Ducado de Villena

O Ducado de Villena é un título nobiliario español de carácter histórico, creado oficialmente como título nobiliario en 1420 polo rei de Castela Xoán II a favor do seu curmán carnal e cuñado, Henrique de Trastámara, infante de Aragón, posiblemente con motivo do matrimonio de Henrique en 1420 coa irmá do rei, Catarina de Castela, filla tamén de Henrique III.

Ducado de Villena
Primeira creación
Primeiro titular	Don Juan Manuel, Príncipe de Villena
Concesión	Pedro IV de Aragón 1336
Liñaxes	Casa de Manuel de Villena
Actual titular	Extinguido
Segunda creación
Primeiro titular	Henrique de Trastámara, Infante de Aragón
Concesión	Xoán II de Castela 1420
Liñaxes	Casa de Aragón
Actual titular	Extinguido

Escudo de armas da familia Manuel, señores do señorío de Villena.

Infante don Juan Manuel, "Duque de Villena" e de "Peñafiel".

Extensión do señorío de Villena, por 1340.

Armas do infante de Aragón, Henrique de Trastámara, I duque de Villena.

Castelo de Villena.

Henrique de Trastámara era fillo de Fernando I de Aragón e de Lionor de Alburquerque, condesa de Alburquerque.

A súa denominación fai referencia á localidade de Villena, actualmente provincia de Alacant.

Antecedentes

O Señorío de Villena fórmase entre 1252, ano no que morre Fernando III de Castela, e 1256, a favor do seu fillo o infante don Manuel, I señor de Villena, coas poboación de Terra de Jorquera. Hellín, Tobarra, Almansa, Yecla, Sax e Villena, o que foi coñecido como Terra de don Manuel.

O sector norte do señorío, a chamada Terra de Alarcón e Iniesta, que era terra de reguengo, foron posteriormente incorporadas ao señorío de Villena polo seu fillo e sucesor o Infante don Juan Manuel, II señor de Villena.

O infante don Juan Manuel, exerceu o seu señorío como un auténtico príncipe soberano, intitulándose sucesivamente, señor, príncipe e duque de Villena.

Aínda que só o título de señor tiña un fundamento xurídico e territorial, en Castela, e o único que se lle recoñeceu historicamente, o feito de intitularse tamén príncipe e duque de Villena, tivo a súa orixe en que, no ano 1333, o rei de Aragón Afonso IV outorgoulle o privilexio e rango de principado ao seu señorío de Villena, e posteriormente Pedro IV de Aragón, outorgoulle o título de duque en 1336.

Á morte do infante don Juan Manuel, en 1348, o señorío de Villena, reverteu á Coroa de Castela.

É en 1420, cando se volve a conceder o señorío de Villena, polo rei de Castela, Xoán II, ao seu curmán carnal e cuñado Henrique de Trastámara, infante de Aragón, con rango de ducado, sendo considerado este, como I duque de Villena.

Duques de Villena

	Titular	Período
Creación por Pedro IV de Aragón
I	Infante Juan Manuel de Villena e Borgoña-Saboya	1336-1348
....	Único titular. Reverteu á Coroa
Creación por Xoán II de Castela
I	Henrique de Trastámara	1420-1445
....	Único titular.Reverteu á Corona

Historia dos duques de Villena

Primeira época:

• Infante don Juan Manuel (1282-1348), I duque de Villena, quen se intitulou duque de Peñafiel, aínda que este título non fora creado como tal por ningún rei de Castela, II señor de Villena, marqués de Villena. Intitulouse tamén Príncipe de Villena. Era fillo de Manuel de Borgoña e Suabia, infante de Castela e de León, señor de Escalona e de Peñafiel e de Beatriz de Savoia, filla de Amadeu IV de Savoia, conde de Savoia. Cambiou o seu nome de Juan Manuel de Borgoña e Savoia por Juan Manuel de Villena e Borgoña-Savoia. Era sobriño de Afonso X o Sabio, e neto de Fernando III o Santo. Herdou de seu pai, o infante Manuel de Borgoña e Suabia, o Señorío de Villena e usou, con esta denominación, sucesivamente, os títulos de señor, príncipe e Duque.

Foi, na súa época, un dos máis ricos e poderosos señores de Castela, chegando a ter o seu propio exército composto por máis de mil cabaleiros. Acuñou a súa propia moeda, como facían os reis e os príncipes soberanos.

1. Casou, en 1299, con Isabel de Mallorca e de Foix. Sen descendentes deste matrimonio.
2. Casou, en 1311, con Constanza de Aragón e Anjou, filla do rei de Mallorca Xaime II o Xusto.
3. Casou con Blanca Núñez de Lara, filla do infante Fernando de la Cerda, neto de Afonso X.

Descendencia do Infante don Juan Manuel:

1. Do primeiro matrimonio con Isabel de Mallorca e de Foix, non tivo descendentes.
2. Do segundo matrimonio con Constanza de Aragón, tivo a:
   1. Constanza Manuel de Villena e Barcelona, que casou con Pedro I de Portugal.
   2. Beatriz, que morreu nova.
3. Do terceiro matrimonio con Blanca Núñez de Lara, tivo a:
   1. Fernando Manuel de Villena e Núñez de Lara, quen sucedeu a seu pai como señor de Escalona, de Peñafiel e de Villena, que casou con Juana de Empúries, filla de Ramón Berenguer de Aragón e Anjou, conde de Empúries, quen era fillo de Xaime II de Aragón.
   2. Juana Manuel de Villena e Núñez de Lara, señora de Escalona e Peñafiel, que casou en segredo co infante Henrique, logo rei de Castela como Henrique II, ao matar este ao seu irmán o rei de Castela Pedro I, nos campos de Montiel, coa axuda de Beltrán Duguesclín.

Fillos ilexítimos, tidos con Inés de Castañeda:

1. Sancho Manuel de Villena e Castañeda
2. Enrique Manuel de Villena e Castañeda, conde de Cea.

Segunda época : (Creación como título nobiliario):

• Henrique de Trastámara (1399-1445), I duque de Villena, Infante de Aragón, Mestre da Orde de Santiago, conde de Alburquerque (en 1418), conde de Empúries e conde de Segorbe (en 1436), elevado máis tarde a ducado, na persoa do seu fillo Henrique de Aragón e Pimentel.

1. Casou en 1420, con Catarina de Castela, filla de Henrique III e de Catarina de Lancáster, infanta de Castela e irmá de Xoán II. Sen descendencia deste matrimonio.
2. Contraeu un segundo matrimonio en 1444 con Beatriz Pimentel, filla de Rodrigo Alonso Pimentel, II conde de Benavente e de Lionor Enríquez de Mendoza.

Descendencia de Henrique de Trastámara:

1. Do seu primeiro matrimonio con Catarina de Castela, non tivo ningún descendente.
2. Do seu segundo matrimonio con Beatriz Pimentel tivo a:
   1. Henrique de Aragón e Pimentel, I duque de Segorbe, que casou con Guiomar de Portugal, filla de Afonso de Portugal, I conde de Faro, II conde de Odemira.

Fin

O ducado de Villena volveu á coroa á morte de Henrique de Trastámara en 1445, volvéndose a conceder o 12 de novembro do mesmo ano por Xoán II de Castela a Juan Pacheco, con categoría de marquesado, que pasou a ser I marqués de Villena, quen tamén foi nomeado I duque de Escalona.

Notas

• Diccionario de mercedes nobiliarias españolas ocupadas y vacantes.
• Fundación Medinaceli, ficha de don Juan Manuel [1].
• Elenco de Grandezas y Títulos Nobiliarios Españoles. Instituto "Salazar y Castro", C.S.I.C.