Historia da Guinea Ecuatorial
O actual territorio da Guinea Ecuatorial aséntase sobre medievais reinos tribais de escasa estruturación, sen dúbida xurdidos pola influencia da estruturas protoestatais máis avanzadas que se desenvolven contemporaneamente na zona (como o Reino Oyo ou o Reino do Congo), así o reino Benga da illa Mandj (logo chamada Corisco), o reino Bubi da illa de Bioko e as vilas-estado dos clans fang da parte continental.
Existe a posibilidade de que a zona do golfo da Guinea fose visitada por Hanón, un xeneral cartaxinés que realizou unha viaxe bordeando as costas de África cara a finais do século VI a.C. ou comezos do século V a.C.
Dominio portugués (1471 - 1776) editar
.jpg)
Foron navegantes portugueses os primeiros europeos que con certeza exploraron o golfo da Guinea en 1471. O portugués Fernão do Pó situou a illa de Bioko nos mapas europeos ese ano, buscando unha ruta cara á India, á que bautizou Formosa (con todo, foi pronto coñecida polo nome do seu descubridor).
Cara a 1493, don João II de Portugal proclamouse xunto ao resto de títulos reais como Señor da Guinea e o primeiro Señor de Corisco. Os portugueses colonizaron as illas de Bioko, Annobón e Corisco en 1494, que os converteron en postos para o tráfico de escravos.
En 1641 a holandesa Compañía das Indias estableceuse sen o consentimento portugués na illa de Bioko, centralizando desde alí temporalmente o comercio de escravos do golfo da Guinea, aínda que os portugueses volveron facer acto de presenza na illa en 1648, substituíndo a Compañía holandesa por unha propia Compañía de Corisco dedicada ao mesmo comercio, construíndo unha das primeiras edificacións europeas na illa, o forte de Punta Joko.
Portugal vendeu man de obra escrava desde Corisco con contratos especiais a Francia, a quen contratou ata 49.000 guineanos escravos, a España e a Inglaterra en 1713 e 1753, sendo os principais colaboradores neste comercio os bengas, que tiñan boas relacións coas autoridades coloniais europeas (quen á súa vez non interviñan na política interna do país, o que sen dúbida axudaba), e que tamén posuían un sistema económico escravista propio, sendo xeralmente os seus servidores particulares pamues e nvikos.
As illas permaneceron en mans portuguesas ata marzo de 1778, tralos tratados de San Ildefonso (1777) e o Pardo (1778), polos que se cedían a España as illas, xunto con dereitos de libre comercio nun sector da costa do golfo da Guinea entre os ríos Níxer e Ogooué, a cambio da disputada colonia do Sacramento. A partir dese momento, a Guinea Ecuatorial foi parte do vicerreinado do Río da Prata (fundado en 1776) ata a súa desmembramento definitivo coa revolución americana (1810)xa que a última preocupación da Primeira Xunta de Goberno en Bos Aires era asumir a responsabilidade política polo territorio da Guinea Ecuatorial, dado o cúmulo de problemas con que se enfrontaba e a falta dunha relación concreta entre Bos Aires e aquela rexión.
Dominio hispano-británico (1776 - 1845) editar
- Artigo principal: Gobernación de Fernando Poo e Annobón.
O primeiro vicerrei con asento en Bos Aires don Pedro de Cevallos organizou unha expedición marítima que debía saír desde Bos Aires e Montevideo a cargo do Conde Argelejo, brigadier dos Reais Exércitos, co cargo de recibir e tomar posesión da Guinea Ecuatorial de mans portuguesas en nome da coroa española e establecer o goberno das mesmas, suxeito á autoridade do Vicerreinado do Río da Prata. O 17 de abril de 1778 o Conde de Arjelejo, sae de Montevideo rumbo a Bioko, para tomar posesión dos territorios do golfo da Guinea en nome de España, pero morrerá catro meses máis tarde. O segundo gobernador será Fernando Primo de Rivera, que o foi circunstancialmente do 14 de novembro de 1778 ao 30 de outubro de 1780, momento no que a misión española decide regresar, desentendéndose de actuar no territorio e abandonando o establecemento de Concepción, primeiro e provisional centro administrativo.
Os británicos ocuparon a illa de Bioko entre 1827 e 1832 para loitar contra o tráfico de escravos fundando o establecemento de Port Clarence, posteriormente Santa Isabel e hoxe Malabo. En 1836 o navegante español José de Mouros, visita Annobón, gobernada a illa por Pedro Pomba. Os británicos tras a súa saída de Bioko regresan en 1840, atacando varias dependencias españolas na illa tras propor a compra da illa a España. Para afianzar os dereitos de España, envíase a expedición de Juan José Lerena y Barry, que en marzo de 1843 izou o pavillón español en Santa Isabel (actual Malabo), recibindo a submisión de varios xefes locais.
