Xaime II de Aragón

Xaime II de Aragón, o Xusto, nado en Valencia o 10 de abril de 1267 e finado en Barcelona o 2 de novembro de 1327, foi rei de Aragón, de Valencia e conde de Barcelona entre 1291 e a súa morte, e rei de Sicilia entre 1285 e 1302. Ostentou os títulos honoríficos de Portaestandarte, Almirante e Capitán Xeral da santa igrexa católica.

Xaime II de Aragón o Xusto
Rei de Aragón
Retrato do Rei Xaime II de Aragón por Manuel Aguirre y Monsalbe (1851-4)
Rei de Sicilia
thum
1285 - 1302
PredecesorPedro III de Aragón
SucesorFrederico II
Rei de Aragón, Valencia
Conde de Barcelona
thum
1291 - 1327
PredecesorAfonso III
SucesorAfonso IV

Nacemento10 de abril de 1267
Valencia
Falecemento2 de novembro de 1327
Barcelona
ConsorteIsabel de Castela
Blanca de Anjou
María de Chipre
Elisenda de Moncada
DescendenciaAfonso IV de Aragón
Pedro IV de Ribagorza
(Entre outros oito fillos máis)
Casa realCasa de Aragón
ProxenitoresPedro III de Aragón
Constanza II de Sicilia

Na rede
WikiTree: Aragón-129

Traxectoria editar

Primeiros anos editar

Segundo fillo de Pedro III e da súa esposa Constanza II de Sicilia, do seu pai herdou o reino de Sicilia en 1285. Derrotou ao seu competidor Carlos de Anjou, cuxas forzas navais foron desfeitas en máis dun encontro polo almirante aragonés Roger de Lauria. Conquistou parte de Calabria e as illas do golfo de Nápoles.

Reinado editar

En 1291 recibiu tamén a Coroa de Aragón, ao morrer sen descendencia o seu irmán Afonso III, e aliouse co rei de Castela cunha alianza matrimonial casándose coa filla deste Isabel de Castela. Dita unión foi só civil ao ser frustrada polo Papa por mor da consanguinidade dos prometidos. Non tivo descendencia devandito matrimonio dado que non chegou a consumarse; a noiva no momento da voda tiña oito anos de idade. Trala morte da súa sogro, o rei Sancho IV de Castela en 1295, este primeiro matrimonio do monarca aragonés quedou definitivamente anulado.

Intentou obter unha alianza co sultán Khalil en 1292, pero ao diminuír as ameazas exteriores, deixouna sen ratificar.

En 1296 iniciaría unha contenda con Castela para conquistar o Reino de Murcia. Alacant sería a primeira cidade en caer no mes de abril, e tras ela Elx, Orihuela, Guardamar del Segura e Murcia. En 1298 tomaría Alhama de Murcia e Cartagena e o 21 de decembro de 1300 finalizaba a contenda coa conquista de Lorca. Pola Sentenza Arbitral de Torrellas (1304) e o Tratado de Elx (1305) asinaríase a paz con Castela, devolvéndolle a maior parte do Reino de Murcia fóra diso os territorios ao norte do río Segura, quedando as comarcas de Alacant, Orihuela e Elx en posesión do Reino de Valencia.

O seu dominio sobre Sicilia fora contestado polo Papado e os Anjou, polo que Jaime se avino finalmente a ceder a illa ao papa a cambio dos dereitos sobre Córsega e Sardeña e a cesión da illa de Menorca a Xaime II de Mallorca, polo Tratado de Anagni (1295). Con todo, o seu irmán máis novo Fadrique ou Frederico, ao que nomeara gobernador de Sicilia, negouse a abandonar o dominio da illa e resistiu eficazmente a campaña militar de Xaime II para arrebatarlla aínda que finalmente foi derrotado en 1299. Ese mesmo ano reforzouse o pacto mediante a voda de Xaime II con Branca de Anjou, filla de Carlos de Anjou.

Frederico foi recoñecido como rei de Sicilia pola paz de Caltabellota (1302).

Terminada aquela contenda, Xaime conquistou Córsega e Sardeña (1323-1325), que quedaron así incorporadas á Coroa de Aragón, malia a oposición de Xénova e Pisa e de múltiples rebelións locais posteriores.

Esta política de expansión no Mediterráneo completouse cun acordo con Castela para repartirse as respectivas zonas de influencia no norte de África. Para iso selou unha alianza con Sancho IV, as (Vistas de Monteagudo, 1291), quen axudou á Coroa de Aragón a intensificar a súa presenza en Tunisia, Buxía e Tremecén a cambio do correspondente apoio contra os franceses.

