Andes

cordilleira montañosa de América do Sur
(Redirección desde «Cordilleira dos Andes»)

Os Andes (quechua: Antis, "rexión dos antis") é unha cordilleira montañosa de América do Sur. O seu percorrido é de norte a sur pola costa occidental do continente, dende Venezuela ata a Patagonia, pasando por Colombia, Ecuador, o Perú, Bolivia, Chile e a Arxentina. Ten unha lonxitude de máis de 7500 km, unha anchura que oscila entre uns 180 km ata 700 km e a súa altitude media sitúase ao redor dos 4000 metros. O seu punto máis elevado é o pico Aconcagua con 6.959 metros.

Modelo:Xeografía físicaAndes
(es) Cordillera de los Andes Editar o valor en Wikidata
Imaxe
Tipocordilleira Editar o valor en Wikidata
Situado na entidade xeográficaAmérica do Sur Editar o valor en Wikidata
lang=gl Editar o valor en Wikidata Mapa
 32°39′12″S 70°00′42″O / -32.6533, -70.0117
CordilleiraCordilleira americana Editar o valor en Wikidata
Características
Altitude6.962 m Editar o valor en Wikidata
Dimensións500 (ancho) × 7.000 (lonxitude) km
Punto máis altoAconcagua Editar o valor en Wikidata  (6.964 m Editar o valor en Wikidata )
AtravesaBolivia, Chile, Colombia, Ecuador, Perú, Venezuela e Arxentina Editar o valor en Wikidata
Superficie3.300.000 km² Editar o valor en Wikidata
Historia
Período de tempoMesozoico Editar o valor en Wikidata
Cronoloxía
Vento Zonda (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
BNE: XX450653
Imaxe de satélite dos Andes. Fonte: NASA.
Cono de Arita, Provincia de Salta (Arxentina).

Na súa parte meridional únese e é fronteira natural entre Chile e a Arxentina. Na parte central divídese en dous cordóns, Cordilleira Occidental e Cordilleira Oriental, formando entre os dous cordóns unha meseta de grande altitude, chamada Altiplano. Esta separación continua ata Colombia onde antes de chegar ó mar Caribe divídese en tres cordóns.

Descrición física

editar
 
Alpamayo no Perú.

A formación dos Andes data do período Terciario. A acción continua das forzas tectónicas o largo de zona de subducción entre as placas de Nazca e a Suramericana son as causantes da formación desta cordilleira, este fenómeno ocorre a través dos bordos converxentes. Esta actividade modificou a súa morfoloxía e composición, por efecto dos afundimentos e levantamentos da codia. Esta acción da como resultado que a zona sexa de grande actividade sísmica e volcánica. Así podemos destacar volcáns da zona como o Cotopaxi e Chimborazo en Ecuador, e Ojos del Salado en Chile. Os Andes poden ser divididos en tres seccións: Andes Setentrionais, Andes Centrais e Andes Meridionais.

Andes Setentrionais

editar

Os Andes Setentrionais comezan en Venezuela, na cordilleira de Meriada, que chega a alcanzar os 5000 metros nalgúns puntos. Esta únese a cordilleira Oriental de Colombia constituíndo unha cadea montañosa paralela coa cordilleira Central e esta coa cordilleira Occidental. Entre elas constitúense o Valle del Cauca entre as cordilleiras Occidental e Central, e o Val do Magdalena entre a Central e o Oriental.

A cordilleira Occidental é polo xeral dunha altura menor. A Central é moito máis elevada con cumios de máis de 5000 metros. Pola su parte a Oriental e máis fragmentaria e contén numerosas cristas e mesetas altas, onde nunha delas está situada Bogotá. A cordilleira Central e a Oriental o chegar o Ecuador únense formando unha soa cordilleira. A partir de aquí só hai que distinguir a cordilleira Occidental e a cordilleira Oriental

Andes Centrais

editar

Na altura do Perú as dúas cordilleiras que en Ecuador non tiñan máis que unha separación de 60 km chegan a alcanzar unha distancia entre si de ata 700 km, formando altas mesetas moldeadas pola erosión, nas que poden haber lagos, como é o caso do lago Titicaca. Neste sector dos Andes a cordilleira Oriental é aínda a máis alta de media. Pola contra a cordilleira occidental é unha das cadeas montañosas máis volcánicas do mundo.

A medida que os Andes vanse aproximando a Chile e a Arxentina a separación entre as dúas cordilleiras vaise diminuíndo ata chegar a desaparecer e formar un só bloque.

Andes Meridionais

editar

Caracterízase pola progresiva desaparición ao sur, chegando a diminuír a súa altitude ata os 3000 metros. Hai que destacar a zona norte de Chile e a Arxentina onde se sitúan picos dunha grande altitude como é o caso do Aconcagua. Segundo se vai cara ao sur é característico o labor de erosión levado a cabo polos glaciares, moldeando a montaña.

Cumios máis altos

editar

O maior cume da cordilleira dos Andes é o Aconcagua que, con 6960,8 msnm,[1] é o punto máis alto do mundo fora do asiático sistema dos Himalaias, ademais de ser o cume de maior altitude dos hemisferios sur e occidental. Sitúase en Mendoza, Arxentina.