Tamén a illa de Corisco estableceu acordos con España en 1843, como resultado dun arranxo entre Juan José Lerena y Barry co rei benga, Bonkoro I, quen morreu en 1846.
Dominio español (1845 - 1968) editar
De 1845 a 1926 editar
O 13 de setembro de 1845, faise pública a Real Orde pola cal a Raíña Isabel II autoriza o traslado á rexión a todos os negros e mulatos libres de Cuba que voluntariamente o desexen.
A partir de 1855 prodúcese unha axitada época de loitas intestinas entre os bengas pola cuestión das xefaturas locais, loitas que terminan en 1858 coa chegada do primeiro gobernador español, Carlos de Chacón e Michelena, que nomea tenente gobernador de Corisco a Munga I (enfrontado a Bonkoro II) en 1858, deixando, de 1859 a 1875 unha gornición española na illa que logo sería trasladada á illa de Elobey Chico; dentro desta política de intervencionismo en 1864 o gobernador Ayllón nomea ao Rei de Elobey Grande, Bodumba. O 20 de xuño de 1861, publícase a Real Orde pola que se converte a illa de Bioko en presidio español; en outubro do mesmo ano dítase a Real Orde pola que, ao non ofrecerse voluntariamente negros emancipados de Cuba para inmigrar á Guinea, disponse que de non presentarse voluntarios procédase ao embarque, sen o seu consentimento, de 260 negros cubanos, aos que se unirán posteriormente represaliados políticos. A rexión será amplamente explorada por Manuel de Iradier e Bulfy, a cargo de dúas expedicións (en 1875 e 1884) que tamén tería por misión acabar cos levantamentos de varias vilas-estado fang. Durante o período 1887-1897, varios representantes españois establecen relacións co rei Moka de Bioko, quen na segunda metade do s. XIX unifica a todos os clans bubi (seguiranlle Sas Ebuera entre 1899-1904 e Malabo entre 1904-1937, ano este último no que o rei é encarcerado polas autoridades españolas). A porción continental, Río Muni, converteuse en protectorado en 1885 e en colonia en 1900, ano no que un tratado asinado en París determinou os límites do territorio recoñecido a España. Pola súa banda creouse tamén a Colonia de Elobey, Annobón e Corisco.
Colonia da Guinea Española (1926 - 1959) editar
Ambos os territorios (insular e continental) foron unidos en 1926 como a colonia da Guinea Española. Para esta época terminan de disolverse as estruturas previas tradicionais dos reinos tribais, consolidándose a administración de corte europeo importada polos españois.
Con todo, España carecía da riqueza e o interese necesarios para desenvolver unha infraestrutura económica importante durante a primeira metade do século XX. No entanto, España desenvolveu grandes plantacións de cacao na illa de Bioko con miles de traballadores nixerianos importados como braceiros.
Na década de 1930 permaneceu fiel á Segunda República española ata setembro de 1936 cando, iniciada xa a Guerra Civil española é tomada polos militares alzados.
Deputacións Provinciais da Rexión Ecuatorial Española (1959 - 1963) editar
En 1959, os territorios españois do golfo da Guinea adquiriron o status de provincias españolas ultramarinas, similar ao das provincias metropolitanas. Pola Lei de 30 de xullo de 1959, adoptan oficialmente a denominación de Rexión Ecuatorial Española e organizouse en dúas provincias: Fernando Poo e Río Muni. Como tal rexión, foi rexida por un gobernador xeral exercendo todos os poderes civís e militares. As primeiras eleccións locais celebráronse en 1959, e elixíronse os primeiros procuradores en cortes ecuatoguineanos.
Comunidade Autónoma da Guinea Ecuatorial (1963 - 1968) editar
O 15 de decembro de 1963, o Goberno español someteu a referendo entre a poboación destas dúas provincias, un proxecto de Bases sobre Autonomía, que foi aprobado por abafadora maioría. En consecuencia, estes territorios foron dotados de autonomía adoptando oficialmente o nome de Guinea Ecuatorial, con órganos comúns a todo o territorio (Asemblea Xeral, Consello de Goberno e Comisario Xeral) e organismos propios de cada provincia. Aínda que o comisionado xeral nomeado polo goberno español tiña amplos poderes, a Asemblea Xeral da Guinea Ecuatorial tiña considerable iniciativa para formular leis e regulacións.
En novembro de 1965, a IV Comisión da Asemblea da ONU, aprobou un proxecto de resolución no que se pedía a España que fixase canto antes a data para a independencia da Guinea Ecuatorial. En decembro de 1966 o Consello de Ministros do Goberno español acorda preparar a Conferencia Constitucional. En outubro de 1967 inaugurouse dita Conferencia, presidida por Fernando María Castiella, ministro español de Asuntos Exteriores; á fronte da delegación guineana figuraba Federico Ngomo.
Estado independente (1968 - actualidade) editar
Proclamación da independencia (1968) editar
En marzo de 1968, baixo a presión dos nacionalistas ecuatoguineanos e das Nacións Unidas, España anunciou que concedería a independencia. Formouse unha convención constituínte que produciu unha lei electoral e un borrador de constitución. Terminada a segunda fase da Conferencia Constitucional, (17 de abril - 22 de xuño de 1968) levou a cabo a consulta. O referendo sobre a constitución produciuse o 11 de agosto de 1968, baixo a supervisión dun equipo de observadores das Nacións Unidas. Un 63% do electorado votou a favor da constitución, que prevía un goberno cunha Asemblea Xeral e un Tribunal Supremo con xuíces nomeados polo presidente.
O 22 de setembro celebráronse as primeiras eleccións presidenciais e ningún dos catro candidatos obtivo maioría absoluta. Unha semana despois foi elixido presidente da Guinea Ecuatorial Francisco Macías Nguema; o seu inmediato seguidor na elección foi Bonifacio Ondó Edu.
En setembro de 1968, Francisco Macías Nguema foi elixido primeiro presidente da Guinea Ecuatorial co apoio de movementos nacionalistas como o IPGE (Idea Popular da Guinea Ecuatorial), parte do MONALIGE (Movemento Nacionalista de Liberación da Guinea Ecuatorial) e o MUNGE (Movemento de Unión Nacional da Guinea Ecuatorial). A independencia proclamouse o 12 de outubro de 1968, adoptando o nome de República da Guinea Ecuatorial. Esta foi admitida na Ou.N.U. como membro 126 da Organización.
A ditadura de Macías (1968 - 1979) editar
Macías non tardou moito en concentrar na súa persoa todos os poderes do estado (en xullo de 1970 creou un réxime de partido único, o PUNT (Partido Único Nacional dos Traballadores); en maio de 1971 partes cruciais da constitución foron abrogadas; e en xullo de 1972 se autoproclamou presidente vitalicio).
En 1973 promulgou unha nova constitución (a segunda do país), realizada á súa medida, que creaba un estado unitario, anulando o status anterior de federación entre Fernando Poo e Río Muni. Levou a cabo unha represión implacable contra os seus opoñentes políticos. Por mor dos seus métodos ditatoriais, máis de 100.000 persoas escaparon a países veciños; polo menos 50.000 dos que permaneceron no país morreron, e outros 40.000 foron sentenciados a traballos forzados.
O réxime de Macías caracterizouse polo abandono de todas as funcións gobernamentais fóra da seguridade interna. Debido ao roubo, a ignorancia e a neglixencia, a infraestrutura do país -eléctrica, de subministración de auga, estradas, transportes e saúde- caeron na ruína. A relixión católica foi reprimida e o sistema educativo pechado. Os braceiros nixerianos baixo contrato que levaban a cabo o groso do traballo nas plantacións de cacao de Bioko fuxiron en masa a principios de 1976. A economía ecuatoguineana afundiuse e os cidadáns máis cualificados e os estranxeiros deixaron o país.
As escolas foron pechadas en 1975 e o culto católico prohibido en xuño de 1978. Nguema puxo en práctica unha campaña de africanización toponímica, imitando superficialmente o movemento sociocultural da negritude, substituíndo os nomes coloniais con nomes nativos: a capital Santa Isabel converteuse en Malabo, a illa de Fernando Poo foi rebautizada como Masie Nguema Biyogo en memoria do propio ditador, e Annobón converteuse en Pagalu. Como parte do mesmo proceso ordenouse a toda a poboación que cambiase os seus nomes europeos por nomes africanos. O propio nome do ditador sufriu varias transformacións, de forma que ao final do seu goberno, coñecíaselle como Masie Nguema Biyogo Ñegue Ndong.
O goberno de Teodoro Obiang (1979 - actualidade) editar
O 3 de agosto de 1979, Macías foi derrocado por un golpe de estado liderado polo seu sobriño, o tenente xeneral Teodoro Obiang Nguema, o cal fora alcaide da sinistra prisión de Black Beach. Macías foi xulgado e executado, en tanto que se constituía un Consello Supremo Militar presidido polo propio Obiang. As illas foron renomadas Bioko e Annobón. O novo réxime tiña ante si un labor inxente: as arcas do estado estaban baleiras e a poboación era apenas un terzo da que había no momento da independencia.
