da impresión renal hai unha terceira impresión lixeiramente marcada, situada entre esta e o pescozo da vesícula biliar. Está causada pola porción descendente do duodeno e coñécese como impresión duodenal.[17]

A superficie inferior do lobo esquerdo do fígado preséntase detrás e á esquerda da impresión gástrica.[17] Está moldeado sobre a superficie superior anterior do estómago, e á súa dereita atópase unha eminencia redondeada, o páncreas, que encaixa na concavidade da curvatura menor do estómago e sitúase diante da capa anterior do epiplón menor.

Anatomía microscópica

editar
 
Células, condutos e vasos sanguíneos

Microscópicamente, cada lobo hepático está formado por lobos hepáticos. Os lobos son aproximadamente hexagonais e están formados por placas de hepatocitos e sinusoides que irradian desde unha vea central cara a un perímetro imaxinario de tríadas portais interlobulares. .[18] A vea central únese á vea hepática para conducir o sangue fora do fígado. Un compoñente distintivo dun lobo é a tríada portal, que pode atoparse ao longo de cada unha das esquinas do lobo. A tríada portal está formada pola arteria hepática, a vea porta e o conduto biliar común..[19] A tríada pode verse nunha ecografía hepática, como un signo de Mickey Mouse[n. 1] coa vea porta como a cabeza, e a arteria hepática, e o conduto biliar común como as orellas.[20]

A histoloxía, o estudo da anatomía microscópica, mostra dous tipos principais de células hepáticas: As células parenquimatosas e as células non parenquimatosas. Ao redor do 70-85% do volume do fígado está ocupado por hepatocitos parenquimatosos. As células non parenquimatosas constitúen o 40% do número total de células hepáticas, pero só o 6,5% do seu volume..[21] Os sinusoides hepáticos están recubertos por dous tipos de células: células endoteliais sinusoidais e células fagocíticas de Kupffer.[22] As células estreladas hepáticas son células non parenquimatosas que se atopan no espazo perisinusoidal, entre un sinusoide e un hepatocito[21] Ademais, os linfocitos intrahepáticos adoitan estar presentes na luz sinusoidal.[21]

Sistema de clasificación de Couinaud

editar
 
Forma do fígado humano en animación, con oito segmentos Couinaud etiquetados

No sistema de Couinaud, amplamente utilizado, os lóbulos funcionais divídense á súa vez nun total de oito subsegmentos baseados nun plano transversal a través da bifurcación da vea porta principal.[23] O lóbulo caudado é unha estrutura independente que recibe o fluxo sanguíneo das ramas vasculares dereita e esquerda.[24][25] A clasificación de Couinaud divide o fígado en oito segmentos hepáticos funcionalmente independentes. Cada segmento ten a súa propia entrada e saída vascular e a súa propia drenaxe biliar. No centro de cada segmento atópanse as ramas da vea porta, a arteria hepática e o conduto biliar. Na periferia de cada segmento atópase o fluxo de saída vascular a través das veas hepáticas..[26] O sistema de clasificación utiliza a irrigación vascular do fígado para separar as unidades funcionais (numeradas do I ao VIII). A unidade 1, o lóbulo caudado, recibe a súa irrigación das ramas dereita e esquerda da vea porta. Contén unha ou varias veas hepáticas que drenan directamente na vea cava inferior.[23] O resto das unidades (II a VIII) numéranse no sentido das agullas do reloxo:[26]

Expresión de xenes e proteínas

editar

Nas células humanas exprésanse uns 20.000 xenes codificadores de proteínas e o 60% destes xenes exprésanse nun fígado adulto normal.[27][28] Máis de 400 xenes exprésanse máis especificamente no fígado, cuns 150 xenes altamente específicos para o tecido hepático. Unha gran fracción das correspondentes proteínas específicas do fígado exprésanse principalmente nos hepatocitos e se secretan no sangue e constitúen proteínas plasmáticas e hepatocinas. Outras proteínas específicas do fígado son certas encimas hepáticas como a HAO1 e a RDH16, proteínas implicadas na síntese biliar como a BAAT e a SLC27A5, e proteínas transportadoras implicadas no metabolismo de fármacos, como a ABCB11 e a SLC2A2. Algúns exemplos de proteínas altamente específicas do fígado son a apolipoproteína A II, os factores de coagulación F2 e F9, proteínas relacionadas co factor do complemento, e a proteína da cadea beta do fibrinóxeno.[29]

  •  
    Anatomía microscópica do fígado
  •  
    Tipos de capilares: sinusoide á dereita
  •  
    Fotograma de animación médica en 3D que representa partes do fígado

Anatomía funcional

editar
 
O hilio do fígado, marcado en amarelo

A zona central ou hilio hepático, inclúe a abertura coñecida como porta hepatite que leva o conduto biliar común e a arteria hepática común, e a abertura para a vea porta. O conduto, a vea e a arteria divídense en ramas esquerda e dereita, e as zonas do fígado irrigadas por estas ramas constitúen os lóbulos funcionais esquerdo e dereito. Os lóbulos funcionais están separados por un plano imaxinario, a liña de Cantlie, que une a fosa da vesícula biliar coa vea cava inferior. O plano separa o fígado nos verdadeiros lóbulos dereito e esquerdo. A vea hepática media tamén delimita os verdadeiros lóbulos dereito e esquerdo. O lóbulo dereito divídese á súa vez nun segmento anterior e posterior pola vea hepática dereita. O lóbulo esquerdo está dividido nos segmentos medial e lateral pola vea hepática esquerda.

O hilio do fígado descríbese en termos de tres "placas" que conteñen os condutos biliares e os vasos sanguíneos. O contido de todo o sistema de placas está rodeado por unha vaina.[30] As tres placas son a placa hiliar, a placa cística e a placa umbilical e o sistema de placas é o lugar das moitas variacións anatómicas que se atopan no fígado..[30]

Funcións do fígado

editar

Nalgunhas especies animais o metabolismo alcanza a actividade máxima despois da alimentación; isto diminúelles a capacidade de reacción a estímulos externos. Noutras especies, o control metabólico é estacionario, sen diminución desta reacción. A diferenza é determinada polo fígado e a súa función reguladora, órgano básico da coordinación fisiolóxica.

Entre algunhas das funcións do fígado, podemos citar:

Unha fábrica de procesamento

editar

Alén das funcións citadas máis enriba, este órgano efectúa aproximadamente 220 funcións diferentes todas interligadas e correlacionadas. Unha das súas principais actividades é a formación e excreción da bile; as células hepáticas producen en torno de 1,5 l por día, descargándoa a través do conduto hepático. A transformación de glicosa en glicóxeno, este coñecido como amidón animal, e o seu almacenamento, dáse nas células hepáticas. Ligada a este proceso, está a regulación e a organización de proteínas e graxas en estruturas químicas utilizábeis polo organismo na concentración dos aminoácidos no sangue, que resulta na conversión de glicosa, esta utilizada polo organismo no seu metabolismo. Neste mesmo proceso, o subproduto resulta é a urea, eliminada polo ril. Alén diso, paralelamente existe a elaboración da seroalbumina, da seroglobulina e do fibrinóxeno, isto todo ao mesmo tempo en que ocorre a desintegración dos glóbulos vermellos. Durante este proceso, tamén actúa en diversos outros, todo simultaneamente, destruíndo, reprocesando e reconstruíndo, como se fosen varios órganos independentes, por exemplo, á vez que destrúe as hemacias, o fígado forma o sangue no embrión, a heparina, a vitamina A a partir do caroteno, entre outros.

O fígado, alén de producir nos seus procesos diversos elementos vitais, aínda actúa como un depósito, almacenando auga, ferro, cobre e as vitaminas A, D e as do complexo B.

Durante o seu funcionamento produce calor, participando da regulación do volume sanguíneo. Ten acción antitóxica importante, procesando e eliminado os elementos nocivos de bebidas alcohólicas, café, barbitúricos ou graxas, entre outros. Alén diso, ten un papel vital no proceso de absorción dos alimentos.

Morfoloxía

editar
 
Fígado anterior.

