Igrexa ortodoxa copta

(Redirección desde «Igrexa Ortodoxa Copta»)

O Patriarcado ou Igrexa Ortodoxa Copta de Alexandría é unha igrexa fundada, segundo a tradición, polo apóstolo e evanxelista Marcos a mediados do século I (arredor do ano 60) con sé en Alexandría, sendo a principal igrexa cristiá en Exipto. É unha das igrexas ortodoxas orientais, separadas do que hoxe son a Igrexa católica e a Igrexa ortodoxa logo do Concilio de Calcedonia por discrepancias sobre a natureza de Cristo. O seu máximo xerarca é o Papa de Alexandría e Patriarca de Toda África na Santa Sé de San Marcos, dende 2012 Teodoro II.

Patriarcado Copto Ortodoxo de Alexandría
Cruz coptapergun
Historia
FundaciónSéculo I
FundadorMarcos o Evanxelista
Separada deIgrexas católica e Ortodoxa logo do Concilio de Calcedonia
EscisiónsIgrexa Etíope Tewahedo
Goberno
Tipo de gobernoEpiscopal
Papa de AlexandríaTeodoro II
EstruturaDividida en metrópoles, dioceses e exarcados
Clasificación
GrupoOrtodoxia oriental
TeoloxíaMiafisismo, Trinitaria
Demografía e cultura
Fieisarredor de 15 000 000
PaísesExipto, Sudán, Libia, Medio Oriente, Europa, América do Norte, Australia
Linguas litúrxicasCopto e linguas vernáculas
Ritos litúrxicosCopto
Outros datos
Sede centralAlexandría e O Cairo
Páxina webcopticpope.org

Historia

editar

Inicios do cristianismo

editar

Existen referencias abondosas a Exipto no Antigo Testamento e no Novo, pero os primeiros cristiáns foron xudeus de Alexandría, tal como Teófilo, a quen Lucas o Evanxelista, en tempos de Nerón, lles dirixe o capítulo introdutorio do seu Evanxeo. A tradición atribúelle a San Marcos a predicación en Exipto, onde foi martirizado, e a fundación do patriarcado de Alexandría. Dende Alexandría, o cristianismo espallouse por Exipto, porén, foron fundamentalmente os exipcios, máis que os gregos ou os xudeus, quen abrazaron a fe cristiá. O cristianismo estendeuse por Exipto e nun século xa chegara a Bahnasa, no Exipto Medio (onde se atoparon fragmentos do Novo Testamento datados no ano 200) e ao Alto Exipto (un fragmento do Evanxeo de San Xoán en copta da primeira metade do século II). Segundo as investigacións, a Igrexa comezou a artellarse mediante a creación de dioceses que respondían ás divisións administrativas de Exipto ata chegar ás 57 sedes episcopais á altura do Concilio de Nicea (325).

A Escola de Alexandría

editar

A nova relixión distinguiuse desde os seus inicios por unha intensa actividade intelectual. En Alexandría, a cidade máis cosmopolita do Imperio Romano após roma, naceu arredor do 190 a Escola Teolóxica, a Didascalea, fundada por Pantaneo. Nesta, a primeira escola catequista, explicaron Clemente de Alexandría, Atanasio de Alexandría, Atenágoras de Atenas, Dídimo o Cego, Pantera e o grande Oríxenes, considerado o pai da teoloxía. Oríxenes foi autor tamén de comentarios (máis de 6000) e de estudos bíblicos comparados, A escola foi visitada por moitos eruditos, como San Xerome. Ademais de teoloxía explicábase ciencia, matemáticas e humanidades usando o método de pregunta e resposta e, quince séculos antes do braille, xa se usaban gravuras sobre madeira para ler e escribir.

(Co mesmo nome estableceuse unha facultade de teoloxía en Alexandría en 1893, con campus en Alexandría, O Cairo, Nova Jersey e Os Ánxeles, para seminaristas coptos.)

 
Icona de San Pacomio, considerado o fundador do monacato cenobítico.

O monasticismo e o traballo misionario

editar

No século III, durante as persecucións de Diocleciano, algúns cristiáns escaparon para o deserto e ficaron alá para orar unha vez rematadas. Así comezou o monasticismo, reorganizado por Santo Antonio o Grande e Pacomio no século IV. A finais deste século existían centos de mosteiros e miles de celas e covas repartidas por todas as montañas exipcias. Algúns deses mosteiros existen aínda hoxe en día.

