Wikipedia

Biota de Jehol

Denomínase biota de Jehol aos organismos que habitaron os ecosistemas do nordés da China, na provincia de Liaoning e arredores, hai 131-120 millóns de anos (Cretáceo inferior), e cuxos fósiles se atopan nas formacións de Dabeigou, Yixian e Jiufotang (grupo Jehol).[1] Recuperáronse restos fósiles de máis de 60 especies de plantas, máis de mil de invertebrados e unhas 70 especies de vertebrados.[2] O estudo desta fauna é importante, xa que proporciona un material fósil moi interesante para tentar dilucidar aspectos sobre a evolución de distintos taxóns (anfibios, aves, anxiospermas...), a orixe das plumas e do voo aviano, ou a coevolución de insectos polinizadores e as plantas con flores.[3]

Representación de Xianglong zhaoi, un réptil que posiblemente posuía a capacidade de planear.

O ambiente de Jehol no Cretáceo caracterizábase pola presenza dunha grande actividade tectónica, un vulcanismo intenso con erupcións frecuentes, un aumento da temperatura e cambios na paleoxeografía da zona.[4] Crese que este ambiente cambiante puido acelerar a selección natural, e con iso a especiación.

Idade do grupo Jehol editar

 
Situación xeográfica da provincia de Liaoning.

Denomínase grupo Jehol ao conxunto composto polas formacións Dabeigou, Yixian e Jiufotang, de orixe lacustre.[5][6] Durante un tempo considerouse que a formación Dabeigou era en realidade a parte basal da formación Yixian, e, de feito, só aflora nalgunhas zonas.[1] Os sedimentos do grupo Jehol consisten en materiais siliciclásticos (con clastos de cuarzo) debilmente laminados, areniscas depositadas baixo ambientes pouco enerxéticos (a velocidade da masa de auga que transporta aos sedimentos é baixa) e lutitas. Intercalados entre eses sedimentos atópanse niveis de tobas volcánicas e diques.

Estímase que a biota de Jehol habitou a Terra durante un período de tempo de once millóns de anos, desde o Hauteriviense até o Aptiense (131-120 millóns de anos).[7] Nos primeiros traballos publicados considerábase que esta fauna pertencía ao Xurásico, xa que o límite entre este período e o Cretáceo calculábase que tiña unha idade de 135 millóns de anos.[1] Esa data axustouse, fixando a Comisión Internacional de Estratigrafía unha idade para o final do Xurásico de 145,5 millóns de anos.[8]

Para realizar as datacións do grupo Jehol estudáronse niveis de tobas volcánicas intercaladas.[7] As formacións son das seguintes idades:

  • Formación Dabeigou: realizáronse datacións radiométricas das tobas polo método do 40Ar/39Ar, dando como resultado unha idade de 130,7 ± 1,4 millóns de anos.[7] O método do SHRIMP U-Pb deu un resultado de 133,9 ± 2,5 e 130,1 ± 2,5 millóns de anos.
  • Formación Yixian: o método do 40Ar/39Ar deu idades de 125,0 ± 0,2 e 123,54 ± 1,53 millóns de anos; mediante SHRIMP U-Pb as idades foron de 124,7 ± 1,53, 124,9 ± 1,7 e 122,8 ± 1,6 millóns de anos. Usando o método LA-ICPMS U-Pb a idade obtida é de 125-122 millóns de anos.
  • Formación Jiufotang: as datacións con 40Ar/39Ar e SHRIMP U-Pb deron como resultado unha idade de 120,3 ± 0,7 millóns de anos.

Taxóns editar

 
Representación dun exemplar de Archaeamphora longicervia, cuxos restos fósiles se acharon na Formación Yixian.
 
Fósiles de peixes do xénero Lycoptera.
 
Fósil de Monjurosuchus splendens achado na provincia de Liaoning.
 
Fósil de Dalinghesaurus longidigitus.
 
Recreación do pterosauro Nurhachius.
 
Recreación do pterosauro Ningchengopterus.
 
Molde dun fósil do dromeosauro Microraptor gui.
 
Fósil de Sinosauropteryx.
 
Fósil de Jinzhousaurus exposto no Museo da Ciencia de Hong Kong.
 
Fósil de Jeholornis.
 
Recreación de Longipteryx (Enantiornithes).
 
Cranio de Repenomamus giganticus.
 
Recreación de Gobiconodon.

Os xacementos do grupo Jehol son un lagerstätte no que se conservan unha gran cantidade de restos fósiles, tanto de tecidos duros como os ósos, como de tecidos brandos como as flores, dunha gran variedade de organismos, entre os que se inclúen dinosauros, aves, mamíferos, anxiospermas, insectos, pterosauros, lagartos, anfibios, tartarugas, réptiles acuáticos, etc.[9][10][11]

Flora editar

A flora de Jehol inclúe restos fósiles de anxiospermas primitivas, aínda que seguen dominando as ximnospermas.[12] A cuberta herbácea estaba formada por colas de cabalo, fentos e licopodios; os bosques estaban constituídos por árbores como os ginkgos, Cycadales, coníferas e fentos con sementes. Na formación Yixian acháronse os restos fósiles da anxiosperma máis antiga que se coñece, Archaefructus (familia Archaefructaceae).[13] Sobre este xénero acuático existe un debate acerca de se se trata dun taxón primitivo precursor das anxiospermas, ou se, en realidade é unha anxiosperma especializada para a vida na auga.[14]

Na mesma formación atopáronse os restos da planta carnívora máis antiga do rexistro fósil, Archaeamphora longicervia.[15] Alcanzaba unha altura de 5 centímetros e as follas dispúñanse en espiral ao redor do talo. Tamén se atoparon as súas sementes, cubertas con gránulos e con presenza dunha á lateral. Outro xénero representativo da flora de Jehol é Sinocarpus.[16] Esta anxiosperma é considerada unha eudicotiledónea ancestral caracterizada por posuír trazos derivados, como un xineceo sincárpico (cos carpelos soldados entre si).[17]

Invertebrados editar

Conserváronse exemplares fósiles de insectos, atopándose máis de 100 especies que habitaban en augas, chans, matogueiras, bosques, pantanos, etc.[17] Aparecen exemplares das ordes Hymenoptera, Diptera, Coleoptera, Odonata, Blattodea e Orthoptera, sendo os insectos a clase máis exitosa da biota de Jehol.[18] En canto á clase Arachnida, non foron seres nin moi abundantes nin moi diversos, con representantes da familia Araneidae que habitaban as zonas boscosas.[19] Tamén se atopan restos de diplostráceos.[20] Acháronse trece especies de bivalvos de auga doce, pertencentes a sete xéneros e tamén se atoparon distintas asociacións de gasterópodos, que se relacionan con distintos hábitats.[21][22]

Anfibios editar

O descubrimento do primeiro anuro do mesozoico foi Liaobatrachus grabaui na formación Yixian, un organismo adaptado a ambientes terrestres e de auga doce superficiais.[23] A especie Callobatrachus sanyanensis pertence á familia Discoglossidae, sendo o holotipo o segundo exemplar articulado do mesozoico pertencente a esta familia que se atopa no mundo.[24] As análises filoxenéticas a partir de caracteres primitivos e derivados conclúen que Callobatrachus é o membro máis basal de Discoglossidae. En canto ás salamántigas, están representadas por máis de 500 exemplares, incluíndo larvas e exemplares adultos.[25] A morfoloxía é bastante primitiva, o que podería implicar unha orixe asiática das salamántigas modernas, evolucionando a partir dun patrón corporal que permaneceu estable durante 150 millóns de anos.

Peixes editar

Os vertebrados máis comúns nos lagos de Jehol eran os peixes.[26] O peixe máis abundante é un teleósteo ancestral, Lycoptera (superorden Osteoglossomorpha). Mesomyzon mengae é o terceiro fósil de lamprea que se atopou no mundo (os outros dous atopáronse en sedimentos mariños do carbonífero de Estados Unidos).[27] Esta especie presenta poucas diferenzas anatómicas coas lampreas actuais, o que fai pensar que a evolución deste taxón foi moi lenta.[28]

Aínda que máis pequenos que os seus representantes actuais, os maiores tamaños alcanzábanos os Acipenseriformes, chegando a medir até un metro de lonxitude.[29] Tamén aparecen exemplares da orde Amiiformes.

Réptiles acuáticos editar

Os réptiles acuáticos presentes en Jehol eran diápsidos pertencentes á orde Choristodera.[29] Nel inclúese Monjurosuchus, que foi o primeiro tetrápodo que se describiu na formación Yixian, nos anos 40.[30] O holotipo de Monjurosuchus splendens perdeuse durante a segunda guerra mundial, polo que a súa asignación á orde Choristodera realizouse a partir do neotipo.[31] Atopáronse sete cranios de exemplares xuvenís na cavidade abdominal dun exemplar adulto, considerándose a evidencia de canibalismo entre vertebrados máis antiga do rexistro fósil.[32] Moitos exemplares ao fosilizar conservaron as impresións das membranas nas patas traseiras, confirmando os seus hábitos acuáticos.

Hyphalosaurus era un réptil de pescozo longo, atopándose a especie Hyphalosaurus lingyuanensis na parte baixa da formación Yixian, e Hyphalosaurus baitaigouensis na formación Jiufotang.[31] Acháronse restos fósiles dos seus ovos, un deles asociados ao fósil dunha cría duns 6,5 centímetros, e outros con embrións no seu interior.[33] Os niños cos ovos estaban situados próximos ás beiras. No ano 2006 descubriuse un resto dun embrión ou neonato con dous pescozos e dúas cabezas que se bifurcaban á altura da cintura escapular, tratándose do primeiro caso de policefalia documentada en restos fósiles.[34]

O animal máis grande dos lagos de Jehol era Ikechosaurus.[35] Este réptil alcanzaba unha lonxitude de tres metros, posuía un fociño alargado, e o cranio era moi parecido ao dos crocodilos, ocupando probablemente un nicho ecolóxico similar. Atópanse tres especies na biota de Jehol.[31] En canto aos quelonios, son pouco diversos, pero bastante abundantes, aparecendo restos pertencentes ao xénero Manchurochelys.[36]

Lagartos editar

Acháronse restos de tres xéneros de lagartos, Dalinghosaurus, Xianglong e Yabeinosaurus.[36][37] Os exemplares de Dalinghosaurus asígnanse á suborde Scleroglossa, tratándose de réptiles cun modo de vida corredor, podendo chegar a adquirir unha locomoción bípede.[38] Isto dedúcese ao comparalos con lagartos actuais con características anatómicas semellantes, como a diferenza de tamaño entre as extremidades anteriores e posteriores, sendo estas moito maiores.

Xianglong é un lagarto da suborde Iguania, que presenta oito costelas alargadas que soportan un pataxio.[37] Isto parece indicar que este lagarto se desprazaba planeando. Tamén posuía garras curvas, o que podería indicar un modo de vida arborícola.[39] O holotipo estudado ten unha lonxitude de 155 milímetros, e parece tratarse dun exemplar xuvenil, ao ter os tarsais pouco osificados, e os carpais sen osificar.

Yabeinosaurus interpretouse como un taxón relicto sobrevivente das faunas de lagartos do Xurásico.[40] Pertence á familia Ardeosauridae.[11]

Pterosauros editar

A diversidade dos pterosauros pertencentes á biota de Jehol é comparable ás doutros xacementos famosos, como a Formación Santana (Cretáceo superior, Brasil) ou as calcarias de Solnhofen (Xurásico superior, Alemaña).[41] Describíronse varios xéneros de pterosauros na provincia de Liaoning. Todos eles pertencen á suborde Pterodactyloidea, fóra de Dendrorhynchoides e Jeholopterus, que se inclúen dentro de Rhamphorhynchoidea.[42] Dendrorhynchoides tiña unha lonxitude duns 11 centímetros, e unha envergadura de 40.[43] Posuía cola longa, dentes recurvados e vértebras cervicais curtas e grosas. Jeholopterus ningchengensis probablemente alimentábase de insectos, e describiuse a partir dun exemplar fósil que conservou impresións de tecido.[44] Ademais este organismo estaba recuberto por filamentos parecidos aos pelos.

Feilongus youngi caracterizábase pola presenza de dúas cristas saxitais independentes, e porque o maxilar sobresaía sobre a mandíbula.[45] Nurhachius ignaciobritoi posuía dentes coas coroas triangulares esmagadas segundo o plano labiolingual. Baseándose na dentición, tanto Nurhachius como Feilongus alimentábanse de peces.[26] Gegepterus (Ctenochasmatidae) alimentábase mediante filtración, como se deduce dos seus numerosos dentes en forma de agullas. Eosipterus posuía unha envergadura de 1,2 metros e unha cola curta, e foi o primeiro pterosauro que se describiu da biota de Jehol.[46][47] De Ningchengopterus liuae descubriuse o cranio (con 50 dentes) e o esqueleto case completo dun exemplar infantil.[48] O pterosauro Chaoyangopterus é probablemente o membro máis antigo que se coñece da familia Pteranodontidae.[49] Cunha envergadura de 1,85 metros, caracterizábase pola ausencia de dentes.[50] O taxón que tiña un tamaño maior dentro deste grupo era Liaoningopterus (Anhangueridae), cun cranio de 65 centímetros de lonxitude e unha envergadura duns cinco metros.[51] Ademais, posuía os dentes máis longos atopados en calquera pterosauro. Isto unido á presenza dunha crista saxital no premaxilar indica que se alimentaba de peixes ou outro tipo de animais acuáticos. O xénero Sinopterus, de hábitos herbívoros ou omnívoros, conta con dúas especies pertencentes á fauna de Jehol: S. dongi (40 centímetros de lonxitude) e S. gui (25 centímetros de lonxitude).[52]

Dinosauros (sen incluír aves) editar

Saurischia editar

Recoñecéronse nove especies de terópodos con plumas pertencentes á biota de Jehol, sendo o de menor tamaño o dromeosauro Microraptor zhaoianus.[53] Dedúcese a partir das proporcións do polgar e da morfoloxía das garras traseiras que habitaba nas árbores. Microraptor gui, tamén de hábitos arborícolas, caracterizábase pola presenza de ás ben desenvolvidas e plumas longas nas patas traseiras. As características deste taxón reforzan a hipótese de que o voo das aves orixinouse a partir de organismos planadores arborícolas.[54] Aínda que Microraptor gui era un organismo planador, non se sabe moi ben como o facía, existindo dúas hipótese: que planaba como un biplano, ou que o facía coas ás estendidas.[55] A última especie atopada por agora é Microraptor hanqingi.[56]

Sinosauropteryx foi o primeiro dinosauro no que se atoparon evidencias da presenza de plumas.[57] Estas plumas non servían para voar, e quizais tivesen utilidade para o cortexo, como illante ou para a identificación de individuos. Atopouse a mandíbula dun mamífero no interior dun exemplar, do que se deduce que eran dinosauros carnívoros. Outro terópodo que tamén presentaba plumas era Dilong, clasificado dentro da superfamilia Tyrannosauroidea.[53] Este carnívoro medía 1,5 metros de lonxitude, e posuía protoplumas na cola e na mandíbula.[58] Caudipteryx era un ovirraptórido herbívoro, que algúns estudos interpretaron como unha ave primitiva sen capacidade de voar, aínda que parece tratarse dun terópodo non aviano.[59] Posuía unhas extremidades anteriores moi reducidas comparadas coas posteriores, con plumas simétricas similares ás das aves non voadoras. Deste xénero coñécense dúas especies, C. zoui e C. dongi. Sinocalliopteryx era un dinosauro da familia Compsognathidae, sendo o de maior tamaño dentro deste clado, e cunha alimentación carnívora (atopouse un fragmento de extremidade na súa cavidade abdominal).[60]

Incisivosaurus presenta uns trazos dentais (presenza de dous dentes premaxilares similares aos incisivos dos roedores) que fan pensar que seguía unha alimentación herbívora.[61] Xunto ao fósil deste organismo atopáronse gastrólitos.[62] Shenzhousaurus é un ornitomimosauro con dentes cónicos moi reducidos, que presentaba gastrólitos na súa cavidade torácica, o que indica que era herbívoro.[63] Grazas ao descubrimento dun exemplar xuvenil e outro adulto de Similicaudipteryx, púidose estudar como cambiaban as plumas (de plumas como "cintas" a plumas como as das aves actuais) durante o desenvolvemento dos exemplares desta especie.[64]

Ornithischia editar

En canto aos ornitisquios, atópase Psittacosaurus, que era o dinosauro máis abundante da biota de Jehol.[65] Describiuse un exemplar deste xénero da formación Yixian que presentaba unha lesión na fíbula, sendo esta máis curta e grosa, cunha protuberancia de tecido óseo necrotizado.[66] Especúlase con que o causante desa lesión fose o bacilo que provoca a tuberculose. Liaoceratops presenta suturas entre os ósos premaxilar, maxilar, nasal e prefrontal, e é un taxón importante para estudar a evolución da infraorde Ceratopsia, tratándose dun neoceratopsio ancestral.[67] Liaoningosaurus era un anquilosauro do cal se atopou un exemplar xuvenil, e que posuía unha placa ósea cubrindo o abdome.[68] Este taxón presentaba caracteres intermedios entre as familias Ankylosauridae e Nodosauridae, o que pode implicar que Ankylosauria é unha infraorde monofilética. Jinzhousaurus yangi é un iguanodóntido, e é o dinosauro máis grande que se describiu da biota de Jehol.[69]

Aves editar

Coñécense máis de 20 xéneros e especies de aves pertencentes á biota de Jehol, sendo un grupo moi diverso, que presenta unha gran variación en canto a hábitos, morfoloxía, dieta, tamaño ou capacidade de voo.[70] Jeholornis posúe unha cola formada por 27 vértebras caudais (máis longa que a de Archaeopteryx), cunhas plumas parecidas á dos dromeosauros.[71] Debía vivir nas ramas das árbores e alimentarse a base de sementes, ao atoparse máis de 50 sementes no estómago do holotipo deste xénero. Sapeornis era unha ave herbívora cos dentes reducidos, cuxo esqueleto combinaba trazos primitivos e derivados.[72] Outra ave de tamaño lixeiramente inferior que as anteriores é Confuciusornis, que posúe un pico córneo e carece de dentes. Do estudo dos centos de individuos atopados, suxeriuse a existencia de dimorfismo sexual nestas aves, posuíndo os machos un par de plumas caudais alargadas das cales carecerían as femias.[73]

Tamén forman parte da biota de Jehol as aves que se inclúen na subclase Enantiornithes, con capacidade para o voo activo.[73] A este clado pertencen Protopteryx, Sinornis, Cathayornis, Boluochia, Eoenantiornis, etcétera, sendo a maioría delas arborícolas de alimentación omnívora ou insectívora. Con todo, Longipteryx debía alimentarse de presas acuáticas.[74] O tórax desta ave era parecido ao das aves modernas, e implica unha respiración máis eficiente. Sulcavis geeorum posuía dentes especializados con acanaladuras que poderían servirlle para mastigar alimentos duros.[75]

As ornituras presentaban unha capacidade de voo case idéntica á das aves actuais, ao posuír un coracoides alargado e un esterno tamén alargado cunha quilla que se estende en toda a súa lonxitude.[76] Hongshanornis e Yanornis posuían un óso predentario por diante do dentario, o que indica dieta piscívora. Hongshanornis é a ornitura con pico máis antiga que se coñece.[77] Nun exemplar fósil de Yanornis atopáronse restos de peixes, e noutro atopáronse gastrólitos, que implican dieta herbívora.[78] Isto parece indicar que esta ave cambiaba a dieta adaptándose á dispoñibilidade que houbese de alimentos.

Mamíferos editar

Os mamíferos da biota de Jehol eran en xeral de pequeno tamaño, fóra de Repenomamus giganticus, un triconodonto.[79] É considerado o mamífero de maior tamaño do mesozoico, e na súa cavidade abdominal atopáronse restos do dinosauro Psittacosaurus.[80] Yanoconodon é un eutriconodonto duns 15 centímetros de longo, cos ósos do oído medio unidos á mandíbula mediante unha cartilaxe de Meckel, de forma parecida á dos embrións de monotremas e mamíferos placentados.[81][82] Gobiconodon zofiae era outro triconodonto, e é o único xénero de vertebrados da biota de Jehol que se atopa tanto en Asia como en América do Norte.[83]

Eomaia é o euterio máis antigo do que se ten coñecemento.[84] Tiña unha lonxitude de 14 centímetros e non pesaría máis de 25 gramos, probablemente alimentábase de insectos e vivía en árbores e arbustos. Sinodelphys era un metaterio, e do mesmo xeito que Eomaia, é o organismo máis antigo que se coñece da súa liñaxe.[85] Tamén os seus hábitos e tamaño eran similares.

Liaoconodon é un eutriconodonte basal que se atopou case completo.[86]

Notas editar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Palaeobiology and Biodiversity Research Group. Universidade de Bristol. "The Jehol biota" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 25 de novembro de 2015. Consultado o 28 de xaneiro de 2010. 
  2. ↑ Cretaceous World. "Jehol Biota" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 24 de outubro de 2008. Consultado o 27 de xaneiro de 2010. 
  3. ↑ China Scientific Book Service. "Paleontology" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 07 de outubro de 2008. Consultado o 27 de xaneiro de 2010. 
  4. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 267. 
  5. ↑ Benton, Michael J.; Zhou, Zhonghe; Orr, Patrick J.; Fucheng, Zhang & Kearns, Stuart L. (2008). "The remarkable fossils from the Early Cretaceous Jehol Biota of China and how they have changed our knowledge of Mesozoic life: Presidential Address, delivered 2nd May 2008" (en inglés) 119. 0016-7878, 209-228. (require subscrición (?)). 
  6. ↑ Zhonghe, Zhou (2006). "Evolutionary radiation of the Jehol Biota: chronological and ecological perspectives". Geological Journal (en inglés) 41 (3-4): 377–393. ISSN 1099-1034. doi:10.1002/gj.1045. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 He, Huaiyu; Zhou, Zhonghe; Wang, Xiaolin & Zhu Rixiang (2008). "Timing of the Jehol Biota from Western Liaoning and Hebei Province, China" (en inglés). International Geological Congress Oslo. Consultado o 28 de xaneiro de 2010. 
  8. ↑ Comisión Internacional de Estratigrafía (2009). "Stratigraphic Charts" (en inglés). Consultado o 28 de xaneiro de 2010. 
  9. ↑ Palaeobiology and Biodiversity Research Group. Universidade de Bristol. "Taphonomy of the Jehol beds" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 07 de marzo de 2010. Consultado o 1 de febreiro de 2010. 
  10. ↑ Zhou, Zhonghe (2004). "Vertebrate radiations of the Jehol Biota and their environmental background". Chinese Science Bulletin (en inglés) 49. 1001-6538, 754-756. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Wang, Xiaolin; Wang, Yuanqing; Jin, Fan; XingXu & Wang, Yuan (1999). "Vertebrate assemblages of the Jehol Biota in western Liaoning, China" (PDF) (en inglés). 1-12. 
  12. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 283. 
  13. ↑ Sun, He; Ji, Qiang; L. Dilcher, David; Zheng, Shaolin; C. Nixon, Kevin & Wang, Xinfu (2002). "Archaefructaceae, a New Basal Angiosperm Family" (en inglés) 296. 0036-8075, 899-904. 
  14. ↑ Friis, E.M.; Doyle, J.A.; Endress, P.K. & Leng, Q. (2003). "Archaefructus--angiosperm precursor or specialized early angiosperm?" (en inglés) 8. 1360-1385, 369-373. 
  15. ↑ Li, Hongqi (2005). "Early Cretaceous sarraceniacean-like pitcher plants from China" (PDF) (en inglés) 152. 1253-8078, 227-234. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2 de setembro de 2006. 
  16. ↑ Leng, Q.; Friis, E. M. (2003). "Sinocarpus decussatus gen. et sp. nov., a new angiosperm with basally syncarpous fruits from the Yixian Formation of Northeast China". Plant Systematics and Evolution 241 (1/2): 77–88. ISSN 0378-2697. (require rexistro (?)). 
  17. ↑ 17,0 17,1 Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 285. 
  18. ↑ Zhang, Miman; Chen, Pei-ji (2008). The Jehol fossils: the emergence of feathered dinosaurs, beaked birds and flowering plants. p. 52. 
  19. ↑ Zhang, Miman; Chen, Pei-ji (2008). The Jehol fossils: the emergence of feathered dinosaurs, beaked birds and flowering plants. p. 193. 
  20. ↑ Zhang, Miman; Chen, Pei-ji (2008). The Jehol fossils: the emergence of feathered dinosaurs, beaked birds and flowering plants. p. 37. 
  21. ↑ Zhang, Miman; Chen, Pei-ji (2008). The Jehol fossils: the emergence of feathered dinosaurs, beaked birds and flowering plants. p. 32. 
  22. ↑ Jiang, Baoyu; Sha, Jingeng; Cai, Huawei (2007-04). "Early Cretaceous nonmarine bivalve assemblages from the Jehol Group in western Liaoning, northeast China". Cretaceous Research (en inglés) 28 (2): 199–214. doi:10.1016/j.cretres.2006.05.013. 
  23. ↑ Ji, Shu’an & Ji, Qiang (1998). "The first Mesozoic frog from China (Amphibia: Anura), Liaobatrachus grabaui gen. et sp. nov." (PDF). Chinese Geology (en inglés). 39-49. 
  24. ↑ Wang, Y.; Gao, K.; Xu, X. (2000-10-01). "Early evolution of discoglossid frogs: new evidence from the Mesozoic of China". Naturwissenschaften (en inglés) 87 (9): 417–420. ISSN 1432-1904. doi:10.1007/s001140050753. Consultado o 31 de maio de 2021. 
  25. ↑ Gao, Ke-Qin & Shubin, Neil H. (2001). "Late Jurassic salamanders from northern China" (en inglés) 410. 0028-0836, 574-577. Arquivado dende o orixinal o 1 de febreiro de 2009. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 278. 
  27. ↑ Chang, Mee-mann; Zhang, Jiangyong & Miao, Desui (2006). "A lamprey from the Cretaceous Jehol biota of China" (en inglés) 441. 0028-0836, 972-974. Arquivado dende o orixinal o 5 de xaneiro de 2010. 
  28. ↑ "A new lamprey found from the Cretaceous Jehol biota----Chinese Academy of Sciences". english.cas.cn. Consultado o 2021-05-31. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 280. 
  30. ↑ Keqin, Gao; Evans, Susan; Qiang, Ji; Norell, Mark & Shuán, Ji (2000). "Excepcional fossil material of a semi-aquatic reptile from China: The resolution of an enigma" (en inglés) 20. 0272-4634, 417-421. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Qiang, Ji; Shuán, Ji; Junchang, Lü; Hailu, You & Chong-xi, Yuan (2006). "Embryos of Choristodera from the Jehol Biota, China" (PDF) (en inglés) 22. 1225-0929, 111-118. 
  32. ↑ Wang, Xiaolin; Miao, Desui; Zhang, Yuguang (2005-02). "Cannibalism in a semi-aquatic reptile from the Early Cretaceous of China". Chinese Science Bulletin (en inglés) 50 (3): 282–284. ISSN 1001-6538. doi:10.1007/BF02897540. 
  33. ↑ Ksepka, Daniel. "Soft-Shelled Fossil Eggs" (en inglés). Universidade Estatal de Carolina do Norte. Consultado o 13 de febreiro de 2010. 
  34. ↑ Buffetaut, Eric; Li, Jianjun; Tong, Haiyan & Zhang, He (2007). "A two-headed reptile from the Cretaceous of China" (en inglés) 22. 1744-9561, 80-81. 
  35. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 281. 
  36. ↑ 36,0 36,1 Wang, Yuan (2007). "Herpetofaunas from the Jehol Group and associated strata in northeastern China: Paleoenviromental implications" (en inglés). 72-73. 
  37. ↑ 37,0 37,1 Li, Pi-Peng; Gao, Ke-Qin; Hou, Lian-Hai & Xu, Xing (2007). "A gliding lizard from the Early Cretaceous of China" (en inglés) 104. 1091-6490, 5507-5509. Arquivado dende o orixinal o 21 de maio de 2021. Consultado o 21 de maio de 2021. 
  38. ↑ Evans, S.E. & Wang, Y. (2005). "The Early Cretaceous lizard Dalinghosaurus from China" (PDF) (en inglés) 50. 0567-7920, 725-742. 
  39. ↑ Than, Ker. "Ancient Lizard Glided on Stretched Ribs" (en inglés). Fox. Arquivado dende o orixinal o 16 de outubro de 2012. Consultado o 14 de febreiro de 2010. 
  40. ↑ Evans, S.E. & Wang, Y. (2005). "The Early Cretaceous lizard genus Yabeinosaurus from China: Resolving an enigma" (en inglés) 3–4. 1477-2019, 319-335. Arquivado dende o orixinal o 6 de marzo de 2016. Consultado o 14 de febreiro de 2010. 
  41. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 276. 
  42. ↑ Lü, Junchang; Ji, Qiang (2006). "Preliminary results of a phylogenetic analysis of the pterosaurs from western Liaoning and surrounding area" (PDF). Journal of the Paleontological Society of Korea 22 (1): 239–261. 
  43. ↑ Archosauria.org. "Dendrorhynchoides" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de xuño de 2009. Consultado o 14 de febreiro de 2010. 
  44. ↑ Palaeocritti - a guide to prehistoric animals. "Jeholopterus ningchengensis" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de xullo de 2014. Consultado o 18 de febreiro de 2010. 
  45. ↑ Wang, Xiaolin; W. A. Kellner, Alexander; Zhou, Zhonghe & Campos, Diogenes de Almeida (2005). "Pterosaur diversity and faunal turnover in Cretaceous terrestrial ecosystems in China" (en inglés) 437. 0028-0836, 875-879. 
  46. ↑ Ji, Shu'an & Ji, Qiang (1988). "A new species of pterosaur from Liaoning, Dendrorhynchus curvidentatus, gen. et sp. nov." (PDF) (en inglés) 22. 1003-6474, 199-206. 
  47. ↑ Archosauria.org. "Eosipterus" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de xuño de 2009. Consultado o 16 de febreiro de 2010. 
  48. ↑ Junchang, Lü (2009). "A Baby Pterodactyloid Pterosaur from the Yixian Formation of Ningcheng, Inner Mongolia, China" (en inglés) 83. 1000-9515, 1-8. 
  49. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 277. 
  50. ↑ Archosauria.org. "Chaoyangopterus" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de xuño de 2009. Consultado o 16 de febreiro de 2010. 
  51. ↑ Archosauria.org. "Liaoningopterus" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de xuño de 2009. Consultado o 16 de febreiro de 2010. 
  52. ↑ Archosauria.org. "Sinopterus" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 23 de setembro de 2007. Consultado o 18 de febreiro de 2010. 
  53. ↑ 53,0 53,1 Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 274. 
  54. ↑ Chatterjee, Sankar & Templin, R. Jack (2007). "Biplane wing planform and flight performance of the feathered dinosaur Microraptor gui" (en inglés) 104. 1091-6490, 1576–1580. 
  55. ↑ Alexander, David E.; Gong, Enpu; Martin, Larry D.;Burnham, David A. & Falk, Amanda R. (2010). "Model tests of gliding with different hindwing configurations in the four-winged dromaeosaurid Microraptor gui" (en inglés). 1091-6490, online. Arquivado dende o orixinal o 04 de decembro de 2018. Consultado o 21 de maio de 2021. 
  56. ↑ En-Pu Gong, Larry D. Martin, David A. Burnham, Amanda R. Falk e Lian-Hai Hou (2012). "A new species of Microraptor from the Jehol Biota of northeastern China" 21 (2): 81–91. doi:10.1016/j.palwor.2012.05.003. 
  57. ↑ dinosaur-world.com. "Sinosauropteryx prima" (en inglés). Consultado o 20 de febreiro de 2010. 
  58. ↑ "Trail of feathers" (en inglés) 2468. 2004. 0262-4079, 10. 
  59. ↑ Dyke, Gareth J. & Norell, Mark A. (2005). "Caudipteryx as a non−avialan theropod rather than a flightless bird" (PDF) (en inglés) 50. 0567-7920, 101-116. 
  60. ↑ Ji, S.; Ji, Q.; Lu, J.; & Yuan, C. (2007). "A New Giant Compsognathid Dinosaur with Long Filamentous Integuments from Lower Cretaceous of Northeastern China" (en inglés) 81. 1000-9515, 8-15. 
  61. ↑ Xu, Xing; Cheng, Yen-Nien; Wang, Xiao-Lin & Chang, Chun-Hsiang (2002). "An unusual oviraptorosaurian dinosaur from China" (en inglés) 419. 0028-0836, 291-293. 
  62. ↑ dinosaur-world.com. "Incisivosaurus gauthieri" (en inglés). Consultado o 21 de febreiro de 2010. 
  63. ↑ Ji, Qiang; Norell, Mark; Makovicky, Peter J.; Gao, Keqin, Ji, Shu-An & Yuan, Chongxi (2003). "An early ostrich dinosaur and implications for ornithomimosaur phylogeny" (en inglés) 3420. 0003-0082, 1-19. Arquivado dende o orixinal o 28 de abril de 2015. Consultado o 21 de maio de 2021. 
  64. ↑ Xu, Xing, Zheng, Xiaoting & You, Hailu (2003). "Exceptional dinosaur fossils show ontogenetic development of early feathers" (en inglés) 464. 0028-0836, 1338-1341. 
  65. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 275. 
  66. ↑ Lü, Junchang; Kobayashi, Yoshitsugu; Lee, Yuong-Nam; Ji, Qiang (2007-04). "A new Psittacosaurus (Dinosauria: Ceratopsia) specimen from the Yixian Formation of western Liaoning, China: the first pathological psittacosaurid". Cretaceous Research (en inglés) 28 (2): 272–276. doi:10.1016/j.cretres.2006.08.005. 
  67. ↑ Xu, Xing; Makovicky, Peter J.; Wang, Xiao-Lin; Norell, Mark A. & You, Hai-lu (2002). "A ceratopsian dinosaur from China and the early evolution of Ceratopsia" (en inglés) 416. 0028-0836, 314-317. Arquivado dende o orixinal o 28 de febreiro de 2009. 
  68. ↑ Xu, Xing; Wang, Xiao-Lin; You, Hai-Lu (2001-07-01). "A juvenile ankylosaur from China". Naturwissenschaften 88 (7): 297–300. ISSN 0028-1042. doi:10.1007/s001140100233. Consultado o 1 de xuño de 2021. 
  69. ↑ Wang, Xiaolin; Xu, Xing (2001-10-01). "A new iguanodontid (Jinzhousaurus yangi gen. et sp. nov.) from the Yixian Formation of western Liaoning, China". Chinese Science Bulletin (en inglés) 46 (19): 1669–1672. ISSN 1861-9541. doi:10.1007/BF02900633. 
  70. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 270. 
  71. ↑ Zhou, Zhonghe; Zhang, Fucheng (2003-05). "Jeholornis compared to Archaeopteryx, with a new understanding of the earliest avian evolution". Naturwissenschaften (en inglés) 90 (5): 220–225. ISSN 0028-1042. doi:10.1007/s00114-003-0416-5. Consultado o 1 de xuño de 2021. 
  72. ↑ Zhou, Zhonghe & Zhang, Fucheng (2003). "Anatomy of the primitive bird Sapeornis chaoyangensis from the Early Cretaceous of Liaoning, China" (en inglés) 40. 0008-4077, 731–747. 
  73. ↑ 73,0 73,1 Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 271. 
  74. ↑ Zhang, Fucheng; Zhou, Zhonghe; Hou, Lianhai; Gu, Gang (2001-06-01). "Early diversification of birds: Evidence from a new opposite bird". Chinese Science Bulletin (en inglés) 46 (11): 945–949. ISSN 1861-9541. doi:10.1007/BF02900473. Consultado o 1 de xuño de 2021. 
  75. ↑ O'Connor, Jingmai K.; Zhang, Yuguang; Chiappe, Luis M.; Meng, Qingjin; Quanguo, Li & Di, Liu (2013). "A new enantiornithine from the Yixian Formation with the first recognized avian enamel specialization" (en inglés) 33. 1937-2809. 
  76. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 272. 
  77. ↑ Zhou, Zhonghe & Zhang, Fucheng (2005). "Gastroliths in Yanornis: an indication of the earliest radical diet-switching and gizzard plasticity in the lineage leading to living birds?" (en inglés) 102. 1091-6490, 18998-19002. Arquivado dende o orixinal o 21 de maio de 2021. Consultado o 21 de maio de 2021. 
  78. ↑ Zhou, Zhonghe; Zhang, Fucheng (2005-12-27). "Discovery of an ornithurine bird and its implication for Early Cretaceous avian radiation". Proceedings of the National Academy of Sciences (en inglés) 102 (52): 18998–19002. ISSN 0027-8424. PMC 1323170. PMID 16344487. doi:10.1073/pnas.0507106102. Arquivado dende o orixinal o 19 de novembro de 2021. Consultado o 19 de novembro de 2021. 
  79. ↑ Zhou, Zhonghe (2007). Los dinosaurios en el siglo XXI. p. 282. 
  80. ↑ Hu, Yaoming; Meng, Jin; Wang, Yuanqing & Li, Chuankui (2005). "Large Mesozoic mammals fed on young dinosaurs" (PDF) (en inglés) 433. 0028-0836, 149-152. 
  81. ↑ Luo, Zhe-Xi; Chen, Peiji; Li, Gang & Chen, Meng (2007). "A new eutriconodont mammal and evolutionary development in early mammals" (en inglés) 446. 0028-0836, 288-293. 
  82. ↑ PortalCiencia. "Yanoconodon da nueva luz sobre la evolución de los mamíferos". Consultado o 1 de marzo de 2010. 
  83. ↑ Li, Chuankui; Wang, Yuanqing; Hu, Yaoming; Meng, Jin (2003-06-01). "A new species ofGobiconodon (Triconodonta, Mammalia) and its implication for the age of Jehol Biota". Chinese Science Bulletin (en inglés) 48 (11): 1129–1134. ISSN 1861-9541. doi:10.1007/BF03185767. Consultado o 1 de xuño de 2021. 
  84. ↑ Roach, John (2002). "Earliest Known Ancestor of Placental Mammals Discovered" (en inglés). 0027-9358. 
  85. ↑ Carnegie Museum of Natural History. "Sinodelphys szalayi" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 23 de maio de 2010. Consultado o 2 de marzo de 2010. 
  86. ↑ Jin Meng, Yuanqing Wang and Chuankui Li (2011). "Transitional mammalian middle ear from a new Cretaceous Jehol eutriconodont" 472 (7342): 181–185. PMID 21490668. doi:10.1038/nature09921. 

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

Ligazóns externas editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biota_de_Jehol&oldid=6631344»