Arxentina e Chile comparten os picos máis altos dos Andes; entre eles, o Nevado Ojos del Salado, o volcán máis alto do mundo[2][3] e o segundo cume máis alto do continente. Estes cumes son seguidos pola cordilleira Branca situada no Perú, a cordilleira Real de Bolivia e Andes ecuatorianos.

No sur do Perú, cerca do Cuzco, atópase a cordilleira de Vilcanota, onde está situado o glaciar Quelccaya, o glaciar máis extenso de toda a zona intertropical do mundo.[4][5] Esta singularidade permitiu estudar nos seus xeos os cambios climáticos ocorridos no trópico desde a última era glacial.

Os 10 cumes máis altos da cordilleira dos Andes
Altitude Nome Cordilleira Situación País
6960,8[1] Aconcagua Cordilleira Frontal Provincia de Mendoza   Arxentina
6891,3[2] Nevado Ojos del Salado Puna de Atacama Provincia de Catamarca
Rexión de Atacama
  Arxentina
  Chile
6795 Monte Pissis Puna de Atacama Provincia de La Rioja
Provincia de Catamarca
  Arxentina
6770 Cerro Mercedario Cordilleira de la Ramada Provincia de San Juan   Arxentina
6768 Nevado Huascarán Cordilleira Branca Departamento de Ancash   Perú
6759 Cerro Bonete Puna de Atacama Provincia de La Rioja   Arxentina
6758 Nevado Tres Cruces Puna de Atacama Provincia de Catamarca
Rexión de Atacama
  Arxentina
  Chile
6739 Volcán Llullaillaco Puna de Atacama Provincia de Salta
Rexión de Antofagasta
  Arxentina
  Chile
6658 Volcán Walther Penck Puna de Atacama Provincia de Catamarca   Arxentina
6638 Volcán Incahuasi Puna de Atacama Provincia de Catamarca
Rexión de Atacama
  Arxentina
  Chile
Os cumes máis altos da cordilleira dos Andes por país
Altitude Nome Cordilleira Situación País
6960,8[1] Cerro Aconcagua Cordilleira Frontal Provincia de Mendoza   Arxentina
6891,3[2] Nevado Ojos del Salado[6] Puna de Atacama Provincia de Catamarca
Rexión de Atacama
  Arxentina
  Chile
6768 Nevado Huascarán Cordilleira Branca Departamento de Ancash   Perú
6542 Nevado Sajama Cordilleira Occidental Departamento de Oruro   Bolivia
6310 Volcán Chimborazo Cordilleira Occidental Provincia de Chimborazo   Ecuador
5750 Nevado del Huila[7] Cordilleira Central Huila
Tolima
Cauca
  Colombia
4978 Pico Bolívar Cordilleira de Mérida Estado Mérida   Venezuela
O Aconcagua, na Arxentina, é con 6960,8 msnm o punto máis alto do mundo fóra do sistema dos Himalaias en Asia, ademais de ser o cume de maior altitude dos hemisferios meridional e occidental
O Nevado Ojos del Salado, entre a Arxentina e Chile, é o volcán máis alto do mundo e o segundo cume máis alto do continente con 6891,3 msnm.
O Nevado Huascarán, no Perú, é o cume máis alto da zona intertropical con 6768 msnm.
O Nevado Sajama, en Bolivia, con 6542 msnm.
O Volcán Chimborazo de 6310 msnm en Ecuador, é o punto terrestre máis próximo o Sol.
O Nevado del Huila, en Colombia, con 5750 msnm.
O Pico Bolívar, en Venezuela, con 4978 msnm.
  1. 1,0 1,1 1,2 Instituto Geográfico Nacional (Arxentina) (s/f). www.ign.gob.ar, ed. "Se dio a conocer la nueva altura oficial del Cerro Aconcagua: 6.960,8 metros" (en castelán). Consultado o 25/05/2013. 
  2. 2,0 2,1 2,2 Turrel, Marc, y Jorge Velasco (18 de maio de 2007). "Ojos del Salado, el volcán más alto del mundo". Desnivel.com. Arquivado dende o orixinal o 15 de outubro de 2007. Consultado o 20 de xullo de 2008. El volcán Ojos del Salado [...] obtuvo una altura elipsoidal de 6.934,115 metros y una altitud sobre el nivel medio del mar de 6.891,31 
  3. www.los6000dechile.cl, ed. (s/f). "Nevado Ojos del Salado-Cara Norte/North Face" (PDF) (en castelán e inglés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 22 de xullo de 2011. Consultado o 9 de marzo de 2011. 
  4. Morales Arnao, César (2004). Consejo Editorial USMP, ed. Las cordilleras del Perú (en castelán) (1.ª ed.). Lima. p. 201. 
  5. Hardy, Doug (1 de agosto de 2011). www.geo.umass.edu, ed. "Glacier Bird of the Andes: Diuca speculifera" (HTML) (en inglés). Consultado o 2 de novembro de 2012. 
  6. A montaña máis alta integramente situada dentro de territorio chileno é o volcán Pular de 6233 msnm, na Rexión de Antofagasta.
  7. A montaña máis alta de Colombia é o Pico Simón Bolívar de 5775 msnm, localizado na Serra Nevada de Santa Marta, un sistema montañoso independente da cordilleira dos Andes.

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar