Harun al-Rashid

Harun al-Rashid (en árabe هارون الرشيد, Aarón o Xusto), nado en Rayy, Persia, o 17 de marzo de ca. 766 e finado en Tus o 24 de marzo de 809, foi o quinto e máis famoso califa da dinastía abasí de Bagdad. Gobernou desde o 14 de setembro de 786 até a súa morte.

Harun al-Rashid
Nacemento	7 de marzo de 766
Lugar de nacemento	Rey
Falecemento	24 de marzo de 809
Lugar de falecemento	Tus
Soterrado	Imam Reza Shrine
Nacionalidade	Abbásida
Relixión	Islam
Ocupación	político e poeta
Pai	Al-Mahdi
Nai	Al-Khaizuran
Cónxuxe	Zubaidah bint Ja`far e Marajil
Fillos	Al-Amin, Al-Mamun, Al-Mu'tasim e Alcacim ibne Harune Arraxide
Irmáns	Al-Hadi, Banuqa, Ulaia binte Almadi, Abbasa, Ubaydallah ibn al-Mahdi e Ibrahim ibn al-Mahdi
[ editar datos en Wikidata ]

Considérase un dos máis grandes gobernantes musulmáns, e un exemplo a imitar polos seus correlixionarios. No seu reinado o califato abasí chegou ao cumio do seu poderío, un período de excepcional esplendor cultural, científico e económico. Por outra parte, foi moi radical nas súas concepcións relixiosas acerca do islam.

A súa fama e poderío foron inmortalizados en As mil e unha noites, onde el, a súa esposa Zobeida e varios dos seus cortesáns protagonizan numerosas historias.

Traxectoria

O Califato abasí (en cor verde clara e escura) na súa máxima extensión, contra o ano 850. Os territiorios en verde escuro (Al-Ándalus) perdéronse cedo.

Harun al-Rashid recibe a unha delegación de Carlomagno.

A emperatriz Irene e Constantino.

Harún era fillo de Al-Mahdi, terceiro califa abasí, que gobernou entre 775 e 785, e Al-Jayzuran, unha antiga escrava do Iemen e muller de forte personalidade que influíu considerabelmente nos reinados do seu marido e os seus fillos.

Descoñécese a data exacta do seu nacemento, que podería ser en calquera momento entre os anos 763 e 767, aínda que aparentemente o máis probábel é que ocorrera en 766.

É seguro, en cambio, que tanto Harún como o seu irmán máis vello Musa, o futuro califa al-Hadi), naceron en Rayy (localidade ao sur da moderna Teherán), onde seu pai residía como vicerrei da zona oriental do califato.

O seu primeiro acto público de relevancia foi acompañar ao seu pai nunha peregrinación ás cidades santas de A Meca e Medina, no outono de 777. Pouco despois, se lle asignou como titor a Yahya ibn Khalid ibn Barmak (Yahya el Barmací), un experimentado funcionario e amigo íntimo da familia real, quen chegou a desempeñar un rol de verdadeiro pai na vida de Harún.

No verán de 780 encargóuselle conducir unha campaña contra os bizantinos na zona dos montes Tauros, o que simultaneamente lle brindaba unha formación militar e a oportunidade de darse a coñecer no exército. Acompañárono Yahya el Barmací, como administrador das finanzas do exército, e o chambelán Rabi ibn Yunus.

Despois dun sitio de oito días, logrou a rendición do castelo fronteirizo de Samalu, cuxa gornición foi deportada a Bagdad (a fortaleza volvería a mans bizantinas pouco despois).

En 782 Harún liderou unha expedición de maior envergadura que derrotou ao exército bizantino e alcanzou o Bósforo.

A emperatriz bizantina Irene tivo que comprometerse a pagar un tributo ao califa, durante tres anos, consistente nuns de 70.000 a 90.000 dinares anuais.

Harún estivo moi influído pola vontade da súa nai no goberno do imperio até a morte desta en 789. O seu principal ministro, o visir Giafar el Barmesida, os fillos deste e outros membros da familia barmáquida controlaron xeralmente a administración.

O imperio abasí empezou a desmoronarse con el e a soberanía do seu reino non foi nunca recoñecida polos aglabís de Tunes, como tampouco polos idrisís de Marrocos e os omeias de Al-Ándalus.

Ademais da súa viaxe de 777, xa sendo califa Harún realizou oito peregrinacións á Meca, nos anos 787, 790, 791, 794, 796, 798, 802 e 804.

Morte

Siuación da provincia de Khorasán, hoxe no Irán.

Coa intención de sufocar persoalmente unha rebelión na provincia oriental de Khorasán, Harún abandonou Bagdad á cabeza dun exército o 5 de xuño de 808, acompañado polo seu fillo al-Mamun.

A finais do ano chegaron á cidade de Tus, en Khorasán (ao nordeste do moderno Irán).

Alí enfermou, e encomendou a al-Mamun que continuara a expedición.

Harún faleceu o 24 de marzo de 809, contando cuns 47 anos de idade.

Foi sepultado na casa de campo na que se instalara.

Referencias culturais

Literatura

• Harún al-Rashid é a figura principal en varias historias de As mil e unha noites.
• Henry Wadsworth Longfellow escribiu un poema que comeza:

  One day Haroun Al-Raschid read
  A book wherein the poet said
  Where are the kings and where the rest
  Of those who once the world possessed?

• Alfred Tennyson escribiu un poema na súa xuventude titulado Recollections Of The Arabian Nights. Cada estancia (excepto a última) acaba coa frase "of good Haroun Alraschid".
• Harún al-Rashid figura no Ulysses de James Joyce, nun soño de Stephen Dedalus, un dos protagonistas.
• Harún al-Rashid tamén aparece nun célebre poema de 1923 de W.B. Yeats, "The Gift of Harun al-Rashid".
• Harún al-Rashid é mencionado polo personaxe Koróviov na novela satírica O profesor e Margarita de Mikhaíl Bulgákov.
• A historia dunha das viaxes de Harún proporciona o clímax do xogo de títulos e o final da novela de Italo Calvino Se unha noite de inverno un viaxeiro (Se una notte d'inverno un viaggiatore), 1979.
• Os dous protagonistas da novela Haroun and the Sea of Stories de Salman Rushdie (1990) son Harún e o seu irmán Rashid Khalifa.
• Nas The Sten Chronicles, novelas de ciencia ficción de Allan Cole e Chris Bunch, o personaxe do Emperador Eterno usa o nome "H. E. Raschid" como sinónimo; isto confírmase, no derradeiro libro da serie, cunha referencia do personaxe Burton á tradución do Libro das mil e unha noites.
• Na historia The BFG de Roald Dahl, o Sultán de Bagdad di que ten un tío chamado Califa Harún al-Rashid.
• Na novela de aventuras Os fillos do capitán Grant de Jules Verne, Jacques Paganel conta "unha pequena historia árabe" dun "fillo do grande Harún-al-Raschid."

Filmes

• A película The Golden Blade (1952), protagonizada por Rock Hudson e Piper Laurie describe as aventuras de Harún o cal usa a espada máxica cintra Jafar, o perverso usurpador do trono. Finalmente consegue a man da princesa Khairuzan.

Cómics

• O libro humorístico The Sandman inclúe unha historia (a nº 50, "Ramadan") situada no mundo das Noites de Arabia, das que Harún al-Rashid é o protagonista.
• Haroun El Poussah na revista de banda deseñada cómica francesa Iznogoud é unha versión satírica de Harún al-Rashid.
• A novela gáfica Dschinn Dschinn de Ralf König é unha historia da legación mandada por Carlomagno á corte de Harún al-Rashid.
• Harún aparece no nº 5 da chilena colección de revistas gráficas Mampato, titulado "Bromisnar de Bagdad"

Videoxogos

• Harún al-Rashid aparece como o líder de Arabia no videoxogo Civilization 5.

Outros

O futuro presidente dos Estados Unidos Theodore Roosevelt, cando era o Comisionado do Departamento de Policía de Nova York, era alcumado nos periódicos locais como "Haroun-al-Roosevelt" polo seu hábito de pasear en solitario polas rúas de Manhattan para, subrepticiamente, cahar aos policías fóra dos seus postos. (Nas mil e unha noites, Harún al-Rashid percorría de noite as rúas de Bagdad vestido de mercador para observar a vida das xentes).

Véxase tamén

Bibliografía

• Clot, André (1990): Harun Al-Rashid and the Age of a Thousand and One Nights. New Amsterdam Books. ISBN 0-941533-65-4
• Kennedy, Hugh (2008): La corte de los califas. Barcelona: Crítica. ISBN 978-84-8432-974-9
• al-Tabari (2001): La Chronique: Histoire des prophètes et des rois. Volume II, L’âge d’or des Abbassides. (Tradución do persa por Hermann Zotenberg). Actes Sud / Sindbad. ISBN 978-2-7427-3318-7

Outros artigos

• As mil e unha noites
• Abasí
• Califato
• Islam

Predecesor: Al-Hadi

Califa abasí de Bagdad 786–809

Sucesor: Al-Amin