O monasticismo exipcio atraeu a atención dos cristiáns doutras partes do mundo, que visitaron Exipto e levaron con eles as ideas monásticas, expandindo o monasticismo por todo o mundo cristián. San Basilio, organizador do movemento monástico en Asia Menor, visitou Exipto arredor do 357 e a súa regra séguese nas Igrexas de Oriente; San Xerome, de camiño a Xerusalén, parou en Exipto e recolleu a experiencia nas súas cartas; San Bieito fundou mosteiros no século VI seguindo o modelo de Pacomio pero nunha forma máis estrita.

Época de esplendor

editar
 
Cruz copta sobre xerogríficos do Templo de Isis en Filae.

O Concilio de Nicea

editar

No século IV, un sacerdote libio chamado Ario iniciou unha disputa teolóxica sobre a natureza de Cristo que se estendeu por todo o mundo cristián e recibiu o nome de arianismo. Para entón, o cristianismo era xa a relixión dominante en Exipto. O emperador Constantino convocou o Primeiro Concilio de Nicea en 325 para resolver a disputa, o cal levou á formulación do Símbolo da Fe, coñecido tamén como Credo de Nicea. O Credo, recitado aínda en todo o mundo cristián, foi redixido por Atanasio de Alexandría, na altura Papa e Patriarca de Alexandría.

Nos anos posteriores e ata o papado de Teófilo (385-412) a Igrexa exipcia gañou en número de bispados, ata os 63, e na súa complexidade interna como mostra o número medrante de dignatarios eclesiásticos.[1]

O Concilio de Constantinopla

editar

No 381, Timoteo I de Alexandría presidiu o segundo concilio ecuménico, o Concilio de Constantinopla, que completou o Credo de Nicea reafirmando a divindade do Espírito Santo. Neste concilio, a primacía de honor pasaba á Igrexa de Constantinopla, decisión que suscitou a indignación dos alexandrinos.

 
Cirilo de Alexandría proclamando a maternidade divina da Virxe María no Concilio de Éfeso.

No século V xurdiu outra disputa teolóxica, neste caso sobre os ensinamentos de Nestorio, Patriarca de Constantinopla que ensinaba que Deus non estaba unido hipostaticamente coa súa natureza humana, senón que habitaba no home Xesús Cristo. En secuencia, denegáballe o título de "Nai de Deus" (Theotokos) á Virxe María, considerándoa simplemente "Nai de Cristo" (Christotokos). Ao chegar ao coñecemento do Patriarca da Santa Sé de San Marcos, este solicitoulle a Nestorio que renegase. Como non o fixo, o Sínodo de Alexandría reuniuse e o patriarca Cirilo I de Alexandría, envioulle unha carta que contiña o que sería o artigo máis famoso da Ortodoxia Alexandrina, "Os Doce Anatemas de San Cirilo". Neles, excomungábase aos nestorianos.

O Primeiro Concilio Ecuménico de Éfeso confirmou os ensinamentos de Santo Atanasio, confirmou o título da Sempre Santa Virxe María como "Nai de Deus" e anatemizou a quen separase a Xesús Cristo en dúas hipóstases. O nestorianismo reviviu após a porte de San Cirilo. Esta controversia permitiulle á Igrexa de Alexandría reaccionar contra a sé patriarcal constantinopolitana, centro tamén do poder político bizantino, ao que pertencía Exipto.

Ruptura coa igrexa católica e decadencia

editar

Nun ambiente de enfrontamento co emperador e a igrexa católica, no Concilio de Calcedonia de 451 abandonouse a terminolía de San Cirilo e declarouse que Xesús Cristo era unha hipóstase en dúas naturezas, a divina e a humana. A igrexa copta, xunto coa siríaca e máis tarde a armenia, rexeitárono (e coñécense, polo tanto, como monofisitas). Desde entón coexisten en Alexandría dous patriarcas rivais: o católico, calcedoniano, imperial ou "melkita" (coñecido agora como Papa Ortodoxo de Oriente e Patriarca de Alexandría), e o copto (agora Papa Copto e Patriarca de Alexandría). O primeiro foi seguido polos funcionarios bizantinos, os comerciantes das cidades e as persoas helenizadas; o segundo pola masa do pobo. Os monofisitas souberon mobilizar, por medio dos monxes, o sentimento nacional e tachar aos seus opoñentes de estranxeiros. Constitúen hoxe a Igrexa Copta.

