Fagáceas

A das fagáceas, cientificamente Fagaceae, é unha familia de plantas anxiospermas pertencente á orde das fagales, que comprede preto de 927 especies coñecidas vulgarmente como carballos e especies afíns, castiñeiros e especies afíns e faias.

Fagáceas Fagaceae
Carballo común (Quercus robur)
Clasificación científica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Subclase: Hamamelidae Orde: Fagales Familia: Fagaceae Dumortier, 1829
Área de distribución das fagáceas Área de distribución das fagáceas
Xéneros
Véxase o texto
Sinonimia
Véxase o texto

Características xerais

As fagáceas son árbores e arbustos caducifolios ou perennifolios caracterizados polas súas follas simples, alternas e con nervadura pinnada, flores unisexuais reunidas de amentos e froitos envolvidos, total ou parcialmente, nun invólucro denominado cúpula, ou calibio. As follas moitas veces son lobuladas e xeralmente están presentes nelas tanto pecíolos como estípulas. Os froitos carecen de endospermo e encóntranse nunha casca escamosa ou espiñenta (a cúpula) que pode encerrar, ou non, todas as landras, castañas ou os froitos das faias, que poden conter dunha a sete sementes. Nos carballos e especies similares (xénero Quercus), o froito, que xeralmente contén unha soa semente, a landra ou belota, de forma oval e coa casca, na maioría dos casos, é reducida e en forma de cunca. Outros membros da familia teñen as sementes completamente encerradas (como no caso das castañas e dos froitos das faias).

Utilidade

A das fagáceas é unha des familias de plantas leñosas máis importantes ecoloxicamente no hemisferio norte, xa que os carballos e similares forman a columna vertebral dos bosques temperados en Europa, América do Norte e Asia, e son unha das fontes máis importantes de alimento para os animais silvestres e algúns domésticos (especialmente para o porco), e en moitos casos, tamén para os humanos. Ademais son unha importante fonte de madeira e, no caso da sobreira, de cortiza.

En Galicia

Algunhas das principais especies arbóreas de Galicia son fagáceas: os diferentes tipos de carballos e similares (incluíndo o cerquiño, a sobreira e a aciñeira), o castiñeiro ou a faia. Así mesmo as principais formacións arbóreas do país, como carballeiras, fragas e soutos, están dominados por fagáceas.

Taxonomía

Descrición

A familia foi descrita en 1829 polo político e botánico belga Barthélemy Charles Joseph Dumortier, na súa obra Analyse des familles des plantes, avec l'indication de principaux genres qui s’y rattachen. Tournay: Imprimerie de J. Casterman, aîné, 104 pp.

Etimoloxía

O nome científico Fagacea está formado, segundo a norma, pola raíz Fag- do nome do seu xénero tipo, Fagus, coa adición do sufixo do latín científico -acea, propio do nome das familias dos vexetais.

Sinónimos

Ademais de polo nome actualmente válido a familia coñeceuse tamén polos sinónimos:

• Castaneaceae Brenner
• Quercaceae Martinov

Notas taxonómicas

1. A clasificación que aparece no cadro de "Clasificación científica" está de acordo co clásico sistema de Cronquist (1981), no que Hamamelididae era unha subclase de plantas dicotiledóneas (Magnoliopsida) dividida en 11 ordes. Porén, na actualidade, desde o Sistema de clasificación filoxenética APG II (2003) esta subclase 'non existe' «porque constitúe un grupo polifilético», situación que se mantén no Sistema APG III (2009).

2. Por outra parte, o xénero Nothofagus hoxe está separado das fagáceas, e constitúe por si só a nova familia das notofagáceas (Nothofagaceae). (Véxase tamén "Filoxenia" máis abaixo).

Xéneros

Na actualidade recoñécense, segundo o Reais Xardíns Botánicos de Kew, dentro da familia os seguintes xéneros:

• Castanea - 8 especies de castiñeiros
• Castanopsis - unhas 125-130 especies do Sueste Asiático
• Chrysolepis - 2 especies dos Estados Unidos de América
• Fagus - 10 especies de faias
• Lithocarpus - entre 330 e 340 especies de carballos de pedra, de Asia
• Nothofagus - 35 especies das zonas temperadas de América do Sur e Oceanía (Véxase nota taxonómica 2)
• Quercus - contra 500 especies de carballos (inclúe especies como a sobreira ou a aciñeira)
• Trigonobalanus - 3 especies (2 do Sueste Asiático e 1 de Colombia)

Porén o Sistema Integrado de Información Taxonómica só admite:

• Castanea
• Castanopsis
• Chrysolepis
• Fagus
• Lithocarpus
• Quercus

Filoxenia

A moderna filoxenia molecular suxire as seguintes relacións filoxenéticas entre os xéneros:

	Nothofagaceae (Grupo externo)   Fagaceae Fagoideae Fagus   Quercoideae   Trigonobalanus         Lithocarpus     Chrysolepis         Quercus pro parte       Notholithocarpus       Quercus pro parte       Castanopsis     Castanea

Galería

• 
  Castanea sativa
• 
  Castanopsis cuspidata
• 
  Fagus sylvatica en outono
• 
  Follaxe de Lithocarpus edulis
• 
  Quercus suber

Véxase tamén

Bibliografía

• Govaerts, R. et al. (2014): Fagaceae Arquivado 05 de xullo de 2020 en Wayback Machine., en World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Reais Xardíns Botánicos de Kew. Consultado o 4 de xullo de 2020.
• Tropicos Org. (2020): Fagaceae Dumort.. Consultada o 4 de xullo de 2020.
• Wolfe, Jack A. (1968): "Paleogene biostratigraphy of nonmarine rocks in King County, Washington". U.S. Geological Survey Professional Paper 571.
• Wolfe, Jack A. & Wehr, Wesley C. (1987): "Middle Eocene Dicotyledonous Plants from Republic, Northeastern Washington". United States Geological Survey Bulletin 1597: 13.

Outros artigos

• Fagales
• Flora de Galicia

Ligazóns externas

• Información sobre Fagales - Angiosperm Phylogeny Website (en inglés).
• Imaxes e descrición de familias de anxiospermas - segundo sistema Cronquist (en inglés).