En xullo de 1982, devandito Consello nomeou a Obiang presidente da República para un período de sete anos, á vez que se promulgaba unha nova constitución (a terceira do país), aprobada en referendo (15 de agosto de 1982). O Consello Supremo Militar disolvíase en outubro de 1982. Pouco despois, a Guinea Ecuatorial adheriuse á Comunidade Económica e Monetaria de África Central (CEMAC), polo que adoptou o franco CFA como moeda (1984). En 1983 e 1988 tiveron lugar eleccións parlamentarias, ás que concorreu unha soa lista de candidatos. En 1987, Obiang anunciara a formación do Partido Democrático da Guinea Ecuatorial (PDGE) con vistas ás eleccións presidenciais que se celebrarían en 1989. Candidato único, Obiang resultou reelixido. Con todo, non logrou que o país saíse da profunda crise económica na que se atopaba.
En 1991 iníciase unha tímida democratización, indispensable para que continuase a axuda económica de España, Francia e outros países. En novembro apróbase en referendo unha nova constitución (a cuarta do país) que establecía un sistema de representación parlamentaria para os partidos políticos que fosen legalizados. Ante o anuncio desta tímida apertura, moitos opositores políticos regresaron ao país, só para ser encarcerados por Obiang (xaneiro-febreiro de 1992).
Aínda que algúns meses despois foron legalizadas diversas formacións políticas da oposición, nas eleccións lexislativas de 1993 foron prohibidos dez dos catorce partidos inscritos, o que se traduciu nunha abstención de voto en torno ao 80%. Os resultados oficiais deron como gañador ao PDGE, co que Obiang seguiu no poder como xefe de Estado e de goberno. Tras estas eleccións, o réxime non só non se democratizo, senón que en 1995, o líder opositor Severo Moto Nsá foi encarcerado baixo a acusación de corrupción e calumnias. Tampouco se permitiu participar nas presidenciais de febreiro de 1996 ao candidato da Plataforma de Oposición Conxunta (POC), Amancio Nsé, utilizando para iso unha lei electoral feita a medida do presidente. Consecuentemente Obiang foi reelixido co 98% dos votos.
O ano 1996 foi un ano crucial para a evolución futura do país. Ese ano a multinacional estadounidense Mobil comezou a extracción de petróleo no territorio ecuatoguineano, o que repercutiría nun aumento considerable de ingresos para o país (acaparado por Obiang e a camarilla gobernante).
As eleccións de 1996 foran fortemente cuestionadas internacionalmente. Para contrarrestar as críticas, Obiang nomeou un novo goberno no que figuras da oposición ocupaban algúns cargos menores. En 1998 leva a cabo un xuízo sen ningunha garantía procesual contra 117 membros da etnia bubi (os Nguema pertencen á fang, maioritaria no país) próximos ao grupo opositor MAIB (Movemento pola Autodeterminación da Illa de Bioko), implicados presuntamente nun intento de magnicidio. O simulacro de xuízo terminou con quince condenas á morte. As lexislativas de marzo de 1999 viron un novo triunfo esmagador do partido do presidente, o PDGE (que pasou de 68 a 75 escanos nunha cámara de 80). Os principais partidos da oposición, a Converxencia para a Democracia Social (CPDS) e a Unión Popular (UP) obtiveron catro e un escanos respectivamente; ambos os partidos rexeitaron tomar posesión deles. As eleccións locais de maio de 2000 supuxeron outro triunfo irresistible do PDGE, que controlou así todos os municipios importantes. Os principais partidos da oposición cualificaron as eleccións como amañadas e boicoteáronas.
Nas presidenciais de decembro de 2002 e ante as denuncias de fraude da oposición, Obiang foi reelixido, revalidando o seu mandato outros sete anos (ata 2009).
En 2003, formouse un Goberno da Guinea Ecuatorial no Exilio, dirixido por Severo Moto. Aparentemente, contrataron a unha empresa con sede nas Illas da Canle para derrocar ao goberno de Obiang. En marzo de 2004, 64 presuntos mercenarios foron detidos no aeroporto de Harare (Zimbabwe) despois de que ocultasen datos sobre a carga e a tripulación. En 2004, o fillo de Margaret Thatcher, Mark Thatcher, foi arrestado en Suráfrica baixo o cargo de colaborar co golpe de estado.
Grazas aos ingresos petroleiros, cuxa produción se multiplicou por dez nos últimos anos, a Guinea Ecuatorial experimentou taxas de crecemento do 33%. Aínda que tal afluencia de riqueza non está servindo para mellorar as condicións da poboación, si que serviron para outorgar certa "lexitimidade" internacional ao réxime. Presionado pola industria petroleira estadounidense (presente na Guinea Ecuatorial con Exxon Mobil, ChevronTexaco e Triyo Energy), Estados Unidos renovou relacións diplomáticas (2003), interrompidas desde 1995. Non en balde, a Guinea Ecuatorial é o terceiro produtor de cru da África subsahariana (tras Angola e Nixeria).