As controversias relixioso-políticas do século V absorberon as forzas do monaquismo exipcio, empobreceron o cristianismo e desconcertaron aos fieis, preparando o declive da Igrexa en Exipto.

A Igrexa Copta nega que ensine o monofisismo, que considera unha herexía, senón algo que se pode chamar miafisismo e que describe unha natureza combinada de Cristo, tanto humana como divina, unida indivisibelmente no Logos encarnado. A Igrexa Copta cre que Cristo é perfecto na Súa divindade, perfecto na súa humanidade, pero que a Súa divindade e a Súa humanidade uníronse nunha natureza chamada "a natureza da palabra encarnada". Estas dúas naturezas non se separaron nunca.

Conquista árabe de Exipto

editar

A conquista produciuse entre 639 e 642. Nun principio, aos cristiáns permitíuselles practicar a súa relixión, baixo as restricións da lei islámica (Shari'a) pero, unha vez consolidada a conquista, instaurouse un réxime discriminatorio. Neste proceso influíron as persecucións lanzadas especialmente durante o reino do califa fatimí Al-Hakim bi-Amr Allah (996-1021), a chegada das cruzadas e a represión que causaron e a aceptación do árabe como lingua para a liturxia polo Papa de Alexandría Gabriel ibn-Turaik ou Gabriel II. As conversións aceleráronse e a Igrexa non puido presentar oposición. A sé patriarcal alexandrina traspasouse ao Cairo a mediados do século XI; os homes e as mulleres foron separados nas igrexas; impúxose o descalzarse á entrada nos lugares de culto; fecháronse os seminarios e escolas teolóxicos. A última literatura cristiá son a obra enciclopédica Colección de dogmas da relixión do século XIII.

Durante as dominacións mameluca (1254-1517) e turco-otomá (1517-1811), o cristianismo copto refuxiouse no ámbito rural do Alto e Medio Exipto e á beira do deserto. Os coptos foron ignorados durante todo este tempo. A comezos do século XIX, a Igrexa copta contaba só con 12 bispos, uns 100 lugares de culto e sete mosteiros con 50 monxes.

Desde o século XIX á revolución de 1952

editar

A situación dos coptos comezou a mellorar a comezos do século XIX baixo a estabilidade e tolerancia da dinastía de Muhammad Ali de Exipto. Deixaron de ser considerados polo estado como unha unidade administrativa e, en 1855, eliminouse a marca principal da súa inferioridade, o imposto Jizya. Pouco despois, os cristiáns comezaron a servir no exército. Na revolución de 1919 participaron tanto musulmáns como cristiáns e, como mostra da unidade, clérigos coptos predicaron na importante mesquita de al-Azhad do Cairo.[2]

Na altura, os misioneiros europeos, católicos e protestantes, fundaban escolas, hospitais e imprentas. A Igrexa copta abriu unha rede de escolas primarias e "escolas dominicais" para o ensino do catecismo e editou publicacións propias. En 1893 abriuse o primeiro seminario copto-ortodoxo e creouse unha nova xeración de monxes educados, como Matta el-Miskín, que renovaron a vida monástica.

O cristianismo copto hoxe

editar

Estrutura patriarcal

editar
 
Teodoro II é o papa da Igrexa Ortodoxa Copta dende 2012.

O Papa de Alexandría e Patriarca da Santa Sé de San Marcos (ortodoxo copto) é Teodoro II, quen sucedeu a Shenouda III no ano 2012. Existe unha Igrexa Católica Copta (católica de rito oriental), encabezada polo Patriarca de Alexandría. A Igrexa Católica Melkita (católica de rito oriental) non ten moita presenza en Exipto e está encabezada polo Patriarca de Alexandría, Antioquía e Xerusalén.

Os candidatos ao papado (tres) son propostos por 800 delegados e han de ter nacionalidade exipcia, ser maiores de 40 anos e pertencer a unha orde monástica. A continuación, un neno, representando a man de Deus, colle ao chou unha das tres papeletas cos nomes dos tres candidatos. O escollido debe ser recoñecido polo presidente (musulmán) da República.

Na Igrexa Copta só se poden ordenar os homes, que han de estar casados se desexan casar, ao igual que sucede na Igrexa Ortodoxa de Oriente. Tradicionalmente, nos servizos usábase a lingua copta e as escrituras estaban no alfabeto copto. Actualmente, o árabe úsase amplamente.

O monacato

editar

Como nos primeiros séculos, o monacato constitúe a pola máis vigorosa da Igrexa. Dos 50.000 que houbo no século VI hai hoxe uns 700, repartidos en quince mosteiros masculinos e cinco femininos, que son centros de peregrinación. Destacan os catro de Wadi en-Natrún (Deir Baramos, Deir es-Surian, Deir Anba Bishoi e Deir Makar); Deir Anba Samuel e dous na beira occidental do Mar Vermello. Algún outro foi reconstruído, aínda que Deir el-Abiad (o Mosteiro Branco) e Deir el-Ahmar (o Mosteiro Vermello) seguen abandonados.

Os fieis

editar

Os cristiáns ortodoxos coptos din seren uns 40 millóns, dez en Exipto, 30 en Etiopía, dous en Eritrea e máis no Sudán, Israel e a diáspora. As igrexas ortodoxas procuran actualmente recoñecerse e aceptar ritos, como o bautizo e o matrimonio celebradas por outras.

Os cristiáns coptos celebran o Nadal o 7 de xaneiro, que se corresponde co 25 de decembro do calendario xuliano.[3] Desde 2002 é festivo oficial en Exipto.

A copta é principal minoría de Exipto e a maior comunidade cristiá do mundo árabe. Están concentrados, principalmente, no Alto Exipto. Socialmente son maioritariamente traballadores e labregos, mais tamén existen grupos urbanos de clase alta e media ligada aos negocios ou pequenos propietarios agrarios.[4]

A comunidade copta de Exipto sofre discriminacións e o perigo da violencia sectaria contra eles.[4][5] As igrexas adoitan ser o albo dos ataques contra os coptos: a súa construción e renovación precisan de autorizacións públicas que poden xerar tensións.[6] Algúns dos ataques máis sanguinarios son os atentados durante os servizos relixiosos que se saldan cun elevado número de vítimas. Algúns dos casos de terrorismo de maior gravidade foron: o atentado contra un templo de Alexandría polo aninovo de 2011 con 21 falecidos e 70 feridos,[7] unha explosión na igrexa de San Pedro e San Paulo do Cairo que matou a 25 persoas e danou a outras 49,[8] ou as bombas contra as celebracións de Domingo de Ramos en Tanta e Alexandría no 2017 que deixaron 48 falecidos.[9] Numerosas organizacións internacional denuncian ademais a pasividade das forzas de seguridade nos ataques contra os coptos ou a falta de implicación das autoridades na loita contra a discriminación.[6]

Organización

editar

A Igrexa Ortodoxa Copta está dirixida polo Patriarca de Alexandría que ten a súa residencia na Catedral de San Marcos no Cairo dende o 1971 aínda que está previsto o traslado á Catedral da Natividade da Nova Capital Administrativa de Exipto. Baixo a súa autoridade están o Santo Sínodo, as dioceses e os mosteiros.

Dentro de Exipto:

