Arcos, Ponteareas

parroquia civil do concello de Ponteareas

San Breixo de Arcos é unha parroquia que se localiza no concello de Ponteareas. Segundo o IGE,[2] en 2022 tiña 848 habitantes (238 homes e 246 mulleres), distribuídos en 11 entidades de poboación, o que supón un lixeiro aumento en relación ao ano 2004 cando tiña 445 habitantes.

Arcos
Igrexa parroquial de San Breixo de Arcos.
ConcelloPonteareas[1]
ProvinciaPontevedra
Coordenadas42°10′53″N 8°28′47″O / 42.1812794, -8.47978049Coordenadas: 42°10′53″N 8°28′47″O / 42.1812794, -8.47978049
Poboación484 hab. (2022)
Entidades de poboación11[1]
editar datos en Wikidata ]

Xentilicio editar

O seu xentilicio é arcoso[3].

Historia editar

En 991 foi doada polo rei Vermudo II á Igrexa compostelá. Nela existiu un mosteiro de cabaleiros templarios. En 1377 o bispo tudense Juan de Castro entregoulle á súa igrexa varias terras, algunhas situadas nesta parroquia, para que puidesen ter capeláns.

Patrimonio editar

A igrexa parroquial de San Breixo de Arcos data de 1762, pero sufriu diversas ampliacións posteriores. No lugar da Serra hai unha pequena ermida dedicada á Virxe das Angustias, construída en 1684 e ampliada séculos despois.

Arcos na cultura popular galega editar

En Arcos sitúase a Pena dos Namorados, con abundantes lendas, e a Pedra do Capón ou Pena do Equilibrio. A Pena dos Namorados está formada por tres grandes pedras: unha a modo de base, unha segunda sobre esta, máis pequena, e unha terceira que asenta sobre as dúas anteriores. A tradición conta que se utilizou dentro de ritos fecundatorios, para asegurar a procreación de parellas que non tiñan fillos [4].

Cóntase tamén que os señores do castelo de Sobroso (en Vilasobroso, Mondariz) mandaron botar desde o alto da Pena dos Namorados a un mozo, campesiño, que se namorara dunha filla daqueles. Cando quixeron obrigala a casar con outro mozo, noble, a moza prefiriu morrer antes que faltarlle á promesa de fidelidade que lle fixera.

E tamén corre a lenda que recolle os amores desgraciados entre Aldina, unha filla de Álvaro de Sarmiento, señor do castelo de Sobroso, e un campesiño, Tristán de Abarca. O señor de Sarmiento rexeitaba esas relacións e, enterado de que os mozos acodían a verse na Pena dos Namorados, mata a Tristán. Aldina espera inutilmente a chegada do seu mozo e ó terceiro día achégase un home a cabalo, que resulta ser Tristán que vén despedirse, mentres ó lonxe tocan a morto. Cando Aldina se decata de que Tristán está morto, péchase no castelo e morre ó cabo doutros tres días. Outra versión di que se pecha nun convento de Baiona e unha terceira asegura que foi o pai quen se meteu a frade no mosteiro de Santa María de Oia, arrepentido do que fixera.

A Pena dos Namorados ten tamén propiedades adiviñatorias. Se unha moza quer casar debe coller tres pedriñas e, posta de costas á Pena, lanzalas sobre os seus ombros cara a atrás. Se as tres pedras quedan sobre a superficie da Pena [5], é seguro que o home da súa vida chegará ese mesmo ano. Se só quedan dúas pedras, o noivo aparecerá ós dous anos, e se só queda unha, casará, efectivamente, pero non se sabe cando. Pero se non consegue colocar ningunha pedra sobre a Pena, mellor que esqueza a idea de casar [6].

Galería de imaxes editar

Lugares e parroquias editar

Lugares de Arcos editar

Lugares da parroquia de Arcos no concello de Ponteareas (Pontevedra)

A Camba | O Correlo | A Estibada | A Gándara | A Igrexa | O Monte | Novexil | Ponte Alta | A Serra | Valverde | Veasque

Parroquias de Ponteareas editar

Galicia | Provincia de Pontevedra | Parroquias de Ponteareas

Angoares (San Pedro) | Arcos (San Breixo) | Areas (Santa María) | Arnoso (San Lourenzo) | Bugarín (Santa Cristina) | Celeiros (San Fins) | Cristiñade (San Salvador) | Cumiar (Santo Estevo) | Fontenla (San Mamede) | Fozara (San Bartolomeu) | Guillade (San Miguel) | Guláns (San Xulián) | Moreira (San Martiño) | Nogueira (San Salvador) | Oliveira (Santiago) | Padróns (San Salvador) | Paredes (San Cibrán) | Pías (Santa Mariña) | Ponteareas (San Miguel) | Prado (San Nicolao) | Ribadetea (San Xurxo) | San Lourenzo de Oliveira (San Lourenzo) | San Mateo de Oliveira (San Mateo) | Xinzo (Santa Mariña)

Notas editar

  1. 1,0 1,1 Decreto 219/1998, do 2 de xullo, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades de poboación da provincia de Pontevedra.
  2. IGE (ed.). "IGE - Nomenclátor estatístico de Galicia" (en galego). Consultado o 26 de febreiro de 2023. 
  3. "Xentilicios_0.pdf" (PDF). p. 29. Consultado o 22 de xullo de 2021. 
  4. Tal como a cama de San Guillerme, en Fisterra ou o berce da Virxe, ó pé da ermida da Virxe da Lanzada.
  5. A superficie superior da pedra máis alta, claro.
  6. Un ritual semellante practícase na capela de Santo Alberte, en Ribeira, onde as mozas lanzan tres anacos de tella e intentan que queden na soleira dunha pequena xanela na ábsida.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • VAQUEIRO, Vítor: Mitoloxía de Galiza. Lendas, tradicións, maxias, santos e milagres, ed. Galaxia, Vigo 2011, s. v. penas dos namorados.

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar