José Elduayen

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Elduayen (homónimos).

José Elduayen Gorriti, Marqués do Pazo da Mercé, nado en Chinchón, Comunidade de Madrid o 22 de xuño de 1823 e finado en Madrid o 24 de xuño de 1898, foi un enxeñeiro e político español, ministro de Facenda durante o reinado de Amadeu I, ministro de Ultramar e ministro de Estado durante o reinado de Afonso XII e novamente ministro de Estado e ministro de Gobernación durante a rexencia de María Cristina de Habsburgo-Lorena.

José Elduayen

Biografía
Nacemento	22 de xuño de 1823 Madrid, España
Morte	24 de xuño de 1898 (75 anos) Madrid, España
Lugar de sepultura	Cemiterio de Pereiró
Senador do Reino
Gobernador civil da provincia de Madrid
Deputado no Congreso dos Deputados
Circunscrición electoral: Q42899708
Ministro de Relacións Exteriores
Actividade
Lugar de traballo	Madrid
Ocupación	diplomático, político, enxeñeiro de camiños
Partido político	Partido Liberal-Conservador
Obra
Obras destacables Gijón-Laviana railway line (en)
Premios
(1895)  Cabaleiro da Orde do Vélaro de Ouro  Gran Cruz da Orde de Carlos lll
Descrito pola fonte	Encyclopædia Britannica

Traxectoria

José Elduayen en 1878.

Foi fillo de José Elduayen y Garayoa e de Ángela Gorriti. Logo de obter a licenciatura en Enxeñería de Camiños, Canais e Portos en 1844, dirixe as obras do Ferrocarril de Langreu que se converteu na terceira liña férrea inaugurada en España e a primeira con proxecto enteiramente español. Neses anos comezaba a súa carreira na función pública, como responsable de Obras Públicas en Xixón. En 1855 trasladouse a Vigo. Participou na creación da Compañía del Ferrocarril de Medina a Zamora y de Orense a Vigo (MZOV), asumindo desde 1865 o control total da empresa. Con base no negocio ferroviario creou unha ampla rede clientelar na provincia de Pontevedra.

Foi pai adoptivo de Ángel Elduayen Mathet (1855-1927).

Casou o 25 de maio de 1856, en primeiras nupcias, con Carmen Martínez y Montenegro (1838-1895), filla de Francisco Javier Martínez Enríquez, marqués de Valladares, coa que tivo dúas fillas:

• a maior, María de los Milagros Elduayen Martínez (1858-1888), foi oitava marquesa de Valladares polo seu propio dereito e marquesa de Alcedo e de San Carlos polo seu matrimonio en 1883 con Fernando Quiñones de León, titular destes dous marquesados;
• a segunda, María de los Dolores Elduayen Martínez, nada en Vigo o 14 de febreiro de 1860, foi segunda marquesa do Pazo da Mercé (1901), oitava marquesa de Mos (1919) e décima de Valladares (1919), faleceu o día 1 de febreiro de 1929 sen lograr descendencia do seu marido, Miguel López de Carrizosa y de Giles (1857-1919), marqués de Casa Pavón y de Mochales.

Enviuvou, Elduayen, e, en segundas nupcias, casou con Purificación Fontán y Pérez-Palma (c. 1844-1921), bisneta de Buenaventura Marcó del Pont e filla de Ventura Fontán y Marcó del Pont, Administrador-Director do Real Sitio de El Buen Retiro e da súa fábrica de porcelana, marquesa do Pazo de la Merced.

José Elduayen en 1885.

Marqués do Pazo da Mercé desde 1875, militou no Partido Conservador co que concorreu ás eleccións de 1857 obtendo un escano no Congreso por Vigo. Nas sucesivas eleccións celebradas ata 1879 volverá a obter o escano por este distrito con excepción das eleccións de 1867 e nas de 1871, 1872 e 1873 cando foi deputado polo distrito da Cañiza.

Estatua nos xardíns de Montero Ríos.

En 1877 mercou o Castelo de Monterreal de Baiona, onde levantou un palacete. O castelo sería vendido en 1924 por Ángel Elduayen Mathet ao asturiano Ángel Bedriñana Meana e vendido en 1966 ao estado español, e derrubado o palacete de Elduayen, para construír o Parador de turismo actual.

En 1878 pasou ao Senado como senador vitalicio chegando a presidir a Cámara Alta entre 1896 e 1898.