Xaime II organizou tamén unha expedición a Oriente baixo o mando de Roger de Flor, concibida para librar ao reino da presenza das perigosas compañías militares coñecidas como os «almogávares» (1302).

Intentou rescatar aos templarios peninsulares (especialmente a frei Dalmau de Rocabertí, submariscal da orde) caídos na expugnación da illa e fortaleza de Arwad (setembro de 1302). Para iso, enviou unha serie de embaixadas, as primeiras (1304-1305 e 1306-1307) levadas a cabo por Eymeric de Usall, que chegou a traer consigo a Barcelona ao "ustadar" (unha especie de primeiro ministro de temas económicos e militares en Exipto) Fakhr Al-Dihn. Conseguiu a súa liberdade en 1315, e frei Dalmau morreu en 1326 no Monasterio de Santa María de Vilabertrán. Outras embaixadas de don Xaime pediron, sen éxito, o Santo Graal e o Lignum Crucis ao sultán Muhammad Al-Nasir.

Xaime II deu o seu apoio ás propostas de frei Ramon Llull sobre a recuperación de Terra Santa (proxecto Rex Bellator). O seu fillo primoxénito, o infante don Xaime, renunciou á coroa e vestiu o hábito branco coa cruz vermella, seguramente coa esperanza de chegar a ser «a espada da cristiandade».

Tamén a fracasada cruzada de Almería en 1309, á que axudou Arnau de Vilanova cos seus consellos de sanidade e medicina, enmárcase, xunto coa fugaz toma de Ceuta, na estratexia de Llull do libro De Fine (1305).

Fitos importantes do seu reinado editar

Con respecto á súa política peninsular:

  • Nas cortes de Zaragoza de 1301 Xaime II de Aragón ditaminou que Ribagorza pertencía a Aragón e que os seus límites estaban na clamor de Almacellas. Aínda que nas cortes de Barcelona de 1305 protestouse esta situación, Xaime II o Xusto, tras pedir un informe ao Xustiza Ximeno Pérez de Salanova, confirmou que Ribagorza incluíase en Aragón.[1]
  • Consolidou a Coroa de Aragón ao declarar a unión indisoluble entre os reinos de Aragón e Valencia e o condado de Barcelona (1319).
  • Obtivo o vasalaxe dos reis de Mallorca (membros da casa real aragonesa).
  • Recuperou o Val de Arán.
  • Reforzou a posición da Coroa sometendo á nobreza co apoio das cidades.
  • Fixo avanzar a fronteira do reino de Valencia a costa do de Murcia, aproveitando a intervención nas disputas sucesorias castelás (1304).
  • Reforzou a defensa do flanco sur fronte aos musulmáns creando para iso a orde militar de Montesa (1317), aprobada polo papa Xoán XXII en 1317, co fin de loitar contra os musulmáns.
  • Fundou en 1300 a Universidade de Lleida e en 1305 o Consello (actual Senado) en Crevillent.
  • Dirixe o fracasado asedio a Almería en 1309.
  • Desterrou do seu territorio aos templarios.
  • Ao final do seu reinado, en 1325, as Cortes reunidas en Zaragoza acordaron a supresión do tormento.

Matrimonio e descendencia editar

Elaborou unha política de enlaces matrimoniais coa familia real castelá, pero non deu os resultados esperados. A filla de Sancho IV formaba parte do trato e, pese aos seus oito anos de idade, foi enviada a Aragón para casar con Xaime II, pero tres anos máis tarde foi devolta a Castela, pois o papa Bonifacio VIII non concedeu a dispensa matrimonial.

Casou catro veces: con Isabel de Castela, Branca de Anjou, María de Chipre e Elisenda de Moncada. Só tivo descendencia coa súa segunda esposa, Branca de Anjou, nacendo dez fillos de devandito matrimonio:

Notas editar

  1. Ubieto Arteta 1981, pp. 341-343.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

Predecesor:
Afonso III
 
Rei de Aragón e Valencia
Conde de Barcelona

1291 - 1327
Sucesor:
Afonso IV
Predecesor:
Pedro III de Aragón
 
Rei de Sicilia

1285 - 1302
Sucesor:
Frederico II
Predecesor:
Fernando IV
 
Rei de Murcia

1296 - 1304
Sucesor:
Fernando IV