Nos humanos, o fígado ten forma de prisma, con ángulos arredondados, dándolle aparencia ovalizada. A súa coloración é vermello-escuro, tendendo ao marrón avermellado. Os tecidos que o compoñen son de natureza moi fráxil, a súa aparencia e consistencia seguen o padrón doutros animais. A súa localización é na parte máis alta da cavidade abdominal, embaixo do diafragma no hipocondrio dereito.

Está formado por tres superficies: superior ou diafragmática, inferior ou visceral e posterior. Algúns anatomistas dividen o órgano en dous lobos, o dereito é ben maior que o esquerdo, tendo aínda máis dous lobos menores situados entre o dereito e o esquerdo.

A superficie superior fica inmediatamente debaixo do diafragma e o ligamento falciforme divídea en dous lobos: o dereito e o esquerdo.

A superficie inferior é plana, dividida por tres sucos, dando unha forma de H. Na parte anterior do suco dereito, atópase a vesícula biliar, que é unha bolsa membranosa que almacena bile; na parte frontal do suco esquerdo, está situado o ligamento redondo que é unha extensión da vea umbilical.

Lobos hepáticos

editar

Ver artigo principal: Lobo (fígado)

Existe aínda un suco transverso determinado polo hilo, que é por onde entran e saen todos os vasos sanguíneos, exceptuando as veas hepáticas. Os sucos dividen a superficie inferior do fígado en catro lobos: o dereito ou cuadrilátero; o esquerdo ou triangular; o cadrado, situado na parte da fronte do hilo e, por último, o alongado na parte posterior, tamén chamado de lobo de Spiegel.

Fixación

editar

O fígado ten gran parte da superficie externa revestida polo peritoneo, que forma os ligamentos que o conectan ao abdome e ás vísceras veciñas. Envolvéndoo, hai un invólucro especial, formado pola chamada cápsula de Glison, que reviste todo o órgano, sen interrupción, como unha capa, e que na parte máis próxima do hilo envolve a arteria hepática, a vea porta, o condutor hepático e os nervios.

Aínda que o tecido hepático sexa brando, a cápsula que o recobre é extremadamente resistente e diminúe a posibilidade de lesións traumáticas. En caso de ruptura, as consecuencias son gravísimas, pois o tecido interno lacérase con gran facilidade.

O órgano está constituído por aproximadamente cen mil lóbulos, que son minúsculos agregados celulares formados polas células hepáticas, organizadas en cordóns dispostos en volta da vea chamada centrolobular. A vea porta contén moitas pequenas ramificacións, ligadas ás sinusoides, que son espazos comprendidos entre as diversas capas de células hepáticas.

Hematoloxía e irrigación

editar

O fígado é irrigado pola arteria hepática, cuxa función é levar sangue arterial osixenado necesario para o seu metabolismo.

O sangue procedente do bazo e do intestino vén da vea porta; este é rico en substancias nutritivas, absorbidas durante a dixestión. O sangue é recollido pola vea centrolobular e conducido para veas cada vez máis grosas, ata chegar á vea suprahepática.

Procesamento químico e subprodutos

editar
 
Monumento ó fígado en Valón, Doniños, Ferrol

As impurezas son filtradas polo fígado, que destrúe as substancias tisulares transportadas polo sangue. Os lípidos, glícidos, proteínas, vitaminas etc., vidos polo sangue venoso, son transformados en diversos subprodutos.

Os glícidos son convertidos en glicosa que, metabolizada, se converte en glicóxeno, e, novamente convertida en azucre que é liberado para o sangue cando cae o nivel en plasma. As células de Kupfer, que se atopan nos sinusoides, actúa sobre as células sanguíneas que xa non teñen vitalidade, e sobre bacterias, sendo descompostas e convertidas en hemoglobina e proteínas, xerando a bilirrubina, que é colectada polos condutores biliares, que pasan entre cordóns desas células que segregan bile; esta, á súa vez, vaise movendo a condutos de maior calibre, ata chegar ao canal hepático (tamén chamado ducto hepático); neste, únese nunha xunción en forma de Y co ducto cístico, chegando á vesícula biliar. Da unión en Y, o ducto biliar común esténdese ata o duodeno, primeiro treito do intestino delgado, onde a bile vai se mesturar co alimento para participar na dixestión. O alimento descomposto atravesa as paredes permeábeis do intestino delgado e as súas moléculas penetran na corrente sanguínea. A vea porta conduce estas ao fígado que as combina e recombina, remitíndoas ao resto do organismo.