Foi ministro de Facenda entre o 26 de maio e o 13 de xuño de 1872 nun goberno que presidiu Francisco Serrano Domínguez, ministro de Ultramar en dúas ocasións: entre o 12 de febreiro de 1878 e o 7 de marzo de 1879, e entre o 9 de decembro de 1879 e o 19 de marzo de 1880 en gobernos de Antonio Cánovas del Castillo destacando nesta segunda etapa a promulgación da Lei de Abolición da escravitude en España que poñía fin ás prácticas escravistas aínda vixentes en Cuba. Posteriormente foi ministro de Estado en tres ocasións: entre o 19 de marzo de 1880 e o 8 de febreiro de 1881, entre o 18 de xaneiro de 1884 e o 27 de novembro de 1885, e entre o 19 de xaneiro e o 5 de marzo de 1896 en todas baixo a presidencia de Cánovas. Finalmente, entre o 23 de novembro de 1891 e o 25 de xuño de 1892 foi ministro de Gobernación noutro gabinete Cánovas.

Tamén foi gobernador civil de Madrid e gobernador do Banco de España entre 1877 e 1878.

Ó día seguinte do seu pasamento en 1898, e embalsamados os seus restos, foron trasladados en ferrocarril, canda os dos seus pais, da Estación del Norte de Madrid a Vigo, onde foron velados na antiga Casa do Concello da Praza da Constitución, e dende alí foron levados e depositados en senllos sepulcros nos laterais do interior da capela do Cemiterio de Pereiró, financiada polo propio Elduayen.

Caricatura en Don Quijote, 1895.

R/ Elduayen, postal de Krapf.

Predecesor: Juan Francisco Camacho	Ministro de Facenda 1872	Sucesor: Servando Ruiz Gómez
Predecesores: Cristóbal Martín de Herrera Salvador Albacete	Ministro de Ultramar 1879 - 1879 1879 - 1880	Sucesores: Salvador Albacete Cayetano Sánchez Bustillo
Predecesores: Francisco de Borja Queipo de Llano Servando Ruiz Gómez Carlos Manuel O'Donnell	Ministro de Estado 1880 - 1881 1884 - 1885 1896	Sucesores: Antonio Aguilar Correa Segismundo Moret Prendergast Carlos Manuel O'Donnell
Predecesor: Francisco Silvela y de la Vielleuze	Ministro de Gobernación 1891 - 1892	Sucesor: Raimundo Fernández Villaverde

Recoñecementos

En vida, os concellos de Baiona, Tui e Vigo (1887) adicáronlle o nome de senllas rúas. O 23 de agosto de 1896 inaugurouse un monumento en Vigo, feito por subscrición popular, obra do escultor Agustí Querol i Subirats e o arquitecto Jenaro de la Fuente Domínguez, que logo sería desprazado en dúas ocasións e está situado, actualmente, nos xardíns de Montero Ríos.

Galería de imaxes

• 
  Elduayen, obra de M. Acosta.
• 
  Palacio do Senado.
• 
  Estudio Biográfico-Político del Excmo. Sr. Don José Elduayen... por Nicolás Taboada Fernández.
• 
  Galicia y D. José Elduayen, 1896 (pdf).

Véxase tamén

Bibliografía

• Faro de Vigo (1896). Sucesores de Rivadeneyra, ed. Galicia y D. José Elduayen. Vigo. Consultado o 1/1/2013.  en Galiciana
• «Elduayen Gorriti, José» en Dicionario biográfico de Galicia, t. 2, p. 24. Ir Indo.
• «Elduayen, José de» en Encyclopædia Britannica Eleventh Edition (1910–1911) (no dominio público) volume 9, páxina 168
• Álvarez Blázquez, Xosé María (1960) La Ciudad y los Días. Calendario Histórico de Vigo.
• Prada Rodríguez, Julio «Galicia» en Varela Ortega, José (dir.) (2001). El poder de la influencia. Geografía del caciquismo en España (1875-1923), ISBN 84-259-1152-4.
• Taboada Fernández, Nicolás (1896). Estudio Biográfico-Político del Excmo. Sr. Don José Elduayen Marqués del Pazo de la Merced.^[1]

Outros artigos

• Lista de gobernadores do Banco de España
• Lista de presidentes do Senado de España
• Antonio Cánovas del Castillo
• Caciquismo

Ligazóns externas

• Ficha no Senado