Harun al-Rashid
Harun al-Rashid[1][2] (en árabe هارون الرشيد, Aarón o Xusto), nado en Rayy, Persia, o 17 de marzo de ca. 766 e finado en Tus o 24 de marzo de 809, foi o quinto e máis famoso califa da dinastía abasí de Bagdad. Gobernou desde o 14 de setembro de 786 até a súa morte.
Considérase un dos máis grandes gobernantes musulmáns, e un exemplo a imitar polos seus correlixionarios. No seu reinado o califato abasí chegou ao cumio do seu poderío, un período de excepcional esplendor cultural, científico e económico. Por outra parte, foi moi radical nas súas concepcións relixiosas acerca do islam.
A súa fama e poderío foron inmortalizados en As mil e unha noites, onde el, a súa esposa Zobeida e varios dos seus cortesáns protagonizan numerosas historias.
Traxectoria
editar
Harún era fillo de Al-Mahdi, terceiro califa abasí, que gobernou entre 775 e 785, e Al-Jayzuran, unha antiga escrava do Iemen e muller de forte personalidade que influíu considerabelmente nos reinados do seu marido e os seus fillos.
Descoñécese a data exacta do seu nacemento,[3] que podería ser en calquera momento entre os anos 763 e 767, aínda que aparentemente o máis probábel é que ocorrera en 766.
É seguro, en cambio, que tanto Harún como o seu irmán máis vello Musa, o futuro califa al-Hadi), naceron en Rayy (localidade ao sur da moderna Teherán), onde seu pai residía como vicerrei da zona oriental do califato.[4]
O seu primeiro acto público de relevancia foi acompañar ao seu pai nunha peregrinación ás cidades santas de A Meca e Medina, no outono de 777.[5] Pouco despois, se lle asignou como titor a Yahya ibn Khalid ibn Barmak (Yahya el Barmací), un experimentado funcionario e amigo íntimo da familia real, quen chegou a desempeñar un rol de verdadeiro pai na vida de Harún.[6]
No verán de 780 encargóuselle conducir unha campaña contra os bizantinos na zona dos montes Tauros, o que simultaneamente lle brindaba unha formación militar e a oportunidade de darse a coñecer no exército. Acompañárono Yahya el Barmací, como administrador das finanzas do exército, e o chambelán Rabi ibn Yunus.
Despois dun sitio de oito días, logrou a rendición do castelo fronteirizo de Samalu, cuxa gornición foi deportada a Bagdad (a fortaleza volvería a mans bizantinas pouco despois).[7]
En 782 Harún liderou unha expedición de maior envergadura que derrotou ao exército bizantino e alcanzou o Bósforo.
A emperatriz bizantina Irene tivo que comprometerse a pagar un tributo ao califa, durante tres anos, consistente nuns de 70.000 a 90.000 dinares anuais.[8][9]
Harún estivo moi influído pola vontade da súa nai no goberno do imperio até a morte desta en 789. O seu principal ministro, o visir Giafar el Barmesida, os fillos deste e outros membros da familia barmáquida controlaron xeralmente a administración.
O imperio abasí empezou a desmoronarse con el e a soberanía do seu reino non foi nunca recoñecida polos aglabís de Tunes, como tampouco polos idrisís de Marrocos e os omeias de Al-Ándalus.
Ademais da súa viaxe de 777, xa sendo califa Harún realizou oito peregrinacións á Meca, nos anos 787, 790, 791, 794, 796, 798, 802 e 804.[10]
Morte
editar
Coa intención de sufocar persoalmente unha rebelión na provincia oriental de Khorasán, Harún abandonou Bagdad á cabeza dun exército o 5 de xuño de 808, acompañado polo seu fillo al-Mamun.
A finais do ano chegaron á cidade de Tus, en Khorasán (ao nordeste do moderno Irán).
Alí enfermou, e encomendou a al-Mamun que continuara a expedición.
Harún faleceu o 24 de marzo de 809, contando cuns 47 anos de idade.
Foi sepultado na casa de campo na que se instalara.[11]
Referencias culturais
editarLiteratura
editar- Harún al-Rashid é a figura principal en varias historias de As mil e unha noites.
- Henry Wadsworth Longfellow escribiu un poema que comeza:
One day Haroun Al-Raschid read
A book wherein the poet said
Where are the kings and where the rest
Of those who once the world possessed? - Alfred Tennyson escribiu un poema na súa xuventude titulado Recollections Of The Arabian Nights. Cada estancia (excepto a última) acaba coa frase "of good Haroun Alraschid".
- Harún al-Rashid figura no Ulysses de James Joyce, nun soño de Stephen Dedalus, un dos protagonistas.
- Harún al-Rashid tamén aparece nun célebre poema de 1923 de W.B. Yeats, "The Gift of Harun al-Rashid".
- Harún al-Rashid é mencionado polo personaxe Koróviov na novela satírica O profesor e Margarita de Mikhaíl Bulgákov.