A importancia do fígado e o seu poder de rexeneración

editar

En casos de impactos moi fortes pode haber ruptura da cápsula que recobre o fígado, coa inmediata laceración do tecido do órgano.

As lesións en xeral son importantes e de extrema gravidade, podendo ser moitas veces fatais, debido á enorme cantidade de sangue que pode perderse, dado o gran número de vasos sanguíneos que compoñen o órgano. Se en caso de accidente grave, e consecuente lesión, a persoa logra sobrevivir, o fígado xeralmente demostrará alto e rápido poder de rexeneración.

Enfermidades

editar
Véxase tamén: Hepatotoxicidade.

Entre as principais enfermidades que atacan ao fígado están as Hepatites agudas de etioloxía descoñecida, chamadas de hepatites criptoxénicas, as hepatites B, C, D e E, as doenzas alcohólicas do fígado, as doenzas hepáticas tóxicas, as insuficiencias hepáticas, as fibroses e cirroses hepáticas, entre outras.

Notas

editar
  1. ↑ O sinal de Mickey Mouse é un sinal médico que se asemella á cabeza de Mickey Mouse, o personaxe de Walt Disney
  1. ↑ O que tem a ver o fígado com os figos? no Portal Galego da Língua
  2. ↑ Cotran, Ramzi S.; Kumar, Vinay; Fausto, Nelson; Nelso Fausto; Robbins, Stanley L.; Abbas, Abul K. (2005). Robbins and Cotran pathologic basis of disease (7th ed.). St. Louis, MO: Elsevier Saunders. p. 878. ISBN 978-0-7216-0187-8. 
  3. ↑ "Enlarged liver". Mayo Clinic. Arquivado dende o orixinal o 2017-03-21. Consultado o 30 de xaneiro do 2024. 
  4. ↑ Molina, D. Kimberley; DiMaio, Vincent J.M. (2012). "Normal Organ Weights in Men". The American Journal of Forensic Medicine and Pathology 33 (4). pp. 368–372. ISSN 0195-7910. PMID 22182984. doi:10.1097/PAF.0b013e31823d29ad. 
  5. ↑ Molina, D. Kimberley; DiMaio, Vincent J. M. (2015). "Normal Organ Weights in Women". The American Journal of Forensic Medicine and Pathology 36 (3). pp. 182–187. ISSN 0195-7910. PMID 26108038. doi:10.1097/PAF.0000000000000175. 
  6. ↑ Tortora, Gerard J.; Derrickson, Bryan H. (2008). Principles of Anatomy and Physiology (12th ed.). John Wiley & Sons. p. 945. ISBN 978-0-470-08471-7. 
  7. ↑ Modelo:EMedicine
  8. ↑ "Anatomy and physiology of the liver – Canadian Cancer Society". Cancer.ca. Arquivado dende o orixinal o 2015-06-26. Consultado o 31 de xaneiro do 2024. 
  9. ↑ "Etymology online hepatic". Arquivado dende o orixinal o 15 de decembro de 2013. Consultado o 30 de xaneiro do 2024. 
  10. ↑ "Anatomy of the Liver". Liver.co.uk. Arquivado dende o orixinal o 2015-06-27. Consultado o 30 de xaneiro do 2024. 
  11. ↑ Renz, John F.; Kinkhabwala, Milan (2014). "Surgical Anatomy of the Liver". En Busuttil, Ronald W.; Klintmalm, Göran B. Transplantation of the Liver. Elsevier. pp. 23–39. ISBN 978-1-4557-5383-3. 
  12. ↑ "Cantlie's line | Radiology Reference Article". Radiopaedia.org. Arquivado dende o orixinal o 2015-06-27. Consultado o 30 de xaneiro do 2024. 
  13. ↑ Kuntz, Erwin; Kuntz, Hans-Dieter (2009). "Liver resection". Hepatology: Textbook and Atlas (3rd ed.). Springer. pp. 900–903. ISBN 978-3-540-76839-5. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Singh, Inderbir (2008). "The Liver Pancreas and Spleen". Textbook of Anatomy with Colour Atlas. Jaypee Brothers. pp. 592–606. ISBN 978-81-8061-833-8. [Ligazón morta]