editar

Dioceses

editar
  • Diocese de Behira, Matrouh, Pentápolis e as cinco cidades do oeste
  •  
    Interior da Catedral de San Marcos en Alexandría.
    Diocese de Damieta, Kafr El-Sheikh e El-Bahari
  • Diocese de Tanta
  • Diocese de Mahala Kobra
  • Diocese de El-Masura
  • Diocese de Mit Ghamr, Dakadous e Bilad El-Sharkia
  • Diocese de Monufia
  • Diocese das cidades de Sharquia e da Cidade do 10 do Ramadán
  • Diocese Zagazig e Minya El-Qamh
  • Diocese de Port Said
  • Diocese de Ismailia
  • Diocese de Suez
  • Diocese do Sinaí Setentrional
  • Diocese do Mar Vermello
  • Diocese do Novo Val e Os Oasis
  • Diocese de Asuán
  • Diocese de Luxor
  • Diocese de Esna e Armant
  • Diocese de Qena e Qift
  • Diocese de Naqada e Qous
  •  
    Vista da catedral de Asuán.
    Diocese de Dishna
  • Diocese de Nag Hammadi
  • Diocese de Baliana
  • Diocese de Akhmim e Saqolta
  • Diocese de Sohag, Manshaa e Maragha
  • Diocese de Tahta e Gehina
  • Diocese de Gerga
  • Diocese de Tema
  • Diocese de Abu Tej, Sadfa e Alghanaim
  • Diocese de Asiut, Sahil Selim e Elbadary
  • Diocese de Abnoub, Fattah e Novo Asiut
  • Diocese de Dairout e Sunbo
  • Diocese de Qusiyyah e Mir
  • Diocese do Mosteiro de Muharraq
  • Diocese de Manfalut
  • Diocese de Mallawi, Ansina e Ashmonin
  • Diocese de Minya
  • Diocese de Abu Qurqas
  • Diocese de Minya-Leste
  • Diocese de Der Mouas
  • Diocese de Samalout
  • Diocese de Mataai
  • Diocese de Maghagha e Eladwa
  • Diocese de Bani Mazar e Bahnasa
  • Diocese de Bani Suef
  • Diocese de Beba, Fashn e Samasta
  • Diocese de Fayoum
  • Diocese de Shoubra El Kheima
  • Diocese de Banha e Quesna
  • Diocese de Shabin El Qanatar
  •  
    Igrexa de San Marcos en Heliópolis.
    Diocese de Gizeh Central
  • Diocese de Gizeh Norte
  • Diocese de Atfih, Gizeh
  • Diocese de Tamouh, Gizeh
  • Diocese do 6 de outubro e Ausim
  • Diocese de Helwan, Maasarah e Cidade 15 de Maio
  • Diocesede Maadi
  • Igrexas do centro do Cairo
  • Igrexas de Ferrocarrís do Leste
  • Igrexas de Cidade Salam
  • Igrexas do Cairo Vello, Manial e Fom El-Khalig
  • Igrexas de Shoubra Setentrional
  • Igrexas de Shoubra Meridional
  • Igrexas de Mokattam
  • Igrexas de Almaza, Cidade Amal e Cidade Nasr Leste
  • Igrexas do Territorio de Kobba
  • Igrexas de Ezbit El Nakhl e El Marg
  • Igrexas de Ain Shams, Mataria e Helmeyat Al Zaytoun
  • Igrexas de Heliópolis e Zaytoun
  • Igrexas dos Cinco Asentamentos e Novo Cairo
  • Igrexas de Montaza
  • Igrexas de Alexandría Occidental
  • Igrexas de Alexandría Oriental
  • Igrexas de Alexandría Central
  1. Dijkstra, Jitse (2005). "Religious encounters on the southern Egyptian frontier in Late Antiquity (AD 298-642)" (PDF). University of Groningen. 
  2. "The Copts and Their Political Implications in Egypt". Washington Institute (en inglés). Consultado o 2024-07-01. 
  3. Fr. John Ramzy. Coptic Orthodox Church Network, ed. "The Glorious Feast of Nativity: 7 January? 29 Kiahk? 25 December?". Consultado o 1 de abril de 2014. 
  4. 4,0 4,1 "Copts in Egypt". Minority Rights Group (en inglés). Consultado o 2024-06-30. 
  5. Massaad, May (2011). "The Copts of Egypt: State Discrimination and Exclusion". 
  6. 6,0 6,1 "Violence Against Copts in Egypt". carnegieendowment.org (en inglés). Consultado o 2024-06-30. 
  7. "Alexandria church bomb: Egypt police on high alert". BBC News (en inglés). 2011-01-03. Consultado o 2024-06-30. 
  8. "Egypt: Deadly Bombing at Coptic Cathedral". Human Rights Watch (en inglés). 2016-12-12. Consultado o 2024-06-30. 
  9. Habib, Heba. "Palm Sunday church attacks: Egypt’s ‘worst day of violence’". Al Jazeera (en inglés). Consultado o 2024-06-30. 

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar
  • Wolfgang Kosack, Novum Testamentum Coptice. Neues Testament, Bohairisch, ediert von Wolfgang Kosack. Novum Testamentum, Bohairice, curavit Wolfgang Kosack. / Wolfgang Kosack. neue Ausgabe, Christoph Brunner, Basel 2014. ISBN 978-3-906206-04-2.