- A historia dunha das viaxes de Harún proporciona o clímax do xogo de títulos e o final da novela de Italo Calvino Se unha noite de inverno un viaxeiro (Se una notte d'inverno un viaggiatore), 1979.
- Os dous protagonistas da novela Haroun and the Sea of Stories de Salman Rushdie (1990) son Harún e o seu irmán Rashid Khalifa.
- Nas The Sten Chronicles, novelas de ciencia ficción de Allan Cole e Chris Bunch, o personaxe do Emperador Eterno usa o nome "H. E. Raschid" como sinónimo; isto confírmase, no derradeiro libro da serie, cunha referencia do personaxe Burton á tradución do Libro das mil e unha noites.
- Na historia The BFG de Roald Dahl, o Sultán de Bagdad di que ten un tío chamado Califa Harún al-Rashid.
- Na novela de aventuras Os fillos do capitán Grant de Jules Verne, Jacques Paganel conta "unha pequena historia árabe" dun "fillo do grande Harún-al-Raschid."
Filmes
editar- A película The Golden Blade (1952), protagonizada por Rock Hudson e Piper Laurie describe as aventuras de Harún o cal usa a espada máxica cintra Jafar, o perverso usurpador do trono. Finalmente consegue a man da princesa Khairuzan.
Cómics
editar- O libro humorístico The Sandman inclúe unha historia (a nº 50, "Ramadan") situada no mundo das Noites de Arabia, das que Harún al-Rashid é o protagonista.
- Haroun El Poussah na revista de banda deseñada cómica francesa Iznogoud é unha versión satírica de Harún al-Rashid.
- A novela gáfica Dschinn Dschinn de Ralf König é unha historia da legación mandada por Carlomagno á corte de Harún al-Rashid.
- Harún aparece no nº 5 da chilena colección de revistas gráficas Mampato, titulado "Bromisnar de Bagdad" [12]
Videoxogos
editar- Harún al-Rashid aparece como o líder de Arabia no videoxogo Civilization 5.
Outros
editarO futuro presidente dos Estados Unidos Theodore Roosevelt, cando era o Comisionado do Departamento de Policía de Nova York, era alcumado nos periódicos locais como "Haroun-al-Roosevelt" polo seu hábito de pasear en solitario polas rúas de Manhattan para, subrepticiamente, cahar aos policías fóra dos seus postos. (Nas mil e unha noites, Harún al-Rashid percorría de noite as rúas de Bagdad vestido de mercador para observar a vida das xentes).
Notas
editar- ↑ "Harun al-Rashid". Diciopedia do século 21 II. Edicións do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 1038.
- ↑ Tamén transcrito Hārūn al-Rashīd, Haroun ar-Rachid, Harun al-Raschid, Haroon al Rasheed ou Harún al-Rashid [tamén Harune Arraxide], entre outras formas acordes coas fonéticas francesa, alemá, inglesa e portuguesa.
- ↑ Kennedy, Hugh (2008): La corte de los califas. Barcelona: Crítica, páx. 78. (Kennedy cita a:Abbott, Nabia (1946): Two Queens of Baghdad, University of Chicago Press (segunda impresión, Al Saqi, Londres, 1986), páxs. 23-24.
- ↑ Kennedy, Hugh, Op. cit. páxs. 38 e 78.
- ↑ Kennedy, Hugh. Op.cit. páx. 79.
- ↑ Kennedy, Hugh. Op. cit., páx. 80.
- ↑ Kennedy, Hugh. Op. cit., páxs. 80-82.
- ↑ Kennedy, Hugh. Op. cit., páxs. 82-83.
- ↑ Herrin, Judith (1973): "La crisis de la iconoclastia" en Maier, Franz Georg (2000): Bizancio. México: Siglo XXI, páx. 99. ISBN 968-23-0496-2
- ↑ Kennedy, Hugh. Op. cit., páx. 94.
- ↑ Kennedy, Hugh. Op. cit., páx. 117.
- ↑ "Libros Mampato". Arquivado dende o orixinal o 31 de agosto de 2011. Consultado o 28 de agosto de 2011.
Véxase tamén
editar| Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Harun al-Rashid |
Bibliografía
editar- Clot, André (1990): Harun Al-Rashid and the Age of a Thousand and One Nights. New Amsterdam Books. ISBN 0-941533-65-4
- Kennedy, Hugh (2008): La corte de los califas. Barcelona: Crítica. ISBN 978-84-8432-974-9
- al-Tabari (2001): La Chronique: Histoire des prophètes et des rois. Volume II, L’âge d’or des Abbassides. (Tradución do persa por Hermann Zotenberg). Actes Sud / Sindbad. ISBN 978-2-7427-3318-7
Outros artigos
editar| Predecesor: Al-Hadi |
Califa abasí de Bagdad 786–809 |
Sucesor: Al-Amin |