  15. ↑ 15,0 15,1 McMinn, R.M.H. (2003). "Liver and Biliary Tract". Last's Anatomy: Regional and Applied. Elsevier. pp. 342–351. ISBN 978-0-7295-3752-0. 
  16. ↑ Skandalakis, Lee J.; Skandalakis, John E.; Skandalakis, Panajiotis N. (2009). "Liver". Surgical Anatomy and Technique. pp. 497–531. ISBN 978-0-387-09515-8. doi:10.1007/978-0-387-09515-8_13. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Dorland's illustrated medical dictionary 2012, p. 925.
  18. ↑ Moore, K (2018). Clinically oriented anatomy (Eighth ed.). Wolters Kluwer. p. 501. ISBN 9781496347213. 
  19. ↑ Moore, K (2018). Clinically oriented anatomy (Eighth ed.). Wolters Kluwer. p. 494. ISBN 9781496347213. 
  20. ↑ "Mickey Mouse sign". Consultado o 1 de febreiro do 2024. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Kmieć Z (2001). "Introduction — Morphology of the Liver Lobule". Cooperation of Liver Cells in Health and Disease. Advances in Anatomy Embryology and Cell Biology 161. pp. iii–xiii, 1–151. ISBN 978-3-540-41887-0. PMID 11729749. doi:10.1007/978-3-642-56553-3_1. 
  22. ↑ Pocock, Gillian (2006). Human Physiology (Third ed.). Oxford University Press. p. 404. ISBN 978-0-19-856878-0. 
  23. ↑ 23,0 23,1 "Couinaud classification | Radiology Reference Article". Radiopaedia.org. Arquivado dende o orixinal o 2015-06-26. Consultado o 14 de xullo do 2024. 
  24. ↑ "Three-dimensional Anatomy of the Couinaud Liver Segments". Arquivado dende o orixinal o 2009-02-09. Consultado o 14 de xullo do 2024. 
  25. ↑ Strunk, H.; Stuckmann, G.; Textor, J.; Willinek, W. (2003). "Limitations and pitfalls of Couinaud's segmentation of the liver in transaxial Imaging". European Radiology 13 (11). pp. 2472–2482. PMID 12728331. doi:10.1007/s00330-003-1885-9. 
  26. ↑ 26,0 26,1 "The Radiology Assistant : Anatomy of the liver segments". Radiologyassistant.nl. 2006-05-07. Arquivado dende o orixinal o 2015-06-26. Consultado o 14 de xullo do 2024. 
  27. ↑ "The human proteome in liver – The Human Protein Atlas". www.proteinatlas.org. Arquivado dende o orixinal o 2017-09-21. Consultado o 16 de outubro do 2024. 
  28. ↑ Uhlén, Mathias; Fagerberg, Linn; Hallström, Björn M.; Lindskog, Cecilia; Oksvold, Per; Mardinoglu, Adil; Sivertsson, Åsa; Kampf, Caroline; Sjöstedt, Evelina (2015-01-23). "Tissue-based map of the human proteome". Science (en inglés) 347 (6220). p. 1260419. ISSN 0036-8075. PMID 25613900. doi:10.1126/science.1260419. 
  29. ↑ Kampf, Caroline; Mardinoglu, Adil; Fagerberg, Linn; Hallström, Björn M.; Edlund, Karolina; Lundberg, Emma; Pontén, Fredrik; Nielsen, Jens; Uhlen, Mathias (2014-07-01). "The human liver-specific proteome defined by transcriptomics and antibody-based profiling". The FASEB Journal (en inglés) 28 (7). pp. 2901–2914. ISSN 0892-6638. PMID 24648543. doi:10.1096/fj.14-250555. 
  30. ↑ 30,0 30,1 Kawarada, Y; Das, BC; Taoka, H (2000). "Anatomy of the hepatic hilar area: the plate system". Journal of Hepato-Biliary-Pancreatic Surgery 7 (6). pp. 580–586. PMID 11180890. doi:10.1007/s005340070007. 

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar

Ligazóns externas

editar
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fígado&oldid=6864953»